Jednoosobowa spółka jawna - projekt ustawy z

Poznań, 31 marca 2016 roku
Ustawa z dnia ……….
o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych
ustaw
Art. 1. W ustawie z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013
r., poz. 1030, ze zmianami) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 4 § 1 pkt 3) otrzymuje brzmienie:
"3) spółka jednoosobowa – spółkę jawną, w której uczestniczy tylko jeden wspólnik będący osobą
fizyczną oraz/albo spółkę kapitałową, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika
albo akcjonariusza;";
2) w art. 4 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Ilekroć w ustawie mowa jest o "umowie spółki", należy przez to rozumieć także akt założycielski
sporządzony przez jedynego wspólnika spółki jawnej albo spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, albo
przez jedynego akcjonariusza spółki akcyjnej.";
3) w art. 22 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. Spółką jawną jest spółka osobowa, utworzona przez jedną albo więcej osób, która prowadzi
przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Wspólnikiem jednoosobowej spółki
jawnej może być wyłącznie osoba fizyczna.";
4) w art. 22 po § 1 dodaje się § 11 w brzmieniu:
"§ 11. Do jednoosobowej spółki jawnej przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio.";
Kancelaria prawna
Member of Grant Thornton International Ltd
Grant Thornton Legal Maślanko Kancelaria Prawna spółka komandytowa. Komplementariusz: Grzegorz Maślanko.
Adres siedziby: 61-131 Poznań, ul. abpa Antoniego Baraniaka 88 E. NIP: 782-25-55-584, REGON: 302306975. Rachunek bankowy: 18 1750 1019 0000 0000 2112 7965
Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, VIII Wydział Gospodarczy, nr KRS 0000444633
2
5) po art. 41 dodaje się art. 411 w brzmieniu:
"Art. 411. Możliwe jest ustanowienie prokurenta, który będzie umocowany do działania na wypadek
śmierci wszystkich wspólników.;
6) w art. 61 dodaje się § 4 w brzmieniu:
"§ 4. Przepisów § 1-3 nie stosuje się do jednoosobowej spółki jawnej ";
7) w art. 63 dodaje się § 4 w brzmieniu:
"§ 4. Przepisów § 1-3 nie stosuje się do jednoosobowej spółki jawnej.";
8) w art. 64 § 1 po zdaniu pierwszym dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:
"W przypadku, gdy w wyniku śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika oraz wypowiedzenia umowy
spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela w spółce miałby pozostać jeden wspólnik, będący osoba
fizyczną, może on złożyć do sądu rejestrowego pisemne oświadczenie o dalszym trwaniu spółki jako
jednoosobowej spółki jawnej."
9) w art. 64 § 2 zd. 1 po słowie "Uzgodnienie" dodaje się słowa: "bądź – odpowiednio –
oświadczenie".
10) w art. 64 dodaje się § 3 w brzmieniu:
"§ 3. W przypadku śmierci jedynego wspólnika spółki spółka trwa nadal z udziałem spadkobierców
zmarłego wspólnika, którzy przyjęli po nim spadek. Przepis art. 60 § 1 zdanie pierwsze stosuje się
odpowiednio.";
11) w art. 551 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 5. Przedsiębiorca będący osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą
w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz.
