uniwersytetjagiello ﾑ ski

Transkrypt

UNIWERSYTET
JAGIELLOŃSKI
FILOZOFIA
KATALOG KURSÓW
NA ROK AKADEMICKI
2014 / 2015
K R A K Ó W 2014
System ECTS w Instytucie Filozofii UJ został wprowadzony
przy wsparciu Komisji Europejskiej UE
w ramach Programu Tempus PHARE
Joint European Project Grant JEP 13253 98
RADA REDAKCYJNA
Komisja Kursów Filozoficznych
REDAKTORZY
Joanna Hańderek
Jakub Szczepański
SPIS TREŚCI
Historia filozofii 4
Ontologia 21
Epistemologia 30
Logika 44
Etyka 52
Estetyka 57
Filozofia społeczna 72
Różne 76
Kursy poszerzające 91
HISTORIA FILOZOFII
W ciągu studiów magisterskich pięcioletnich i czteroletnich należy uzyskać
co najmniej 36 punktów ECTS za kursy podstawowe (należące
do kanonu) oraz co najmniej 12 punktów za kursy spoza kanonu. Liczba
punktów za kursy na studiach stacjonarnych I i II stopnia podana jest w
tabelach.
Dr hab. Jacek Widomski
HF01pa Filozofia starożytna
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia)
Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny
6 punktów ECTS
Omówienie klasycznej filozofii greckiej w oparciu o teksty
źródłowe, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju filozoficznej
terminologii, jak też problematyki kontynuowanej w czasach
późniejszych.
Prof. dr hab. Ryszard Legutko
HF01pb Historia filozofii starożytnej
Prerekwizyty: RO01p
Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin
6 punktów ECTS
Omówienie najważniejszych koncepcji filozofii starożytnej ze
szczególnym uwzględnieniem ich doniosłości dla późniejszej historii
filozofii. Prezentowane będą najważniejsze dzieła tej epoki oraz
toczące się wokół nich spory, w tym także najnowsze polemiki oraz
interpretacje.
UWAGA: W roku akademickim 2014/2015 kurs zawieszony.
Dr hab. Jacek Widomski
HF02pa Filozofia średniowieczna
Prerekwizyty: HF01p
Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia)
6 punktów ECTS
Kurs obejmuje historię filozofii średniowiecznej; szczególny
nacisk zostanie w nim położony na dzieje filozofii chrześcijańskiej.
Dr hab. Jan Kiełbasa
HF02pb Filozofia średniowieczna
Prerekwizyty: HF01p
6 punktów ECTS
Proponowany kurs pomyślany jest jako podstawowy, a zatem
przeznaczony głównie dla studentów I roku. Obejmuje ogólny
i chronologiczny przegląd stanowisk (od patrystyki po wiek XV,
rozpoznanie głównych linii ewolucyjnych myśli średniowiecznej, jej
pojęć-kluczy, podstawowych założeń, ośrodkowych problemów).
Ponadto proponuje refleksję historyczną (recepcja, kontynuacja,
modyfikacja filozofii starożytnej w średniowieczu) i metafilozoficzną (czy myśl średniowieczna jest w ogóle filozofią?
kwestia linii demarkacyjnej między filozofią i teologią, teoria
„dwóch prawd”).
Dziedzinową dominantą kursu jest problematyka metafizyczna
i antropologiczna, wykładana na podstawie tekstów źródłowych z epoki.
Prof. dr hab. Justyna Miklaszewska
HF03pc Filozofia nowożytna – wiek XVII
Prerekwizyty: HF02p
6 punktów ECTS
Systemy
metafizyczne
(Descartes,
Hobbes,
Pascal,
Malebranche, Spinoza, Leibniz). Sceptycyzm i racjonalizm.
Filozofia polityczna i teorie prawa naturalnego (Grotius, Hobbes,
Locke).
HF04pc Filozofia nowożytna – wiek XVIII
Prerekwizyty: HF03p
6 punktów ECTS
Empiryzm brytyjski (Locke - Berkeley - Hume). Szkocka
filozofia zdrowego rozsądku. Myśl francuskiego Oświecenia
(Encyklopedyści, Voltaire, Montesquieu, J.J. Rousseau), teoria
umowy społecznej. Filozofia krytyczna, etyka i filozofia polityczna
Kanta. Idealizm niemiecki (Fichte, Schelling).
Prof. dr hab. Elżbieta Paczkowska-Łagowska
Dr Izabela Szyroka
HF05pa Historia filozofii współczesnej
Prerekwizyty: HF04p
6 punktów ECTS
Część pierwsza kursu historii filozofii współczesnej (semestr
zimowy) obejmuje następujące zagadnienia i postaci: okres
idealizmu niemieckiego po Kancie: Fichte, Schelling, Hegel,
Schleiermacher, W. von Humboldt, Schopenhauer. Reakcja na
heglizm: historyzm, Feuerbach, Stirner, Marks, Engels, Kierkegaard.
Pozytywizm: Comte, empiriokrytycyzm, konceptualizm, utylitaryzm
(Bentham, Mill), pragmatyzm: Peirce, James, Dewey.
Część druga kursu historii filozofii współczesnej (semestr letni) obejmuje:
filozofię życia (Dilthey, Nietzsche); egzystencjalizm (Jaspers, Heidegger,
Marcel, Sartre); fenomenologię (Husserl, Scheler, Merleau-Ponty);
neopozytywizm; antropologię filozoficzną (Scheler, Plessner, Gehlen);
filozofię hermeneutyczną, szkołę z Frankfurtu (Adorno, Horkheimer,
Habermas).
Prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz
HF11k Zagadnienie dobra w filozofii starożytnej
Prerekwizyty: HF02p
Semestr: zimowy i letni (60 godz., wykład i ćwiczenia)
6 punktów ECTS
Dr hab. Janusz Mizera
HF14sk Przezwyciężanie transcendentalizmu
Prerekwizyty: HF05p
Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium)
Warunki zaliczenia: dwa protokoły i aktywny udział
w zajęciach
6 punktów ECTS
Kurs „Przezwyciężanie transcendentalizmu” ma charakter
seminarium przeznaczonego dla doktorantów oraz studentów
starszych lat. W najbliższym roku zamierzam zająć się lekturą i
interpretacją rozprawy Jakuba Böhmego pt. „Sześć punktów
teozoficznych” (przeł. Światosław Florian Nowicki, Biblioteka
Klasyków Filozofii, PWN, Warszawa 2013).
Prof. dr hab. Jan Skoczyński
HF15p Wybrane zagadnienia z filozofii polskiej
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: letni, 60 godz. (wykład i ćwiczenia)
6 punktów ECTS
Zagadnienia: Polska filozofia średniowieczna (Paweł
Włodkowic, Stanisław ze Skarbimierza); Apologeci i krytycy
liberum veto (Fredro, Opaliński, Starowolski, Kożuchowski); Myśl
polityczna XVI wieku (Sebastian Petrycy, Andrzej Frycz
Modrzewski); Polskie reformy doby Oświecenia (Kołłątaj i Staszic);
Początki filozofii romantycznej (J. K. Szaniawski, J. Głuchowski);
Filozofia mesjanistyczna (Mickiewicz, Słowacki, Krasiński,
Norwid); Filozofia narodowa (Cieszkowski, Trentowski, Libelt);
XIX-wieczna filozofia historii (Lelewel, Historyczna Szkoła
Krakowska); Pozytywizm w myśli polskiej; Modernizm
i dwudziestolecie międzywojenne; Współcześni myśliciele polscy
wobec przemian politycznych XX wieku.
Dr hab. Piotr Mróz
HF20 Egzystencjalizm
Prerekwizyty: HF04p
Warunki zaliczenia: egzamin ustny
5 punktów ECTS
Analiza
podstawowych
problemów
filozofii
egzystencja-listycznej
i fenomenologii bytu ludzkiego. Rys
historyczny od Kierkegaarda po egzystencjalizm amerykański.
Wątki ontologii
i konstytucji świata; trwoga istnienia,
podstawowe projekty egzystencji ludzkiej, absurd istnienia. Analiza
tekstów filozoficznych, literackich i dzieł sztuki.
HF27sk Seminarium z filozofii nowożytnej
Prerekwizyty: HF02p
Warunki zaliczenia: aktywny udział w seminarium i dwa referaty albo
konspekty pisemne
6 punktów ECTS
Filozofia dziejów
Prerekwizyty: RO01p
6 punktów ECTS
HF29
Problematyka kursu obejmuje przegląd ważniejszych stanowisk
z zakresu filozoficznej refleksji nad historią – od starożytności po
współczesność.
Szczegółowy program zajęć:
Zagadnienia terminologiczne
Linearne i cykliczne filozofie dziejów
Laicyzacja problematyki filozoficzno-dziejowej w dobie Odrodzenia
Oświeceniowa filozofia historii
Teoria postępu
Teleologiczna i dialektyczna wizja dziejów
Mesjanizm, heroizm, słowianofilstwo
Teorie cywilizacji, filozofia końca historii
Literatura obowiązkowa: teksty źródłowe podawane bezpośrednio na
wykładach.
Dr hab. Marcin Karas
Dr Andrzej Rygalski
HF40sk Filozofia przyrody Williama Ockham
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: zimowy i letni (60 godz., wykład - dr hab. Marcin Karas i
konwersatorium - dr Andrzej Rygalski)
6 punktów ECTS
Kurs obejmuje analizę wybranych pism Ockhama i
rekonstrukcję jego poglądów z zakresu filozofii przyrody. Ma na celu
zbadanie problematyki recepcji i krytyki metafizyki Arystotelesa oraz
rozważenie konceptualizmu i nominalizmu w pismach angielskiego
uczonego
HF41sk Filozofia wobec historii
Prerekwizyty: HF29
Warunki zaliczenia: uczestnictwo w seminarium, samodzielna lektura
tekstów, referaty odnoszące się do zagadnienia tematycznego
6 punktów ECTS
Celem seminarium jest próba podejmowania filozoficznej
refleksji nad ważnymi zjawiskami historycznymi i społecznymi.
W roku akademickim 2014/2015 tematem seminarium będzie:
Polska między Wschodem i Zachodem .
Seminarium przeznaczone jest głownie dla studentów drugiego i trzeciego
stopnia, a więc studiów magisterskich i doktoranckich; także dla osób spoza
instytutu (studentów historii, socjologii, politologii), które są zainteresowane
analizą omawianego zjawiska w kategoriach oraz w kontekście historii idei.
Dr hab. Andrzej J. Nowak
HF50
Warsztat historyka filozofii
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: zimowy i letni (60 godz.)
Warunki zaliczenia: obecność na zajęciach, przeprowadzenie korekty
oraz samodzielna redakcja tekstu naukowego
6 punktów ECTS
Kurs przygotowuje studentów do podejmowania samodzielnych
prac pisemnych (prace roczne, seminaryjne, magisterskie, artykuły
naukowe). Zajęcia dzielą się na dwa bloki: teoretyczny (semestr
zimowy) i praktyczny (letni). W części teoretycznej jest mowa
o informacji naukowej, bibliografiach ogólnych i szczegółowych,
słownikach i encyklopediach filozoficznych. Inne zagadnienia to:
opis bibliograficzny, kompozycja wydawnicza tekstu naukowego
oraz przegląd metod historii filozofii.
W wyniku zebranych doświadczeń prowadzący część
praktyczną włączył do niej także ćwiczenia o charakterze
elementarnym. Służą one przykładowo ćwiczeniu umiejętności takiej
obsługi edytorów tekstu (Word, Writer), która wykracza poza
produkowanie znaków bezpośrednio dostępnych z alfa-numerycznej
klawiatury. Wymienić tu można: a) korzystanie z zaawansowanych
opcji wyszukiwania
i zamieniania; b) tworzenie i
wykorzystywanie makrodefinicji;
c) techniki takiego
przygotowania tekstu, aby mógł być on bez utraty formatowania
przekazywany innym osobom, posługującym się innym
oprogramowaniem niż pozostające w dyspozycji autora.
W
miarę możności studenci są też zapoznawani z technikami pracy na
plikach pdf, djvu itp.
Kurs zalecany szczególnie dla magistrantów i doktorantów.
HF54sk Seminarium z filozofii starożytnej
Prerekwizyty: HF01p
Warunki zaliczenia: udział w seminarium i dwa referaty albo konspekty
pisemne
6 punktów ECTS
Byt i powinność w filozofii Platona. Celem seminarium jest
analiza najciekawszych wypowiedzi normatywnych w dialogach
Platona, uwyraźniająca sposoby ich uzasadniania, a zwłaszcza ich
założenia ontologiczne.
Dr hab. Leszek Augustyn
HF55s Filozofia rosyjska – od Oświecenia do marksizmu i
„Wiechów”
Prerekwizyty: HF 04pa, HF 04pc lub HP 05pa; lub inne kursy
z zakresu historii filozofii nowożytnej (XIX i XX w.)
Semestr: zimowy (60 godz.)
Warunki zaliczenia: prezentacja i egzamin ustny
5 punktów ECTS
Kurs dotyczy dziejów filozofii rosyjskiej w XIX wieku.
Obejmuje więc początki kształtowania się samodzielnej filozofii
rosyjskiej od okresu Oświecenia – poprzez myśl XIX wieku – aż po
początkowe lata XX wieku. Szczególny nacisk zostanie położony na
myśl społeczną i historiozoficzną. Zostaną poddane baczniejszemu
oglądowi procesy kształtowania się i warunkowania się teorii
filozoficznych i ideologii. Zaprezentowane zostaną główne
stanowiska omawianego
okresu:
filozofia oświeceniowa,
słowianofilstwo, okcydentalizm, oświecicielstwo, poczwiennictwo,
narodnictwo, konserwatyzm, panslawizm, anarchizm, nihilizm,
marksizm rosyjski.
Zwieńczenie kursu stanowi propozycja spojrzenia na rosyjską myśl
filozoficzną XIX w. oczami „wiechowców” – autorów przełomowego
almanachu „Drogowskazy” (Wiechi, 1909), m.in. M. Bierdiajewa, S. Franka,
S. Bułgakowa.
W ramach przeprowadzanych analiz akcent zostanie położony na „wymiary”
rosyjskości i europejskości filozofii rosyjskiej (zagadnienie „Rosja a Europa”).
Dr hab. Michał Bohun
HF56sk Wątki filozoficzne w literaturze rosyjskiej
Prerekwizyty: HF05 lub HF55
Semestr: zimowy i letni (60 godz., konwersatorium)
Warunki zaliczenia: dwa referaty lub jeden referat i jeden esej
związany z aktualną problematyką seminarium
6 punktów ECTS
Zajęcia w formie konwersatorium mają być kontynuacją
seminariów prowadzonych przez prof. W. Rydzewskiego od
początku lat 90. Chcemy skupić się na poszukiwaniu i analizie
wątków filozoficznych w wielkiej literaturze rosyjskiej XIX i XX w.
Celem jest ukazanie kontekstów filozoficznych dzieł literackich,
wpływu idei filozoficznych na literaturę oraz samoistnej wartości
filozoficznej wielkich dzieł literatury rosyjskiej.
W każdym roku akademickim seminarium dotyczy innych aspektów rosyjskiej
myśli filozoficznej w jej literackich kontekstach. W ostatnich latach
problematyka seminariów obejmowała następujące zagadnienia: Turgieniew
i kategorie rosyjskiej samowiedzy (nihilizm, zbędny człowiek, Hamlet i Don
Kichot); Tołstoj przed i po przełomie światopoglądowym; Tanatologia
i agatologia w literaturze rosyjskiej; Rewolucje i rewolucjoniści w literackich
obrazowaniach.
HF57
Historia marksizmu: filozofia i utopia
Prerekwizyty: HF04p
5 punktów ECTS
Kurs przedstawia historię kształtowania się doktryny Marksa
i jej różne formy w myśli XIX i XX-wiecznej. Nacisk położony
zostanie na filozoficzne źródła i konteksty marksizmu oraz jego
utopijne paradoksy.
Dr hab. Jan Kiełbasa
HF58 Człowiek jako mikrokosmos, imago Dei, osoba. Zarys
średniowiecznej antropologii.
Prerekwizyty: HF 01p, HF 02p
Semestr: letni i zimowy (60 godz., wykład i konwersatorium)
5 punktów ECTS
Rekonstrukcja i badanie trzech wizji człowieka w myśli
patrystycznej (Orygenes, Nemezjusz, Grzegorz z Nyssy, Augustyn,
Boecjusz) i scholastycznej (Abelard, wiktoryni, Albert Wielki,
Tomasz z Akwinu, Bonawentura) na podstawie analizy tekstów
źródłowych. Rozpoznanie historycznych (filozoficznych i
biblijnych) inspiracji, ontologicznych, kosmologicznych i
teologicznych założeń i różnych szczegółowych wariantów motywu
mikrokosmicznego, ikonicznego i personalistycznego. Badanie
faktycznych (historycznych) i możliwych relacji między trzema
koncepcjami: sprawdzanie hipotezy koncyliacyjnej (pola zgodności
bądź komplementarności) i hipotezy konfrontacyjnej (pola logicznej
sprzeczności bądź faktycznej rywalizacji); próby porównywania i
hierarchizowania trzech koncepcji. Nurt „godnościowy” i nurt
„marnościowy” w średniowiecznej refleksji o człowieku.
Dr Steffen Huber
HF62 Polnische Philosophiegeschichte. Deutschsprachiges
Konversatorium
Prerekwizyty: HF01p, wymagana znajomośc j. niemieckiego,
mile widziana znajomość j. polskiego / Vorkenntnisse:
deutsche Sprachkenntnisse sind erforderlich, polnische
Sprachkenntnisse vorteilhaft.
Semestr: zimowy (30 godz.) / Wintersemester (30 Std.)
Warunki zaliczenia: Referat i aktywny udział w zajęciach / Referat und
aktive Teilnahme an den Lehrveranstaltungen.
3 punkty ECTS
Polnische Philosophie in ihrem geschichtlichen und kulturellen
Kontext. Ziel ist ein erster Einstieg in polnische Diskurse und Übung
im Umgang mit den Quellen je nach sprachlichen Möglichkeiten der
Teilnehmer. Zur Auswahl stehen zwei Themen, die Entscheidung
wird mit den Teilnehmern zu Beginn der Lehrveranstaltung
getroffen.
In deutscher Übersetzung können wir ausgewählte Texte
Leszek Kołakowskis (1928-2009) lesen. Dem Philosophen und
Philosophiehistoriker, Essayisten und Literaten ist es gelungen, sein
ganzes Leben hindurch Streitfragen zu bearbeiten, ohne sich
dauerhaft auf weltanschauliche Positionen festzulegen. Der Vor- und
Querdenker sah sich selbst als „konsequent inkonsequenteng
Skeptiker. In seinem Werk bietet er nicht nur tiefe Einblicke in
historische, soziale und ethische Probleme, sondern lehrt
methodisches Zweifeln in konkreten Situationen. Ausgangspunkt
unserer Lektüre ist Kołakowskis Text „Priester und Narrg, der
einander bedingende intellektuelle Grundhaltungen aufzeigt und für
die polnischen Debatten nach dem Tod Stalins (1953) wichtig
wurde.
In polnischer Sprache (mit sprachlicher Unterstützung durch den
LV-Leiter) können wir unübersetzte Arbeiten von Barbara Skarga
(1919- 2009) lesen. Die Überlebende der deutschen Besatzung und
sowjetischer Lager war zunächst Philosophiehistorikern und wurde
nach 1989, zunehmend origineller philosophierend, zu einer der
führenden Intellektuellen Polens. Politik und Ethik verbinden sich
bei Skarga zu einer Sicht, die individuelle Freiheit ernst nimmt - mit
ihrem schöpferischen wie mit ihrem zerstörerischen Potential. Wer
sich für die Demokratisierungsprozesse in Mittelosteuropa
interessiert, findet in ihren Arbeiten reichhaltige Beobachtungen und
eine ausgebaute Methodik.
Dr Steffen Huber
Traktaty polityczne polskiego renesansu
Prerekwizyty:
Semestr: zimowy (30 godz., wykład)
Warunki zaliczenia: praca pisemna, omówienie pracy
3 punkty ECTS
HF65
Kurs porusza się wokół trzech autorów i ich głównych
traktatów filozoficzno-politycznych:
Andrzej Frycz-Modrzewski (1503-1572) O poprawie
Rzeczypospolitej;
- Stanisław Orzechowski (1513- 1566), Quincunx;
- Wawrzyniec Goślicki (1538- 1607), O doskonałym senatorze.
Każdy z tych traktatów aspiruje do pewnego uniwersalizmu,
jednocześnie reprezentując partykularny punkt widzenia grup
społecznych, ośrodków władzy i opcji światopoglądowych.
Najbardziej filozoficznie wydajny z nich, Modrzewskiego
projekt Poprawy Rzeczypospolitej, opiera się na bogatych
instrumentach, doświadczeniach i wizjach rozwoju res publica.
Przyjaciel i późniejszy wróg Modrzewskiego, Stanisław
Orzechowski, operuje pięknym pod względem literackim
i retorycznym, acz filozoficznie mało zaawansowanym
platonizmem, kładąc podwaliny pod pisarstwo późniejszych
sarmatów.
Młodszy o pokolenie Wawrzyniec Goślicki jest także platonikiem, ale dysponując większą filozoficzną swobodą - prowadzi dialog z różnymi
starożytnymi i renesansowymi nurtami myślowymi.
UWAGA:
W
roku
zawieszony.
Dr Jakub Szczepański
akademickim
2014/2015
kurs
HF67sk Konwersatoriom z myśli politycznej Immanuela Kanta
Prerekwizyty: FS02p, HF04pc
Warunki zaliczenia: jeden referat na semestr, aktywny udział w
zajęciach
6 punktów ECTS
Kurs będzie poświęcony Kantowskiej koncepcji tzw.
„rozumu publicznego”. Pojęcie to w ramach współczesnego nurtu
tzw. Filozofii politycznej Immanuela Kanta stało się przedmiotem
głośnej polemiki Johna Rawlsa z Jürgenem Habermasem. Dyskusja
toczyła się wokół tez zawartych w książce „Liberalizm polityczny”
Rawlsa. W ramach zajęć omówione zostaną też teksty innych
autorów takich jak Onora O'Neill czy Susan Shell.
Literatura:
I. Kant Dzieła zebrane t. VI, 2012
J. Rawls, Liberalizm polityczny, 1998
J. G. Finlayson (ed.), Habermas and Rawls, Disputing the Political,
2011
R. Beiner (ed.), Kant & Political Philosophy, The Contemporary
Legacy, 1993
H. L. Williams (ed.), Essays on Kant’s Political Philosophy, 1992
HF68s Seminarium z filozofii współczesnej: esej filozoficzny
Prerekwizyty: Semestr: zimowy (30 godz., seminarium)
Warunki zaliczenia: jeden protokół, jedna praca pisemna na
zakończenie seminarium
6 punktów ECTS
Celem seminarium jest zapoznanie się z tekstami z zakresu
filozofii współczesnej, które wyróżniają się walorami estetycznymi
bądź podkreślają aspekt retoryczny w pisarstwie filozoficznym,
uzasadniając jego niezbędność, a może nawet nieuniknioność
(pochwała retoryki). Seminarium opiera się na założeniu, że
filozofowanie łączy się z pewnymi wymogami stylistycznymi, że
świat jawi się nam w sposób, w jaki filozof stawia nam go przed
oczyma za pomocą środków stylistycznych. Lista lektur podana w
sylabusie zostanie uzupełniona. Do treści seminarium należy między
innymi:
Przedstawienie sylwetki G. Simmela jako estetyzującego
filozofa życia, „wędrowcy pomiędzy światami sztuki, filozofii
i nauk” (M. Schmid). Jego koncepcja życia ludzkiego i kultury,
w tym pojęcie tragedii kultury, przykłady jego myślenia
o poszczególnych zmysłowych zjawiskach kultury, o formach życia
społecznego. Dla uwypuklenia swoich tez Simmel powoływał się na
przykłady z codzienności i posługiwał się formą eseju. „G. Simmel
(…) dokonał jako pierwszy zwrotu filozofii do konkretnych
przedmiotów, który pozostał kanoniczny dla każdego, komu nie
dogadzało paplanie o krytyce poznania czy historii ducha” (Th.W.
Adorno).
Drugim ważnym dla seminarium autorem jest H. Blumenberg. Jego zdaniem
retoryka niesłusznie została skazana na „filozoficzną banicję” przez Platona.
Odgrywa ona niezastępowalną rolę w samookreśleniu człowieka, który jest
tym, czym nie jest, jest istotą pośrednią, określającą się za pomocą tego, czym
nie jest. W ten sposób odniesienie człowieka do rzeczywistości jest
„zmetaforyzowane”. Droga metaforyczna jest sposobem określania samego
siebie w sytuacji nie-bezpośredniego obcowania z rzeczywistością. I tak na
przykład tematem antropologii jest „natura ludzka”, która nigdy naturą nie
była, dlatego występuje w „przebraniu” alegorycznym jako zwierzę, maszyna,
strumień świadomości. Człowiek jest istotą symboliczną, ponieważ wybiera
metaforyczną drogę pośrednią. Konstytucja człowieka jest potencjalnie
metaforyczna, co oznacza, że człowiek znajduje swoją rzeczywistość nie w
wewnętrzności, lecz jedynie na drodze poprzez to, czym nie jest. Podstawowy
zasób języka filozoficznego stanowią metafory, dla których nie istnieją żadne
czysto pojęciowe ekwiwalenty (np. światło jako metafora dla prawdy). Język
filozofii znamionuje „kontrolowana wieloznaczność”. Dlatego też uwaga
zwrócona na retoryczność języka filozoficznego daje wgląd w warsztat pracy
filozofa i pozwala lepiej zrozumieć jej rezultaty.
Teksty H. Plessnera zostają wprowadzone do seminarium z uwagi na
ukazywanie „zapośredniczonej” obecności człowieka wobec innych,
spełniającej się w ceremoniale i dyplomacji, w przyjmowaniu ról społecznych
w ogóle. Dlaczego bronimy ceremoniału, mimo że kolejne rewolucje odrzuciły
wszystko to, co nieracjonalne jako przeżytek ? Dlatego, że „dusza nie mogłaby
oddychać bez zimnego powietrza dyplomacji”. Zostaną wprowadzone pojęcia
dystansu człowieka do samego siebie („ekscentryczna pozycjonalność”), roli i
gry, właściwe antropologii Plessnera.
Lektura tekstu G. Manna na temat B. Russella ma stanowić przykład
eseistycznego sportretowania wybitnego filozofa w sposób literacko i
rzeczowo nie związany konwencjami empiryzmu logicznego i innych nurtów
myślowych z ducha neopozytywizmu.
Esej R. Rorty’ego pozwoli odpowiedzieć na pytanie, czy i w jakim sensie
filozofia jest rodzajem pisarstwa.
Kategorie antropologiczne w pismach klasyków
współczesności
Prerekwizyty: Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium)
Warunki zaliczenia: w każdym semestrze jeden protokół, jedna praca
pisemna na zakończenie seminarium
6 punktów ECTS
HF74s
Na podstawie klasycznych tekstów współczesnej antropologii
objaśnimy kategorie służące filozoficznemu ujmowaniu człowieka.
