PARP: Portal Innowacji – Artykuł: Czego pragną naukowcy

PARP: Portal Innowacji – Artykuł: Czego pragną naukowcy

Artykuły analityczne
Artykuł: Czego pragną naukowcy
Korzystanie z programów finansowanych z funduszy europejskich może zapewnić
odpowiednie pieniądze na badania. Do tego dochodzi prestiż. Przekonali się o tym ci,
którzy zdobyli stypendia Marie Curie.
Na pytanie: "Czego pragną naukowcy?", od razu nasuwa się co najmniej kilka odpowiedzi:
środków na prowadzenie badań, wsparcia w środowisku, niezależności, dobrych warunków
pracy, współpracy z najlepszymi, platformy wymiany doświadczeń, publikacji... Są to jedne z
podstawowych standardów pracy europejskiego naukowca. Na postawione pytanie: "Czy
polscy naukowcy mają zapewnione odpowiednie środowisko pracy?", odpowiedź już nie jest
taka jednoznaczna. W sytuacji, w której ciągle brakuje środków finansowych na rozwój polskiej
nauki, trudno mówić o rozwoju kariery naukowej indywidualnych naukowców oraz o ich
konkurencyjności w skali Europy.
Światełkiem w tunelu dla wielu naukowców, zarówno indywidualnych jak i dla całych zespołów
badawczych, są z pewnością środki unijne wspierające naukę i rozwój badań. Warta
polecenia jest oferta systemu stypendialnego Marie Curie, która jest komponentem 7.
Programu Ramowego Badań, Rozwoju Technologicznego i Wdrożeń Unii Europejskiej (7.PR).
W ramach wspomnianego systemu stypendialnego istnieją różne możliwości rozwoju kariery
naukowej i realizacji własnych badań w najlepszych europejskich instytutach, ale możliwe jest
także nawiązanie współpracy z instytucjami z krajów nie należących do Unii Europejskiej.
Marie Curie dla naukowców
System Stypendialny Marie Curie (MC) zakłada dwa typy grantów: indywidualny i
instytucjonalny. System indywidualny umożliwia naukowcom samodzielne zdobycie
stypendium, wraz z wybraną przez siebie instytucją goszczącą. System instytucjonalny to
możliwość korzystania z ofert instytucji europejskich, które otrzymały finansowanie Komisji
Europejskiej (KE) na prowadzenie prac badawczo-szkoleniowych przez rekrutowanych
naukowców.
Oferta Marie Curie to pięć grup stypendiów, skierowanych do naukowców pracujących w
sektorze publicznym i prywatnym, będących na różnych szczeblach kariery zawodowej:
1. Szkolenie początkujących naukowców
• Sieci Marie Curie (ITN)
2. Kształcenie ustawiczne i rozwój kariery - dla doświadczonych naukowców
• Indywidualne stypendia europejskie (IEF)
• Granty reintegracyjne (ERG i IRG)
• Współfinansowanie regionalnych, krajowych i międzynarodowych programów stypendialnych
(COFUND)
3. Rozwój współpracy między przemysłem a środowiskiem akademickim
• Projekty Marie Curie na współpracę przemysł - nauka (IAPP)
4. Projekty Marie Curie na współpracę instytucjonalną z krajami trzecimi
• Indywidualne stypendia wyjazdowe poza Europę (IOF)
• Indywidualne stypendia przyjazdowe do Europy (IIF)
• Międzynarodowa wymiana pracowników naukowych (IRSES)
5. Działania szczegółowe
• Nagrody Marie Curie/Noc Naukowców/Polityka dotycząca mobilności naukowców.
Przepustką dla polskiego naukowca do korzystania z oferty stypendialnej Marie Curie jest
warunek ukończenia studiów wyższych. Nie ma ograniczeń dotyczących wieku, ale udział w
poszczególnych akcjach Marie Curie zależy od stażu naukowego. I tak mamy dwa typy
pojmowania naukowca:
• Początkujący naukowiec - posiada dyplom magistra, nie ma tytułu doktora, ma do 4 lat
doświadczenia w pracy badawczej po uzyskaniu tytułu magistra; nie ma znaczenia, kiedy
rozpoczęło się karierę naukową ani też z jakimi przerwami i gdzie się ją realizowało.
• Doświadczony naukowiec - posiada stopień doktora lub co najmniej 4 lata doświadczenia
w prowadzeniu prac naukowych po uzyskaniu tytułu magistra.
Doświadczenie naukowe ma znaczenie nie tylko przy możliwościach ubiegania się o
poszczególne granty MC, ale także uzależnia się od niego środki finansowe dla stypendysty.