672, 675 i 983) - (przedsiębiorca przekształcany) może przekształcić formę prowadzonej działalności
w spółkę jednoosobową (spółkę przekształconą).";
12) w art. 557 § 3 otrzymuje brzmienie:
"§ 3. W jednoosobowej spółce kapitałowej plan przekształcenia sporządza się w formie aktu
notarialnego.";
13) w tytule IV w dziale III tytuł rozdziału 6 otrzymuje brzmienie:
"Przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę jednoosobową";
Member of Grant Thornton International Ltd
3
14) w art. 5841 § 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Sąd rejestrowy przesyła właściwemu organowi ewidencyjnemu odpis postanowienia o wpisie do
rejestru przedsiębiorców jednoosobowej spółki kapitałowej albo jednoosobowej spółki jawnej powstałej
wskutek przekształcenia niezwłocznie po jego wydaniu.";
15) w art. 5845 dotychczasowa treść otrzymuje oznaczenie jako § 1, po czym dodaje się § 2
w brzmieniu:
"§ 2. Do przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę jawną wymaga się:
1) złożenia oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy;
2) sporządzenia aktu założycielskiego spółki przekształconej;
3) dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia przedsiębiorcy przekształcanego
z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.";
16) w art. 5846 po słowach: "Plan przekształcenia przedsiębiorcy" dodaje się słowa:
"w jednoosobową spółkę kapitałową";
17) w art. 5847 § 1 po słowach: "Plan przekształcenia przedsiębiorcy" dodaje się słowa:
"przekształcanego w jednoosobową spółkę kapitałową";
18) w art. 5849 jego dotychczasowa treść otrzymuje oznaczenie jako § 1, przy czym po słowach:
"Oświadczenie o przekształceniu przedsiębiorcy" dodaje się słowa: "w jednoosobową spółkę
kapitałową"; nadto dodaje się § 2 w brzmieniu:
"§ 2. Oświadczenie o przekształceniu przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę jawną powinno zostać
sporządzone w formie pisemnej chyba, że przeniesienie własności składników przedsiębiorstwa wymaga
dla swej skuteczności innej formy; w takim wypadku stosuje się formę oświadczenia właściwą dla tej
czynności.";
19) w art. 58411 po słowach: "Wniosek o wpis przekształcenia do rejestru wnoszą wszyscy członkowie
zarządu spółki przekształconej" dodaje się słowa:
"w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową albo przedsiębiorca
przekształcany w przypadku przekształcenia w jednoosobową spółkę jawną.";
20) art. 58412 otrzymuje brzmienie:
"Ogłoszenie o przekształceniu przedsiębiorcy jest dokonywane na wniosek zarządu spółki przekształconej
spółki kapitałowej albo wspólnika jednoosobowej spółki jawnej."
Member of Grant Thornton International Ltd
4
Art. 2. W ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U.
z 2015 r., poz. 584, ze zmianami) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 14 dodaje się ust. 8 i 9 w brzmieniu:
"8. Jeżeli przedsiębiorca będący osobą fizyczną w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał
warunki do uznania go, co najmniej, za średniego przedsiębiorcę, przedsiębiorca ten jest zobowiązany do
przekształcenia prowadzonej działalności gospodarczej w spółkę handlową, zgodnie z przepisami
Kodeksu spółek handlowych. Przekształcenie powinno nastąpić w terminie dwóch lat od zakończenia
drugiego roku obrotowego, o którym mowa w zdaniu poprzednim.
9. Jeżeli w toku kontroli, prowadzonej na zasadach określonych w niniejszej ustawie, ujawnione zostanie
naruszenie przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną obowiązku, o którym mowa w ust. 8, organ
kontroli niezwłocznie zawiadomi
właściwy sąd rejestrowy. Właściwy sąd rejestrowy wezwie
przedsiębiorcę do przekształcenia prowadzonej działalności gospodarczej w spółkę prawa handlowego
zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, wyznaczając w tym celu dodatkowy termin, nie
dłuższy niż 6 miesięcy. Po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w zdaniu poprzednim, sąd
rejestrowy może nałożyć na przedsiębiorcę grzywnę do 20.000 złotych. Sąd rejestrowy może ponawiać
grzywnę, o której mowa w zdaniu poprzednim.”
2) w art. 25 pkt 15a zastępuje się słowo: "kapitałową" słowem "handlową";
3) w art. 31 ust. 4 zastępuje się słowo: "kapitałowej" słowem "handlowej”;
4) w art. 34 ust. 2 pkt 1a) zastępuje się słowo: "kapitałowej" słowem "handlowej".
Art. 3. W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r.,
poz. 613, ze zmianami) w art. 93a dodaje się § 6 w brzmieniu:
"§ 6. Jednoosobowa spółka jawna powstała z przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną,
wstępuje w przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanego
przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, z wyjątkiem tych praw i obowiązków,
które nie mogą być kontynuowane na podstawie przepisów regulujących opodatkowanie spółek
niemających osobowości prawnej.".
Art. 4. W ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jednolity:
Dz. U. z 2016 r., poz. 223) w art. 2 pkt 6) dodaje się lit. d) w brzmieniu:
" d) przekształceniem przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w jednoosobową spółkę jawną.".
Member of Grant Thornton International Ltd
5
Art. 5. Przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy spełniał
warunki, określone w art. 14 ust. 8 ustawy z dnia z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności
gospodarczej (Dz.U. z 2004 r., Nr 173, poz.1808 ze zm.), w brzmieniu nadanym art. 2 niniejszej ustawy,
jest zobowiązany do przekształcenia prowadzonej działalności gospodarczej w spółkę handlową zgodnie
z przepisami Kodeksu spółek handlowych w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Przepis art. 14 ust. 9 ustawy, o której mowa w art. 2 – w brzmieniu nadanym art. 2 pkt 1 niniejszej ustawy
– stosuje się odpowiednio.