Oś tematyczną stanowią następujące ujęcia:
Zasady metodyczne antropologii filozoficznej: zasada relatywizacji
ponadczasowych sfer sensu do człowieka jako ich twórcy w horyzoncie
historii (H. Plessner). Zasada „organonu”. Rola dyscyplin humanistycznych
jako narzędzia poznania antropologicznego. Zasada fenomenologicznego
opisu i interpretacji poszczególnych zjawisk ludzkiego życia (O.F. Bollnow).
Zasada „pytania otwartego” (H. Plessner).
Okoliczności powstania antropologii filozoficznej w wieku XX.
Ojcowie-założyciele i ich dzieła: M. Scheler, H. Plessner, A. Gehlen.
Antropologia filozoficzna jako pogłębienie i poszerzenie filozofii
transcendentalnej (E. Cassirer).
Koncepcja antropologiczna M. Schelera: Metafizyczny schemat warstw
świata. Ustopniowanie bytu: pęd wzrostu i krzewienie się, życie popędowe,
instynkt, pamięć asocjacyjna, inteligencja praktyczna składają się na „zasadę
życia”. O szczególności stanowiska człowieka w kosmosie decyduje
przeciwstawny zasadzie życia – „duch”. Charakterystyka ducha. Otwartość
wobec świata. Rzeczowość. Poznanie ejdetyczne. Samoświadomość. Opór
wobec popędu. Zdolność uprzedmiotowiania. Osoba. Struktura ludzkiego bytu
pozwala objaśnić kategorie rzeczy i substancji. Człowiek jako „asceta” i
„wieczny protestant”. Skąd pochodzi energia ducha, skoro wyższe warstwy
bytu są słabsze a duch nie posiada własnej energii ? Wzajemne przenikanie się
bezsilnego ducha i pędu życiowego: uduchowienie pędu i ożywienie ducha
czyli stawanie się człowiekiem. Krytyka kartezjańskiej dualistycznej nauki o
człowieku. Rozwiązanie problemu psychofizycznego: jedność życia w miejsce
dualizmu. Współtworzenie stającego się Boga jako przenikanie się zasady
życia i zasady ducha. Krytyka koncepcji naturalistycznych. Antropologiczne
warunki możliwości filozofii. Pytanie o stosunek do „zasady wszechrzeczy” i
odkrycie możliwości „nicości absolutnej”.
Kategorie antropologiczne H. Plessnera: Pozycjonalność centryczna zwierząt.
Ekscentryczna pozycjonalność człowieka. Zapośredniczona bezpośredniość
ludzkiego życia i jego naturalna sztuczność. Konstytutywna nierównowaga
człowieka jako źródło kultury. Homo absconditus: ukrycie człowieka jako
odwrotna strona jego otwartości. Dziejowość człowieka:indywiduacja i
ucieleśnianie się w roli. Spór z Heideggerem: egzystować może jedynie ktoś,
kto żyje i ma ciało. Człowiek jako istota kulturowa: niezbędność normy i
formy (obyczaju, maski, ceremoniału, konwencji). Polityka jako konieczność
antropologiczna.
Kategorie antropologiczne A. Gehlena. Pojecie kategorii antropologicznych
pochodzi od Gehlena i oznacza istotne, niesprowadzalne do niczego innego,
właściwości człowieka rozważanego w aspekcie kulturowym, społecznym,
historycznym. My stosujemy to pojęcie szerzej: odnosimy je również do
człowieka w aspekcie biologicznym. Uprawnia do tego „empiryczna filozofia”
Gehlena, która jest rezultatem odrzucenia idealizmu i Fichteańskiego pojęcia
„czynu”. Człowiek jako istota naznaczona brakiem (Protagoras, Pliniusz,
Herder). Morfologiczne niedobory. Retardacja. Biologiczna/egzystencjalna
konieczność działania. Odwartościowanie świadomości i dowartościowanie
instynktu życia. Działanie: zajmowanie stanowiska na zewnątrz (duch
rzeczywisty). Zasada „odciążenia”. Język. Pochodzenie instytucji („systemów
kierowniczych”) i ich rola w stabilizacji istoty pełnej niedoborów. Człowiek
jako istota podlegająca wychowaniu i dyscyplinie (por. Kant). Uroki i
niebezpieczeństwa autorytaryzmu. Liberalna a konserwatywna krytyka
kultury. Kultura jako ochrona człowieka przed nim samym. Słabość instytucji
źródłem nadpobudliwości i agresji. Krytyka „człowieka kontemplacyjnego”.
Portret człowieka współczesnego („dusza w epoce techniki”).
Cassirerowska koncepcja człowieka jako resumacja jego „Filozofii form
symbolicznych”. Objaśnienie zjawiska wielości poglądów na człowieka. Nie
introspekcja, lecz refleksja nad kulturą /droga pośrednia/ poucza człowieka o
tym, kim jest. Antropologia to nie problem teoretyczny, lecz sprawa
przeznaczenia człowieka. Człowiek nie ma natury, lecz jest „mieszaniną bycia
i niebycia”, jego znakiem rozpoznawczym jest praca, a nie metafizyczna
„natura”. Symbol – klucz do zrozumienia człowieka. Uniwersum symboliczne
języka, mitu, sztuki, religii i historii wkracza między przyrodę a człowieka.
Autobiografia: prawda własnego życia domaga się kształtu symbolicznego.
Utopia: wyobrażona możliwość jako krytyka istniejącego faktu.
Przestrzenny, czasowy i językowy charakter ludzkiego życia według O.F.
Bollnowa. Człowiek wykorzeniony i zadomowiony. Rola nastrojów w
przeżywaniu czasu.
Rezultatem seminarium ma być nabycie umiejętności operowania klasycznymi
kategoriami filozoficznego myślenia o człowieku i zrozumienie na tej
podstawie zmian zachodzących w kulturze współczesnej.
Dr hab. Marcin Karas, prof. UJ
HF79sk Seminarium z filozofii średniowiecznej
Prerekwizyty: HF01p, HF02p
Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, referat lub praca
pisemna
6 punktów ECTS
Seminarium z dziejów filozofii średniowiecznej będzie
poświęcone analizie wybranych zagadnień z metafizyki i kosmologii
średniowiecza. Dokładny przebieg zajęć będzie uzależniony od
zainteresowań i badań prowadzonych przez uczestników. Często
będą się także pojawiać odniesienia do filozofii starożytnej (gł.
Arystotelesa). Obok tekstu wiodącego, którego lektura będzie
dominować na zajęciach, sporo czasu zostanie również poświęcone
na indywidualne zagadnienia rozważane przez studentów. Kurs
przeznaczony jest zarówno dla osób zainteresowanych od niedawna
filozofią średniowieczną, jak również dla studentów starszych lat,
znających język łaciński.
Literatura: Wybrane pisma autorów średniowiecznych, przede
wszystkim św. Tomasza z Akwinu, a także klasyczne opracowania
historii filozofii i literatura monograficzna.
HF81sk Filozofia rosyjska i zmierzch Zachodu
Prerekwizyty: HF04 lub FS01 lub FS02
Warunki zaliczenia: dwa referaty wprowadzające do dyskusji lub jeden
referat i jedna praca pisemna (esej)
6 punktów ECTS
Celem seminarium jest analiza najważniejszych koncepcji i idei
antyokcydentalistycznego katastrofizmu w filozofii rosyjskiej XIX
i XX wieku. Warto zadać pytanie, czy diagnozy i prognozy
formułowane przez rosyjskich myślicieli są w jakiejś mierze
przydatne dla zrozumienia dokonujących się obecnie procesów
i wzmagającej się świadomości kryzysu (gospodarczego,
społecznego, politycznego i kulturalnego) świata zachodniego.
Punktem wyjścia do dyskusji w ramach seminarium będą klasyczne
teksty rosyjskich krytyków kultury europejskiej, szczególnie tych,
którzy byli przekonani, że skutkiem kryzysu może być zagłada
Zachodu. Czytać będziemy między innymi pisma słowianofilów,
Aleksandra Hercena, Fiodora Dostojewskiego, Konstantego
Leontjewa, Lwa Tołstoja, Włodzimierza Erna, Mikołaja Bierdiajewa
i ideologów ruchu euroazjatyckiego. Zadaniem seminarium będzie
odniesienie rosyjskich koncepcji i poglądów do stanowisk myśli
zachodniej, podkreślającej kryzys i schyłek Starego Świata.
HF83sk Seminarium z filozofii moralnej Tomasza z Akwinu
Prerekwizyty: HF02
Semestr: zimowy i letni (60 godz. seminarium)
Warunki zaliczenia: regularne i aktywne uczestnictwo w
zajęciach, wygłoszenie (co najmniej) dwóch referatów
6 punktów ECTS
W roku 2014/2015 seminarium będzie poświęcone
Tomaszowej teorii sprawiedliwości. Przewiduję się analizę
odpowiednich partii Summy teologicznej, źródłowych fragmentów z
Etyki nikomachejskiej Arystotelesa oraz wybranych tekstów ze
współczesnej literatury przedmiotu.
Dr hab. Joanna Hańderek
Filozofia na przełomie XX/XXI wieku
Prerekwizyty: Semestr: letni (60 godz. wykład i ćwiczenia)
Warunki zaliczenia: aktywne uczestniczenie w zajęciach
i egzamin ustny
6 punktów ECTS
HF86
Poruszane będą następujące zagadnienia:
1.Filozofia postkolonialna (drugiej fali)
- postkolonializm drugiej fali (R. Young, A. Loomba)
- krytyka postkolonializmy/postkolonializm krytyczny (G.Ch. Spivak)
2. Filozofia emocji (K. Oatley, R. C. Solomon)
3. Współczesne problemy globalizacji
- krytyka globalizacji
- nowe ruchy globalizacyjne
- problem tożsamości człowieka
- kwestia ruchów społecznych
4. Filozofia transkulturowa
5. Filozofia wobec popkultury
6. Współczesne problemy i aspekty komunikacji
- przemieszczania informacji
- źródła informacji
- postmacluhanowskie koncepcje mediów
7. Różnorodność współczesnych środowisk kulturowych człowieka
- problemy tak zwanej rzeczywistości wirtualnej i realnej
- status ontologiczny i egzystencjalny wielości środowisk
8. Współczesne aspekty relatywizmu i fundamentalizmu
- stanowiska po Rortym i szkoła Geertza
9. Multikulturowość
Dr hab. Janusz Mizera
HF87sk Granice fenomenologii transcendentalnej
Prerekwizyty: HF03, HF04, HF05pa, ON01, EP01
Warunki zaliczenia: przygotowywanie protokołów, praca pisemna
6 punktów ECTS
Seminarium przeznaczone jest dla doktorantów i studentów
ostatnich lat. Wymagana znajomość podstaw fenomenologii (na
poziomie np. „Fenomenologii Husserla” D. Zahaviego lub
„Wprowadzenia do fenomenologii” R. Sokolowskiego).
W najbliższym roku zamierzam kontynuować lekturę i interpretację
„Medytacji kartezjańskich” Edmunda Husserla.
Filozofia polityczna Immanuela Kanta
Prerekwizyty: FS02p, HF04pc
5 punktów ECTS
HF88
Celem wykładu jest przedstawienie tzw. Filozofii politycznej
Kanta, w tym: sporu o istnienie takiego działu w systemie filozofa
z Królewca oraz jego podstawowych założeń. W tematyce
wykładu uwzględnione zostaną także współczesne interpretacje
myśli politycznej Kanta.
Tematyka wykładu obejmie kolejno następujące
zagadnienia:
1. Filozofia polityczna Kanta – spór o istnienie
2. Polityka a natura ludzka
3. Aspołeczna towarzyskość
4. Natura i wolność – problem dychotomii
5. Polityczna władza sądzenia
6. Filozofia historii
7. Metafizyka prawa
8. Polityka prowizoryczna
9. Ustrój republikański
10. Filozofia pokoju
11. Kosmopolityzm
Dr Steffen Huber (cz. I)
Dr hab. Piotr Bartula (cz. II)
HF89
Filozofia polska
Prerekwizyty: HF15p lub zgoda Prowadzących
Semestr: zimowy i letni (60 godz., konwersatorium)
Warunki zaliczenia: Egzamin ustny lub praca pisemna
6 punktów ECTS
Cz. I (semestr zimowy):
1. Wprowadzenie. Pierwsze założenie Akademii Krakowskiej i
polscy uczeni w Pradze. Mateusz z Krakowa.
2. Drugie założenie Akademii Krakowskiej w sieci Praga - Heidelberg Padwa/Bolonia. Paweł Włodkowic.
3. Scholastyka krakowska: filozofia praktyczna (etyka burydanistyczna,
koncyliaryzm, spór o husytyzm). Autorzy pozauniwersyteccy: Ostroróg,
Kallimach.
4. Scholastyka krakowska: filozofia teoretyczna (albertyzm, burydanizm,
tomizm, szkotyzm).
5. Korzenie humanizmu renesansowego w Polsce: Łascy, Erazm,
Melanchthon, Kalwin, Servet, Castellio, Ochino, Curione, Stancaro.
6. Rzeczpospolita wg. racjonalizmu humanistycznego: Frycz Modrzewski.
7. Rzeczpospolita wg. protosarmatyzmu: Orzechowski.
8. Rzeczpospolita, Serenissima i Commonwealth: Goślicki.
9. Wolność w czasach wolnej elekcji: Warszewicki, Petrycy, Wolan, Skarga,
Sozzini.
10. Rakowskie teorie wolności sumienia: Crell, Przypkowski, Stegman.
11. Descartes, Gassendi, Leibniz i Polacy.
12. Polska w République des lettres: Keckermann, Hartlib, Dury,
Komenský, D.E. Jablonski.
13. Sarmaci między tradycjonalizmem a pragmatyzmem: Starowolski, Fredro.
14. Publicystyka okresu saskiego.
15. Wczesnooświeceniowa teoria państwa i wychowania: Konarski.
Cz. II (semestr letni):
Wykład będzie się koncentrował wokół romantycznej
historiozofii, filozofii polityki i społeczeństwa w kontekście
problemowym sporów swego czasów oraz ich związku z praktyką
społeczną. Idee filozoficzne najwybitniejszych myślicieli epoki
romantyzmu – m.in. Trentowskiego, Cieszkowskiego, Kamieńskiego
– będą prezentowane jako realne siły formujące rodzime Polis w
wymiarze: gospodarczym, prawnym, obyczajowym i politycznym.
Krytycznie rozważona zostanie opinia, że Polska była klasycznym
krajem mesjanizmu
w takim sensie, w jakim Francja była
klasycznym krajem Oświecenia, a Niemcy krajem romantycznego
konserwatyzmu. Wykład będzie służył przedstawieniu idei
romantycznych w konfrontacji
z nowoczesnością.
HF99
Semestr:
HF00
Wykład monograficzny z historii filozofii
Prerekwizyty: ON01p lub ON02p
Wykład - efemeryda przedstawiany jednorazowo dla studentów
filozofii w siedzibie Instytutu; wymaga zadeklarowania na KARCIE
ZGŁOSZENIA WYKŁADÓW MONOGRAFICZNYCH.
Wykład pozainstytutowy z historii filozofii
Prerekwizyty: HF01p
Semestr: _
Tematyka wg merytorycznie umotywowanego zgłoszenia
studenta. Podjęcie takiego kursu wymaga akceptacji dyrektora ds.
dydaktycznych IF. Kurs może być wysłuchany na innym kierunku
Wydziału Filozoficznego, dowolnym innym wydziale UJ, a nawet na
innej uczelni.
Ontologia
W ciągu studiów magisterskich pięcioletnich i czteroletnich należy uzyskać co
najmniej 12 punktów ECTS za kurs podstawowy (należący
do kanonu) oraz co najmniej 4 punkty za kurs spoza kanonu. Liczba punktów
za kursy na studiach stacjonarnych I i II stopnia podana jest w tabelach.
Dr Sebastian Tomasz Kołodziejczyk
ON01p.b Ontologia I : Przegląd podstawowych stanowisk
Prerekwizyty: RO01p, LO01
Warunki zaliczenia: Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest
zaliczenie ćwiczeń. Ocena z ćwiczeń stanowi 25 proc. oceny
ostatecznej z kursu. Egzamin pisemny obejmuje zrealizowanie trzech z
pięciu tematów (każdy maksimum na 2 stronach znormalizowanego
maszynopisu).
6 punktów ECTS
Celem kursu jest zapoznanie słuchaczy z podstawowymi
pojęciami i tezami ontologii, głównie dotyczącymi takich zagadnień,
jak istnienie, istota, przedmiot, powszechność i partykularność.
Program kursu będzie przedstawiał się następująco:
Wykład 1. Wprowadzenie. Natura metafizyki.
Wykład 2. Krytyka i odrodzenie metafizyki.
Wykład 3. Metodologia metafizyki.
Wykład 4. Pojęcie bytu i istnienia w tradycji metafizycznej.
Wykład 5. Współczesna dyskusja problematyki istnienia.
Wykład 6. Esencjalizm..
Wykład 7. Rodzaje naturalne.
Wykład 8. Partykularność.
Wykład 9. Spór o uniwersalia.
Wykład 10. Kategorialność vs. transcendentalność.
Wykład 11. Problem identyczność.
Wykład 12. Determinizm i wolność.
Wykład 13. Natura umysłu.
Wykład 14. Spór o realizm.
Szczegóły dotyczące literatury obowiązującej w ramach kursu
zostaną podane na pierwszych zajęciach.
Dr hab. Jerzy Szymura
ON02p.a Ontologia II. Uniwersalia, prawda, realizm
(Dla studentów I roku dwuletnich studiów magisterskich)
Prerekwizyty: ON01p
Semestr: letni (60 godz.), wykład i konwersatorium
Warunki zaliczenia: praca pisemna, pożytecznie aktywny udział w
konwersatorium, egzamin pisemny lub ustny
6 punktów ECTS
Głównym zadaniem kursu będzie pokazanie sposobów, w jakie
wybór teorii uniwersaliów przesądza o rozstrzygnięciu innych
problemów ontologicznych i epistemologicznych.
Najwięcej miejsca zajmie krytyczna analiza różnych koncepcji
powszechników. Omawiane będą między innymi: nominalizm
predykatywistyczny, nominalizm teoriomnogościowy, nominalizm
mereologiczny, nominalizm prostego podobieństwa, teoria tropów, koncepcja
znaczenia rodzinowego, realizm idealnego wzorca, realizm niedookreślonego
pojęcia, realizm stopniowalnej cechy, scjentystyczny realizm własności
fizycznych i teoria tzw. konkretnego powszechnika.
Zostaną pokazane konieczne związki między określonymi
rozwiązaniami kwestii uniwersaliów i określonymi teoriami
prawdziwości – deflacyjnymi, minimalistycznymi, pragmatycznymi,
koherencyjnymi, korespondencyjnymi i identycznościowymi – co
powinno wzbogacić obiegowe interpretacje niektórych z nich.
W szczególności okaże się, że co najmniej te wersje koncepcji
prawdy jako zgodności sądu z rzeczywistością, które zakładają
eksternalistyczną
koncepcję
znaczenia
jako
warunków
prawdziwości, są w istocie różnymi odmianami teorii
identycznościowej, utożsamiającej sąd prawdziwy ze stwierdzanym
w nim stanem rzeczy. W rezultacie zaproponowana zostanie tzw.
adiustacyjna teoria prawdy, w ramach której problem prawdy
redukuje się do problemu uniwersaliów.
Pojawi się kwestia, czy wszystkie rozważane teorie można adekwatnie
podzielić na realistyczne i antyrealistyczne w sensie zaproponowanym przez
M. Dummetta.
Omówione będą zalety i wady antyrealizmu.
Obowiązująca literatura zostanie podana przed pierwszymi zajęciami.
ON02p.b Ontologia II : Istnienie i identyczność
Prerekwizyty: RO01p, LO01, ON01, EP01
Warunki zaliczenia: Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest
uzyskanie zaliczenia z ćwiczeń. Ocena z ćwiczeń stanowi 25 proc.
oceny z całego kursu. Egzamin ma charakter pisemny o charaktrze
krótkiego eseju na zadane tematy.
6 punktów ECTS
Kurs zaawansowany z ontologii, podczas którego Słuchacz
zapozna się i pogłębi zagadnienia istnienia, identyczności (także
osobowej), istoty i modalności. Wstępny program wykładów
przewiduje następujący porządek:
Wykład 1. Istnienie i identyczność. Wprowadzenie do problematyki.
Wykład 2. Istnienie jako fenomen metafizyczny.
Wykład 3. Nieanalityczne teorie istnienia i bytu.
Wykład 4. Koncepcje istnienia jako pojęcia pierwszego rzędu i ich
krytyka.
Wykład 5. Koncepcje istnienia jako pojęcia drugiego rzędu i ich
krytyka.
Wykład 6. Istnienie i kwantyfikacja.
Wykład 7. Problem identyczności.
Wykład 8. Logiczna, semantyczna i ontologiczna struktura problemu
identyczności.
Wykład 9. Identyczność przedmiotów trwających w czasie:
podstawowe teorie.
Wykład 10. Identyczność przedmiotów trwających w czasie:
argumenty za i przeciw.
Wykład 11. Identyczność osobowa.
Wykład 12. Esencjalizm klasyczny i współczesny.
Wykład 13. Semantyczny i logiczny wymiar esencjalizmu.
Wykład 14. Esencjalizm a własności modalne.
zostaną podane na pierwszych zajęciach. Część lektur może być
w j. angielskim.
Dr hab. Jerzy Gołosz
Filozofia czasu i przestrzeni
Prerekwizyty: RO01p lub zgoda wykładowcy
Warunki zaliczenia: egzamin ustny i pisemna praca
6 punktów ECTS
ON19
Celem kursu jest zaznajomienie uczestników z podstawowymi
zagadnieniami z zakresu filozofii czasu i przestrzeni, takimi jak:
czas i przestrzeń a czasoprzestrzeń, problem konwencjonalności
geometrii czasoprzestrzeni, spór pomiędzy absolutystyczną
i relacjonistyczną koncepcją ruchu, ontologiczny status czasu
i przestrzeni oraz problem relacji pomiędzy czasem, przestrzenią
i światem fizycznym, problem istnienia przeszłości, teraźniejszości
i przyszłości, problemy anizotropii oraz upływu czasu jak również
spór o sposób trwania rzeczy w czasie.
Kurs oparty jest na trzech podstawowych założeniach: realizm
ontologiczny i naukowy oraz obiektywne istnienie czasu
i przestrzeni.
Dr hab. Jan Czerniawski
ON21
Czas, przestrzeń, ruch
Prerekwizyty: LO01p,ON01p
6 punktów ECTS
Celem kursu jest zapoznanie uczestników z problematyką natury
czasu i przestrzeni oraz względności ruchu, zwłaszcza w kontekście
szczególnej i ogólnej teorii względności, lecz również w nawiązaniu
do ujęć historycznych.
Zagadnienia: Paradoksy ruchu. Upływ czasu a relacje
czasowe. Problem próżni. Spór o naturę przestrzeni. Zasada
względności. Czasoprzestrzeń. Dynamiczna interpretacja teorii
względności. Epistemologiczny status geometrii. Zasada Macha.
Teoria względności a względność ruchu.
Uczestnicy kursu powinni rozumieć podstawowe pojęcia
matematyczne na poziomie szkoły średniej. Pożądana, choć nie
obligatoryjna, jest też bierna znajomość j. angielskiego i/lub
niemieckiego.
Prof. UJ dr hab. Józef Bremer
Filozofia umysłu
Prerekwizyty: wymagana znajomość j. angielskiego
Semestr: zimowy (30godz., wykład i konwersatorium)
Warunki zaliczenia: aktywna obecność na konwersatoriach, napisanie
krótkiej pracy, egzamin pisemny
5 punktów ECTS
ON35
Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z zasadniczymi
założeniami i formami argumentacji w anglo-amerykańskich
teoriach umysłu (teorie dualistyczne, teorie identyczności type-type,
token-token, funkcjonalizm, t. superweniencji, t. emergencji...).
Współczesna filozofia umysłu (the philosophy of mind) zadaje
teoretyczne pytania o funkcjonowanie umysłu, jego cechy i związek
z podłożem fizycznym (pytanie o tzw. downward causation).
Poszukując odpowiedzi na te pytania będziemy krytycznie
analizować
filozoficzne
redukcjonistyczne
oraz
nieredukcjonistyczne - teorie umysłu, jak i wyniki uzyskane w
empirycznych naukach o systemie nerwowym. W ramach
proponowanego wykładu przedstawimy dwa problemy: (I) szeroko
dzisiaj dyskutowane ujęcie zależności pomiędzy stanami
mentalnymi i cielesnymi (the body-mind problem), oraz (II)
zagadnienia związane z naukowym podejściem do problemu
świadomego umysłu (the conscious mind), qualiów i wolnej woli.
W ramach konwersatorium będą omawiane współczesne, angielskie
i polskie teksty z zakresu analitycznych filozofii umysłu.
Literatura:
J. Bremer, Wprowadzenie do filozofii umysłu, Kraków 2010.
J. Bremer, Jak to jest być świadomym, Warszawa 2005.
D. Chalmers, Philosophy of Mind, Oxford 2002.
B. Chwedeńczuk, Filozofia umysłu, Warszawa 1995.
C. Koch, Neurobiologia na tropie świadomości, Warszawa 2008.
E.J. Lowe, An Introduction to the Philosophy of Mind, Cambridge
2006.
B. McLaughlin, Philosophy of mind, Oxford 2007.
M. Miłkowski, R. Poczobut, Analityczna metafizyka umysłu,
Warszawa 2008.
R.L. Lurz, The Philosophy of Animal Minds, Cambridge 2009.
U. Żegleń, Filozofia umysłu, Toruń 2003.
ON47s Seminarium kognitywistyczne dla doktorantów
Prerekwizyty: znajomość j. angielskiego
Warunki zaliczenia: aktywna obecność na zajęciach, referowanie
własnych prac badawczych
6 punktów ECTS
W trakcie seminarium będą omawiane i analizowane
współczesne teksty z analitycznej filozofii umysłu wchodzące
w skład kognitywistyki. Uczestnicy będą także mieli możliwość
przedstawiania swoich aktualnych badań. Przyjęcie na seminarium
po rozmowie z prowadzącym.
Literatura:
J.P. Changeux, P. Ricoeur, What makes us think? Princeton 2000.
A. Damasio, Błąd Kartezjusza, Poznań 2002.
J. Searle, Minds, Brains and Science, Cambridge 1997.
W. Sellars, Science, Perception and Reality, Atascadero 1991.
Dr Krzysztof Posłajko
ON50k Metafizyka w filozofii analitycznej
Prerekwizyty: ON01p, Wymagana znajomość języka
angielskiego.
Semestr: zimowy (60 godz., konwersatorium)
Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, referat, egzamin
ustny.