Komisja Europejska dla naukowców, których doświadczenie mieści się w przedziale od 4 do
10 lat, przewidziała 54 300 euro brutto na rok; bardziej doświadczeni naukowcy (powyżej 10 lat
pracy naukowej) mogą liczyć na 81 400 euro brutto rocznie. Warunkiem otrzymywania takiego
wynagrodzenia jest podpisanie umowy o pracę z instytucją goszczącą.
Pensja to nie wszystko, naukowiec może liczyć również na pokrycie kosztów podróży (raz na 12
miesięcy). Stypendysta otrzyma także tzw. dodatek "rozłąkowy", który uzależnia się od tego, czy
naukowiec posiada rodzinę, czy też nie (500 euro bez rodziny lub 800 euro z rodziną na
miesiąc). Jednorazowy dodatek "badawczy", przysługuje w przypadku pobytów szkoleniowych
trwających co najmniej 1 rok i opiewa na kwotę 2000 euro. Do koszyczka możliwości KE
dorzuca jeszcze comiesięczne pokrycie kosztów badań, szkoleń, uczestnictwa w
konferencjach, publikacji (500 euro na badania nielaboratoryjne i 800 euro ma badania
laboratoryjne).
Z uwagi na to, że partnerem kontraktowym z KE jest instytucja, to ona otrzymuje wszystkie
świadczenia i jest zobowiązania do wypłacenia stypendyście należnych mu środków.
Co, gdzie i jak?
Co musi zrobić doświadczony naukowiec, aby otrzymać stypendium i niezależność naukową?
Po pierwsze musi mieć pomysł na projekt i zdecydować, gdzie chce prowadzić badania, czy
będzie to w Europie, czy poza jej granicami? Jeśli w Europie, to naukowiec wybiera
indywidualne stypendia europejskie (IEF), jeśli poza starym kontynentem, będzie to
indywidualne stypendium wyjazdowe poza Europę (IOF). Po drugie naukowiec wybiera sobie
instytucję (tzw. Host), w porozumieniu z którą przygotowuje projekt badawczo-szkoleniowy. Po
trzecie nie można wyjechać do kraju, w którym się przebywało (studia/praca) więcej niż w
sumie 12 miesięcy w ciągu ostatnich 3 lat. Krok kolejny to konkurs, czyli coroczne ogłoszenie
Komisji Europejskiej o możliwościach ubiegania się o stypendium. Dla obu typów stypendiów
KE ogłosiła konkursy przypadające w tym samym terminie, data otwarcia to 18 marca 2009 r.,
wnioski można składać do 18 sierpnia 2009 r.
Czym jest projekt, którym naukowiec musi przekonać do siebie ekspertów KE? Jest to przede
wszystkim spójny program szkoleniowy, mający na celu wzmocnienie międzynarodowego
wymiaru kariery naukowca. Jak wszystkie projekty składane w 7.PR, musi mieć formę zgodną
z przewodnikiem dla wnioskodawców. Główne elementy wniosku to: Naukowa i
technologiczna jakość projektu; Program szkoleniowy; Naukowiec; Wdrożenie projektu;
Wpływ; Kwestie Etyczne.
Projekt rejestruje się w elektronicznym systemie składania wniosków (Electronic Proposal
Submission
Service)
dostępnym
ze
strony
danego
konkursu
(http://cordis.europa.eu/fp7/dc/index.cfm). Każdy z konkursów zawiera wszystkie informacje i
dokumenty niezbędne do przygotowania projektu. Najważniejsze z nich to Program Pracy
(Work Programme) i Przewodnik dla wnioskodawców (Guide for Applicants). Projekty
oceniane są przez grono międzynarodowych ekspertów wybieranych przez KE.
Europa czy poza nią?
Dla naukowców planujących rozwój indywidualnej kariery w jednym z krajów członkowskich
lub stowarzyszonych z 7.PR system stypendialny Marie Curie oferuje granty europejskie (IEF),
które mogą być realizowane w okresie od 12 do 24 miesięcy. Przez dwa lata naukowiec
otrzyma wsparcie z KE na realizację własnych pomysłów naukowych. Projekt szkoleniowo badawczy nie ma narzuconego z góry przez KE tematu, dlatego też już od początku naukowiec
otrzymuje możliwość kreatywnego i niezależnego wpływania na kierunek własnego rozwoju.
Tematy mogą dotyczyć wszystkich dziedzin wiedzy, a wysoko cenione będą projekty
interdyscyplinarne oraz międzysektorowe.