Art. 6. Ustawa wchodzi w życie z dniem ……………….
Uzasadnienie
Wstęp
Prezentowany projekt stanowi propozycję rozwiązania zmierzającego do ograniczenia skali problemu
zachowania trwałości istnienia przedsiębiorstwa jednoosobowego przedsiębiorcy w przypadku jego
śmierci. Konsekwencją zgonu takiego przedsiębiorcy – w aktualnie obowiązującym stanie prawnym - jest
wygaśnięcie szeregu stosunków prawnych, nawiązanych przez przedsiębiorcę, w tym umów o pracę,
umów cywilnoprawnych, udzielonych i otrzymanych pełnomocnictw itd., co powoduje faktyczne
zakończenie działalności przedsiębiorstwa, niekiedy przy jednoczesnym dalszym powstawaniu
zobowiązań, wynikających z wcześniej istniejących stosunków prawnych. Polskie prawo nie zawiera
obecnie regulacji, które zapewniałyby trwałość przedsiębiorstwa pomimo śmierci przedsiębiorcy.
Obowiązujące regulacje, w tym w szczególności prawo spadkowe – przedsiębiorstwo osoby fizycznej
wchodzi w skład masy spadkowej - nie pozwalają na sprawne przejęcie przedsiębiorstwa przez
spadkobierców i niezakłócone jego funkcjonowanie po śmierci przedsiębiorcy. Pociąga to za sobą utratę
wartości, które dawałoby niezakłócone kontynuowanie bytu przedsiębiorstw.
O ile sytuacja taka trwa od dawna, o tyle należy liczyć się z nasileniem się owego zjawiska w najbliższych
latach. Spośród blisko 1 mln aktywnych zarejestrowanych przedsiębiorców, prowadzących jednoosobową
działalność gospodarczą (dane GUS), znaczną część stanowią ci, którzy rozpoczęli tę aktywność na
początku lat 90-tych XX w., po przełomie ustrojowym. Wiele z tych osób zbliża się do wieku, w którym
prawdopodobieństwo zgonu, jak i poważnych chorób, jest statystycznie znaczące. Oznacza to, że
w nieodległej przyszłości wskazane problemy mogą przybrać skalę, rzutującą w istotny sposób na polską
gospodarkę, rynek pracy, sytuację licznych spadkobierców. Problem ten należy postrzegać w kategoriach
społecznych. Nasilenie zjawiska zaprzestania działalności przedsiębiorstw w wyniku śmierci
przedsiębiorców może w najbliższych latach prowadzić do utraty pracy przez setki tysięcy pracowników,
a tym samym utraty źródła dochodów rodzin tych pracowników. Dodatkowo można spodziewać się wielu
upadłości związanych z niewywiązywaniem się przez firmy zmarłych przedsiębiorców ze zobowiązań. Te
okoliczności uzasadniają ingerencję ustawodawczą, w celu ograniczenia negatywnych skutków opisanego
zjawiska, poprzez stworzenie warunków do zachowania ciągłości działania takich przedsiębiorstw.