6 punktów ECTS
Kurs będzie miał charakter konwersatoryjny. Jego celem jest
zapoznanie
uczestników
z
wybranymi
zagadnieniami
metafizycznymi poruszanymi na gruncie filozofii analitycznej w
ostatnim półwieczu, ze szczególnym uwzględnieniem sporu
realizm-antyrealizm w jego rozmaitych aspektach. Przyjrzymy się
również metodom uprawiania metafizyki w duchu analitycznym.
W roku akademickim 2014/2015 punktem wyjścia dla naszych
rozważań będzie książka Davida Chalmersa Świadomy Umysł, co
umożliwi zbadanie relacji między problematyką redukcji i
superweniencji poruszaną na obszarze współczesnej metafizyki
umysłu a sporem realizm-antyrealizm.
Dr Jan Kiełbasa
ON52
Metafizyka klasyczna: od Arystotelesa do Dunsa Szkota
Prerekwizyty: HF01p, HF02p
Semestr: letni i zimowy, 60 godz. seminarium
Warunki zaliczenia: Egzamin ustny i pisemna praca roczna.
Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie seminarium na
podstawie aktywności na zajęciach i przedstawionej pracy pisemnej.
6 punktów ECTS
do
1.Historyczna geneza terminu „metafizyka” i kontrowersje co
jego pierwotnego, etymologicznego znaczenia. Sens i
uzasadnienie epistemologicznej następczości - „pofizyczności” metafizyki w pismach greckich, arabskich i łacińskich komentatorów
Arystotelesa (Aleksander z Afrodyzji, Asklepios, Awicenna,
Awerroes, Dominik Gundisalvi, Albert Wielki, Tomasz z Akwinu)
2. Próba rekonstrukcji Arystotelesowskiej „metafizyki implicite” i
wątpliwości z nią związane:
a. metafizyka jako gotowa konstrukcja - wiedza ukształtowana, o
jasno określonym zakresie przedmiotowym, czy wstępny projekt o
niewyraźnych konturach, wciąż czekający na sprawdzenie i
realizację
b. metafizyka jako uniwersalna mądrość czy partykularna filozofia
pierwsza
3. Hipotezy dotyczące możliwego przedmiotu Arystotelesowskiej
„metafizyki implicite”:
a. hipoteza ontologiczna i holistyczna – byt jako byt w całościowym
rozumieniu
b. hipoteza protologiczna - to, co pierwsze w bycie:
b.1 wariant aitiologiczny – pierwsze przyczyny i zasady
b.2 wariant uzjologiczny – substancja jako pierwsza kategoria bytu
b.3 wariant teologiczny – to, co boskie, czyli substancja pierwsza –
wieczna, nieruchoma, pozamaterialna
4. Próba uzgodnienia hipotezy ontologicznej i hipotezy
protologicznej na podstawie wywodów Arystotelesa, Awicenny
(Kitab al- szifa ), Alberta Wielkiego (Metaphysica), Bonawentury
(Sprowadzenie sztuk do teologii) i Tomasza z Akwinu (komentarze
do Metafizyki Arystotelesa i do De Trinitate Boecjusza).
5. Status klasycznej metafizyki względem innych nauk i dziedzin
wiedzy: prima in dignitate, ultima in addiscendo. Metafizyka jako
nauka pierwsza (ze względu na status jej przedmiotu, wartość jej
poznania i fundamentalne znaczenie jej zasad jako aksjomatów
innych nauk), a zarazem ostatnia (ze względu na przyporządkowanie
do niej ustaleń innych nauk i porządek ludzkiego poznania). Pozycja
metafizyki w ujęciu Awicenny, Tomasza z Akwinu i Dunsa Szkota.
Metafizyka - nauka bezwzględnie bezinteresowna i autoteliczna czy
w najwyższym stopniu użyteczna?
6. Metafizyka jako teologia filozoficzna albo naturalna (scientia
divina) wobec teologii objawionej (sacra doctrina): uzasadnienie
odrębności i prawomocności obu dziedzin, ich porównanie i
wzajemne relacje (Tomasz z Akwinu, Summa theologiae oraz
komentarze do Sentencji Piotra Lombarda i do De Trinitate
Boecjusza; Bonawentura, Sprowadzenie sztuk do teologii; Duns
Szkot, Ordinatio oraz Quaestiones in Metaphysicam)
7. Kontrowersje wokół jednorodności i spójności klasycznej
metafizyki – jeden w istocie model metafizyki w odmiennych co do
szczegółów historycznych realizacjach czy kilka alternatywnych,
wzajemnie do siebie niesprowadzalnych typów metafizyki.
Metafizyka w ramach paradygmatu helleńskiego a metafizyka w
ramach paradygmatu biblijnego.
8. Dygresja na temat nowożytnej i współczesnej krytyki klasycznej
metafizyki – jej przedmiot, przyczyny, postulaty. Przyczyny kryzysu
dotychczasowej metafizyki – diagnoza brytyjskich empirystów (G.
Berkeley, D. Hume), Kanta i Hegla. Krytyka rozumu teoretycznego
jako warunek i przygotowanie „wszelkiej przyszłej metafizyki” w
ujęciu Kanta. Heglowska dialektyka jako remedium na ograniczenia
i błędy dawnej metafizyki. Pryncypialna antymetafizyczność
neopozytywistów z Koła Wiedeńskiego (M. Schlick, R. Carnap) i
„młodego” Wittgensteina. Antymetafizyczny zwrot i radykalna
modyfikacja rozumienia metafizyki w myśli M. Heideggera. O
możliwości metafizyki współcześnie: renesans klasycznej
metafizyki, „nowa metafizyka” („metafizyka po metafizyce”) czy
ostateczny zmierzch metafizycznego myślenia?
9. Byt jako pojęcie pierwotne i nieredukowalne (primum simplex)
oraz pierwszy przedmiot myślenia (primum cognitum) na gruncie
klasycznej metafizyki - od Arystotelesa, przez Awicennę i Tomasza
z Akwinu, do Dunsa Szkota. Primum cognitum simpliciter a primum
cognitum secundum quid - argumenty przeciw rozumieniu Boga,
substancji czy prawdy jako primum cognitum w znaczeniu
bezwzględnym.
10. Czy byt orzekany jest univoce, aequivoce czy analogice?
Stanowisko Arystotelesa: analogia w sensie ścisłym a tzw. analogia
atrybucji (przyporządkowanie do jednego). Racje i argumenty
polemiczne zwolenników jednoznaczności bytu (Duns Szkot) i
zwolenników bytowej analogiczności (Tomasz z Akwinu, Henryk z
Gandawy). Możliwe reperkusje sporu na gruncie metafizyki i
teologii.
11. Kategoryzacja bytu – ontologiczne i logiczne rozumienie
kategorii (modi essendi bądź modi praedicandi). Hierarchizujące
dystynkcje w obrębie kategorii : argumenty za bytowym,
definicyjnym i poznawczym prymatem substancji. Charakterystyka
kategorii, ich pozycji i funkcji w ujęciu Boecjusza (na podstawie De
Trinitate i komentarza do Kategorii Arystotelesa), Awicenny i
Tomasza z Akwinu. Spory wokół uniwersalności bądź kulturowej
względności dziesięciu Arystotelesowskich kategorii.
12. Struktura bytu : rozróżnienie istoty i istnienia i spór o typ relacji
między nimi. Istnienie jako przypadłość bądź jako urzeczywistnienie
(akt) istoty. Charakterystyka i uzasadnienie różnicy realnej (w
„kanonicznej” wersji Tomasza z Akwinu i w radykalnej wersji
Idziego Rzymianina), różnicy czysto pojęciowej (stanowisko
Gotfryda z Fontaines) i różnicy intencjonalnej (kompromisowe
stanowisko Henryka z Gandawy). Pytanie o prawomocność i sens
dystynkcji: esse essentiae – esse existentiae.
13. Ontologiczny i epistemologiczny status indywiduum na gruncie
metafizyki klasycznej. Różne typy i stopnie bytowej jedności.
Zasada jednostkowienia substancji – konfrontacja hipotez : materia,
ilość, akt istnienia czy wewnętrzna pozytywna bytowość jako
principium individuationis (na podstawie tekstów Tomasza z
Akwinu i Dunsa Szkota).
Dr hab. Michał Ostrowicki (Sidey Myoo)
Środowisko elektroniczne jako rzeczywistość człowieka
Prerekwizyty: RO01p
Warunki zaliczenia: Podstawą oceny z egzaminu jest końcowa praca
ON54
pisemna, dotycząca wybranego pojęcia za zakresu filozofii sieci. Praca
składa się z tekstu o objętości minimum 5 stron (1800 znaków na
stronie) oraz bibliografii z książek/czasopism, jak i z Sieci. W pracy
pisemnej oceniana jest samodzielność prowadzenia analizy, zdolność
wyciągania wniosków, które wykraczają poza tezy zawarte w materiałach bibliograficznych, także wnikliwość i oryginalność przedstawienia
tematyki. Na ocenę ma również wpływ samodzielne zaprezentowanie,
podczas wykładu, wybranego zagadnienia lub przygotowanie
wprowadzenia do wykładu oraz aktywność na zajęciach, co ma
charakter oceny ciągłej.
6 punktów ECTS
Kurs dotyczy zagadnienia środowiska elektronicznego,
potraktowanego jako rzeczywistość człowieka. Zaprezentowane
są zjawiska zachodzące w tym środowisku: np. immersyjność,
interaktywność, teleobecność, telematyczność, elektroniczna
inteligencja, hybrydyzacja, alinearność, pojęcie interfejsu lub
tożsamości sieciowej. Podczas wykładu nawiązuje się do znaczenia
rozwoju technologii, jako tworzącej lub przekształcającej kulturę
i świat człowieka.
Zagadnienia poruszane są głównie z perspektywy filozoficznej, w
nawiązaniu do takich pojęć, jak np. rzeczywistość, realność, istnienie,
wartości, materia lub symulacja. Uwzględnia się również
rodzajowość relacji międzyludzkich oraz zakres ludzkiego
zaangażowania w elektroniczną rzeczywistość.
Celem kursu jest także praktyczne zastosowanie edukacji zdalnej,
prowadzonej w środowisku graficznym 3d, w wykreowanej graficznie
sali wykładowej w Academia Elcetronica w Second Life oraz
uczestnictwo osób pod postacią awatara.
Kurs jest skierowany do studentów studiów pierwszego
i drugiego stopnia oraz dla doktorantów, jak również dla wszystkich
zainteresowanych przedstawianą problematyką. Forma zajęć
pozwala, by w kursie, który zazwyczaj realizowany jest w ramach
jednej uczelni, mogli uczestniczyć studenci z różnych ośrodków
naukowych w Polsce, jak i studenci przebywający na stypendiach
zagranicznych. Uczestnictwo w zajęciach łączy się z posiadaniem
awatara w Second Life.
Zgłoszenia proszę kierować na adres: [email protected]
ON55
Metafizyka naturalna
Prerekwizyty: RO01p, ON01p, EP01.1p, LO01p
Semestr: zimowy (60 godz., konwensatorium)
Warunki zaliczenia: Egzamin ustny na podstawie treści
pomieszczonych w lekturach oraz przedstawionych na wykładach.
6 punktów ECTS
Pojęcie 'metafizyki naturalnej' (łac. metaphysica naturalis) ma
swoje źródło w Kantowskiej tezie dotyczącej źródeł myślenia
metafizycznego (naturalnych skłonności rozumu ludzkiego). W
czasie trwania kursu teza ta będzie przedmiotem wielostronnych
analiz i dyskusji, przede wszystkim w świetle literatury autorów
współczesnych (obszaru anglamerykańskiego).
Całość kursu zogniskowana będzie na trzech zasadnicznych
wątkach:
1. Źródłach myślenia metafizycznego;
2. Statusie teoretycznym metafizyki naturalnej;
3. Kontrowersjach metateoretycznych dotyczących metafizyki
naturalnej (możliwości obrony jej autonomii względem bardziej
zaawansowanych form myślenia metafizycznego oraz jej
doniosłości, tak deskrypcyjnej, jak i eksplanacyjnej).
Program kursu zostanie zrealizowany przede wszystkim poprzez
dyskusje nad tezami i argumentami zawartymi w tekstach, jak
również krótkie, ok. 30 minutowe wprowadzenia o charakterze
wykładu.
zostaną podane na pierwszych zajęciach.
ON99
Wykład monograficzny z ontologii
Prerekwizyty: ON01p
Semestr: _
ON00
Wykład pozainstytutowy z ontologii
Prerekwizyty: ON01p lub ON02p
Semestr: _
innej uczelni.
EPISTEMOLOGIA
W ciągu studiów magisterskich pięcioletnich i czteroletnich należy
uzyskać co najmniej 12 punktów ECTS za kurs podstawowy (należący
do kanonu) oraz co najmniej 4 punkty za kurs spoza kanonu. Liczba
punktów za kursy na studiach stacjonarnych I i II stopnia podana jest
w tabelach.
Prof. dr hab. Tomasz Placek
EP01.1pa Epistemologia I
(dla studentów trzyletnich studiów licencjackich)
Prerekwizyty: HF01,
Warunki zaliczenia: zaliczenie z ćwiczeń i egzamin
6 punktów ECTS
Zajęcia te poświęcone są następującym zagadnieniom:
(1) koncepcje wiedzy, (2) teorie prawdy, (3) problem sceptyczny, (4)
kwestie znaczenia językowego i (5) problematyka denotacji – od
Milla do Russella.
Literatura:
J. Woleński, Epistemologia (Pozostałe pozycje zostaną podane
w trakcie zajęć)
Dr hab. Tadeusz Czarnecki
EP01.2pa Epistemologia II
(dla studentów dwuletnich studiów magisterskich)
Prerekwizyty: EP01.pa, bierna znajomość j. angielskiego
Warunki zaliczenia: testy sprawdzające na ćwiczeniach i egzamin
pisemny
6 punktów ECTS
Celem kursu jest włączenie studenta (studiów magisterskich)
w obieg współczesnej debaty dotyczącej wyjaśnienia Wiedzy
Praktycznej. Wykład prezentuje panoramę stanowisk klasycznych
i ich przekształceń (z okresu ostatniego dziesięciolecia) odnośnie
różnic między: (1) poznaniem teoretycznym i instrumentalnym, (2)
wiedzą
intelektualną
i
inteligentną
umiejętnością,
(3)
sukcesem/fiaskiem teoretycznym i praktycznym, (4) wiedzą
i mądrością.
Wiele odpowiedzi na pytanie: Na czym polega autonomia człowieka?
wskazuje działanie (action) jako podstawową dziedzinę autonomii. Moja
autonomia ma polegać na tym, że ruch mojego ciała ma charakter sprawczy,
tzn. jest opanowany i celowy. To wyjaśnienie jest zwodniczo proste. Nie jest
bowiem jasne jakie warunki muszą być spełnione, aby ruch ciała stał się
celową czynnością, a wykonawca – sprawcą działania (agent).
Teorie sprawczości są mocno powiązane z teoriami wiedzy i oscylują między
różnymi wariantami intelektualizmu i anty-intelektualizmu. Spory toczą się
wokół następujących pytań: (1) Czy myślenie kieruje działaniem, czy też
zaledwie koryguje działanie? (2) Czy sprzężona z działaniem percepcja
instrumentalna jest (nie jest) zależna od percepcji ontologicznej? (3) Czy
działanie podlega wyłącznie wartościowaniu instrumentalnemu
(skuteczne/nie-skuteczne), czy też także nie-instrumentalnemu (dobre/złe)? (4)
Czy ukierunkowanie działania jest skutkiem rozumowania instrumentalnego,
teoretycznego, czy tylko umiejętności? (5) Jaki rodzaj wiedzy jest niezbędny,
aby skutecznie działać: propozycjonalna wiedza-że, czy też
nie-propozycjonalna wiedza-jak? (6) Czy cnota poznawcza jest (nie jest)
warunkiem koniecznym osiągnięcia sukcesu praktycznego?
Wykład obejmuje cztery bloki tematyczne: sprawczość, percepcja
instrumentalna, wiedza-jak i cnota poznawcza. Główna teza brzmi, że
intelektualistyczne wyjaśnienie sprawczości jest niewystarczające.
Tematy wykładu:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Sprawczość: normatywizm vs. naturalizm
Kierowanie działaniem: rozumowanie instrumentalne vs.
teoretyczne
Impuls działania: pragnienie vs. zobowiązanie
Instrumentalna intencjonalność percepcji
Poznawcza transparentność percepcji
Widzenie aspektu i przeskok poznawczy
Intelekt vs. inteligencja
Inteligentna dyspozycja
Struktura „wiedzy-jak…”
Odrębność „wiedzy-jak…”
Intelektualizacja „wiedzy-jak…”
De-ontyczne wyjaśnienie uzasadnienia przekonań
Odpowiedzialność poznawcza
Struktura cnoty intelektualnej
Spór o cel poznania
Dr hab. Jerzy Gołosz
EP06sk Filozofia nauki
Prerekwizyty: RO01p lub zgoda prowadzącego
Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, referat i praca
pisemna
6 punktów ECTS
Semestr zimowy poświęcony będzie analizie filozofii fizyki
Einsteina oraz Lawrence’a Sklara (kontynuacja) - problem relacji
pomiędzy filozofią i fizyką, filozoficzne zagadnienia teorii
względności, fizyki statystycznej i mechaniki kwantowej oraz
wybrane zagadnienia filozofii czasu i przestrzeni.
W semestrze letnim na podstawie tekstów Wignera, Poppera,
Kuhna, Lakatosa, Ladymana i Chalmersa omawiane będą z kolei
podstawowe problemy filozofii nauki:
1. Zagadnienie matematyczności przyrody (skuteczności
matematyki w naukach przyrodniczych).
2. Status poznawczy teorii naukowych.
3. Problem metody naukowej: indukcjonizm. falsyfikacjonizm,
metodologia naukowych programów badawczych.
4. Wyjaśnianie w nauce.
Dr Marek Suwara
EP07s Filozofia informacji
Prerekwizyty: EP01pa
Semestr: zimowy i letni, (60 godz.)
Warunki zaliczenia: praca pisemna i egz. ustny
6 punktów ECTS
Celem kursu jest zapoznanie studentów problematyką informacji
zarówno od strony pojęciowej jak też z podstawowymi problemami
filozoficznymi,
jakie
legły
u
podstaw
współczesnych
kognitywistycznych badań nad informacją.
Tematyka kursu obejmie zagadnienia: różnych
sposobów rozumienia informacji (inżynierskie, potoczne,
filozoficzne), Shannonowska teoria informacji jako
miary transferu danych i jej zastosowanie w
filozoficznym problemie wiedzy, elementy sztucznej
inteligencji, elementy filozofii lingwistycznej ze
szczególnym uwzględnieniem konsekwencji roli języka
jako narzędzia komunikacji, informatyczne podejście do
zagadnień filozoficznych (symulacje jako narzędzie
poznania), logicystyczne podejście do języka i jego
odbicie w językach programowania.
Wśród zalecanej literatury znajdą się: Penrose „Nowy umysł
cesarza”, Floridi „Introduction to Philosophy of Information”, Searle
„Język, umysł, społeczeństwo”, Mitterer, Grice, Davidson, Principia
Cybernetica Web.
EP17
Elementy filozofii fizyki: od Newtona do Einsteina
Prerekwizyty:
wymagana
jest
bierna
znajomość
j. angielskiego
Warunki zaliczenia: konspekty, praca pisemna i egzamin ustny
6 punktów ECTS
Kurs zmierza do omówienia zagadnień filozoficznych
występujących w teoriach klasycznej fizyki: od mechaniki i teorii
grawitacji I. Newtona do klasycznej ogólnej teorii względności i
standardowej mechaniki kwantowej. Zostaną w szczególności
omówione następujące zagadnienia:
- kwestia determinizmu fizyki Newtonowskiej;
- spór o status czasu i przestrzeni: Newton, Leibniz i Kant;
- fizyka statystyczna - problem redukcji stanów makro do stanów
mikro;
- problem własności w mechanice kwantowej;
- problem pomiaru w mechanice kwantowej: determinizm czy
indeterminizm?
- korelacje EPR i twierdzenia Bella: nielokalność czy kosmiczny
spisek?
- szczególna teoria względności: rewizji pojęcia przyczynowości
i erozja pojęcia teraźniejszości;
- ogólna teoria względności: związek miedzy czasoprzestrzenią
a materia;
- ogólna teoria względności: argument dziury.
Dr hab. Katarzyna Kijania-Placek
EP50s Filozofia języka I
Prerekwizyty: EP01.1pa., RO01pb, wymagana znajomość
języka angielskiego.
Warunki zaliczenia: aktywny udział w dyskusji, przygotowanie co
najmniej dwóch referatów (lub referatu i pracy pisemnej) oraz
konspektów z czytanych tekstów.
6 punktów ECTS
Język naturalny jest podstawowym narzędziem poznawczym
człowieka i dlatego wyjaśnienie, w jaki sposób za pomocą języka
odnosimy się do świata oraz ten świat zmieniamy jest kluczowe w
procesie poznania zarówno otaczającej nas rzeczywistości, jak i
naszego życia wewnętrznego.
Seminarium to ma charakter wstępny i obejmuje lekturę
podstawowych pozycji z dziedziny filozofii języka, ze szczególnym
uwzględnieniem zagadnień związanych ze znaczeniem i
odniesieniem wyrażeń jednostkowych, takich jak nazwy własne,
deskrypcje określone i wyrażenia okazjonalne.
Wstępna lista lektur:
Mill, J.S. (1843) A System of Logic, London: Parker; $ 5; w polskim
wydaniu, 49-63.
Frege, G. (1892a): Sens i znaczenie, w Pisma semantyczne, PWN
Warszawa, 1977, 60-88.
Frege, G. (1918a): Myśl, w Pisma semantyczne, PWN Warszawa,
1977, 101-129.
Russell, B.A.W. (1905) ‘On Denoting’, Mind 14: 479-93; w Pelc:
Logika i język, 253-275.
Russell, B.A.W. (1911) ‘Knowledge by Acquaintance and
Knowledge by Description’, w Mysticism and Logic,
London:
Routledge, 1986.
Strawson, P.F. (1950) ‘On Referring’, Mind 59: 320-44; w Pelc:
Logika i język, 377-413.
Searle, J. (1958) ‘Proper Names’, Mind 67: 166-73; w Pelc: Logika i
język, 523-535.
Donnellan, K. (1966) ‘Reference and Definite Descriptions’,
Philosophical Review 77: 281-304.
Kripke, S.A. (1979) ‘Speaker Reference and Semantic Reference’, w:
P.A. French, T.E. Uehling and H.K. Wettstein
(red.)
Contemporary Perspectives in the Philosophy of Language,
Minneapolis, MN: University of Minnesota
Press, 6-27.
Kripke, S.A. (1972) ‘Naming and Necessity’, in D. Davidson and G.
Harman (red.) Semantics of Natural Language,
Dordrecht:
Reidel, 252-355.
Donnellan, K.S. (1972) ‘Proper Names and Identifying Descriptions’,
w D. Davidson and G. Harman (red.) The Semantics of Natural
Language, Dordrecht: Reidel; w Filozofia języka 203-225.
Evans, G. (1973) ‘The Causal Theory of Names’, Proceedings of the
Aristotelian Society, supplementary vol. 47:
187-208; w
Filozofia języka 226-245.
Grice, P. (1975) Logic and conversation; w P. Cole, J. Morgan (red.):
Syntax and Semantics, tom 3., Academic Press,
Nowy Jork, 4158.
Neale, S. (1990) Context and communication, rozdział III z
Descriptions, Cambridge, MA: MIT Press.
Kaplan, D. (1989) Demonstratives; w Themes from Kaplan, Oxford
University Press (fragmenty).
Recanati, F. (1993) Direct Reference, Blackwell. (fragmenty)
EP60sk Filozofia języka II
Prerekwizyty: EP01.1pa., RO01pb, wymagana znajomość
języka angielskiego. Pierwszeństwo w przyjęciu na
seminarium mają osoby, które zaliczyły już seminarium lub wykład z
filozofii języka.
Warunki zaliczenia: aktywny udział w dyskusji, przygotowanie co
najmniej dwóch referatów (lub referatu
i pracy pisemnej) oraz protokołu z seminarium.
6 punktów ECTS
Problematyka tegorocznego kursu obejmie zagadnienia
semantyki wyrażeń okazjonalnych, czyli wyrażeń takich jak jak „ja”,
„on” czy „teraz”. Analizować będziemy przede wszystkim
argumenty za i przeciw redukowalności wyrażeń okazjonalnych, a
więc tezy, że każde zdanie języka naturalnego da się zastąpić bez
zmiany
znaczenia
zdaniem
niezawierającym
wyrażeń
okazjonalnych. Przedmiotem analizy będą także współczesne teorie
semantyczne dotyczące wyrażeń okazjonalnych i ich logika
zaproponowana przez D. Kaplana. Zainteresowanie filozofów
wyrażeniami okazjonalnymi wiążę się, po pierwsze, z
wszechobecnością tych wyrażeń w języku naturalnym. Poznanie
podstawowego narzędzia poznawczego, jakim jest język naturalny,
wymaga wobec tego zrozumienia funkcjonowania wyrażeń
okazjonalnych. Dodatkowo, odgrywają one rolę w istotnych
argumentach filozoficznych, takich jak Cogito Kartezjusza, na ich
analizie opierać się wobec tego musi zrozumienie logiki tych
argumentów. Wreszcie wyrażenia te odgrywają rolę w refleksji nad
zagadnieniami dotyczącymi świadomości, przekonań, percepcji czy
natury czasu.
Wstępna lista lektur:
Frege, G. (1891): Funkcja i pojęcie; w Pisma semantyczne, PWN
Warszawa, 1977, 18-44.
Frege, G. (1892a): Pojęcie i przedmiot; w Pisma semantyczne, PWN
Warszawa, 1977, 45-60.
Frege, G. (1892a): Sens i znaczenie, w Pisma semantyczne, PWN
Warszawa, 1977, 60-88.
Frege, G. (1918a): Myśl, w Pisma semantyczne, PWN Warszawa,
1977, 101-129.
Twardowski K. (1900), O tak zwanych prawdach względnych, w:
Księga Pamiątkowa Uniwersytetu lwowskiego..., Lwów, s. 3–25.
Husserl, E. (1900-1) Logical Investigations, London: Routledge &
Kegan Paul, 1970, część 1, §26; część 6, §§1-5.
Russell B. (1940a), Egocentric particulars, w An Inquiry into
Meaning and Truth, George Allen and Unwin, London, s. 108–115.
Reichenbach H. (1947), Elements of Symbolic Logic , MacMillan,
New York, w J. Pelc (red.), Logika i język, PWN,Warszawa, 1967, s.
1–222, fragmenty.
Peirce Charles S. (1997), Wybór pism semiotycznych , Biblioteka
Myśli Semiotycznej, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa,
fragmenty.
Burks A. W. (1949), Icon, index, and symbol, Philosophy and
Phenomenological Research 9 , 673–689.
Bar-Hillel, Y. (1954): Indexical Expressions; Mind 63, 359-379.
Castaneda, Hector-Neri (1968): On the Logic of Attributions of
Selfknowledge to Others; The Journal of Philosophy 65, 439-456.