Doświadczeni naukowcy, którzy pragną podnosić swoje kompetencje poza Europą, mogą
ubiegać się o grant w ramach stypendiów wyjazdowych pozaeuropejskich (IOF). Niezależność
naukowa, zdobycie nowej wiedzy, umiejętności, możliwe są do osiągnięcia w tzw. krajach
trzecich. Stypendium tego typu może trwać od 12 do 36 miesięcy, ale zakłada dwie fazy:
wyjazdową i powrotną. Naukowiec fazę pierwszą realizuje we wspomnianych krajach trzecich
(z wyjątkiem tych, z którymi 7.PR nie ma nawiązanej współpracy), natomiast faza powrotna
musi odbywać się w krajach członkowskich lub stowarzyszonych. Dodatkowe założenie jest
takie, że faza powrotna trwa połowę fazy pierwszej.
W przypadku obu stypendiów naukowiec przygotowuje projekt w porozumieniu z instytucją, w
której będzie realizował grant. Dla KE to instytucja jest stroną, z którą podpisana zostanie
umowa projektowa. Przy stypendiach wyjazdowych poza Europę naukowiec musi nawiązać
współpracę z dwiema instytucjami, jednak KE podpisze umowę tylko z jedną z nich, tą
europejską, pełniącą funkcję koordynatora projektu. Następnie gospodarz stypendium
zawiera umowę z naukowcem, zgodnie z obowiązującym prawem w danym kraju.
Stypendyści Marie Curie w liczbach
Naukowcy ubiegający się o granty Marie Curie, muszą mieć świadomość, że konkurują z
najlepszymi badaczami z całego świata. Stypendia MC są bowiem otwarte również dla
naukowców spoza Europy. Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, na
podstawie danych KE z 1 września 2008 r. przygotował raport dotyczący wyników konkursów
stypendialnych Marie Curie.
Z raportu wynika, że w konkursach na stypendia europejskie wpłynęło około 1700 wniosków, z
których 423 zaakceptowano. Polscy naukowcy złożyli 96 wniosków, dofinansowanie otrzymały
23 projekty. 16 Polskich instytucji ubiegało się o przyjęcie naukowców zza granicy, z czego 2
wnioski zakończyły się podpisaniem kontraktu. W tym samym roku na stypendia wyjazdowe
poza Europę wpłynęło do KE 341 wniosków, z których 100 otrzymało dofinansowanie. Polscy
naukowcy złożyli 19 projektów, a dofinansowanie przyznano w 2 przypadkach.
Zalety stypendium MC
Stypendia Marie Curie należą do jednych z najbardziej prestiżowych, a naukowcy, którzy
skorzystali z oferty zaliczani są do elity środowiska naukowego. Problemy większości doktorów
związane z brakiem środków finansowych na kontynuację badań czy rozpoczynanie nowych
tematów badawczych w przypadku stypendiów Marie Curie nie istnieją. Młody doktor, który
posiada pełny dostęp do aparatury badawczej i laboratoriów, własne fundusze na badania,
nawiązuje współpracę z międzynarodowym środowiskiem naukowym, uczy się języków,
wyjeżdża na konferencje, bierze udział w szkoleniach poszerzających zawodowe kompetencje,
nie musi się zastanawiać, czy pozostać w nauce, czy odejść do przemysłu. Raz zdobyte
stypendium otwiera wiele możliwości, a środki finansowe, z reguły są wystarczające, aby
dokończyć badania do habilitacji.
To, co okazuje się bezcenne i procentuje w przyszłości, to szerokie kontakty międzynarodowe.
Zaproszenia do współpracy w konsorcjach naukowych są przepustką do udziału w przyszłych
projektach badawczych w 7.PR, a uczestnictwo w komitetach naukowych międzynarodowych
konferencji oraz sympozjów Komisji Europejskiej jest dla młodego doktora szansą, której
niestety nie dostaje się w warunkach polskich. Konsekwencją grantów MC są także publikacje
wyników badań w uznanych na świecie czasopismach naukowych. Stypendia Marie Curie to
prestiż i niezależność naukowa.
Na pytanie: "Czego pragną naukowcy?", do mnóstwa odpowiedzi dołącza jeszcze jedna naukowcy pragną stypendiów Marie Curie. Od stypendysty MC już tylko krok do zdobycia
niezależnego grantu, z dużym budżetem, w programie IDEAS, ale o tym w następnym artykule.
Izabela Stelmaszewska
Poznański Park Naukowo-Technologiczny
Fundacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
Teksty dostarcza Smartlink
Krzysztof Garski
Specjalizuje się w tematyce finansowania przedsiębiorstw. Pracował w
najważniejszych polskich magazynach gospodarczych: Gazecie Bankowej, Manager
Magazin i Businessman Magazine. Publikował także m.in. w biuletynie Innowacyjni,
Autor:
miesięczniku Unia i Polska, w wydawnictwach portalu Pracuj.pl oraz współredagował
poradnik PARP o szkoleniu pracowników. Jest redaktorem w dziale wydawnictw firmy
Smartlink, odpowiedzialnym za Portal Innowacji. Napisz do autora