Member of Grant Thornton International Ltd
6
Założenia wprowadzenia do obrotu prawnego jednoosobowej spółki jawnej
Główne założenia dotyczące proponowanego rozwiązania w postaci wprowadzenia do obrotu prawnego
jednoosobowej spółki jawnej, to:
a
zachowanie ciągłości działania przedsiębiorstwa po śmierci osoby fizycznej prowadzącej to
przedsiębiorstwo, poprzez wyłączenie przedsiębiorstwa z masy spadkowej, co pozwoli na
zapewnienie spadkobiercom możliwie najszerszej sukcesji praw i obowiązków związanych
z prowadzeniem przedsiębiorstwa (trwałość stosunków cywilnoprawnych, trwałość stosunków
pracy, ciągłość opodatkowania podatkiem od towarów i usług itp.), wynikające z oddzielenia
majątku prywatnego przedsiębiorcy od majątku związanego z prowadzoną działalnością
gospodarczą;
b
brak negatywnego wpływu na dochody budżetu państwa,
c
zachowanie jednokrotności opodatkowania dochodu przedsiębiorcy,
d
skorzystanie w możliwie najszerszym zakresie z obowiązujących regulacji prawnych,
z ograniczeniem ingerencji w istniejący system prawny,
e
wykorzystanie modelu spółki handlowej o najprostszej konstrukcji, umożliwiającej zachowanie
uproszczonej księgowości (księga przychodów i rozchodów) i pozwalającej dość swobodnie
kształtować treść stosunków wewnętrznych,
f
umożliwienie przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą na podstawie wpisu do
Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (dalej: CEIDG) możliwie łatwego
i taniego przekształcenia przedsiębiorcy bezpośrednio w spółkę jawną przy zachowaniu
kontynuacji praw i obowiązków przedsiębiorcy przez spółkę (obecnie jest to możliwe wyłącznie
poprzez wniesienie przedsiębiorstwa do spółki co najmniej dwóch osób bądź poprzez dwa
przekształcenia – najpierw w jednoosobową spółkę z o.o., a następnie w spółkę jawną, po
wcześniejszym dopuszczeniu co najmniej jednego wspólnika). Projekt przewiduje też możliwość
rozpoczęcia działalności gospodarczej przez osobę fizyczną od razu w formie jednoosobowej
spółki jawnej, a więc możliwość zawiązania takiej spółki w sposób pierwotny, a nie tylko
w drodze przekształcenia przedsiębiorcy już zarejestrowanego w CEIDG.
O ile z tradycji prawa handlowego wypływa zasada, iż spółki prawa handlowego (zwłaszcza osobowe)
opierają się o stosunek umowny, a więc relację co najmniej dwóch osób, o tyle obecny system prawa
handlowego dopuszcza funkcjonowanie zarówno jednoosobowej spółki kapitałowej, jak i osobowej (vide:
przypadek spółki partnerskiej, art. 98 § 2 Kodeksu spółek handlowych (dalej także: Kodeks, KSH)).
Trudno też wskazać istotne przeszkody dla wprowadzenia konstrukcji jednoosobowej spółki jawnej.
Np. regulacje dotyczące odpowiedzialności wspólników spółki jawnej za zobowiązania zaciągnięte przez
spółkę wydają się w wystarczającym stopniu chronić interes wierzycieli przedsiębiorcy, prowadzącego
działalność w proponowanej formie prawnej.
Zapewnienie ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa jednoosobowej spółki jawnej na płaszczyźnie
zarządczej - w przypadku śmierci jej jedynego wspólnika - wymagałoby wprowadzenia możliwości, a być
może nawet wprowadzenia wymogu ustanowienia przez jedynego wspólnika prokurenta na wypadek
śmierci.
Member of Grant Thornton International Ltd
7
Proponuje się wprowadzenie w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej prawnego wymogu
przekształcenia formy prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcy wpisanego do CEIDG, przy
określonych rozmiarach tej działalności, w jednoosobową spółkę jawną bądź w spółkę kapitałową.
Obowiązek objąłby przedsiębiorców, którzy w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniali
warunki do uznania ich, co najmniej, za średniego przedsiębiorcę – w rozumieniu art. 106 tej ustawy, czyli
takich, którzy w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
1) zatrudniali średniorocznie co najmniej 50, ale mniej niż 250 pracowników oraz
2) osiągnęli roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych co
najmniej 10 milionów euro, ale nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy
aktywów ich bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat osiągnęły równowartości w złotych co
najmniej 10 milionów euro, a nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.
Przekształcenie powinno nastąpić w terminie dwóch lat od zakończenia drugiego roku obrotowego,
w którym dany przedsiębiorca spełniał kryteria średniego przedsiębiorcy.
Zmiany w Kodeksie spółek handlowych
1
W słowniku terminów ustawowych (art. 4) Kodeksu zmienia się definicję spółki jednoosobowej
(§ 1 pkt 3) poprzez dodanie, że rozumie się przez nią także spółkę jawną, w której uczestniczy
tylko jeden wspólnik będący osobą fizyczną. Rozszerza się także zastosowanie terminu „umowa
spółki” na akt założycielski sporządzony przez jedynego wspólnika spółki jawnej (§ 2).
2
Zmienia się definicję spółki jawnej (art. 22 § 1), wskazując, że jest to spółka osobowa, utworzona
przez jedną lub więcej osób i dodaje się zdanie drugie, zgodnie z którym wspólnikiem
jednoosobowej spółki jawnej może być wyłącznie osoba fizyczna. W dodanym § 11 przewiduje się
odpowiednie zastosowanie do jednoosobowej spółki jawnej przepisów działu I tytułu II,
regulujących spółkę jawną.