Kaplan, D. (1989): ‘Demonstratives, w J. Almog, J. Perry i H.
Wettstein (red.) Themes from Kaplan, Oxford University Press.
Kaplan, D. (1989): ‘Afterthoughts’, w J. Almog, J. Perry i H.
Wettstein (red.) Themes from Kaplan, Oxford University Press.
Evans, G. (1981): Understanding Demonstratives; w Parrett, H. i
Bouveresse, J. (red.), Meaning and Understanding; de Gruyter, Berlin,
1981, 280-303.
Perry, J. (1977): Frege on Demonstratives; The Philosohical Review
86, 474-497.
Perry, J. (1979): The Problem of the Essential Indexical; Nous 13,
1979, 3-21.
Recanati F. (1993), Direct Reference: From Language to Thought,
Blackwell, Oxford.
Nunberg G. (1993), Indexicality and deixis, Linguistics and
Philosophy 16 , 1–43.
Kijania-Placek, K. (2012), Pochwałokazjonalnoś, Semper,
Warszawa, rozdz. 4.
EP33sk Wiedza i jej granice
Prerekwizyty: EP01pa, bierna znajomość j. angielskiego
Semestr: zimowy i letni (seminarium 60 godz.)
Warunki zaliczenia: praca zaliczeniowa (2200-2500 słów) lub abstrakt
konferencyjny (1500 słów) lub prezentacja konferencyjna (15 slajdów)
w języku polskim/angielskim
6 punktów ECTS
Pragmatyczne naruszenie wiedzy (Pragmatic encroachment on
knowledge)
Celem kursu w roku akademickim 2014/15 jest badanie relacji
między wiedzą propozycjonalną i działaniem. Przedmiotem dyskusji
są różnice między intelektualistycznym i pragmatycznym
wyjaśnianiem „wiedzy-że”.
Pogląd ortodoksyjny w kwestii „S wie, że p” (nazywany
intelektualizmem) głosi, że warunek uzasadnienia, bez względu na
formę, jest czysto intelektualistyczny, czyli jego spełnienie zbliża do
prawdy: celem procedur uzasadniających jest wprowadzanie S-a w
strefę nieprzypadkowo prawdziwych przekonań. Standardowo, kiedy
S twierdzi, że wie, że p i podaje dowód D, to odmawiam przypisania
S-owi wiedzy wtedy, gdy udaje mi się podważyć dowód D.
Zwolennicy projektu Pragmatic Encroachment (PE) proponują
istotną zmianę strategii definiowania „S wie, że p” sugerując, że
należy wprowadzić do definicji także warunek pragmatyczny.
Fantl & McGrath formułują taki oto warunek (KA):
(KA) S wie, że p tylko wtedy, gdy S jest racjonalny, kiedy działa tak,
jak gdyby p
Konsekwencje warunku (KA) stają się wyjątkowo interesujące
po wprowadzaniu czynnika „stawki” (stake), czyli prognozowanej
straty lub zysku w rezultacie podjęcia działania. Na przykład, kiedy
S twierdzi, że wie, że p, i podaje dowód D, który akceptuję, to mogę
nadal testować S-a pytając go, czy gotowy jest wykonać takie
działanie A, dla którego zdanie p jest zapisem warunku
racjonalności. Jeżeli S powstrzymuje się od wykonania A, mogę
sądzić, że S uznaje działanie A za nieracjonalne ze względu na p, i ,
chociaż akceptację dowód D, odmówić przypisania S-owi wiedzy, że
p. Kiedy stawka działania drastycznie rośnie, taki test praktyczny
wiedzy-że staje się coraz bardziej spektakularny.
Zwolennik PE ma nadzieję, że jeżeli uda mu się obronić
warunek KA, to przy rozsądnym założeniu, że wiedza-że jest
fallibilna (przekroczenie progu wiedzy nie wymaga maksymalnego
stopnia uzasadnienia), stanowisko intelektualizmu przestanie być
zobowiązujące. Project PE okazał się inspirujący i sprowokował
wiele ważnych komentarzy.
Celem seminarium jest porównanie dwóch dojrzałych wersji
projektu PE: Fantl & McGrath (2009) i Stanley (2005) oraz
przedyskutowanie kilku najnowszych reakcji aprobujących i
krytycznych, szczególnie tych płynących ze strony zwolenników
kontekstualizmu, dla których powiązanie między wiedzą-że i
„stawką” jest nierozerwalne.
Dr Jan Kajetan Młynarski
EP35 Teoria ewolucji. Zagadnienia metodologiczne
Prerekwizyty: EP01p
6 punktów ECTS
Celem kursu jest zapoznanie uczestników z:
1) Współczesnymi ujęciami (sformułowaniami) teorii ewolucji.
2) Metodologią stosowaną w naukach przyrodniczych ze
szczególnym uwzględnieniem metodologicznych podstaw badań
ewolucjonistycznych.
3) Elementami epistemologii ewolucyjnej.
Teorie uzasadnienia
Prerekwizyty: EP01pa
Warunki zaliczenia: egzamin pisemny
3 punkty ECTS
EP36
Pytanie Platona: Dlaczego wiedza jest bardziej wartościowa niż
przekonanie prawdziwe? i słynna odpowiedź, że wiedza jest stabilna,
a przekonanie nie jest, nadal inspirują do wyjaśniania warunków
odporności wiedzy na atak i jej mocy przenikania do ludzi.
Nieodmiennie okazuje się jednak, że wiedza manifestuje swoją
wartość dopiero wtedy, gdy krąży wśród ludzi racjonalnych, czyli
takich, którzy respektują procedury uzasadniania przekonań. Wiedza
jest więc przyczyną, a dostrzeżenie jej wartości dopiero skutkiem,
integralności intelektualnej jednostki lub społeczności. Przesłanie
Platona brzmi, że jeżeli jakaś jednostka/społeczność wyżej ceni
i bardziej ulega przekonaniom niż wiedzy, to jest to symptom jej
braku integralności intelektualnej.
Epistemologowie często lekceważą przesłanie Platona i oprócz
strategii: (1) metoda formowania przekonania powinna zawierać
metodę jego obrony, proponują strategie uproszczone: (2) liczy się
wyłącznie metoda obrony przekonania lub (3) liczy się wyłącznie
metoda formowania przekonania.
Wykład jest próbą oceny współczesnych teorii uzasadnienia
w kontekście pytania o wartość wiedzy. Opiera się na analizie porównawczej
wpływowych teorii uzasadnienia w kontekście trzech pytań: (1) Jakie czynniki
wnoszą uzasadnienie, (2) Jaka jest struktura uzasadnienia? i (3) Jakie są
kryteria mocy uzasadnienia?
Wykład obejmuje: (1) porównanie deontologicznej i nie-deontologicznej
koncepcji uzasadnienia, (2) argumenty za i przeciwko ewidencjalizmowi
(dowód wnosi uzasadnienie) i reliabilizmowi (wiarygodność procesu
formowania wnosi uzasadnienie), (3) zarys debaty internalizmu (stan mentalny
uzasadnia) z eksternalizmem (fakt zewnętrzny uzasadnia) odnośnie dostępu
podmiotu do czynnika uzasadniającego, (4) klasyczny spór wokół struktury
uzasadnienia między fundamentyzmem (uzasadnienie jest linearne), i
koherentyzmem (uzasadnienie jest systemowe) i (5) omówienie zagadnienia
kontekstualności uzasadnienia (relacji między stawką przekonania i wymaganą
mocą uzasadnienia) oraz zalet intelektualnych (relacji między zaletami
poznawczymi i wrażliwością poznawczą).
Tematy wykładu:
(1) Czym jest uzasadnienie przekonania?
(2) Narzędzie. Zasada domknięcia
(3) Zasięg. Zasada iteracji
(4) Dowód jako uzasadnienie
(5) Wiarygodność jako uzasadnienie
(6) Bezpieczeństwo vs. wrażliwość przekonania
(7) Fundamentyzm
(8) Koherentyzm
(9) Internalizm
(10) Eksternalizm
(11) Kontekstualność uzasadnienia
(12) Uzasadnienie i zalety poznawcze
(13) Uzasadnienie przekonania percepcyjnego
(14) Uzasadnienie przekonania ze świadectwa
(15) Granice uzasadnienia
Dr Przemysław Spryszak
EP41sk Natura doświadczenia
Prerekwizyty: HF04p
Semestr zimowy i letni (60 godz.)
Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, sporządzanie
wprowadzeń i protokołów.
6 punktów ECTS
Przedmiotem zajęć będzie lektura i krytyczna analiza
następujących prac:
Sellars W.: “Empiricism and the Philosophy of Mind” [w:] Sellars W.:
Science, Perception and Reality, Ridgeview Publishing Company,
Atascadero 1991, §§ 1-31.
Sellars W.: “Empiricism and the Philosophy of Mind”, §§32-62.
Grice H. P.: “Some Remarks about the Senses” [w:] ButlerR. J. (ed.):
Analytical Philosophy, First Series, Basil Blackwell, Oxford 1962, s.
133-153,
Anscombe G. E. M.: “The Intentionality of Sensation: A
Grammatical Feature” [w:] Anscombe G. E. M.: The Collected
Philosophical Papers, Basil Blackwell, Oxford 1981, t. II, s. 3-20.
Evans G.: The Varieties of Reference, Oxford University Press, Oxford
1982, rozdz. 4 i 5 (“Russell’s Principle”, “Information, Belief, and
Thought”).
Evans G.: The Varieties…, rozdz. 6 (“Demonstrative
Identification”),“Molyneux’s Question” [w:] Evans G.: Collected
Papers,
Clarendon Press, Oxford 1985, s. 364-399.
McDowell J.: Mind and the World, Harvard University Press,
London 1994, rozdz. I i II (“Concepts and Intuitions”, “The
Unboundedness of the Conceptual”).
McDowell J.: Mind and the World, rozdz. III (“Non conceptual Content”),
“Experiencing the World” [w:] McDowell J.: The Engagedm
Intellect, Harvard University Press, Cambridge 2009, s. 243-256.
Dretske F.: “Simple Seeing” [w:]: Dretske F.: Perception, Knowledge
and Belief. Selected Essays, Cambridge University Press, Cambridge
2000, s. 110-125,
“Conscious Experience”, "Mind", vol. 102, 1993, s. 263-283, “What
We See. The Texture of Conscious Experience” [w:] Nanay B.
(ed.): Perceiving the World, Oxford University Press, Oxford 2010,
s. 54-64.
Dretske F.: “Phenomenal Externalism or If Meanings Ain’tin the Head,
Where Are Qualia?”, “Philosophical Issues”, 7, Perception, 1995, s.
143-158,
Robinson W.: “Experience and Representation” [w:] Wright E. (ed.):
The Case for Qualia, A Bradford Book, The MIT Press, London
2008, s. 73-87.
Tye M.: “Visual Qualia and Visual Content” [w:] Crane T. (ed.): The
contents of experience. Essays on perception, Cambridge University
Press, Cambridge 1992, s. 157-176,
“A Representational Theory of Pains and Their Phenomenal
Character” [w:] Gunther Y. H. (ed.): Essays on Nonconceptual
Content, A Bradford Book, The MIT Press, London, 2003, s.
263-277.
Graham G., Horgan T.: “Qualia Realism: Its Phenomenal
Contents and Discontents” [w:] Wright E. (ed.): The Case
for Qualia, s. 89-107,
Howell R.: “Subjective Physicalism” [w:] Wright E. (ed.):The Case
for Qualia, s. 125-139.
Peacocke Ch.: Sense and Content, Oxford, OxfordUniversity Press,
rozdz. I (“Sensation and the Content of Experience: A distinction”),
Scenarios, Concepts and Perception” [w:] Gunther Y. H. (ed.):
Essays on Nonconceptual Content, s. 107-132.
Bermúdez J. L: “Nonconceptual Content: From PerceptualExperience to
Subpersonal Computational States” [w:] Gunther Y. H. (ed.): Essays
on Nonconceptual Content, s. 183-216.
Robinson H.: “The Irrelevance of Intentionality toPerception”, “The
Philosophical Quarterly”, 1974, vol. 24, no. 97, s. 300-315,
Searle J. R.: Intentionality: An Essay in the Philosophy of Mind,
Cambridge University Press, Cambridge 1983, rozdz. II (“The Intentionality of
perception”).
Lewis D.: “Veridical Hallucination and Prosthetic Vision”
[w:] Noë A., Thompson E. (eds.): Vision and Mind. Selected
Readings in the Philosophy of Perception, A Bradford Book, The
MIT Press, Cambridge, London 2003, s. 135-150,Noë A.:
“Causation and Perception: The puzzle unraveled”, “Analysis”, vol.
63, 2, 2003, s. 93-100.
Kontrowersje wokół fallibilizmu
Prerekwizyty: _
Semestr: letni (60 godz., seminarium)
Warunki zaliczenia: aktywność podczas zajęć, praca pisemna
i egzamin
6 punktów ECTS
EP44s
Nazwy „fallibilizm” użył jako pierwszy Charles Sanders Peirce
dla oznaczenia własnego stanowiska teoriopoznawczego, głoszącego
zawodność wszelkiego poznania. Było to zarazem stanowisko
pomyślane jako rozstrzygające uderzenie w sceptycyzm zarówno
dogmatyczny jak i metodyczny. W filozofii XX wieku pojawiły się
inne koncepcje, które także kwalifikuje się dzisiaj jako
fallibilistyczne. Niektóre z nich jawnie reprezentują radykalne
skrzydło sceptycyzmu. Pierwszym celem seminarium jest
uporządkowanie tego obszaru i oddzielenie od siebie według jasnych
kryteriów tych fallibilizmów, które zwalczają sceptycyzm od tych,
które go wzmacniają. Cel drugi to analiza i aplikacja
fallibilistycznych
argumentów
przeciwko
sceptycyzmowi
metodologicznemu
oraz
tak
zwanemu
sceptycyzmowi
semantycznemu. W tym ostatnim przypadku będzie się uzasadniać
pogląd, że «aporia Kripkensteina» nie posiada sensownej ekspresji
na gruncie pragmatycystycznej teorii znaczenia, uprzednio
wykazawszy jej stosowalność do stanowiska Kripkego.
Bliższa charakterystyka projektu znajduje się na stronie
prowadzącego_seminarium:
http://apertum.110mb.com/fallibilizm.php
UWAGA:
W
roku
akademickim
2014/2015
kurs
zawieszony.
Dr Przemysław Spryszak
EP45s Argumentacja transcendentalna
Prerekwizyty: Zaliczony kurs z historii filozofii XVIII wieku.
Wymagana bierna znajomość języka angielskiego, wskazana
bierna znajomość języka niemieckiego.
Semestr: letni (60 godzin, semestr zimowy)
Warunki zaliczenia: Ocena końcowa będzie średnią arytmetyczną
oceny z aktywności oraz oceny z pracy zaliczeniowej (pozytywna
ocena końcowa wymaga pozytywnych ocen szczegółowych).
6 punkty ECTS
Przedmiotem zajęć będzie krytyczna analiza różnych postaci
argumentacji transcendentalnych w epistemologii i filozofii umysłu,
oraz rozważenie krytyki tego rodzaju argumentów. Lista lektur –
poniżej.
1. I. Kant: Krytyka czystego rozumu, t. I-II, PWN, Warszawa 1956.
2. P. F. Strawson: Individuals: An essay in descriptive metaphysics,
Methuen, London 1959.
3. P. F. Strawson: The bounds of sense: An essay on Kant's ‘Critique of pure
reason’, Methuen, London 1966.
4. J. Hintikka: Transcendental arguments: genuine and
spurious“,“Noûs”, vol. 6, 1972, s. 274-281.
5. B. Stroud: “Transcendental arguments”. “The of Philosophy”. vol.
65, 1968, s. 241–256.
6. B. Stroud: “Kantian arguments, conceptual capacities, and invulnerability”
[w:] P. Parrini (ed.): Kant and contemporary epistemology, Kluwer, Dordrecht
1994.
7. H. Putnam: Reason, truth and history, University Press, Cambridge 1981.
8. A. Brueckner: “Brains in a vat”, “The of Philosophy”, vol. 83,
1986, s. 148–167.
9. A. Brueckner: “Modest transcendental arguments. “Philosophical
Perspectives”, vol. 10, 1996, s. 265–280.
10. Q. Cassam: “Transcendental arguments, transcendental synthesis and
transcendental idealism”, “The Philosophical Quarterly”, vol. 37, 1987, s.
355-378.
11. Ch. Peacocke: Transcendental arguments in the theory of content, Oxford
University Press, Oxford 1989.
12. R. Stern (ed.): Transcendental arguments: Problems and prospects,
Oxford University Press, Oxford 1999.
13. R. Stern: Transcendental arguments: Answering the question of
justification, Oxford University Press, Oxford 2000.
14. A. Bardon: “Performative transcendental arguments”, “”, vol. 33,
2005, s. 69–95.
Lista lektur może ulec rozszerzeniu na życzenie uczestników.
EP46s Prawa przyrody
Prerekwizyty: Znajomość języka angielskiego (bierna),
umiejętność logicznego myślenia
Semestr: letni i zimowy (60 godzin, seminarium)
Warunki zaliczenia: Warunkiem zaliczenia jest pozytywna ocenia
prezentowanych referatów, pozytywna ocena protokołów oraz
obecność na zajęciach.
6 punkty ECTS
Pytanie „czym są prawa przyrody” odnosi się do
współczesnej wersji sporu o platonizm. Czy prawa przyrody są
niezależne od czasoprzestrzennych zjawisk, którymi to zjawiskami
rządzą? Jeśli tak, to w jakim stopniu są niezależne? A może
(przeciwnie) prawa przyrody pełni się redukują do regularności
występujących w czasoprzestrzennym świecie, regularności, które
prawa jedynie opisują? Celem seminarium jest dokonanie przeglądu
stanowisk w sprawie praw przyrody i zapoznanie się ze współczesną
literaturą na ten temat. W szczególności będziemy badać (1)
nie-modalne koncepcje praw przyrody, (2) koncepcje modalne ale
redukujące modalność do cech czasoprzestrzennego świata lub cech
jego opisu, (3) koncepcje modalne nieredukowalne i (4) koncepcje
wyprowadzające
modalny
charakter
praw
przyrody
z
dyspozycyjnych cech przedmiotów.
Literatura:
Armstrong, D., 1993, ”The Identification Problem and
the Inference Problem”, Philosophy and Phenomenological
Research, 53: 421–422.
Bird, A., 2005, “The Dispositionalist Conception of Laws”,
Foundations of Science, 10: 353–370.
Carroll, S., 1994, Laws of Nature, Cambridge: Cambridge
University Press.
Cartwright, N., 1980, “Do the Laws of Physics state the Facts”,
Pacific Philosophical Quarterly, 61, 75–84.
Dretske, F., 1977, ”Laws of Nature”, Philosophy of Science, 44: 248–268.
Giere, R., 1999, Science Without Laws, Chicago: University of Chicago
Press
Lewis, D., 1983, ”New Work for a Theory of Universals”, Australasian
Journal of Philosophy, 61: 343–377.
Loewer, B., 1996, “Humean Supervenience”, Philosophical Topics, 24:
101–126.
Mumford, S., 2004, Laws in Nature, London: Routledge.
Tooley, M., 1977, “The Nature of Laws”, Canadian Journal of Philosophy,
7: 667–698.
van Fraassen, B., 1987,”Armstrong on Laws and Probabilities”,
Australasian Journal of Philosophy, 65: 243–259.
W zależności od rozwoju dyskusji, będziemy też dyskutowali inne teksty.
Dr Leszek Wroński
EP47k Filozofia i prawdopodobieństwo – współczesne teksty
Prerekwizyty: Znajomość języka angielskiego w stopniu
umożliwiającym czytanie tekstów naukowych
Warunki zaliczenia Ocena zależy od tego, jak dobrze dana osoba
zreferowała tekst na zajęciach. Koniecznym warunkiem zaliczenia jest
zreferowanie na zajęciach jednego tekstu.
6 punktów ECTS
Kurs pomyślany jest jako przegląd współczesnej
literatury z zakresu formalnej epistemologii; ma być
“kroczący”, czyli za każdym razem dotyczyć innych
tekstów. W tym roku chciałbym omówić w szczególności
artykuły związane z kwestią reprezentacji stanu
przekonaniowego podmiotu za pomocą przestrzeni
probabilistycznych;
to,
że
stopnie
przekonań
racjonalnego podmiotu powinny spełniać aksjomaty
klasycznego rachunku prawdopodobieństwa to teza tzw.
probabilizmu. W ostatnich latach pojawiły się (za sprawą
J.M. Joyce'a) czysto epistemologiczne (a nie, jak do tej
pory,
głównie
pragmatyczne)
argumenty
za
probabilizmem i te właśnie argumenty chciałbym
przeanalizować. Szerszym kontekstem jest kwestia norm
epistemicznych
obowiązujących
dla
stanu
przekonaniowego racjonalnego podmiotu.
Czytać będziemy aktualne artykuły z dziedziny filozofii
prawdopodobieństwa i formalnej epistemologii. Dokładny zakres literatury
będzie zależał od tego, jak będzie szło omawianie początkowych tekstów, do
których należą:
Pettigrew, R.P., „Epistemic Utility and Norms for Credences”, Philosophy
Compass8/10 (2013): 897-908.
Hájek, A. „Arguments for\or againstprobabilism?”, British Journal for the
Philosophy of Science 59/4 (2008): 793–819.
Joyce, J.M, „Accuracy and coherence: prospects for an alethic epistemology of
partial belief”, w: F. Huber C. Petri (red.), Degrees of Belief,Berlin: Springer,
2009.
Pettigrew, R. „A new epistemic utility argument for the Principal Principle”,
Episteme 10/1 (2013): 19–35.
EP99
Wykład monograficzny z epistemologii
Prerekwizyty: EP01p
Semestr: _
ZGŁOSZENIA WYKŁADÓW MONOGRAFICZNYCH
LOGIKA
do kanonu)oraz co najmniej 4 punkty za kurs spoza kanonu. Liczba
w tabelach.
Prof. dr hab. Andrzej Wroński
LO01pa Wstęp do logiki
Prerekwizyty: _
12 punktów ECTS
Kurs realizowany w ramach e-learningu
I. Wprowadzenie: 1) Zbiory i działania na zbiorach; 2) Relacje i
funkcje, obrazy, przeciwobrazy, zawężenia; 3) Relacje
równoważnościowe i relacje porządkujące; 4) Porównywanie
liczności zbiorów - twierdzenie Cantora-Bernsteina i twierdzenie
Cantora; 5) Zbiory a klasy właściwe - paradoksy.
II. Rachunek zdań: 1) Rozumowanie niezawodne, pojęcie tautologii i pojęcie
konsekwencji, przegląd ważniejszych tautologii; 2) Formalizacja rachunku
zdań, pojęcie inferencji; 3) Postacie normalne, definiowalność spójek i
funkcyjna zupełność;
4) Pełność i rozstrzygalność rachunku
zdań.
III. Rachunek kwantyfikatorów: 1) języki elementarne, kategorie
semantyczne, hierarchia rzędów; 2) Hierarchia stopni i para doksy; 3) Pojęcia
spełnienia, konsekwencji oraz przegląd ważniejszych tautologii; 3)
Formalizacja logiki elementarnej, pojęcie inferencji; 4) Własności logiki
elementarnej: pełność, nierozstrzygalność, zwartość; porównanie z niektórymi
logikami nie elementarnymi.
Literatura: [1] E. Mendelson, Introduction to Mathematical Logic,
D. van Nostrand Comp. INC, Princeton 1964 (książka dostępna w
przekładzie na j. rosyjski); [2] A. Grzegorczyk, Zarys logiki
matematycznej, Warszawa 1969; [3] W. Marek, J. Onyszkiewicz,
Elementy logiki i teorii mnogości w zadaniach, Warszawa 1972.
Prof. dr hab. Wojciech Suchoń
LO01pb Wstęp do logiki: przegląd rachunków logicznych
Prerekwizyty:
ustalone z początkiem semestru).
Warunki zaliczenia: okresowe sprawdziany pisemne, egzamin pisemny
12 punktów ECTS
UWAGA: zaliczenie ćwiczeń jest udzielane z oceną.
Kurs kanoniczny mający za zadanie wprowadzić słuchacza
w elementarne zagadnienia współczesnej logiki formalnej,
z naciskiem na związki między rachunkami logicznymi, a językiem
naturalnym. Przywołanie problemów do rozwiązania których
konstruowano poszczególne rachunki oraz wskazanie jednolitej
strategii ich rozwiązywania (stanowiącej aktualny standard
metodologiczny budowy teorii logicznych) powinno uczynić
obecność logiki pośród podstawowych gałęzi filozofii rzeczą
intuicyjnie oczywistą, a także przybliżyć rolę, jaką logika ma do
odegrania w dalszym rozwoju innych dyscyplin filozoficznych.
W toku kursu kolejno omawianych jest pięć znaczących rachunków logicznych: traktowanych jako ilustracja różnych
sposobów rozumienia prawdy: klasyczny rachunek zdań i
intuicjonistyczny rachunek zdań, potem będące wyrazem prób owładnięcia intensjonalnością (na przykładzie modalności aletycznych)
modalne rachunki zdań: trójwartościowy Łukasiewicza i S4 Lewisa,
w końcu uwzględniający struktury wewnątrzzdaniowe klasyczny
węższy rachunek predykatów.
Na zakończenie omówione zostaną – jako ilustracja aplikacji
KWRP, a zarazem, jako podstawowe narzędzie rozwijania
zaawansowanych teorii logicznych i ontologicznych – elementy
teorii mnogości Zermelo-Fraenkla.
Szczegółowy zestaw zagadnień poruszanych w kursie znaleźć można
w sylabusie na stronie www Instytutu Filozofii.
LO02p Wybrane problemy logiki współczesnej
Prerekwizyty:
Semestr: letni (45 godz. wykładu +30 godz. ćwiczeń)
Kurs przeznaczony wyłącznie dla studentów I roku studiów II stopnia
Warunki zaliczenia: okresowe sprawdziany pisemne, egzamin pisemny
UWAGA: zaliczenie ćwiczeń jest udzielane z oceną.
6 punktów ECTS
Wykład
dla
słuchaczy
studiów
drugiego
stopnia
(poli-cencjackich), którzy podejmują studia magisterskie z filozofii
po ukończeniu studiów pierwszego stopnia innych niż filozofia!
Kurs – będący skróconym odpowiednikiem kanonicznego
kursu LO01pb – koncentruje się na podstawach współczesnej logiki
formalnej. Rozpocznie go refleksja nad językiem stanowiąca warunek uprawiania filozofii (Organon) i nad związkiem między formą
wyrażenia a jego oceną logiczną. Następnie omówione zostaną
standardy budowy teorii logicznych: konstrukcja języka symbolicznego, ujęcie semantyczne i ujęcie syntaktyczne. Jako
egzemplifikacja posłużą kolejno omawiane znaczące rachunki
logiczne: najpierw najprostsze rachunki zdaniowe, traktowane jako
ilustracja różnych sposobów rozumienie prawdy (KRZ i INT),
potem rachunki zdaniowe o rozszerzonym języku – owładnięcie
intensjonalnością na przykładzie modalności aletycznych, a w końcu
rachunki korzystające z analizy struktur wewnątrzzdaniowych –
rachunek predykatów (KWRP) i sylogistyka Arystotelesa.