3
Po art. 41 KSH dodaje się art. 41¹, przewidujący możliwość ustanowienia prokurenta, który
będzie umocowany do działania na wypadek śmierci wszystkich wspólników. Rozwiązanie to
służy zapewnieniu ciągłości zwykłego zarządu przedsiębiorstwem spółki – do czasu wstąpienia
spadkobierców w miejsce dotychczasowych wspólników.
4
W art. 61 KSH dodaje się § 4, wykluczający zastosowanie do jednoosobowej spółki jawnej
przepisów o wypowiedzeniu umowy, co ma zapobiec ewentualnym wątpliwościom dotyczącym
odpowiedniego stosowania przepisów art. 61 §§ 1 – 3 do tego rodzaju spółki.
5
W art. 63 KSH dodaje się § 4, wykluczający zastosowanie do jednoosobowej spółki jawnej
przepisów o rozwiązaniu spółki przez sąd na żądanie wspólnika oraz o wykluczeniu wspólnika, co
ma zapobiec ewentualnym wątpliwościom dotyczącym odpowiedniego stosowania przepisów art.
63 §§ 1 – 3 do tego rodzaju spółki.
6
W art. 64 KSH modyfikuje się § 1, dodając zdanie drugie, przewidujące możliwość
kontynuowania bytu spółki w sytuacji zmniejszenia się liczby wspólników do jednej osoby
fizycznej, która może złożyć do sądu rejestrowego pisemne oświadczenie o dalszym trwaniu
spółki jako jednoosobowej spółki jawnej. Zmienia się także § 2 poprzez rozciągnięcie regulacji
dotyczącej czasu na uzgodnienie kontynuowania bytu spółki również na oświadczenie jedynego
Member of Grant Thornton International Ltd
8
wspólnika – osoby fizycznej. Ponadto w dodanym § 3 przewiduje się ciągłość istnienia spółki
w przypadku śmierci jedynego wspólnika spółki. W takiej sytuacji spółka trwa nadal z udziałem
spadkobierców zmarłego wspólnika, którzy przyjęli po nim spadek. Co do zasady udział
kapitałowy zmarłego jedynego wspólnika w przypadku działu spadku ulega podziałowi pomiędzy
spadkobierców. Jednak w wypadku, gdy umowa spółki przewiduje, że prawa, jakie miał zmarły
wspólnik, służą wszystkim spadkobiercom wspólnie, a nie zawiera w tym względzie szczególnych
postanowień, przewiduje się odpowiednie zastosowanie przepisu art. 60 § 1 zdanie pierwsze KSH,
zobowiązującego spadkobierców do wskazania spółce jednej osoby do wykonywania tych praw.
7
W art. 551 KSH modyfikuje się § 5 poprzez wskazanie, iż przedsiębiorca przekształcany może
przekształcić formę prowadzonej działalności w spółkę jednoosobową (spółkę przekształconą),
eliminując tym samym istniejące obecnie ograniczenie, umożliwiające wyłącznie przekształcenie
w jednoosobową spółkę kapitałową.
8
Zmienia się tytuł Rozdziału 6, Działu III KSH wskazując, iż przepisy Rozdziału 6 odnoszą się do
przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę jednoosobową, przez którą zgodnie z treścią
zmienionego art. 4 § 1 pkt 3 rozumie się zarówno spółkę kapitałową, której wszystkie udziały
albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza, jak również spółkę jawną, w której
uczestniczy tylko jeden wspólnik będący osobą fizyczną. Tym samym, wyeliminowane zostanie
ograniczenie, polegające na tym, iż przepisy Rozdziału 6, Działu III KSH odnoszą się wyłącznie
do przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową.