Szczegółowy zestaw zagadnień poruszanych w kursie
znaleźć można w syllabusie na stronie www Instytutu Filozofii.
Dr Leszek Wroński
LO04
Wprowadzenie do logiki modalnej dla filozofów
Prerekwizyty: LO01pa lub LO01pb
Semestr: zimowy (60 godz. , wykład i ćwiczenia)
Warunki zaliczenia: egzamin pisemny, praca pisemna (na zaliczenie
ćwiczeń), obecność na ćwiczeniach
6 punktów ECTS
O wielu filozoficznych problemach możemy na serio
dyskutować dopiero wtedy, gdy wydobędziemy na światło dzienne
przyświecające im intuicje modalne. Dzięki różnego typu logikom
modalnym możemy precyzyjnie ustalić, jakie wnioski wynikają
z naszych intuicji, a w szczególności, czy wynikają te, na których
nam zależy. Kurs stanowi proste wprowadzenie do
podstawowych typów logik modalnych. Omówimy m.in.
problemy związane z zaangażowaniem ontologicznym,
tzw. „sztywnymi desygnatora- mi”, tożsamością
indywiduów w różnych
możliwych
światach,
deskrypcjami określonymi oraz modalnościami de dicto i
de re. Posługiwać będziemy się intuicyjną metodą tzw. dedukcji
naturalnej.
Historia logiki dawniejszej (od Zenona z Elei do J.S. Milla)
Prerekwizyty: LO01
Warunki zaliczenia: referat, egzamin pisemny
Inne: Limit uczestników – 15 osób.
6 punktów ECTS
LO06
Kurs poświęcony jest ukazaniu korzeni logiki współczesnej,
z której rudymentami zetknął się słuchacz na kursie kanonicznym
(prerekwizyt). Ukazuje sukcesywne narastanie wątków aktualnie
obecnych w logice, pozwalając zrozumieć jej współczesny kształt
i jego zakotwiczenie w tradycji filozoficznej.
Szczegółowy zestaw zagadnień poruszanych w kursie znaleźć
można w syllabusie na stronie www Instytutu Filozofii.
Sylogistyka jako rachunek zdań zakresowych
Prerekwizyty: LO01
4 punktów ECTS
Inne: limit uczestników – 20 osób.
LO12
Wprowadzona u schyłku XIX w. semantyka zakresowa dla zdań
kategorycznych pozwala na uogólnienie pojmowania sylogistyki,
umożliwiając w szczególności prześledzenie zależności pomiędzy
formalnymi własnościami przesłanek a ważnością trybów i rzucając
nowe światło na rolę tzw. praw sylogizmu.
Rodzina sylogistyk klasycznych zostanie przedstawiona
zarówno od strony rachunków standardowych (sylogistyki
Arystotelesa, Kraszewskiego i Czeżowskiego), jaki i niestandardowych (sylogistyki Wasiljewa i różne rachunki osobliwe). Na tym
tle omawiane będą sylogistyki o semantyce uwzględniającej nazwy
puste i uniwersalne (Sleszyńskiego, Słupeckiego, Jaśkowskiego),
a także sylogistyka modalna i sylogistyka uwzględniająca terminy
jednostkowe.
Szczegółowy zestaw zagadnień poruszanych w kursie
znaleźć można w sylabusie na stronie www Instytutu Filozofii.
LO14sk Logika - retoryka - błąd logiczny
Prerekwizyty: LO01
Warunki zaliczenia: jeden referat w semestrze
6 punktów punktu ECTS
Inne: limit uczestników – 12 osób
Program seminarium (adresowanego także do doktorantów I.F.)
przewiduje rozwijanie wątków z zakresu logiki ogólnej zarówno
w aspekcie historycznym jak i systematycznym.
Proponowane przez uczestników własne tematy wystąpień będą uwzględniane,
przy czym referaty dotyczące kwestii związanych
z analizą języka
naturalnego, historią logiki, błędami logicznymi,
a także związane z
filozofią logiki mają priorytet.
Wybrane problemy logiki praktycznej
Prerekwizyty: LO01
Semestr: zimowy (30 godz. konwersatorium)
4 punktów ECTS
Inne: limit uczestników –20 osób
LO16
Kurs służy refleksji nad rolą logiki w analizie poprawności
argumentacji z którą spotykamy się potocznie. Bezpośrednie
zastosowanie wiadomości z logiki wynoszonych z elementarnych
wykładów i podręczników okazuje się w praktyce zaskakująco
trudne. Jakie są źródła trudności oraz jak je można przezwyciężać –
oto podstawowe pytania, na które odpowiedzi próbuje się udzielić.
Orientację w zagadnieniach uwzględnionych w kursie daje
sylabus na stronie www Instytutu Filozofii; ponieważ problematyka
kursu jest przedmiotem bieżącej pracy naukowej prowadzących,
należy się liczyć z pojawianiem się nowych (lub znaczącymi prze-
sunięciami akcentów w prezentacji zastanych) zagadnień względem
podanych w sylabusie.
Dr Jerzy Hanusek
Wstęp do algebry uniwersalnej
Prerekwizyty: LO01p
6 punktów ECTS
LO17
Przedmiotem wykładu są wybrane pojęcia i twierdzenia z algebry uniwersalnej, która jest ważnym narzędziem we współczesnej
logice. Przedstawione zostaną informacje o grupach, kratach,
algebrach Boole'a, półkratach Brouwera, algebrach Heytinga.
Omówione będą najważniejsze konstrukcje i pojęcia algebraiczne:
kraty podalgebr i kongruencji, algebry ilorazowe i produktowe,
algebry prosto i podprosto nierozkładalne, rozmaitości, algebry
wolne, własności Malcewa. Wykład obejmie dowody ważnych
twierdzeń związanych z tymi pojęciami.
UWAGA:
W
roku
akademickim
2014/2015
kurs
zawieszony.
Dr Jerzy Hanusek
LO19
Arytmetyka
Prerekwizyty: LO01p
6 punktów ECTS
Od dobrze znajomych liczb naturalnych do najistotniejszych
twierdzeń dotyczących teorii formalnych. Omówione zostaną:
standardowy i niestandardowe modele arytmetyki (konstrukcje),
teoria aksjomatyczna Peano, arytmetyka Robinsona, definiowalność
relacji i funkcji, funkcje rekurencyjne, reprezentowalność relacji
i funkcji, arytmetyzacja składni, predykaty prawdy i dowiedlności,
pojęcia
rozstrzygalności,
zupełności,
aksjomatyzowalności,
niesprzeczności. Przedstawione zostaną dowody ważnych
metateoretycznych twierdzeń dotyczących arytmetyki, jej
fragmentów oraz teorii bogatszych (Gödel, Church, Tarski).
Prof. dr hab. Jan Hertrich - Woleński
Philosophical Logic
Prerequisites: LO01, EP01
Summer semester (30 teaching hrs.)
Grading format: one term paper
6 points ECTS
LO25
The aim of the course is to review main problems in the
philosophy of logic. They will be considered from two angles:
philosophical and formal logical. In particular, various views
concerning the nature of logic will be analyzed. This analysis will be
partly based on everal metalogical results about logical systems. The
plurality of logics and the problem of which logic is “right”
constitutes another topic to be discussed.
The Detailed Plan of the Course
A Brief History of the Philosophy of Logic (Aristotle, Leibniz,
Kant, Frege, Russell);
Logic in the Wide Sense vs. Logic in the Narrow Sense;
Logic as Calculus vs. Logic as Language. The Place of (Formal) Semantics in
Logic;
Logic and the Main Controversies in the Foundations of Mathematics
(Logicism, Intutionism, Formalism). Logic and Mathematics;
A Survey of Logical Systems (Propositional Calculus, Predicate Calculus,
First-Order Logic, Second-Order Logic);
Axiomatic vs. Inferential Codification of Logic. The Notion of Logical
Consequence;
The Main Properties of Logical Systems (Consistency, Soundness,
Completeness, Decidability);
The First-Order Thesis and Its Formal Exposition. The Lindström Theorems;
Some Special Topics: Many-Sorted Logic, Generalized Quantifiers,
Monotonic Logic vs. Non-Monotonic Logic, Infinitary Logic, Fuzzy Logic;
Classical Logic vs. Non-Classical Logic. Many-Valued Logic. Intuitionistic
Logic. Paraconsistent Logic. Free-Logic. Relevence and Conditional Logic.
Modal Logic and Its Relation to Classical and Non-Classical Logic. The
Variety of Modalities;
The Logical vs. the Non-Logical. The Formal vs. the Non-Formal;
Logic and Reality;
Logic and Knowledge;
The Concept of Philosophical Logic.
Preliminaries: A Course in Logic
Literature:
J. Fisher, On Philosophy of Logic, Wadsworth, Belmond, CA, 2008.
S. Haack, Philosophy of Logics, Cambridge University Press, Cambridge
1972;
D. Jacquette (ed.), A Companion to Philosophical Logic, Blackwell, Oxford
2002.
W. v. O. Quine, Philosophy of Logic, Prentice-Hall, Prentice Hall, Englewood
Clifts, Nj. 1970;
H. Putnam, Philosophy of Logic, Harper, New York 1971.
S. Shapiro (ed.), The Oxford Handbook of Philosophy of Mathematics and
Logic, Oxford University Press, Oxford 2005.
Dr Hab. Marcin Mostowski
LO27s
Logika i poznanie
Prerekwizyty: LO01pa, LO01pb
Warunki zaliczenia: referat lub praca pisemna
6 punktów ECTS
Tematem seminarium są ograniczenia poznawcze człowieka
wynikające z własności możliwych języków, których możemy
używać zarówno do zadawania pytań jak i formułowania naszej
wiedzy.
Najlepiej znanymi tego typu ograniczeniami są:
• Ograniczenie metody dedukcyjnej polegające na tym, że nie jest
możliwe podanie systemu aksjomatycznego opisującego w
sposób zupełny odpowiednio bogaty fragment rzeczywistości tak,
aby pojęcie bycia "dowodem dla" było obliczalne (Pierwsze
Twierdzenie Gödla),
Ograniczenia wyrażalności pojęć semantycznych wynikające z Twierdzenia
Tarskiego o niedefiniowalności prawdy,
Ograniczenie algorytmicznej wykonalności (Teza Churcha),
Ograniczenie algorytmicznej wyuczalności (Teza o wyuczalności, prace Golda
i Putnama),
Ograniczenia wynikające ze złożoności obliczeniowej (Teza Edmondsa).
Uczestnicy seminarium przyjrzą się tym ograniczeniom za pomocą
techniki definicji prawdy. Ideę takich zastosowań zilustrujmy
przykładem pochodzącym od Tarskiego. Zauważył on, że zbiór
numerów Gödla twierdzeń systemu aksjomatycznego dla teorii
pierwszego rzędu liczb naturalnych musi być definiowalny za pomocą
egzystencjalnej formuły pierwszego rzędu, o ile pojęcie bycia
"dowodem dla" jest obliczalne. Zupełność i prawdziwość takiego
systemu oznaczałaby, że formuła ta poprawnie definiowałaby pojęcie
prawdy, co jest niemożliwe na mocy Twierdzenia Tarskiego o
niedefiniowalności prawdy.
Rozmaite modyfikacje idei Tarskiego, w tym definicje prawdy w
modelach skończonych, umożliwiają analizę pozostałych wymienionych
ograniczeń poznawczych.
Literatura:
A. M. Turing, On computable numbers, with an application to the
enscheidungsproblem. Proceedings London Mathematical Society,
42:230–265, 1936–7;
J. Edmonds, Paths, trees, and flowers, Canad. J. Math. 17 (1965) 449–467
(fragment);
E. M. Gold, Limiting recursion. The Journal of Symbolic Logic, 30:28–48,
1965;
Jan Mycielski, Analysis without actual infinity. The Journal of Symbolic
Logic, 46:625–633, 1981.
Marcin Mostowski, On representing concepts in finite models, Mathematical
Logic Quarterly 47(2001) pp. 513-523;
Marcin Mostowski & Dominika Wojtyniak, Computational complexity of
some natural language construction, Annals of Pure and Applied Logic,
127(2004) pp. 219-227;
Marcin Mostowski, Potential infinity and the Church Thesis, Fundamenta
Informaticae, vol 81, number 1-3, 2007, pp. 241-248, (prepublication, CiE
2005 abstracts (eds S. B. Cooper, B. Loewe, and L. Torenvliet ), ILLC
Publications X-2005-01, pp. 158-165);
Marcin Mostowski & Jakub Szymanik, Semantic bounds for everyday
language, iSemiotica, Vol. 2012, Issue 188, pp. 323–332.
LO99
Wykład monograficzny z logiki
Prerekwizyty: EP01p
Semestr: _
Wykład - efemeryda przedstawiany jednorazowo dla studen tów
ETYKA
w tabelach.
Dr Olga Dryla
ET01pb Systematyczne wprowadzenie do etyki
Prerekwizyty: RO01p
Warunki zaliczenia: regularny i aktywny udział w ćwiczeniach, ustny
egzamin z treści wykładów
6 punktów ECTS
W roku 2014/2015 kurs wprowadzający do etyki zostanie
poprowadzony ponownie w porządku systematycznym. Będzie on
dawał przegląd głównych normatywnych teorii etycznych, tj. teorii
dobra i teorii powinności, ilustrowany przykładami z zakresu
współczesnej etyki praktycznej.
Prof. dr hab. Marek Drwięga
Dr Radosław Strzelecki
ET01pc Wprowadzenie do etyki
Prerekwizyty: RO01p lub HF01p
6 punktów ECTS
Jeśli „prawdziwa etyka zaczyna się tam, gdzie milkną słowa”
(A. Schweitzer) i jeśli „świat nie jest spragniony traktatów etycznych, a tym, czego naprawdę potrzebuje to rzetelna praktyka”
(Gandhi), to czym jest etyka i jej uprawianie? Jeśli „jest jasne, że
etyki nie da się wypowiedzieć” (L. Wittgenstein) i jeśli „etyka, na
tyle, na ile wypływa z pragnienia, by powiedzieć coś o ostatecznym
sensie życia, o absolutnym dobru, o tym co ma wartość absolutną,
nie może być nauką” (tenże) - to o czym traktują uniwersyteckie
wykłady z etyki? Jeśli „filozofia heideggerowska znosi nowożytne
odróżnienie etyki i ontologii, które wyrządziło tak wiele zła”
(J. Patočka), jeśli „etyka nie jest bynajmniej warstwą przykrywającą
ontologię, ale tym, co jest w pewnym sensie bardziej ontologiczne
niż ontologia” (E. Lévinas), - to jakie jest miejsce etyki w obszarze
filozofii? Jeśli „istnieje - na drodze mądrości - poznanie etyczne
całkowicie przewyższające samą etykę, bez którego całe
bezpośrednie poznanie etyczne wartości ogólnie ważnych jest
z istoty niedoskonałe” (M. Scheler), to jak taka mądrość może stać
się przedmiotem nauczania, szczególnie jeśli pamiętać, iż „nie może
być w ogóle żadnego nauczyciela dla sztuki egzystowania”
(S. Kierkegaard)? „Nie byłem nigdy niczyim nauczycielem” wyznał nasz nauczyciel Sokrates. Czy jednak etyka, jak to nam
ukazał, może rzeczywiście mieć charakter troski o duszę, o „własną”
duszę? Czy etyką może być owa Arystotelesowska nauka
o szczęściu, jeśli „człowiek n i e dąży do szczęścia, jak mniemają
Anglicy” (F. Nietzsche)? A jeśli „wolność i prawo moralne odsyłają
wzajemnie do siebie” (Kant), to czym jest wolność i czy w ogóle
jest, szczególnie kiedy pamiętać, iż „wolność nie jest przedmiotem”
i że „poszukiwanie odpowiedzi na to pytanie na drodze
przedmiotowego badania prowadziłoby wprost do zanegowania
wolności” (K. Jaspers)?
W jakim sensie problem etyczności człowieka wyrasta z naszej skończoności?
Czy jesteśmy nieuchronnie „źli” i na czym polega „złośliwość zła” i
„rozpaczliwość dobra”? Omawiany materiał historyczny rozciąga się od
Sokratesa do Lévinasa.
ET04sk Seminarium z etyki współczesnej
Prerekwizyty: ET01p
Warunki zaliczenia: Regularne i aktywne uczestnictwo w zajęciach,
wygłoszenie (co najmniej) dwóch referatów.
6 punktów ECTS
W roku 2014/2015 seminarium będzie poświęcone
współczesnym analizom sprawiedliwości, ze szczególnym
uwzględnieniem sprawiedliwości w opiece zdrowotnej.
Współczesne teorie etyczne
Prerekwizyty: ET01p
6 punktów ECTS
ET13
Zło - wyzwanie dla filozofii
Prerekwizyty: ET01p
Semestr: zimowy (45 godz., konwensatorium)
4 punkty ECTS
Inne: limit uczestników – 30 osób.
ET17
Celem kursu jest analiza wybranych tekstów autorów, którzy
usiłowali rozwikłać zagadkę zła. Całość zagadnienia rozpatrywać
można w różnych płaszczyznach: ontologicznej - czym jest zło? oraz
historycznej - w jaki sposób się przejawia? Dotyka ono także
bezpośrednio
kwestii
antropologicznych,
bowiem
zło
„urzeczywistnia się” poprzez człowieka i jest ściśle związane
z wolnością. Wśród rozważanych autorów będą między innymi:
tragicy greccy, św. Augustyn, Leibniz, Kant, Dostojewski,
Nietzsche, Arendt, Nabert, Ricoeur, Tischner.
Argumenty bioetyki
Prerekwizyty: ET01p
6 punktów ECTS
ET20k
Celem kursu jest analityczny przegląd głównych sposobów
argumentacji, stosowanych w dyskusjach toczących się wokół
najbardziej kontrowersyjnych problemów bioetyki.
W roku 2014/2015 kurs będzie poświęcony trzem kręgom
problemów związanych z przepływem informacji w opiece
zdrowotnej: (1) informacjom udzielanym pacjentom na temat ich
stanu zdrowia (czy i w jakiej mierze da się uzasadnić przyznawany
tradycyjnie
lekarzom
„przywilej
terapeutyczny”,
czyli
paternalistyczne prawo do zatajania prawdziwych, a nawet
udzielania fałszywych informacji, gdy wymaga tego wzgląd na
dobro pacjenta); (2) poufności informacji medycznych (czy
informacje na temat kondycji zdrowotnej pacjenta, w tym także jego
konstytucji genetycznej, powinny być zawsze zachowywane w
tajemnicy, czy też w szczególnych sytuacjach mogą być
udostępniane osobom trzecim, a jeżeli tak, to jakim i kiedy); (3)
informacjom potrzebnym do „świadomej zgody” (jakich informacji
należy udzielić pacjentowi – lub też uczestnikowi badań klinicznych
– aby jego zgodna na interwencję medyczną lub też na udział w
badaniach mogła być określana jako informed consent.
Współczesna etyka filozoficzna
Prerekwizyty: ET01p
6 punktów ECTS
ET23
Kurs obejmuje swoim zakresem wiek XX oraz pierwsze
dziesięciolecie XXI. Jest próbą wyodrębnienia najciekawszych
stanowisk i sporów toczonych w obrębie współczesnej etyki. Etyka
ta z jednej strony stanowi twórcze podjęcie i historyczną
modyfikację wcześniejszych stanowisk (np. neoarystotelizm, nowa
postać kantyzmu, itd.), z drugiej strony wprowadza nowe
zagadnienia
(aksjologia,
filozofia
egzystencji,
dialogicy,
postmoderniści, itd.)
Dr Tomasz Żuradzki
Etyka a niepewność
Prerekwizyty: ET01p, EP01.1pa, znajomość angielskiego w
stopniu umożliwiającym czytanie tekstów naukowych
Warunki zaliczenia: aktywne uczestnictwo, znajomość lektur, referat,
praca pisemna, egzamin
6 punktów ECTS
ET25
Kurs poświęcony będzie analizie następującego problemu: w
jaki sposób teorie metaetyczne lub normatywne radzą sobie
z niepewnością. Niepewność będzie analizowana na kilku
poziomach: niepewne są nie tylko konsekwencje naszych działań,
ale także to, która z doktryn moralnych lub skal wartości jest
właściwa; a wreszcie to, jakie preferencje będziemy mieć w
przyszłości.
Pierwsza część kursu poświęcona zostanie umiejscowieniu
omawianych problemów w historii filozofii, w szczególności
omówione zostaną dwa problemy: 1) zakład Pascala, jego
współczesne interpretacje oraz inne typy tzw. argumentów
pragmatycznych; 2) kryteria podejmowania decyzji w sytuacji
niepewności na temat treści norm moralnych, wypracowane w
siedemnasto- i osiemnastowiecznej teologii moralnej (probabilizm,
probabilioryzm, tutioryzm) oraz możliwe implikacje tych kwestii dla
współczesnej etyki. Główna część kursu poświęcona będzie analizie
współczesnych dyskusji z zakresu metaetyki i etyki normatywnej: 3)
możliwości i ograniczenia zastosowania osiągnięć teorii decyzji w
etyce; 4) zależność powinności moralnych danego podmiotu od
stanu
jego
wiedzy
na
temat
świata
(obiektywizm/subiektywizm/perspektywizm)
oraz
właściwego
rozpoznania własnych stanów mentalnych w przyszłości
(aktualizm/posybilizm); 5) problem niepewności normatywnej, czyli
kryteria działania w sytuacjach niepewności na temat właściwej
doktryny normatywnej, skali wartości lub statusu moralnego danego
rodzaju bytów; 6) teorie nonkognitywistyczne a problem
niepewności
osądów
normatywnych;
7)
teorie
konsekwencjalistyczne wobec problemu niepewności dotyczącej
konsekwencji działań; 8) teorie deontologiczne stosujące absolutne
zakazy i nakazy a niepewność.
Ostatnia część kursu będzie dotyczyła zastosowań omawianych wcześniej
typów argumentacji filozoficznej we współczesnej etyce praktycznej: 9) rola
niepewności normatywnej na temat statusu embrionu ludzkiego we
współczesnych argumentach bioetycznych na temat aborcji oraz badań
naukowych na wczesnych embrionach; 10) rola rozróżnienia na ofiarę
„zidentyfikowaną”
i „statystyczną” a decyzje dotyczące
dystrybucji różnego rodzaju dóbr i usług, np. świadczeń zdrowotnych; 11)
dopuszczalność zabijania podczas konfliktów zbrojnych w różnego rodzaju
sytuacjach niepewności; 12) zastosowanie teorii gier do rozwiązania
dylematów związanych z przeciwdziałaniem zmianom klimatycznym.
Dr Tomasz Żuradzki
ET24 Etyka wojny
Prerekwizyty:
Warunki zaliczenia: Udział w zajęciach, aktywność, znajomość lektur,
praca pisemna, konsultacje, egzamin.
6 punktów ECTS
Celem kursu będzie zarówno omówienie klasycznych
zagadnień związanych z tzw. doktryną wojny sprawiedliwej, jak i
analiza problemów etycznych, które są charakterystyczne dla
współczesnych konfliktów zbrojnych. Poruszane będą m.in.
następujące kwestie: pacyfizm, obrona własna, wojna sprawiedliwa,
odstraszanie nuklearne, terroryzm, tortury, interwencja humanitarna,
polityka namierzania i zabijania (ang. targeted killing),
wykorzystywanie w walce urządzeń automatycznych (np. dronów),
zjawisko najemników, a także zagadnienia z historii etyki wojny.
Problemy będą omawiane w kontekście realnych konfliktów
zbrojnych z ostatnich lat, np. w Iraku, Afganistanie, Strefie Gazy,
Somalii, Kosowie, Osetii Płd. Kurs będzie prowadzony z punktu
widzenia etyki i filozofii, ale przewiduje się także analizę niektórych
regulacji z zakresu prawa międzynarodowego.
Literatura podstawowa:
T. Żuradzki, T. Kuniński (red.), Etyka wojny. Antologia, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2009: M. Walzer, Wojny sprawiedliwe i
niesprawiedliwe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
ET00
Wykład pozainstytutowy z etyki
Prerekwizyty: ET01p
Semestr: _
Tematyka wg merytorycznie umotywowanego zgłoszenia studenta.
Podjęcie takiego kursu wymaga akceptacji dyrektora ds.
innej uczelni.
ESTETYKA
w tabelach.
Prof. dr hab. Krystyna Wilkoszewska
ES01pa Estetyka kurs podstawowy
Prerekwizyty: RO01p
6 punktów ECTS
Kurs o charakterze podstawowym dla studentów młodszych lat,
obejmuje systematyczną prezentację problematyki estetycznej,
uzupełnionej elementami historii estetyki. Pojęciem organizującym
zajęcia jest pojęcie „sytuacji estetycznej” jako przedmiotu estetyki.
Prześledzone zostaną zagadnienia procesu twórczego, dzieła sztuki,
przeżycia estetycznego, wartości estetycznej. W prezentowaniu
zagadnień dominuje opcja fenomenologiczna (R. Ingarden),
niemniej uwzględnione zostaną także estetyka analityczna i estetyka
hermeneutyczna. Droga rozwoju estetyki ukazana będzie poprzez
przejścia: od estetyki mimetycznej do estetyki opartej o pojęcia
kreacji i ekspresji, następnie do estetyki awangardowej i obecnie do estetyki postmodernistycznej.
ES07sk Przemiany w sztuce i estetyce XX wieku
Prerekwizyty: ES01p
Warunki zaliczenia: praca pisemna
5 punktów ECTS
Radykalne zmiany w sztuce XX wieku - odejście od kategorii
takich jak mimesis, ekspresja czy piękno - analizowane są w kontekście przemian natury filozoficznospołecznej i estetycznej.
Szczegółowej analizie poddane zostają procesy intelektualizacji
i instytucjonalizacji sztuki - z jednej strony oraz estetyzacji rzeczywistości - z drugiej.
Filozoficzną refleksją zostają objęte także zjawiska najnowsze: sztuka
postmodernistyczna, ekologiczna, multimedialna oraz estetyki innych kręgów
kulturowych.
ES08
Postmodernizm w filozofii i estetyce
Prerekwizyty: ES01p
Semestr: zimowy (60 godz. wykład i ćwiczenia)
6 punktów ECTS
Przedmiotem kursu jest filozoficzny i estetyczny postmodernizm, którego główne tendencje prześledzone zostaną w pracach:
J.F. Lyotarda, J. Derridy, J. Baudrillarda, G. Deleuze'a, F. Guat
tariego, P. Virilio, G. Vattimo, R. Rorty'ego, F. Jamesona i innych.
Dyskusji poddana zostanie estetyczna postmoderna w architekturze
(Jencks), literaturze (Eco), muzyce i filmie.