Zmienia się art. 5841 § 2 KSH poprzez wskazanie, iż niezwłocznie po wydaniu postanowienia
w przedmiocie przekształcenia przedsiębiorcy zarówno w jednoosobową spółkę kapitałową, jak
i jawną, sąd rejestrowy zobowiązany jest do przesłania właściwemu organowi ewidencyjnemu
odpisu postanowienia o wpisie spółki powstałej z przekształcenia do rejestru przedsiębiorców
Krajowego Rejestru Sądowego. Zmiana ta z jednej strony związana jest z koniecznością
wprowadzenia zmian w obecnie obowiązujących przepisach w związku z wprowadzeniem
możliwości przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę jawną, z drugiej natomiast
winna być postulatem skierowanym wobec organów stosujących przepis w jego dotychczasowym
brzmieniu do jego respektowania. W praktyce bowiem, sądy rejestrowe przesyłają odpisy
postanowień o dokonanym przekształceniu ze znacznym opóźnieniem, bądź nie przesyłają wcale,
co wiąże się z szeregiem komplikacji na etapie rejestracji zmian nie tylko w CEIDG, ale także
w urzędach związanych z funkcjonowaniem podmiotów gospodarczych, takich jak urząd
skarbowy, czy Główny Urząd Statystyczny, a w szczególności Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
10 Zmienia się art. 5845 KSH poprzez dodanie § 2; jednocześnie, dotychczasowe brzmienie przepisu
regulującego procedurę przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową
zostaje oznaczone jako § 1 tegoż artykułu. Zgodnie z założeniami proponowanej zmiany,
przekształcenie przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę jawną powinno być proceduralnie
zbliżone do procedury przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową, przy
uwzględnieniu konieczności wprowadzenia uproszczeń, które będą służyć zachęceniu
przedsiębiorców do takiego przekształcenia. Jednocześnie przepisy dotyczące procedury
przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową pozostają niezmienione
i w konsekwencji przesunięte zostają jedynie do § 1 art. 5845 KSH. Realizując założenie prostoty
procesu regulowanego przekształcenia oraz uwzględniając tożsamość przedsiębiorcy – osoby
fizycznej i jedynego wspólnika jednoosobowej spółki jawnej, proponuje się, by dla przekształcenia
przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę jawną konieczne było jedynie: 1) złożenie oświadczenia
o przekształceniu przedsiębiorcy, 2) sporządzenie aktu założycielskiego spółki przekształconej,
9
Member of Grant Thornton International Ltd
9
3) ustanowienie prokurenta na wypadek śmierci jedynego wspólnika (dla zapewnienia ciągłości
zarządzania spółką), 4) dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia
przedsiębiorcy przekształcanego z CEIDG. Tym samym, przy przekształceniu przedsiębiorcy
w jednoosobową spółkę jawną nie będzie konieczne, w szczególności, sporządzenie planu
przekształcenia w formie aktu notarialnego, jak również jego późniejsze badanie przez biegłego
rewidenta, zwieńczone wydaniem stosownej opinii w przedmiocie poprawności i rzetelności tego
planu.
Sporządzenie planu w formie aktu notarialnego połączone z koniecznością złożenia wniosku
o wyznaczenie biegłego, jak również samym badaniem wiąże się z kosztami rzędu kilku, a nawet
kilkunastu tysięcy złotych, co w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową
spółkę jawną będzie czynnikiem znacznie ograniczającym możliwość przekształcenia
w przypadku mniejszych przedsiębiorców, a z pewnością wpłynie negatywnie na chęć wdrożenia
tego rozwiązania. Celem wprowadzenia przepisów przewidujących możliwość przekształcenia
przedsiębiorcy w spółkę jawną jest umożliwienie, ale i zachęcenie przedsiębiorców – osób
fizycznych do podejmowania działań zmierzających do zabezpieczenia ich przedsiębiorstwa na
wypadek śmierci, umożliwiającego późniejsze łatwiejsze przejęcie biznesu przez następców
prawnych. O ile w przypadku przekształcenia w spółkę kapitałową kreowany jest osobny byt
prawny, tj. spółka kapitałowa, która odpowiada za zaciągnięte zobowiązania we własnym imieniu,
konieczność weryfikacji stanu finansowego takiego podmiotu poprzez sporządzenie planu
przekształcenia, potwierdzanego następnie opinią biegłego rewidenta wydaje się być działaniem
uzasadnionym, o tyle argument ten nie znajduje uzasadnienia w przypadku przekształcenia
i późniejszej działalności spółki jawnej, za zobowiązania której odpowiedzialność solidarną ze
spółką jawną ponosił będzie sam przedsiębiorca. Co więcej, w przypadku rezygnacji
z konieczności sporządzenia planu przekształcenia w formie aktu notarialnego oraz jego badania
przez biegłego rewidenta, sporządzenie planu przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową
spółkę jawną w zwykłej formie pisemnej wydaje się być zupełnie zbędne. Na marginesie,
nadmienić należy, iż rezygnacja z obowiązku sporządzania planu oraz badania biegłego pozwoli
na znaczne skrócenie procedury przekształcenia. W konsekwencji, mając na względzie
zapewnioną ochronę wierzycieli przedsiębiorcy przekształcanego, jak również cel wprowadzenia
proponowanych zmian oraz konieczność uproszczenia proceduralnego, przyjmuje się, iż
przekształcenie przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę jawną nie powinno wiązać się
z koniecznością sporządzenia planu przekształcenia oraz badania biegłego.