Dr hab. Krzysztof Guczalski
ES12
Filozofia muzyki
Prerekwizyty: ES01p i przynajmniej dwa z pięciu kursów
historii filozofii: HF01p-HF05p
6 punktów ECTS
Celem kursu jest przegląd refleksji nad muzyką począwszy od
Pitagorejczyków, Platona i Arystotelesa. Istotnym punktem tego
zarysu historycznego będzie wiek XIX, w czasie którego nastąpiło
wyraźne ożywienie i intensyfikacja filozoficznego nią
zainteresowania. W tym właśnie okresie szereg zasadniczych
problemów filozofii muzyki znalazło swe klasyczne sformułowania,
najpierw w filozofii romantycznej (szczególnie w dziele Artura
Schopenhauera), a potem w słynnym sporze formalisty, Eduarda
Hanslicka ze zwolennikami muzyki programowej. Ten i inne spory
będą ilustrowane przykładami muzycznymi, mającymi pokazać, na
ile przemiany poglądów estetycznych wynikają z trendów
rozwojowych w ramach samej muzyki i na ile z kolei - niejako
w sprzężeniu zwrotnym - poglądy estetyczne oddziałują na jej
rozwój.
W oparciu o bardziej współczesne, XX wieczne koncepcje i
lekturę wybranych tekstów omawiane będą klasyczne zagadnienia
filozofii muzyki, takie jak problem znaczenia w muzyce i jej
językowości, symbolu w muzyce, ekspresji i emocji, treści i formy,
muzyki absolutnej, ontologii dzieła muzycznego, stosunku muzyki
do innych sztuk, przedstawienia w muzyce i inne.
Estetyka epoki elektroniki
Prerekwizyty: ES01p
Semestr: zimowy i letni (30 godz. wykład+ 30 godz. ćwiczenia)
Warunki zaliczenia: aktywne uczestniczenie w zajęciach i praca
pisemna
6 punktów ECTS
ES14
Problematyka kursu dotyczy estetyki odnoszącej się do sztuki
elektronicznej. Sztuka ta, powiązana z przemianami w
rzeczywistości wynikającymi z rozwoju technologii, do pewnego
stopnia kształtuje sztukę współczesną, również włącza się w proces
tworzenia kultury. Estetyka nawiązująca do sztuki elektronicznej
dotyczy m. in. opisu jej właściwości, np. zjawiska interaktywności,
immersji lub hipertekstualności, jak również uwzględnia kierunki jej
rozwoju, np. sztukę wideo, rzeczywistości wirtualnej, monitoringu,
robotyki, bioartu lub animacji komputerowej a także zjawiska
immaterializacji.
Teoria sztuki elektronicznej nawiązuje także do szerszej
perspektywy filozoficznej, dotyczy problematyki wynikającej
z rozwoju elektroniki, np. próby odniesienia się do pojęć
rzeczywistości elektronicznej, sposobu jej wartościowania lub
zakresu powiązania i możliwości zaistnienia człowieka w relacji do
technologii.
Tematyka kursu jest wciąż poszerzana, w miarę pojawiających się
nowych rodzajów dzieł sztuki i zjawisk zawiązanych
z cyberkulturą.
Kurs jest skierowany do studentów studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz
dla doktorantów, jak również dla wszystkich zainteresowanych przedstawianą
problematyką.
ES19s Teoria versus praktyka w sztuce XX wieku
Prerekwizyty: ES01p
Semestr: letni (30 godz., wykład)
pisemna
4 punkty ECTS
Tematyka kursu związana jest z filozoficzno-estetycznymi
poglądami na sztukę XX i XXI wieku z uwzględnieniem przykładów
i opisu wybranych dzieł sztuki. Poruszane zagadnienia prezentowane
są z perspektywy przekształcania się struktury i zmiany elementów
sytuacji estetycznej oraz w nawiązaniu do takich pojęć, jak np.
konceptualizm, nowość, oryginalność, pluralizm lub krytycyzm. Pod
uwagę bierze się kształtowanie się sztuki na tle kolejnych nurtów
artystycznych, np. futuryzmu, dadaizmu, pop-artu, minimal artu,
konceptualizmu, industrializmu lub sztuki krytycznej oraz wpływu
na sztukę, np. techniki, kultury masowej lub mediów. Nawiązuje się
również do wartościowania i definicji dzieła sztuki, znaczenia
twórcy i odbiorcy lub odnoszenia się sztuki do wybranych zjawisk
pozaartystycznych.
Treść zajęć ma służyć przygotowaniu uczestników kursu do
spotkania ze sztuką współczesną, jej różnorodnymi formami, w tym
sensie świadomego uczestnictwa w świecie sztuki. Słuchacze są
przygotowywani również do przeprowadzenia krytyki i oceny
zjawisk artystycznych z wykorzystaniem pojęć i omawianych teorii.
Kurs jest skierowany do studentów studiów pierwszego
i drugiego stopnia oraz dla doktorantów, jak również dla wszystkich
zainteresowanych przedstawianą problematyką.
Kurs wsparty jest prezentacją multimedialną, materiałami z
sieci oraz wspólną dyskusją.
Dr Lilianna Bieszczad
Estetyka wobec awangardy
Prerekwizyty: RO01p
6 punktów ECTS
ES21
Celem kursu jest prezentacja filozoficzno-estetycznych
rozważań na temat zakresu pojęciowego sztuki „po” przełomie
awangardowym. Analizowane będą: spór o estetyczną naturę sztuki,
autonomizm i kontekstualizm w ujęciu sztuki, wpływ
poszczególnych opcji filozoficznych na określanie sztuki, relacja
pojęć: awangarda i neoawangarda, sztuka modernistyczna
i postmodernistyczna, klasyczna koncepcja sztuki oraz wpływ
przełomu awangardowego na definiowanie sztuki. Ponadto
zaprezentowane zostaną problemy związane z ujmowaniem sztuki
po
dokonaniach
awangardy na
przykładach
koncepcji
formułowa-nych w różnych perspektywach badawczych (Szkoła
Frankfurcka, estetyka analityczna, hermeneutyka). W tym celu
przeanalizowane zostaną m. in.: teoria awangardy Th.W. Adorno,
antyesencjalizm M. Weitza, pojęcie „The Artworld” w ujęciu A. C.
Danto i G. Dickiego, perceptualizm estetyczny A.C. Beardsley’a,
ujęcie sztuki jako gry H.G. Gadamera, relatywistyczna definicja
sztuki J. Margolisa... Podczas kursu filozoficzna refleksja będzie
konfrontowana
z praktyką artystyczną.
ES22 Art and Aesthetics in 20th and 21st century
Prerekwizyty: ES01p
pisemna
6 punktów ECTS
The course focuses on the evolution and changes of art and
aesthetics categories from the beginning of XX century to
contemporary interactive, electronic art. The aim of the course is to
describe the difference between historical and contemporary art. We
will focus on the values we invest and find in works of art, the status
of the object in art, art’s conceptual dimension, changes between the
world of art and other human spheres, the phenomena of
interactivity, and the electronic media, treated as a medium of artistic
creation. The course encourages students to engage critically in the
interpretation of works of art. During the course we are present
works of art, which are discussed.
The theory of a contemporary art implicates a spreader philosophical
perspective, i.e. problematic comes from development of aesthetics, what
gives an attempt for description of notions characterized valuation of
contemporary art. The subject of the course is widen with the appearance of a
new kinds of work of art, and phenomena connected with cyberculture.
Dr hab. Leszek Sosnowski
Filozofia piękna i sztuki: starożytność – wiek XVIII
Prerekwizyty: ES01p
12 punktów ECTS
ES26
Wykład: stawia sobie za cel pogłębione przedstawienie
zasadniczych problemów starożytnej filozofii sztuki, znajdującej
istotowe ugruntowanie w ontologii i/lub epistemologii. Problemy te
tworzą
określone
linie
rozwojowe,
zapoczątkowane
w starożytności i z różnym natężeniem oraz w różnym charakterze
trwające do współczesności. Jednak wyraźną cezurę tworzy
przełom filozoficzny, wyznaczany psychologizacją zagadnień
estetycznych dokonaną przez Kartezjusza. Od tego momentu,
jednorodny w swym zasadniczym biegu, nurt estetyki
obiektywistycznej rozpada się na dwa nurty w XVIII w.: angielski
(empiryzm)
oraz
niemiecki
(krytycyzm).
Ich
ogólna
charakterystyka będzie okazją do wskazania pewnych dróg,
którymi podąży estetyka współczesna, rozwijając właściwe dla
siebie aspekty.
W zasadniczych przypadkach filozofia sztuki zostaje osadzona w
kontekście poglądów ogólno-filozoficznych danego myśliciela, co –
w planie ogólnym – ma służyć pokazaniu wzajemnych relacji obu
dziedzin, ale także – w planie szczegółowym – być ilustracją
konsekwencji
estetycznych
przyjętych
rozwiązań
ontologiczno-epistemologicznych. Dlatego też, szczególna uwaga
zostanie poświęcona filozofii sztuki Platona („Technç demiourgós –
od metafizyki piăkna do polityki wobec piăkna”), ponadto
Arystotelesa („Technç antropos – Idea autonomii sztuki”). Ponadto,
gůăbszŕ niý zazwyczaj uwagă zyska, pomijany na ogóů ruch
sofistyczny, co w niniejszych wykůadach jest wyrazem jego
pozytywnej waloryzacji i dostrzeýenia historycznej waýnoúci
(„Peithóus demiourgós – ekspresja zestetyzowana”). W podobny
sposób przebiegaă bădzie refleksja w kolejnych epokach.
Zasadnicze ontologiczno-estetyczne problemy szczegółowe to
zagadnienia:
harmonii,
reprezentacji,
światła,
oraz
epistemologiczno-estetyczne
kwestie
artysty-filozofa,
twórczości-konceptualizacji
i
odbioru-kontemplacji,
oraz
psychologiczno-estetyczne problemy ekspresji, przeżycia, „krytyki
artystycznej”.
Całość zostanie poprzedzona metodologicznym wprowadzeniem,
którego celem będzie wstępne przybliżenie zasadniczych kategorii
prowadzonego kursu.
Jakkolwiek zakres historyczny wykładu zostaje wyraźnie
zakreślony niewykluczone są „wycieczki” do współczesności.
Literatura zostanie podana na zajęciach.
Dr hab. Anna Wójcik
ES28 Filozofia sztuki i estetyka chińska
Prerekwizyty: ES01p
Warunki zaliczenia: - zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności,
przygotowanego referatu i aktywnego uczestnictwa w zajęciach
· egzamin ustny, w terminie „0”w ostatnim tygodniu przed sesją
egzaminacyjną oraz dwa ustawowe terminy w sesji egzaminacyjnej
6 punktów ECTS
Program szczegółowy:
Sześć sztuk i mistrzowie ceremonii w naukach Konfucjusza
Spór pomiędzy Mozi a Xunzi i Mencjuszem o charakter muzyki
Kaligrafia: style, zasady estetyczne, techniki jej wykonywania
Poezja klasyczna
Tuszowego malarstwa potrójnej kompozycji
Sztuka „krajobrazów na tacy”(penjing) i jej kontynuacja w Japonii
(bonsai oraz suiseki)
Sztuka herbaty i artystycznego picia wina oraz Ruch Czystych Rozmów
Buddyjska ceremonia herbaty w Japonii
Sztuka artystycznego czytania traktatów filozoficznych
Malarze mglistych pejzaży
Pustka jako kategoria estetyczna
Miejskie ogrody uczonych konfucjańskich
Ogrody japońskie
Literatura obowiązkowa:
Anna I. Wójcik Filozoficzne podstawy sztuki konfucjańskiej.
Estetyka chińska. Antologia , red. Adina Zemanek, w serii Estetyki
świata, pod red. Krystyny Wilkoszewskiej – wybrane teksty
analizowane na ćwiczeniach
Estetyka japońska. Antologia , tom I i III w serii Estetyki świata, pod
red. Krystyny Wilkoszewskiej; wybrane teksty analizowane na
ćwiczeniach
Laozi Księga dao i de z komentarzami Wang Bi
Zhuangzi Prawdziwa księga Południowego Kwiatu
Okakura Kakuzō Ksiăga herbaty
Soshitsu Sen XV Smak herbaty, smak zen
Literatura uzupełniająca:
F. Jullien Drogą okrężna i wprost do celu – strategie sensu w
Chinach i Grecji, F.
Jullien Pochwała nieokreśloności. Zapiski o myśli i estetyce Chin,
Sakuteiki , Wydawnictwo UJ,
Filozofia Wschodu , tom 1, red. Beata Szymańska, tom 2 red. Marta Kudelska
Beata Kubiak Ho-Chi Estetyka i sztuka japońska
ES29sk Kryzys czy przemiana? Postacie „końca sztuki” we
współczesnej filozofii sztuki XX wieku.
Prerekwizyty: ES01p
Warunki zaliczenia: referat i trzy (3) prace pisemne: esej, interpretacja
zadanego tekstu, recenzja/sprawozdanie
6 punktów ECTS
W roku akademickim 2014/2015 przedmiotem seminarium jest w.
XX.
Celem badawczym seminarium jest prześledzenie problemu,
powracającego w różnych nurtach filozofii sztuki, wyrażanego
zwrotem „koniec/zmierzch/śmierć sztuki”. Trudno przyjąć, że
głoszenie tego hasła jest wyrazem intelektualnej mody, ale równie
trudno zaakceptować pogląd, że w ostatnim czasie, a zwłaszcza w
wieku XX, nastąpił stan kryzysu lub wręcz upadku różnych dziedzin
współczesnej filozofii bądź sztuki. Niewykluczone, że przekonania
takie wyrastają z sytuacji konfliktu tworzonego przez opozycję
tradycji i nowatorstwa. Konflikt ten przybiera nierzadko
dramatyczną postać, gdy nowatorstwo – traktowane jako nadrzędna
wartość współczesnych działań artystycznych – wkracza w sferę
etyki. Chodzi w takim razie o aktualny obecnie problem, dotyczący
różnych nurtów sztuki, ale – co warto zauważyć – odnotowywany
również w innych obszarach filozofii oraz innych dyscyplinach
humanistycznych.
W trakcie trwania seminarium problematyka końca sztuki stanie
się przedmiotem rozważań w kontekście zasadniczych nurtów
filozoficznych ostatniego wieku, łączonych z takimi nazwiskami jak:
Z. Freud, W. Benjamin, T.W. Adorno, M. Heidegger, H.G.
Gadamer, ale także krytyków sztuki, jak: Greenberg, D. Kuspit.
Ostatnie nazwiska sugerują, że zostanie również uwzględniony
szeroki kontekst działań artystycznych, łączonych z „upadkiem”
sztuki współczesnej.
To pokazuje, że zamierzone analizy powyższego problemu
wykraczają poza wąsko rozumianą estetykę, przywołując filozofię
współczesną, która dostarcza poręczniejszych narzędzi do analizy
tego zagadnienia.
Literatura oraz szczegółowe tematy zostaną podane na zajęciach.
Dr hab. Anna I. Wójcik
ES30
Filozofia i estetyka ogrodu
Prerekwizyty: _
· egzamin ustny, w terminie „0” w ostatnim tygodniu przed sesją
6 punktów ECTS
W części historycznej celem kursu jest zapoznanie słuchaczy
z rozwojem form artystycznych i stylów ogrodowych, artystycznych
reguł ich projektowania oraz kulturowych i filozoficznych
uwarunkowań znaczeń, które za tymi regułami się kryją.
W części teoretycznej celem kursu jest zapoznanie słuchaczy
z koncepcjami i wnioskami filozoficznymi, które są rezultatem
namysłu nad fenomenem ogrodu jako formy duchowej obecności
człowieka w naturze, towarzyszącej ludziom we wszystkich
znaczących kulturach światowych i od początku wielkich cywilizacji
Definicja i zakres problemowy filozofii ogrodów
Ogrody filozofów i dla uprawiania filozofii.
Ogród jako miejsce o(d)grodzone. Idea hortus conclusus od
perskich początków poprzez średniowieczne ogrody wirydarzowi i
ogrody miłości Wieków Średnich i Renesansu po czasy
współczesne oraz ogrody za murami w Chinach i Japonii
Co oznacza „natura” i „naturalność” o ogrodzie: Wersal i park
angielski, idea „dzikiego ogrodu” i ekologia, filozofia natury w
konfucjanizmie, daoizmie, buddyzmie i shinto oraz inspirowane nią
projekty ogrodów w Chinach i Japonii
Krajobraz i uczucia w sztuce ogrodów romantycznych,
dalekowschodnich i współczesny kierunek tzw. „humanistic design”
w opozycji do modernizmu XX wieku
Ogród jako przedmiot artystyczny i estetyczny
Byt ogrodu i tu problematyka ontologiczna specyficznego sposobu istnienia
ogrodu; czas jako forma ogrodu; ogród jako przedmiot intencjonalny; jako
forma ejdetyczna; jako dzieło otwarte w semiotyce Umberto Eco.
Znaczenie form ogrodu; nazwy w ogrodzie i język ogrodów.
Ogrody – zwierciadła kultury, tom I (Wschód), tom II (Zachód),
Sakuteiki Wydawnictwo UJ,
Literatura nieobowiązkowa:
Böhme, Gernot, Filozofia i estetyka przyrody,
Cooper, David E. A Philosophy of Gardens
Frydryczak, Beata Krajobraz. Od estetyki picturesque do
doświadczenia topograficznego,
Harrison, Robert Pogue Gardens. An Essay on the Human
Condition,
Treib, Mark (red.) Meaning in Landscape Architecture and Gardens. Four
Essays four Commentaries
ES31 Sztuka elektroniczna
Prerekwizyty: _
pisemna
6 punktów ECTS
Celem kursu jest przedstawienie i omówienie przykładów
sztuki elektronicznej, głównie z wykorzystaniem ich dokumentacji w
sieci. Podczas wykładu ma miejsce swoista „podróż” po sieci, w celu
odwiedzania autorskich stron artystów lub grup artystycznych, stron
z dokumentacjami dzieł sztuki lub całych projektów artystycznych,
filmów dokumentujących prace lub wypowiedzi artystów,
komentarzy odnoszących się do współczesnych zjawisk
artystycznych oraz portali gromadzących dzieła elektroniczne.
Zaprezentowane zostają głównie elektroniczne, współczesne prace,
w tym np. dzieła sieciowe, z zakresu bioartu, instalacje interaktywne,
sztuki satelitarnej lub prace video. Podczas wykładu przeprowadza
się interpretację prezentowanych dzieł sztuki, co dokonuje się we
wspólnym dyskursie ze słuchaczami. Dodatkowo, wskazuje się na
zjasieciowe, które są możliwe do wyinterpretowania z
prezentowanych dzieł, takie jak np. sieciowa społeczność, alinearna
komunikacja, telematyczność lub sztuczna inteligencja.
Wykład przebiega w Academia Electronica w
Second Life, co sprawia, że pewna część materiałów jest
prezentowana na slajdach, na istniejącym ekranie w sali
wykładowej w Academia Electronica,
a część jest
prezentowana, poprzez linki w sieci. Wykład jest
prowadzony głosem. Równolegle, na ogólnym czacie
pisanym, prowadzona jest wspólna dyskusja odnośnie
poruszanych treści. Kurs jest otwarty dla studentów z
innych Uczelni, stąd ma charakter ogólnopolski.
Uczestnictwo w kursie jest możliwe dzięki posiadaniu
awatara w Second Life. W celu uzyskania dalszych
informacji, zwią-zanych z organizacją kursu, proszę o
kontakt: [email protected]
ES34sk Seminarium ze współczesnej filozofii muzyki
Prerekwizyty: Alternatywnie: 1. ES12 (Kurs „Filozofia
muzyki”) lub 2. uczestnictwo w studiach II lub III stopnia
(tzn. studenci studiów magisterskich i doktoranci są zwolnieni
z warunku 1.) lub 3. zgoda prowadzącego.
Semestr: letni (30 godz. seminarium)
Warunki zaliczenia: Aktywne uczestnictwo w zajęciach (dyskusja na
temat zadanych lektur), referat oraz praca pisemna.
3 punkty ECTS
Do XIX wieku filozofia muzyki uprawiana była jedynie
sporadycznie, niejako przy okazji i na marginesie rozważań
filozoficznych na inne tematy. W wieku XIX nastąpiło ożywienie
refleksji nad muzyką, między innymi na skutek daleko idących
przemian w jej rozumieniu (powstanie muzyki absolutnej), ciągle
jednak była ona częściej udziałem filozofujących krytyków
muzycznych (np. Eduard Hanslick) niż filozofów. Sytuacja ta uległa
zmianie w drugiej połowie XX wieku. Nastąpiła wtedy daleko idąca
profesjonalizacja i specjalizacja tej dziedziny, zwłaszcza w ramach
filozofii anglo-amerykańskiej. Szereg estetyków – takich jak np. Peter
Kivy, Jerrold Levinson, Stephen Davies, Malcolm Budd czy Aaron
Ridley – uczyniło muzykę dziedziną swojej głównej specjalizacji, a
niektóre ich publikacje – jak np. The Corded Shell. Reflections on
Musical Expression Petera Kivy’ego (1980) – uzyskało już w
międzyczasie status pozycji klasycznych.
Do typowych zagadnień filozofii muzyki (por. opis kursu
ES12), które nadal są dyskutowane, dołączyło szereg bardziej
szczegółowych, jak np. spór na temat emotywistycznej versus
kognitywistycznej percepcji znaczeń emocjonalnych muzyki, pytanie,
czy opisy muzyki w terminach emocjonalnych są wyłącznie
metaforyczne, czy też może odnoszą się do pewnych istotnie
przysługujących muzyce własności, kwestia, czy po odrzuceniu
klasycznej teorii ekspresji z przełomu XIX i XX wieku można
interpretować ekspresywność muzyki jako ekspresję fikcyjnego
podmiotu i wiele innych.
Celem seminarium jest wprowadzenie uczestników w tę
współczesną, żywiołowo się rozwijającą dyskusję nad szeregiem
zagadnień filozofii muzyki. Będzie ono mogło stanowić
podstawę i zachętę dla wyboru filozofii muzyki jako tematu
pracy magisterskiej. Seminarium będzie opierać się na lekturze i
wspólnej dyskusji na temat wybranych tekstów spośród tych
podanych w spisie literatury. W każdym roku akademickim
podstawą seminarium będzie lektura innych tekstów, zgodnie z
zasadą kursu, który może być kontynuowany.
Uczestnicy muszą dysponować przynajmniej średnią, bierną
znajomością języka angielskiego, bo przedmiotem lektury będą
również teksty nieprzełożone na język polski.
Dr Jakub Petri
ES35 Estetyka per formatywna przestrzeni miejskiej
Prerekwizyty: _
Semestr: letni (60 godz., wykład z elementami konwersatorium)
Warunki zaliczenia: Egzamin pisemny, egzamin ustny,
aktywność na zajęciach i/lub referat
6 punktów ECTS
Kurs poświęcony jest estetycznym aspektom działań o
charakterze performatywnym, które podejmowane są w obrębie
współczesnej kultury miejskiej. Studenci otrzymują wiedzę na temat
teoretycznych propozycji dających podstawy do rekonstytucji
doświadczenia estetycznego w przestrzeni miejskiej, autorstwa min.
Johna Deweya, Arnolda Berleanta, Richarda Shustermana i Eryki
Fischer – Lichte. Zapoznają się z dyscyplinami o charakterze
performatywnym uprawianymi w przestrzeni miejskiej, zarówno
będącymi już przedmiotem namysłu estetycznego takimi jak graffiti a
także stosunkowo nowymi lub nie objętymi do tej pory estetyczną
refleksją jak urban explorations, architektura mobilna / prowizoryczna
czy parkour. Zapoznają się z towarzyszącą owym zjawiskom sferą
działań medialnych, znajdującą swój wyraz w dokumentalnych
produkcjach filmowych, fotografii i blogosferze.
Kurs prowadzony jest w sieci, w środowisku otwartym, w Academia
Electronica, w Second Life. Forma zajęć pozwala, by w kursie, który
zazwyczaj realizowany jest w ramach jednej uczelni, mogli
uczestniczyć studenci z różnych ośrodków naukowych w Polsce, jak
i studenci przebywający na stypendiach zagranicznych. Kurs jest
skierowany do studentów studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz
dla doktorantów, jak również dla wszystkich zainteresowanych
przedstawianą problematyką. Zajęcia zostają przeniesione do sieci,
do elektronicznej, graficznie wykreowanej sali wykładowej w Second
Life, stąd uczestnictwo w zajęciach łączy się z posiadaniem awatara
w Second Life. Zgłoszenia proszę kierować na adres:
[email protected]
Wykład jest prowadzony głosem, w systemie synchronicznym,
z udziałem słuchaczy na czacie pisanym. Wsparty jest prezentacją
multimedialną pokazywaną na ekranie wykreowanym w Academia
Electronica, a także materiałami z sieci. Po wykładzie prowadzona
jest dyskusja. Kurs jest otwarty dla studentów z innych Uczelni, stąd
ma charakter ogólnopolski.
Konsultacje odbywają się w środy, w Academia Electronica
Zajęcia podzielone zostaną na dwie części. W ramach pierwszej z nich nacisk
położony zostanie na wprowadzenie kategorii performatywności w kontekst
estetyki współczesnego miasta. W drugiej części zajęć przedmiotem analiz
będą konkretne typy działań oraz dysyplin performatywnych cechujących
współczesną przestrzeń miejską.
Ku performatywnej estetyce miasta:
1. Doświadczenie estetyczne w przestrzeni miejskiej, tradycja i
współczesność. Czy(m) jest filozofia miasta?
2. O potrzebie rekonstytucji. Teoretyczne podstawy przewartościowania
stosunku człowieka do przestrzeni miejskiej
3. Somatyka miasta. Ciało-umysł w przestrzeni miasta
4. Czym jest działalność performatywna? Permormatywność poza
performansem
5. Kategoria gry w kontekście performatywności
6. Czy estetyka codzienności może mieć charakter performatywny?
7.Self Fashioning – estetyka codzienności czy estetyka czego bądź? Dyskusje
wokół koncepcji estetycznej autokreacji
Performatyka miasta:
8. U podstaw współczesnej kultury ulicy: graffiti
9. U podstaw współczesnej kultury ulicy: hip-hop
10. Architektura mobilna i prowizoryczna. Tymczasowość zamieszkiwania
11. Urban Explorations. Kontemplując tkankę miasta
12. Gry uliczne. Pamięć historii.
13. Le parkour
14. Skateboarding
15. Jibbing
Literatura:
Berleant Arnold, Prze-myśleć estetykę, 2008 ( fragm )
Fisher Lichte Erika, Estetyka performatywności, 2008 (fragm)
Kerouac Jack, W drodze, 1993
Kolankiewicz Leszek red. Antropologia Widowisk, 2008 (fragm)
Petri Jakub, Fenomen japońskiej architektury prowizorycznej, w: Studia z
Architektury Nowoczesnej 4, 2011
Rewers Ewa, Post – Polis. Wstęp do filozofii ponowoczesniego miasta, 2005 (
fragm )
Saito Yuriko, Everyday Aesthetics, 2007, ( fragm )
Schechner Richard, Perofrmatyka (fragm), 2006
Shusterman Richard, Estetyka Pragmatyczna i doświadczenie
nieobecności miejskiej, w: Kultura Współczesna, 2004, nr 1
Shusterman Richard, Performing Life. Aesthetics Alternatives for the Ends of
Art, 2000 ( fragm )
Sinclair Brian, Urban Japan, Considering Homelessness, Categorizing
Shelter and Contemplating Culture, w: www.aia.org
Szarecki Artur, Somatyka Miasta, w Kultura Miasta 2008, nr 1
Vitale Francesco, Jacques Derrida an the Politics of Architecture, 2009 / w:
nictoglobe.com / Friction Research 3
Wilkoszewska Krystyna, Sztuka jako rytm życia. Rekonstrukcja filozofii
sztuki Johna Deweya, 2003 ( fragm )
Przykładowe media:
Public Blue, Anke Haarman, film dok,
Dogtown & Z-Boys, Stacy Peralta, film dok
Wholetrain, Florian Gaag, film dok
Corey Smith, Gut Shot, film dok
ES36s Mona Lisa a matematyka – związki sztuki z nauką i techniką
Prerekwizyty: brak
Semestr: letni (60 godz. seminarium)
Warunki zaliczenia: Warunkiem zaliczenia jest przedstawienie
końcowego eseju o objętości ca 10 stron znormalizowanego
maszynopisu. Przy ocenie brana jest pod uwagę aktywność podczas
seminarium. Z pisania eseju zwalnia przygotowanie i poprowadzenie
jednego spotkania – rzecz jasna przy pomocy i pod kontrolą głównego
prowadzącego
6 punkty ECTS
Celem kursu jest przedstawienie w oparciu o materiał historyczny
argumentów na rzecz tezy Charlesa S. Peirce’a, w myśl której zasady
tworzenia fikcji artystycznej nie sytuują sztuki na antypodach nauki.
W wyniku zajęć student powinien:
● poznać podstawowe wiadomości z zakresu historii sztuki i teorii sztuki
● poznać podstawowe konstrukcje matematyczne wykorzystywane efektywnie
w konstrukcjach artystycznych (współczynnik Fi, krzywa logarytmiczna,
fraktale itp.
● poznać podstawowe teorie filozoficzne, kładące nacisk na racjonalne
podstawy twórczości artystycznej.

Dr Jakub Petri
ES37 Estetyka Transkulturowa Dalekiego Wschodu
Prerekwizyty: brak
Semestr: letni (30 godz. wykład z elementami konwersatorium)
Warunki zaliczenia: Egzamin ustny, referat / praca pisemna prezentacja
multimedialna
Ćwiczenia zakończone są zaliczeniem z oceną opartą na aktywności i
przyswojonej wiedzy oraz ocenie pracy semestralnej lub prezentacji
multimedialnej. Całość kursu zwieńczona jest egzaminem ustnym.
Egzamin poprawkowy również w formie ustnej.
3 punkty ECTS
W ramach wykładów omówione zostaną trzy grupy zagadnień:
1. Zarysowanie tła dyskusji oraz wprowadzenie w zagadnienia
związane z tzw. transkulturową koncepcją kultury. Omówiona
zostanie min, klasyczna definicja kultury J.G Herdera, ujęcie S.
Huntingtona, propozycje definicji interkulturowych oraz koncepcja
transkulturowa autorstwa Wolfganga Welscha.
Część druga i trzecia poświęcone zostaną badaniom
transkulturowym dotyczącym estetyki Chin i Japonii.
2. Wykłady w tej części koncentrować się będą wokół estetycznej
kategorii „doświadczeniah. Wątki, charakterystyczne dla chińskiej
myśli filozoficznej, omówione zostaną przede wszystkim w
kontekście nawiązań ze strony pragmatyzmu amerykańskiego.
(Roger Ames, Richard Shusterman). Perspektywa pragmatyczna
(Satoshi Higuchi, Richard Shusterman), towarzyszyć będzie również
omówieniu japońskich teorii, podkreślających istotną rolę
somatycznego aspektu w dziedzinie doświadczenia (tzw. koncepcje
body-mind), (min. Nishida Kitaro, Yuasa Yasuo).
3. Ostatnia, trzecia część kursu, poświęcona będzie transkulturowym
badaniom odnoszącym się do materii chińskiej i japońskiej sztuki.
Wykłady koncentrować się będą głównie wokół sztuk
przestrzennych: zwłaszcza architektury, w tym sztuki ogrodów
(Charles Jencks, Ching – Yu Chang, Okakura Kauzo, Wolfgang
Welsch)
W ramach towarzyszących wykładowi ćwiczeń, omawiane będą
teksty analizujące
zagadnienia szczegółowe z zakresu kursu. Analizie tekstów
towarzyszyć będą referaty studentów i prezentacje multimedialne.
Lektury obowiązkowe:
Kubiak Ho-Chi Beata, Estetyka i sztuka japońska, Kraków, 2010
Keene Donald, Estetyka japońska, w: Estetyka japońska. Antologia.
T.1, Kraków, 2001
Lektury uzupełniające:
Ames Roger, Confucianism and Deweyan Pragmatism: A Dialogue,
(fragm),
Journal of Chinese Philosophy, vol.30, issue 3-4, 2003
Ching-Yu Chang, Japońskie pojęcie przestrzeni, w : Estetyka japońska.
Antologia. T.1, red. Krystyna Wilkoszewska, Kraków, 2001
Gawryszewska J. Beata, Estetyka przestrzeni wejsciowej domu i
ogrodu, na przykładzie przestrzeni egzystencjalnej w Europie i w
Azji, w: Estetyka transkulturowa, red. Krystyna Wilkoszewska,
Kraków, 2004
Jencks Charles, Znaczenie chińskiego ogrodu, w: Estetyka chińska.
Antologia, red.Adina Zemanek, Kraków, 2007
Kozyra Agnieszka, Filozofia nicości Nishidy Kitaro, (fragm), Warszawa, 2007
Kubiak Ho-Chi, Beata, Mishima Yukio. Estetyka klasyczna w prozie i
dramacie 1941-1960, (fragm), Kraków, 2004
Kuki Shuzo, Struktura Iki, Estetyka japońska. Antologia. Tom 3.
Estetyka życia i piękno umierania, red Krystyna Wilkoszewska,
Kraków. 2005
Okakura Kakuzo, Księga herbaty, (fragm),Warszawa, 1986
Shusterman Richard, Estetyka pragmatyczna oraz myśl azjatycka, w:
Estetyka transkulturowa, Kraków, 2004
Tanizaki Jun'Ichiro, Pochwała cienia, w: Estetyka japońska. Antologia.
Tom 3. Estetyka życia i piękno umierania, red. Krystyna
Wilkoszewska, Kraków 2005
Welsch Wolfgang, Tożsamość w epoce globalizacji – perspektywa
transkulturowa, w: Estetyka transkulturowa, red. Krystyna
Wilkoszewska, Kraków, 2004
Welsch Wolfgang, Sztuka wykraczająca poza granice ludzkie. (część 2:
Sztuka Azjatycka) w: Welsch Wolfgang, Estetyka poza estetyką,
Kraków, 2005
Prof. Dr hab. Krystyna Wilkoszewska
Dr Jakub Petri
ES38 Estetyka urbanistyczna
Prerekwizyty: Estetyka – kurs podstawowy
Semestr: zimowy (30 godz., Wykład elementami konwersatorium i
warsztatów)
Warunki zaliczenia: Egzamin ustny / uczestnictwo w cyklu
warsztatów / ocena pracy końcowej
3 punktów ECTS
Zajęcia podzielone są na dwie części. W ramach pierwszej z nich
studenci uczestniczą w wykładach i ćwiczeniach w Instytucie
Filozofii. W części drugiej studenci, wraz ze studentami ASP,
architektury oraz socjologii uczestniczą w interdyscyplinarnych
warsztatach, których celem jest stworzenie konkretnego projektu
architektonicznego lub urbanistycznego.
Tematy, które będą przedmiotem wykładów i ćwiczeń w ramach
części pierwszej:
1. Wprowadzenie w zagadnienia związane z estetyką urbanistyczną
2. Teoretyczne podstawy doświadczenia estetycznego w przestrzeni
miejskiej
3. Inter / Transkulturowe relacje kulturowe w kontekście przestrzeni miejskiej.
Omówienie transkulturowego kontekstu doświadczenia estetycznego w
przestrzeni miejskiej
4. Architektura transhumanistyczna
5. Performatywność a współczesna przestrzeń miejska
6.Architektura temporalna.
W części drugiej studenci realizują zadany projekt badawczy razem
ze studentami innych kierunków. Warsztaty odbywają się w
pracowniach Wydziału Wnętrz krakowskiej ASP.
Literatura:
Welsch Wolfgang, Architektura transhumanistyczna,
Fisher Lichte Erika, Estetyka performatywności, 2008 (fragm)
Petri Jakub, Fenomen japońskiej architektury prowizorycznej, w:
Studia z Architektury Nowoczesnej 4, 2011
Rewers Ewa, Miasto – Twórczość, Wykłady Krakowskie, Kraków,
2010
Sinclair Brian, Urban Japan, Considering Homelessness, Categorizing
Shelter and Contemplating Culture, w: www.aia.org
Przykładowe media:
Brasil. No Longer a Dream. Film dok
Kowloon. Film dok
ES99
Wykład monograficzny z estetyki
Prerekwizyty: ES01p
Semestr: _
ZGŁOSZENIA KURSÓW MONOGRAFICZNYCH.
ES00
Wykład pozainstytutowy z estetyki
Prerekwizyty: ES01p
Tematyka wg merytorycznie umotywowanego zgłoszenia studenta.
Podjęcie takiego kursu wymaga akceptacji dyrektora ds.
innej uczelni.
FILOZOFIA SPOŁECZNA
I POLITYCZNA
w tabelach.
FS02p Historia filozofii politycznej
Prerekwizyty: RO01p
Warunki zaliczenia: praca pisemna, egzamin pisemny
6 punktów ECTS
Kurs poświęcony prezentacji oraz analizie najważniejszych
orientacji i problemów filozofii politycznej od starożytności po
czasy współczesne. Rozważane będą takie zagadnienia jak relacje
metafizyki i polityki, wolność, porządek polityczny, sprawiedliwość,
równość, spory o najlepszy ustrój, polityka a interpretacja natury
ludzkiej, starożytna a nowożytna filozofia polityczna, stan natury,
demokracja i jej krytycy, spory liberalizmu i konserwatyzmu,
komunizm a tradycja zachodnia, polityka w teoriach
ponowoczesności.
Filozofia polityczna szkoły „Public choice”
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: letni (60 godz. ; kurs połowicznie internetowy)
Warunki zaliczenia: praca pisemna lub tłumaczenie,
aktywny udział w zajęciach, egzamin ustny
6 punktów ECTS
FS13
Tematem kursu jest charakterystyka jednego z najważniejszych
nurtów we współczesnej filozofii politycznej - teorii wyboru
publicznego. Przedstawione zostaną główne zagadnienia dyskutowane w ramach tej teorii jak: koncepcja jednostki (homo
oeconomicus), problem racjonalnego wyboru, indywidualizm
metodologiczny i normatywizm, kontraktualizm. Omówiona
zostanie rola grup interesu i biurokracji w państwie
demokratycznym.
Dyskutowane koncepcje: K. Arrowa, A. Downsa, W. Rikera, G. Beckera, J.M.
Buchanana, M. Olsona, A. Sena.
Dr hab. Piotr Bartula
Anatomia społeczeństwa politycznego i konsumpcyjnego
Prerekwizyty: FS01p
Semestr: zimowy i letni (90 godz. – 60 godz. wykład+ 30 godz.
ćwiczenia)
Warunki zaliczenia: esej i egzamin ustny
6 punktów ECTS
FS18
Wykład koncentruje się wokół polskiej i zachodniej filozofii
polityki i społeczeństwa w kontekście jej znaczenia dla zrozumienia
sporów ideowych czasów obecnych w ich związku z szeroko
rozumianą praktyką społeczną. Idee filozoficzne są przedstawiane
jako realne siły tkwiące we wnętrzu społecznego Polis,
uruchamiające przemiany w gospodarce, prawie i realnej polityce.
Na wykładzie omawiane będą następujące zagadnienia:
1. Filozofia pieniądza
2. Etyka i ekonomia – wzajemne relacje
3. Rządy prawa w gospodarce
4. Zagadnienie sprawiedliwości społecznej
5. Handel i walka
6. Wolność gospodarcza i prawo
7. Własność jako prawo i jako funkcja społeczna
8. Spory wokół kapitalizmu, „człowieka ekonomicznego”
i „niewidzialnej ręki”
9. Pojęcia wroga i sojusznika
10. Utopia, polityka i ekonomia
11. Ekonomiczna teoria winy i kary
12. Kto jest suwerenem?
13. Dylematy wokół liberalizmu i socjalizmu
14. Wolny rynek a dostęp do dóbr o wysokim
stopniu ryzyka: hazard, broń, narkotyki, usługi medyczne.
Prof. dr hab. Ryszard Legutko
FS24sk Sprawiedliwość: metafizyka i polityka
Prerekwizyty: _
Semestr: letni (60 godz., seminarium)
Warunki zaliczenia: własne analizy fragmentów
i praca seminaryjna
6 punktów ECTS
tekstów
Seminarium poświęcone koncepcji sprawiedliwości u Platona
i Arystotelesa. Analizowane będą stosowne fragmenty Państwa
Platona oraz Etyki Nikomachejskiej Arystotelesa.
FS27sk Współczesne teorie sprawiedliwości
Prerekwizyty: FS01p lub FS02p
Warunki zaliczenia: Obecność na zajęciach, aktywny udział w
dyskusjach, wygłoszenie przynajmniej 1 referatu i praca
pisemna o objętości 5 - 10 stron znormalizowanego tekstu. Treść,
termin i wymagana literatura uzgadniane są indywidualnie z
prowadzącym
6 punktów ECTS
Tematem seminarium w 2014/15 roku jest zagadnienie
wolności i jej związek ze sprawiedliwością we współczesnej filozofii
politycznej. Rozważana będzie rola wolności jako podstawy dla
teorii społeczeństwa i państwa liberalno- demokratycznego oraz jako
idei powodującej polityczne przemiany. Dyskutowane będą
problemy: wolność i sprawiedliwość społeczna jako czynniki
politycznej stabilizacji oraz jako siły powodujące modernizację
istniejących instytucji (państwo, Kościół) lub prowadzące do
rewolucji. Jaka jest relacja pomiędzy wolnością a równością? Czy
wartości takie jak wolność oraz sprawiedliwość są mierzalne i jakie
narzędzia pozwalają wyrazić je ilościowo? W jaki sposób odnoszą
się one do idei wspólnego dobra??
Analizowane będą dzieła: Michaela Sandela Justice. What’s the Right Thing
to Do?; Roberta Nozicka Anarchia, państwo i utopia; Jamesa Buchanana The
Limits of Liberty; Amartyi Sena Rozwój i wolność, Peace and Democratic
Society, a także fragmenty prac Josepha Raza i Philipa Pettita.
Anarchia, państwo, teokracja. Z dziejów myśli rosyjskiej
Prerekwizyty: HF55 lub FS01p lub FS02p
6 punktów ECTS
FS28
Kurs poświęcony jest prezentacji wybranych wątków sporu
o państwo i z państwem w przedrewolucyjnej Rosji. Rozważane
będą stanowiska obrońców różnych form życia państwowego, jak też
anarchistycznych wrogów państwa jako takiego.
Wykłady i ćwiczenia obejmować będą między innymi
następujące zagadnienia: Rewolucyjny etatyzm dekabrystów.
Słowianofilstwo rosyjskie: od religijnego anarchizmu do
imperializmu państwowego. Państwo w rosyjskiej myśli liberalnej
XIX wieku. Rewolucyjny anarchizm Michała Bakunina.
Narodnictwo rewolucyjne, legalne, religijne. Anarchizm etyczny
Lwa Tołstoja. Kontrrewolucyjni apologeci państwa: Konstanty
Pobiedonoscew,
Konstanty
Leontjew,
Lew
Tichomirow.
Włodzimierz Sołowjow: od liberalnej teokracji do liberalnego
państwa prawa. Anarchokomunizm Piotra Kropotkina. Rosyjscy
filozofowie religijni w sporze z Tołstojem i samodzierżawiem.
Marksizm, anarchizm, leninizm.
Etyka wolnego rynku
Prerekwizyty: pomocne, chociaż nieobowiązkowe byłoby
zaliczenie podstawowego kursu z etyki, jak również
podstawowa wiedza z zakresu filozofii politycznej
i społecznej
Warunki zaliczenia: egzamin pisemny, aktywny udział w zajęciach
(referat lub prezentacja, praca pisemna) udział w forum dyskusyjnym
na Pegazie
6 punktów ECTS
FS29
Tematem kursu jest zarysowanie podstaw filozoficznych
gospodarki rynkowej, ze szczególnym uwzględnieniem problemów
etycznych związanych z funkcjonowaniem współczesnego biznesu.
Omawiane są zagadnienia teoretyczne: etyka a problem konkurencji,
etyczne koncepcje własności, jak również kwestie polityki bieżącej:
społeczna odpowiedzialność korporacji, korupcja, etyka zawodowa,
a także współczesny kryzys ekonomiczny i problem sprawiedliwości
globalnej.
Zajęcia prowadzone są w formie wykładów oraz dyskusji nad wybranymi
przykładami z elementami zdalnego nauczania poprzez platformę Pegaz.
FS99
Wykład monograficzny z filozofii społecznej
Semestr: _
ZGŁOSZENIA KURSÓW MONOGRAFICZNYCH.
FS00
Wykład pozainstytutowy z filozofii społecznej
Semestr: _
innej uczelni.
Różne
uzyskać co najmniej 12 punktów ECTS za kursy podstawowe (należące
do kanonu). Liczba punktów za kursy na studiach stacjonarnych I i II
stopnia podana jest w tabelach.
RO01pb Wstęp do filozofii
Prerekwizyty: _
Warunki zaliczenia: zaliczenie z ćwiczeń i egzamin pisemny
6 punktów ECTS
Obok wstępnego omówienia podstawowych działów filozofii
i najważniejszych pytań na jakie filozofia stara się znaleźć
odpowiedź, głównym zadaniem kursu jest wyjaśnienie
podstawowych narzędzi semiotycznych i metodologicznych
warsztatu pracy filozofa. Nacisk położony zostanie na typy
rozumowań przeprowadzanych w języku naturalnym jak i na ich
poprawność, rodzaje definicji stosowanych w pracach filozoficznych
i kryteria ich poprawności, krytyczną analizę tekstów filozoficznych.
Narzędzia semiotyczno-logiczne zostaną przedstawione na
przykładach ich faktycznych zastosowań w rozumowaniach
filozoficznych.
Prof. dr hab. Jacek Filek
RO04sk Seminarium etyczno-antropologiczne
Prerekwizyty: ON01p lub HF04p
Warunki zaliczenia: dwa referaty
6 punktów ECTS
Seminarium poświęcone jest analizie najbardziej znaczących
tekstów filozofii XIX i XX wieku, sytuujących się w polu wyznaczonym przez takie dyscypliny filozoficzne jak ontologia człowieka,
filozofia egzystencji, etyka filozoficzna, aksjologia.
Prof. dr hab. Marta Kudelska
RO07
Filozofia Indii
Prerekwizyty: RO01p
Warunki zaliczenia: aktywne uczestniczenie w zajęciach, praca
pisemna, egzamin ustny
6 punktów ECTS
Wykład z historii filozofii systemów bramińskich.
Omówienie systemów poprzedzone wykładem tekstów wedyjskich
i koncepcji filozoficznych zawartych w eposach.
Wykład
systemów
bramińskich
obejmuje
sześć
ortodoksyjnych
szkół:
sankhja-joga,
njaja-waiśeszika,
mimansa-wedanta. Przedstawiona zostaje również tantra śiwaicka.
Ćwiczenia są uzupełnieniem problematyki przedstawionej na
wykładach i ich ilustracją w oparciu o czytanie tekstów źródłowych.
Dr hab. Anna Wójcik
RO17
Filozofia chińska
Prerekwizyty: brak
· egzamin ustny, w terminie „0”w ostatnim tygodniu przed sesją
6 punktów ECTS
Program kursu:
-podstawowy obraz świata Księga przemian (Yijing)
- klasyczny konfucjanizm obejmujący filozofie Czteroksięgu
konfucjańskiego (Sishu): Dialogi konfucjańskie (Lunyu), Wielka
Nauka (Daxue), Doktryna Środka (Zhongyong), Księga Mencjusza
(Mengzi)
- klasyczny taoizm obejmujący naukę Laozi i Zhuangzi
- szkoła altruistów (Mojia),
- szkoła prawników (Fajia),
- buddyzm chiński szkół: tiantai, huayan, weishi i chan
- neokonfucjanizm: kosmologia Zhou Dunyi, filozofia braci Cheng,
racjonalna synteza nauk filozoficznych Zhuxi i filozofia umysłu
Wang Yangminga
M.Carrithers Budda
F. Jullien Drogą okrężną i wprost do celu – strategie sensu w
Chinach i Grecji,
JeeLoo Liu Wprowadzenie do filozofii chińskiej
A.I.Wójcik Filozoficzne podstawy sztuki konfucjańskiej. Źródła
przedhanowskie.; rozdział 1, 2
Literatura uzupełniająca:
Filozofia Wschodu tom 1 (red. Beata Szymańska), tom2 (red. Marta
Kudelska),
Feng Youlan Krótka historia filozofii chińskiej,
Xingzhong Yao Konfucjanizm. Wprowadzenie
Laozi Księga dao i de z komentarzami Wang Bi,
Zhuangzi Prawdziwa Księga Południowego kwiatu,
Dialogi konfucjańskie
G.C.Chang Buddyjska nauka o całości istnienia,
Stępień Mateusz Spór konfucjanistów z legistami,
Prof. dr hab. Józef Lipiec
Aksjologia
Prerekwizyty: HF02p
6 punktów ECTS
Kurs realizowany w ramach e-learningu
RO23
Pojęcie wartości. Historyczny przegląd teorii wartości: myśl
grecka, średniowiecze, pozytywizm, transcendentalizm, fenomenologia i in. Tradycyjna filozofia wartości (jako suma etyki, estetyki
i teorii prawdy) a zintegrowana, autonomiczna aksjologia nowo
czesna. Ontologia i epistemologia wartości. Problem istnienia
wartości. Spór między subiektywizmem, obiektywizmem i absolutyzmem. Lokalizacja i sposób istnienia (realizm, idealizm,
intencjonalizm). Relacjonizm aksjologiczny. Istota wartości a sens
dziedzin wartości i walorów poszczególnych. Struktura aksjosfery
i hierarchia wartości. Wartości dodatnie i ujemne (antywartości).
Wartości egzystencjalne, esencjalne i ornamentalne. Człowiek jako
podmiot wartości. Wartości konstruktywne i destruktywne. Poznanie, odbiór, wybór i poszukiwanie wartości. Tworzenie wartości.
Współczesne dylematy aksjologiczne w świetle analizy wybranych
wartości (życia, piękna, sprawiedliwości, wolności, sprawności,
prawdy, szczęścia, miłości i in.)
Wprowadzenie do filozofii człowieka
Prerekwizyt: zaliczenie I roku studiów
6 punktów ECTS
RO27
Celem kursu jest analiza wybranych autorów poruszających
problemy filozofii człowieka. Do takich zagadnień należą między
innymi pytania: o bytową strukturę człowieka, o jego miejsce
w świecie, o to, co wyróżnia go jako osobę. Pojawiają się także
kwestie dotyczące relacji jaka istnieje między świadomością
a ciałem, zagadnienie cielesności, problem tożsamości osobowej,
relacji intersubiektywnej, podmiotowości, wolności, śmierci, itd.
Wśród rozważanych autorów pojawią się m. in. Platon, Arystoteles,
św. Augustyn, Tomasz z Akwinu, Kartezjusz, Locke, Kant,
Kierkegaard, Nietzsche, Freud, Heidegger, Scheler, Jaspers,
Merleau-Ponty, Ricoeur, Foucault, Levinas, Ch. Taylor.
Dr hab. Marcin Karas, prof. UJ
Trwałość i zmiana - starcie historiozofii chrześcijańskiej
i oświeceniowej w XIX i XX wieku.
Prerekwizyty: RO01
6 punktów ECTS
RO32s
Seminarium z zakresu historii idei będzie obejmowało wybrane
zagadnienia trwałości i zmiany w kulturze w oparciu o refleksję
filozofii, historii i filozofii dziejów. Badane będą problemy kryzysu
cywilizacji i przemian religijnych w XIX i XX wieku w Europie
Zachodniej. Dyskutowane będą teksty źródłowe, w tym
niepublikowane materiały dotyczące problematyki historiozoficznej.
Dr Maciej Smolak
Teoria przyjaźni u Arystotelesa
Prerekwizyty: brak
6 punktów ECTS
RO39
Celem kursu jest prezentacja Arystotelesowskiej koncepcji
przyjaźni i jej roli w etyce.
Tematyka wykładów: definicja przyjaźni – różne stanowiska,
warunki przyjaźni, typy przyjaźni, cechy przyjaźni utylitarnej,
hedonicznej, wartościowej etyczne, zagadnienie homonimiczności,
różne typy homonimów, przedstawienie różnych typów związków
zachodzących pomiędzy podstawowymi typami przyjaźni, przyjaciel
jako drugie „ja”, prawdziwy i fałszywy „samolub”, egoizm
a przyjaźń (różne typy egoizmu), szczęście a przyjaźń.
Tematyka ćwiczeń: W 1237a19-21 EE Arystoteles stawia następujące
problemy:
- czy istnieje przyjaźń bez przyjemności
- czym różni się przyjaźń hedoniczna od przyjaźni wartościowej etycznie
- od czego zależy lubienie, od dobra, czy od przyjemności
- czy lubimy kogoś dlatego, że jest dobry nawet, jeśli nie jest przyjemny lub
nie dlatego, że jest przyjemny
Ćwiczenia będą poświęcone znalezieniu odpowiedzi na powyższe pytania po
uprzednim zrekonstruowaniu typologii przyjemności i ustaleniu relacji
pomiędzy dobrem i przyjemnością w oparciu o wybrane fragmenty EE i EN .
Prof. dr hab. Marek Drwięga, prof. UJ
RO41s
Seminarium z filozofii człowieka
Prerekwizyty: HF04p i RO27
Warunki zaliczenia: udział w seminarium i dwa referaty
6 punktów ECTS
Seminarium poświęcone będzie sporowi o podmiotowość we
współczesnej filozofii.
Dr Maciej Smolak
RO44
Dydaktyka filozofii
Prerekwizyty: brak
Semestr: zimowy (90 godz.: 30 godz. wykł. i 60 godz. ćw.)