11 Zmienia się art. 5846 KSH poprzez wskazanie, iż wyłącznie plan przekształcenia przedsiębiorcy
w jednoosobową spółkę kapitałową sporządza się w formie aktu notarialnego. Zmiana ta ma na
celu wyeliminowanie wątpliwości co do wymaganej formy planu przekształcenia przedsiębiorcy osoby fizycznej w dany typ spółki handlowej.
12 Zmienia się art. Art. 5847 KSH poprzez wskazanie, iż jedynie plan przekształcenia przedsiębiorcy
w jednoosobową spółkę kapitałową zawierać powinien określone w treści tego przepisu wymogi.
Zmiana ta ma charakter kosmetyczny, wynikający jedynie z konieczności dostosowania obecnie
obowiązujących przepisów do proponowanych zmian, przewidujących m.in. brak konieczności
sporządzenia planu przekształcenia w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową
spółkę jawną.
13 Zmienia się art. 5849 KSH poprzez dodanie § 2; jednocześnie, dotychczasowe brzmienie przepisu
regulujące procedurę przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową
otrzymuje oznaczenie jako § 1 tegoż artykułu, przy czym w związku z tym w § 1 wprowadzona
Member of Grant Thornton International Ltd
10
zostaje zmiana precyzująca, iż to właśnie przepis § 1 będzie właściwy dla oświadczenia
przedsiębiorcy o przekształceniu w jednoosobową spółkę kapitałową, natomiast § 2 odnosił się
będzie do przekształcenia w jednoosobową spółkę jawną. Podobnie, jak w przypadku zmian
odnoszących się do 5845 KSH, proponowane rozwiązanie ma na celu możliwie najdalej idące
uproszczenie proceduralne, a w konsekwencji także ograniczenie wymogów formalnych
przewidzianych do złożenia oświadczenia w przedmiocie przekształcenia przedsiębiorcy
w jednoosobową spółkę kapitałową w przypadku przekształcenia w jednoosobową spółkę jawną,
wymaganego zgodnie z art. 5845 § 2 KSH. W związku z powyższym, oświadczenie
o przekształceniu przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę jawną powinno zostać sporządzone
w formie pisemnej, chyba że przeniesienie własności składników przedsiębiorstwa wymaga dla
swej ważności innej formy; w takim wypadku stosuje się formę właściwą dla tej czynności.
W konsekwencji, przedsiębiorcy prowadzący działalność o małych rozmiarach, których
przedsiębiorstwa nie są duże, a w ich skład nie wchodzą nieruchomości bądź inne aktywa
determinujące konieczność złożenia oświadczenia o przekształceniu w formie szczególnej,
zobowiązani będą do złożenia oświadczenia przy zachowaniu jedynie formy pisemnej.
Umożliwienie złożenia oświadczenia w formie pisemnej, koresponduje z założeniami
proponowanych zmian, iż w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę
jawną należy ograniczyć wymogi formalne i proceduralne w możliwie największym stopniu, co
znajduje uzasadnienie - w szczególności -w dążeniu do zachęcenia przedsiębiorców do
uregulowania ich sytuacji na wypadek śmierci oraz w dążeniu do braku uszczerbku dla ochrony
wierzycieli w przypadku takiego przekształcenia (w przeciwieństwie do przekształcenia
przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową, które to przekształcenie jest wysoce
sformalizowane).
14 Zmienia się art. 58411 KSH poprzez wskazanie podmiotu uprawnionego, a zarazem
zobowiązanego do złożenia w sądzie rejestrowym wniosku o wpis spółki przekształconej do
rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, zarówno w przypadku przekształcenia
przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową, jak i jednoosobową spółkę jawną.
15 Zmienia się art. 58412 KSH poprzez wskazanie podmiotu zobowiązanego do ogłoszenia
o przekształceniu, zarówno w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę
kapitałową, jak i jednoosobową spółkę jawną.