Warunki zaliczenia: opracowanie jednego scenariusza
lekcyjnego i egzamin pisemny
6 punktów ECTS
Celem kursu jest przedstawienie celów kształcenia
filozoficznego, form i metod nauczania filozofii, technik przekazu
wiedzy i kontrolowania wyników kształcenia, zasad budowania
testów. Główne zagadnienia: i. dydaktyka filozofii jako dyscyplina
naukowa, ii. dlaczego nauczać filozofii, jak nauczać filozofii, czego
nauczać na lekcjach filozofii, iii. cele nauczania filozofii
i operacjonalizacja celów nauczania filozofii, treści nauczania
filozofii (podstawa programowa z filozofii), wzory wymagań, iv.
pomiar wyników nauczania filozofii, organizacja testowania,
planowanie i budowanie testu, zadania otwarte i zamknięte,
ocenianie osiągnięć uczniów, v. interaktywne metody nauczania:
metoda warsztatowa, techniki heurystyczne, trening twórczości, gry
dydaktyczne, drama, program Filozofia dla dzieci, vi. „tao”
motywacji, vii. typy nauczycieli, co to znaczy być dobrym
nauczycielem, viii. postawy nauczycielskie wobec negatywnych
zachowań uczniów i własnych błędów, mobbing w szkole.
RO46
Dr Steffen Huber
Translatorium grecko-polskie
Prerekwizyty: RO01p, znajomość greki
Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, pisemne
tłumaczenie
6 punkty ECTS
Wprowadzenie do lektury tekstów greckich na podstawie
mniej skomplikowanych tekstów młodego i średniego Platona.
Problemy językowe będą omawiane, jednak głównym celem jest
bliskie zapoznanie się z treścią filozoficzną.
Prof. dr hab. Jacek Filek
RO47sk Seminarium z filozofii dialogu
Prerekwizyty: ON01p lub HF04p
Warunki zaliczenia: 1 referat
5 punktów ECTS
Analiza źródłowych tekstów z szeroko rozumianej filozofii
dialogu oraz tropienie wątków dialogicznych w myśleniu filozofów,
którzy nie są postrzegani jako filozofowie dialogu.
RO49s Filozofia kultury
Prerekwizyty: RO01p
5 punktów ECTS
Celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy dotyczącej
podstawowych zagadnień filozofii kultury: głównych stanowisk i
koncepcji, prezentacja najważniejszych przedstawicieli filozofii
kultury, oraz pokazanie rozwoju koncepcji jak i samej filozofii
kultury na przestrzeni dziejów myśli filozoficznej.
Student zapozna się z:
- Rozwojem historycznym filozofii kultury, z jej szerokim jak
i właściwym ujęciem,
- Głównymi koncepcjami filozofii kultury, ich rozwojem oraz
pojawianiem się nowych aspektów w myśli poszczególnych
filozofów,
- Głównymi nurtami współczesnej filozofii kultury,
- Znaczącymi filozofami zajmującymi się kulturą, jako jednym z problemów w
ich filozoficznym myśleniu,
- Znaczącymi filozofami filozofii kultury (uprawiającymi filozofię kultury ze
świadomością jej wagi i odrębności, szukający dla niej jako dziedziny filozofii
osobnej metodologii i pola badawczego),
- Możliwościami zastosowania filozofii kultury (jako nauki opisującej świat
człowieka, jego warunki bycia w świecie, oraz nauki zajmującej się
problemami współczesnego świata),
- Praktycznym nastawieniem filozofii kultury (rozumianej jako dziedzina
filozofii nie tylko opisująca rzeczywistość człowieka ale często angażująca się
w kulturowe spory, jak choćby postkolonializm).
Podczas wykładów zostaną omówione następujące zagadnienia
dotyczące filozofii kultury:
Wprowadzenie: przedstawienie pojęcia kultura, rozróżnienie
filozofii kultury w sensie właściwym od filozofii zajmującej się
kulturą,
Wprowadzenie do historycznego ujęcia filozofii kultury, Georg
Simmel i ujęcie interdyscyplinarne kultury,
Szkoła Frankfurcka, analiza poglądów T. Adorno i M. Horkheimera,
4. Herbert Marcuse i spojrzenie na represję kulturową,
5.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Freudowskie wątki w filozofii kultury,
6. Marksistowskie odniesienia w filozofii kultury,
Filozofia kultury wobec totalitaryzmów,
Walter Benjamin i problem zaangażowania jednostki
w doświadczenie kulturowe,
Symboliczna kultura w ujęciu filozofii kultury,
Hybrydalność kondycji człowieka w kulturze na podstawie
filozofii Plessnera,
Instytucja i tradycja jako nośnik kulturowych działań w
koncepcjach antropologii kulturowej,
Hermeneutyczne rozumienie kultury,
Kultura a sztuka,
Kultura a język,
Kultura a media,
Kultura a technika i cywilizacja,
Szerokie pojmowanie kultury w ujęciu szkoły z Brimnigham,
18. Postmodernistyczne pojmowanie kultury,
19. Pragmatyczne ujęcie i etyka na gruncie filozofii kultury,
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
20. Chaos i różnorodność kulturowa na podstawie koncepcji
Marquarda,
Pragmatyczne i liberalne stanowisko R. Rortyego,
Poststrukturalne ujęcia kultury w filozofii,
Wymiary naturalizmu w badaniu kultury,
Problem Gender i feminizmu w filozofii kultury
Postkolonializm wobec problemów rozumienia kultury,
Clifforda Geertza i Jamesa Clifforda rozumienie kultury w
perspektywie filozofii i antropologii,
Habermas i poszukiwanie konstrukcji nowej rzeczywistości,
Multikulturalizm: możliwości i braki rozumienia innych kultur,
Problemy globalizacji.
Dr Marek Suwara
RO50s Filozofia złożoności
Prerekwizyty: EP01p, EP23
6 punktów ECTS
Teoria złożoności jest jednym z najbardziej współczesnych
paradygmatów rozwoju nauki. W przeciwieństwie do obowiązującego paradygmatu fizyki zakłada ona systemowe podejście,
które jest nieodzowne przy badaniu obiektów współczesnej wiedzy
naukowej. Jest to nie tylko problem nauk przyrodniczych, lecz
posiada również znaczenie dla nowego spojrzenia na relacje
pomiędzy przyrodoznawstwem i humanistyką, szczególnie
z uwzględnieniem roli wartości w obydwu kierunkach.
Dr Małgorzata Ruchel
RO52
Indyjska filozofia słowa
Prerekwizyty: RO07
Semestr: letni (60 godzin: 30w +30ćw)
Warunki zaliczenia: egzamin ustny + aktywność na zajęciach
5 punktów ECTS
Kurs obejmuje wybrane zagadnienia z myśli indyjskiej
(wedyjskiej i klasycznej), skupione wokół mistyki dźwięku,
metafizyki słowa i filozofii języka. Celem jest zestawienie
i porównanie pokrewnych lub konkurencyjnych teorii dotyczących
słowa i mowy, oraz znalezienie linii powiązania pomiędzy nimi.
Centralnym punktem dla porównań będzie filozofia Bhartrihariego,
explicite wyrażająca metafizykę słowa. W ramach ćwiczeń - analiza
tekstów źródłowych.
Dr Izabela Szyroka
RO56sk Autobiografia jako „filozofia praktyczna”.
Znaczenie autobiografii dla filozoficznej antropologii
Prerekwizyty: HF05
Semestr: letni (60 godz.)
6 punktów ECTS
Celem zajęć jest ukazanie filozoficznego
znaczenia autobiografii – literackiego „gatunku”, który
pojawia się jako kulturowy wynalazek, uznający
indywidualne życie za warte osobnej refleksji.
Zakładamy, że choć bezpośrednią pobudką dla powstania pewnej
autobiografii mogą stać się takie motywy, jak: próżność czy pragnienie sławy,
potrzeba usprawiedliwienia siebie lub uczynienia wyznania, tym, o co
naprawdę tu chodzi, jest filozoficzna „radość rozmawiania z sobą samym”. Za
Georgiem Mischem twierdzimy, że historia autobiografii to dzieje medium, za
pomocą którego umysł staje się siebie świadomy lub inaczej: dzieje ludzkiej
samowiedzy. W tej swojej funkcji autobiografia staje się dla nas interesująca
filozoficznie. Tylko na pozór przedstawia ona pewną egzystencję, „jaką ona
była”.
W autobiografii jako „medytacji nad jaźnią” życie umysłu wyzwala
się i pogłębia. Poprzez akt autobiograficzny porusza się on ku swoim
możliwościom. Nie próbuje odzyskać na własność tego, co przeszłe, lecz
chodzi mu o jego życie teraz i w przyszłości. Zakładamy tu, że czynność
autobiograficzna wyrasta z tego samego poziomu, który odsłaniać chciała
fenomenologia. Zakładamy też, że czynność autobiograficzna ma
konsekwencje poznawcze oraz etyczne.
Założenia powyższe i przedmiotowe cele zostaną w czasie zajęć
przedyskutowane w oparciu o teksty teoretyków autobiografii (Coleridge,
Dilthey, Misch, Gusdorf, Croce, Starobinsky, De Man, Olney, Weintraub,
Renza, Ankersmit, Foucault i.in), częściowo referowane przez prowadzącą,
oraz zilustrowane analizą klasycznych dzieł autobiograficznych. W roku
akademickim 2010/2011 były to: „List siódmy” Platona, „Rozmyślania”
Marka Aureliusza, „Wyznania” św. Augustyna. W roku 2011/2012:
„Wyznania” oraz „Marzenia samotnego wędrowca” Rousseau.
A także:
Goethego „Z mojego życia. Zmyślenie i prawda” oraz fikcyjna biografia:
Carlyle, „Sartor Resartus. The Life and Opinions of Herr Teufelsdrockh.”
Dla prezentowanego w czasie zajęć antropologicznego podejścia do
autobiografii ukazany zostanie – metodą przedstawienia pisarzy, myślicieli i
stanowisk - kontekst historyczny.
Lektury: m.in.
G. Gusdorf, Conditions and Limits of Autobiography,
J. Olney, Some Versions of Memory/Some Versions of Bios: The
Ontology of Autobiography,
J. Starobinski, The Style of Autobiography,
J. V arner Gunn, Autobiography. Towards a Poetics of Experience,
K. J. Weintraub, The Value of Individual: Self and Circumstance in
Autobiography,
G. Misch, A History of Autobiography in Antiquity.
Dr Steffen Huber
Translatorium niemiecko - polskie
Prerekwizyty: RO01p, znajomość j. niemieckiego
Warunki zaliczenia: Przekład fragmentu tekstu oryginalnego,
omówienie zawartych w nim terminów filozoficznych.
6 punktów ECTS
RO58
W semestrze zimowym czytamy głośną, dotychczas niedostępną
w jęz. polskim, książkę Jürgena Habermasa Między religią
a naturalizmem (Zwischen Religion und Naturalismus, 2005).
W semestrze letnim zajmiemy się zbiorem jego szkiców
politycznych (Kleine politische Schriften, 2004 i 2008).
Dr Jarosław Olesiak
Wprowadzenie do fenomenologii
Prerekwizyty: RO01p
6 punktów ECTS
RO59
Celem kursu jest przedstawienie i omówienie podstawowych
pojęć fenomenologicznych: intencjonalność, rodzaje przedmiotów
intencjonalnych, naoczność, redukcja fenomenologiczna, tożsamość
przedmiotowa, obecność i nieobecność, postawa naturalna
i fenomenologiczna, redukcja transcendentalna, noemat, struktura
postrzegania,
intencjonalność
werbalna
i
kategorialna,
fenomenologia jaźni, fenomenologiczne ujęcie czasowości, świat
życia (Lebenswelt), fenomenologia prawdy i rozumu, intuicja
eidetyczna.
Podstawowymi tekstami będą: Introduction to Phenomenology Roberta
Sokolowskiego (tłumaczenie na język polski jest
dostępne)
oraz wybrane fragmenty dzieł Edmunda Husserla.
Zalecana jest podstawowa bierna znajomość języka angielskiego.
RO60
Problemy i podstawowe pojęcia filozofii kultury
Prerekwizyty: RO01pb
6 punktów ECTS
Kurs ma na celu prezentację dwóch bloków tematycznych; na
pierwszym z nich zostaną zaprezentowane podstawowe pojęcia
filozofii kultury (czas, przestrzeń kulturowa, jednostka ,instytucja,
symbol, mit, język). Drugi blok tematyczny będzie miał na celu
przedstawienie kluczowych dla współczesności problemów filozofii
kultury (problem tożsamości kulturowej człowieka, zmiany
kulturo-we, kultura a globalizacja, multikulturowość i
multietnczność). Podczas kursu omawiane powyżej kwestie będą
analizowane
w oparciu o koncepcje następujących
myślicieli: Gernot Böhme, Richard Rorty, Herbert Marcuse, Teodor
Adorno, Clifford Geertz, James Clifford, Judith Butler, Rene Girard,
Gayatri Chakravorty Spivak, Andre Malraux, Edward Said, Ruth
Benedict, Claude Levi-Strauss,
Roland Barthes, Raymond
Williams, Andrzej Flis, Leszek Kołakowski, Wojciech Burszta,
Anthony Giddens, Zofia Rosińska.
RO66k Translatorium z jęz. angielskiego
Prerekwizyty: RO01p
3 punkty ECTS
Limit uczestników: 20 osób
Lektura, przekład na język polski i dyskusja na temat angielskich
tekstów filozoficznych. Zasadą translatorium będzie wykorzystanie
tekstów, które zostały w oryginale napisane po angielsku (a nie są
przekładami z innych języków) i których przekłady na język polski
(jeszcze) nie istnieją. Szczegółowe propozycje tekstów
przedstawione zostaną na pierwszych zajęciach kursu. Decyzja co
do wyboru lektury zostanie podjęta wspólnie na pierwszych
zajęciach przy udziale uczestników kursu.
RO67k Translatorium z jęz. angielskiego
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: letni (30 godz.)
3 punkty ECTS
Lektura, przekład na język polski i dyskusja na temat angielskich
tekstów filozoficznych. Zasadą translatorium będzie wykorzystanie
tekstów, które zostały w oryginale napisane po angielsku (a nie są
przekładami z innych języków) i których przekłady na język polski
(jeszcze) nie istnieją. Szczegółowe propozycje tekstów
przedstawione zostaną na pierwszych zajęciach kursu. Decyzja co
do wyboru lektury zostanie podjęta wspólnie na pierwszych
zajęciach przy udziale uczestników kursu.
RO90k lub RO84k Basic issues in phenomenology
Prerequisites: RO01p
Semester: Winter (Lecture, 30 hrs.)
Course requirements: written essay and oral examination
6 ECTS credits
The course will be conducted in seminar form and will be
devoted to basic issues in phenomenology. During subsequent
semesters we will read Robert Sokolowski's Introduction to
Phenomenology and discuss selected fragments in more detail in
class, supplementing this with additonal readings from a
bibliography that will be supplied. During these classes the
following basic phenomenological issues will be considered:
intentionality, type of intentional objects, evidence, the
phenomenological reduction, the issue of identity, presence and
absence, the natural and phenomenological attitudes, the
transcendental reduction, the noema, the structure of perception,
verbal and categorial intentionality, phenomenology of the self, the
phenomenological understanding of temporality, the life-world
(Lebenswelt), phenomenology of truth and reason, eidetic intuition,
phenomenology and linguistic analysis.
An intermediate knowledge of English is required.
RO101k Translatorium z jęz. angielskiego – fenomenologia
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: zimowy (30 g.)
3 punkty ECTS
Celem kursu jest zdobycie umiejętności czytania i tłumaczenia
anglojęzycznych tekstów filozoficznych. Omawiana będzie także
treść tekstów. Kurs poświęcony będzie zagadnieniom związanym z
fenomenologią.
Wymagana jest znajomość języka angielskiego na poziomie
średnio zaawansowanym.
RO102k Translatorium z jęz. angielskiego – filozofia Arystotelesa
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: letni (30 g.)
3 punkty ECTS
Celem kursu jest zdobycie umiejętności czytania i tłumaczenia
anglojęzycznych tekstów filozoficznych. Omawiana będzie także
treść tekstów. Kurs poświęcony będzie zagadnieniom związanym z
filozofią Arystotelesa.
Wymagana jest znajomość języka angielskiego na poziomie
średnio zaawansowanym.
RO80
Paradoksy urojeń. L. Wittgenstein a myślenie
psychopatologiczne
Prerekwizyty: wymagana jest znajomość j. angielskiego
Semestr: letni (60 godz. wykład i ćwiczenia)
Warunki zaliczenia: praca pisemna lub referat i egzamin ustny
6 punktów ECTS
Zdaniem psychologa klinicznego Louisa Sassa solipsyzm był dla
L. Wittgensteina jednym z centralnych przykładów metafizycznej
choroby, która rodzi się nie z ignorancji lecz z abstrakcji oraz z
odcięcia się od praktyki i zaangażowania w życie społeczne. Sass
wykazuje, że psychoza nie oznacza utraty racjonalności, lecz
wynika z radykalnego zwrócenia się świadomego podmiotu do do
swojego wnętrza. W tym celu używa sformułowań L. Wittgensteina
do analiz tekstu D.P. Schrebera "Pamiętniki nerwowo chorego".
S. Freud, K. Jaspers, E. Bleuler używali tego tekstu jako
wzorcowego dla swoich analiz myślenia psychotycznego. Na
wykładzie i ćwiczeniach będziemy chcieli zobaczyć, a) w jakim
sensie przeżycia psychotyczne mogą być widziane jako ekstremalna
wersja mentalnego świata wyobcowanego intelektualnie, b) co tak
widziane przeżycia wnoszą do naszego rozumienia umysłu.
RO81s
Two semiotic theories of 20th century: Susanne Langer and
Nelson Goodman
Prerekwizyty: RO01p, znajomość języka angielskiego
przynajmniej na poziomie średniozaawansowanym.
Semestr: zimowy (30 godz., seminarium)
Warunki zaliczenia: 1. Aktywne uczestnictwo w zajęciach (dyskusja
na temat czytanych tekstów), 2. praca semestralna lub egzamin
pisemny.
6 punktów ECTS
Celem seminarium jest zapoznanie uczestników z dwiema
XX-wiecznymi teoriami znaków i symboli autorstwa Susanne
Langer
i Nelsona Goodmana. Podczas gdy Langer stanowiła
niemal obowiązkową lekturę w latach 50-tych i 60-tych, teoria
Goodmana jest dyskutowana i analizowana od czasu jej
przedstawienia w roku 1968 praktycznie do dziś – nadal jest
traktowana jako istotny punkt odniesienia w dyskusjach na temat
znaków i symboli, rozróżnienia pomiędzy opisem a przedstawieniem
wizualnym, denotacją
a egzemplifikacją itp.
Jako wprowadzenie do seminarium przypomniane zostaną klasyczne kategorie
symbolu, wskaźnika (indeksu) i znaku ikonicznego Charlesa S. Peirce’a (m. in.
na podstawie podręcznika Williama P. Alstona Philosophy of Language), które
służyć będą jako punkt odniesienia i porównania z późniejszymi propozycjami
Langer i Goodmana. Zasadnicza część seminarium polegać będzie na analizie
tekstów Langer i Goodmana i dyskusji na ich temat. Wreszcie rozważone
zostaną niektóre krytyczne oceny obu teorii, przedstawione w pozycjach
wymienionych w spisie literatury.
Prerequisites: RO01p
Winter semester (30 teaching hours)
Grading format: 1. attendance and participation 2. written exam or
term paper
6 points (ECTS)
th
The seminar will be devoted to two 20 century’s theories
of signs and symbols: of Susanne Langer and Nelson Goodman.
Whereas Langer was almost a mandatory reading in the 1950s and
1960s, Goodman’s theory have been discussed and analysed since its
publication in 1968 until the present day. It still remains an
important point of reference in the discussions of signs and symbols,
of the distinction between description and pictorial representation,
between denotation and exemplification etc.
As an introduction, the classic categories of symbol, index and
iconic sign of Charles S. Peirce will be recalled (on the basis of
William P. Alston’s Philosophy of Language). They will serve as a
reference point for comparisons with later notions of Langer and
Goodman. The main part of the seminar will consist in the analysis
and discussion of the texts of Langer and Goodman. Finally, some
critical appraisals of both theories will be considered.
Basic texts:
Susanne Langer,
- Philosophy in a New Key. A Study in the Symbolism of Reason,
Rite, and Art, Harvard University Press: Cambridge, Mass. 1942,
especially chapter III and IV.
- Problems of Art, Routledge and Kegan Paul: London 1957, especially
appendix "Abstraction in Science and Abstraction in Art", p. 163-180.
Nelson Goodman, Languages of Art. An Approach to a Theory of Symbols,
Oxford University Press: London 1969.
RO86 Filozofia religii – wybrane aspekty
Prerekwizyty: pb
Semestr: letni, 60 godz. (30 godz. wykładów i 30 godz. ćwiczeń)
Warunki zaliczenia: Egzamin ustny; ćwiczenia zaliczane są na
podstawie 1 prezentacji uprzednio uzgodnionej problematyki i
aktywnego uczestnictwa popartego znajomością analizowanych
tekstów.
6 punktów ECTS
Celem proponowanego kursu jest zapoznanie się z
wybranymi problemami filozofii religii. W ramach zajęć
poruszone zostaną następujące zagadnienia: problem
doświadczenia religijnego; filozoficzne genealogie religii
(religia naturalna a religia objawiona); morfologia sacrum
(dialektyka sacrum i profanum); relacja: mit
a logos
(myślenie mityczne), mit a ratio (wiara i rozum); religia
i
ethos (religia i etyka); język religii (język religii i mówienie
o religii); filozofia Boga; antropologia religijna; alienacja religijna
i jej przezwyciężenie (religia a ateizm); problem zbawienia
religijnego (sens istnienia, sens śmierci); protologia i eschatologia;
mistycyzm a filozofia (mistyka filozoficzna); filozofia a teologia;
teodycea.
Dr Maciej Smolak
Filozofia człowieka u Romana Ingardena
Prerekwizyty: RO01p
Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustn
3 punktów ECTS
RO89
Celem kursu jest prezentacja filozofii człowieka w ujęciu
Romana Ingardena. Nicią przewodnią rozważań jest przekonanie, że
u podstawy refleksji antropologicznej Ingardena leży idea
odpowiedzialności rozumiana jako fundamentalna struktura
podmiotowości. Omówione zostaną następujące zagadnienia:
i) ontologiczne podstawy teorii człowieka – forma człowieka, natura
konstytutywna człowieka, istota człowieka, sposób istnienia
człowieka;
ii) budowa człowieka – świadomość, dusza, ciało, podstawowa
struktura podmiotowości, centrum osoby;
iii) tożsamość człowieka – tożsamość statyczna, tożsamość
dynamiczna, tożsamość a doświadczenie czasu;
iv) wolność człowieka – wolność realna, fenomen wolności, wolność
negatywna i pozytywna, wolność jako wiążąca więź;
v) budowa wartości – forma wartości, materia wartości, wartościowość
wartości, sposób istnienia wartości;
vi) jakości metafizyczne.
SF-dr-01 Seminarium doktoranckie : Modele interpretacji
Prerekwizyty: _
Warunki zaliczenia: regularne i aktywne uczestnictwo
w
zajęciach, wygłoszenie dwóch referatów, napisanie protokołu, i
polemiki/recenzji.
6 punktów ECTS
Kurs Modele interpretacji ma charakter seminarium
przeznaczonego dla doktorantów przede wszystkim, choć możliwe
są wyjątki dla studentów drugiego stopnia (studia magisterskie).
Seminarium ma charakter „kroczący”, co oznacza, że jest
zamierzeniem rozpisanym na kilka najbliższych lat. W jego
pierwszym roku przedmiotem będzie ogólne rozpoznanie
problematyki interpretacji w humanistyce współczesnej, a więc jej
rodzajów, znaczenia, i miejsca w naukach humanistycznych. Pojęcie
interpretacji jest tu traktowane szeroko, oznaczając metodę ujęcia
przedmiotu interpretacji, sposób weryfikacji formułowanych
twierdzeń, świadomość założeń bazowych jako niejawnych punktów
wyjściowych. Szczególnie ważne są tu więc filozoficzne stanowiska,
leżące u podstaw interpretacji, i one w pierwszej kolejności staną się
przedmiotem pracy seminaryjnej. Ich przeglądnięcie pozwoli przejść
do
zastosowań
artystyczno-krytycznych,
wykorzystujących
poszczególne metody.
Tytułowy problem zostanie prześledzony głównie, choć nie
tylko, na przykładzie myśli Kierkegaarda, Nietzschego oraz
Heideggera. W najbliższym roku zamierzam kontynuować
analizę i interpretację rozprawy Martina Heideggera pt. „Kant a
problem metafizyki”.
RO00
Kurs filozoficzny nie objęty przez katalog kursów studiów
filozoficznych; spoza wyróżnionych grup
tematycznych
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: _
innej uczelni.
Kursy PoSZERZAJĄCE
Dr Izabela Trzcińska
Elementy religioznawstwa
Prerekwizyty: _
4 punkty ECTS
PO11
Główne
założenia
i metody religioznawstwa. Metody
fenomenologii religii. Definicje religii. Geneza religii. Szamanizm i
kulty neolityczne. Mit i jego znaczenia w religiach. Judaizm,
chrześcijaństwo, islam, hinduizm, konfucjanizm, buddyzm. Sztuka
sakralna.
Dr Adam Chuderski
Podstawy psychologii dla filozofów
Prerekwizyty: _
Semestr: letni (30 godz. wykład)
2 punkty ECTS
PO12
Dr Małgorzata Ruchel
Sanskryt - lektorat
Prerekwizyty: RO01p
Semestr: zimowy i letni, kurs trwa dwa lata (120 godz.)
Warunki zaliczenia: zaliczenie na podstawie samodzielnego
tłumaczenia,
12 punktów ECTS (lektorat zakończony egzaminem)
PO23
Lektorat sanskrytu przeznaczony dla studentów filozofii,
zainteresowanych myślą indyjską. Obejmuje naukę pisania
i czytania sanskryckiej grafii, gramatykę, podstawowe słownictwo
oraz elementy terminologii filozoficznej. Przygotowuje do
samodzielnego czytania tekstów źródłowych filozofii indyjskiej
oraz prawidłowego wykorzystania cytatów, terminów i pojęć
sanskryckich w pracy naukowej.
Dr Steffen Huber
PO16 Lektorat greki I
Warunki zaliczenia: udział w zajęciach, kolokwium.
6 punkty ECTS
Lektorat jest przewidziany na 4 semestry (łącznie 12 pkt
ECTS), po których uczestnicy będą w stanie czytać teksty klasyczne
z pomocą słownika. W pierwszch dwóch semestrach kurs obejmuje
podstawy gramatyki i słownictwa. Na zajęciach akcent będzie
położony na zrozumienie struktur językowych. Będziemy także
wspólnie ćwiczyć, jednak niezbędna będzie samodzielna nauka form
i słownictwa.
PO00
studiów
Kurs pozafilozoficzny nie objęty przez katalog kursów
filozoficznych
Prerekwizyty: R01p
Semestr: _
innej uczelni.
UWAGA!
W ramach kursów poszerzających studenci filozofii mogą wybierać
również odpowiednie kursy oferowane w katalogu Kognitywistyki i
Etyki na rok 2014/2015.