Zmiany w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej
1
2
W art. 14 dodaje się ust. 8, przewidujący obowiązek przekształcenia w jednoosobową spółkę
jawną przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, a prowadzącego działalność gospodarczą
w rozmiarach powodujących osiągnięcie przez okres co najmniej dwóch ostatnich lat co najmniej
statusu średniego przedsiębiorcy – w rozumieniu art. 106 ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej. Przepis ten nie pozbawia takiego przedsiębiorcy możliwości dobrowolnego
przekształcenia w jednoosobową spółkę kapitałową. Wymuszenie przekształcenia jest
uzasadnione tym, że w przypadku śmierci osób fizycznych prowadzących przedsiębiorstwa
w większych rozmiarach skutki braku ciągłości działania takich przedsiębiorstw bywają zwykle
poważniejsze, niż w przypadku mikro – i małych przedsiębiorców.
W celu egzekwowania obowiązku, określonego w art. 14 ust. 8 ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej, w dodanym ust. 9 art. 14 tej ustawy przewiduje się informowanie sądu
rejestrowego przez organy kontrolujące działalność gospodarczą o niezrealizowaniu przez
przedsiębiorcę obowiązku przekształcenia działalności gospodarczej, prowadzonej w większych
Member of Grant Thornton International Ltd
11
3
rozmiarach, w celu zastosowania procedury przymuszającej. Brak zastosowania się do stosownego
wezwania sądu w wyznaczonym terminie jest zagrożony sankcją grzywny do 20.000 złotych, która
to grzywna może być nakładana wielokrotnie – w przypadku braku realizacji nałożonego
obowiązku.
W art. 25 pkt 15a, art. 31 ust. 4 i art. 34 ust 2 pkt 1a) zastępuje się słowo: "kapitałową" słowem
"handlową", co ma na celu uwzględnienie w CEIDG także informacji o przekształceniu
przedsiębiorcy – osoby fizycznej w jednoosobową spółkę handlową.
Zmiany w ustawie Ordynacja podatkowa
W art. 93a Ordynacji Podatkowej dodaje się § 6, zapewniający wstąpienie przez spółkę jawną powstałą
z przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w prawa i obowiązki przedsiębiorcy
przekształcanego. Uregulowanie to ma na celu zapewnienie ciągłości w zakresie rozliczeń podatkowych
przedsiębiorcy przekształcanego, analogicznie jak ma to miejsce w przypadku innych przekształceń, w tym
przekształcania przedsiębiorcy w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością - przy uwzględnieniu ciągłości
w zakresie rozliczeń z tytułu podatku dochodowego.
Zmiany w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych
W art. 2 Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych dodaje się literę d), zawierającą uregulowanie,
zgodnie z którym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych umowa spółki
powstałej z przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w jednoosobową spółkę jawną.
Zasada ta została wprowadzona z uwagi na cel wprowadzanych przepisów, tj. zapewnienie bezpieczeństwa
oraz sukcesji prowadzonych przez osoby fizyczne przedsiębiorstw, przy zastosowaniu mechanizmów,
które nie będą generowały znacznych obciążeń finansowych. Owo wyłączenie jest tym bardziej zasadne,
że Ustawa przewiduje wprowadzenie obowiązku przekształcenia dla określonej grupy przedsiębiorców.
Przepisy przejściowe
W stosunku do przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, który w dniu wejścia w życie ustawy co najmniej
przez dwa lata miał status co najmniej średniego przedsiębiorcy, wprowadza się obowiązek
przekształcenia prowadzonej działalności gospodarczej w spółkę handlową zgodnie z przepisami Kodeksu
spółek handlowych w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy. Przepis ten nie pozbawia takiego
przedsiębiorcy możliwości dobrowolnego przekształcenia w jednoosobową spółkę kapitałową. Celem
regulacji jest ograniczenie skali problemu braku ciągłości działania większych przedsiębiorstw osób
fizycznych w przypadku ich śmierci – z uwzględnieniem konieczności zapewnienia dłuższego okresu na
dostosowanie się do nowych wymogów przez przedsiębiorców, którzy nie musieli dotychczas liczyć się
z takim obowiązkiem. Odpowiednie zastosowanie przepisów przewidujących procedurę wymuszającą
realizację przekształcenia służy egzekwowaniu tego obowiązku.
Member of Grant Thornton International Ltd