Jak rozbudzać kreatywność dziecka?

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Jak rozbudzać kreatywność dziecka
dr Sabina Zalewska
Akademia Ekonomiczna w Katowicach
12 października 2009 r.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
dr Sabina Zalewska
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
„Tym co inspiruje pracę
geniusza nie są nowe
pomysły, lecz raczej
obsesja, że wyjaśnienie
nie jest wystarczające”
Kreatywność (postawa twórcza; od łac. creatus
czyli twórczy) - proces umysłowy pociągający za
sobą powstawanie nowych idei, koncepcji, lub
nowych skojarzeń, powiązań z istniejącymi już
ideami i koncepcjami. Myślenie kreatywne, to
myślenie prowadzące do uzyskania oryginalnych i
stosownych rozwiązań. Alternatywna, bardziej
codzienna definicja kreatywności mówi, że jest to
po prostu zdolność tworzenia
czegoś nowego.

Intuicyjnie proste zjawisko kreatywności, w
rzeczywistości jest procesem bardzo złożonym.
Badania objęły kreatywność w życiu codziennym,
kreatywność wyjątkową, wybitną a nawet
kreatywność sztuczną.

W przeciwieństwie do wielu innych zjawisk, w
nauce nie ma jednej uniwersalnej, autorytatywnej
definicji kreatywności. Podobnie w psychologii nie
istnieją żadne standardowe techniki pomiaru
kreatywności. W literaturze psychologicznej można
znaleźć ponad 60 różnych definicji kreatywności.
Istnieje wiele testów badających różne aspekty
kreatywności: psychologiczne, behawioralne,
neuropsychologiczne, filozoficzne, ekonomiczne,
historyczne, prowadzone z perspektywy psychologii
społecznej i biznesu. Nierzadko jednostki
kreatywne na tyle odróżniają się w „tłumie”, że
żadne testy nie są nam potrzebne do zauważenia
tych predyspozycji. Zdarza się jednak, że nie miały
one okazji się ujawnić. Pomóc w tym może
stymulacja myślenia twórczego.
Dość często kreatywność utożsamiana jest
z myśleniem lateralnym. Pojęcie to wprowadził
Edward de Bono i definiuje je jako nowe
spojrzenie na sytuację, dostrzeżenie nowych
możliwości, przeformułowanie problemu dające
szansę rozwiązania go nowymi metodami. Jest
to gotowość do pozbycia się schematów
w postrzeganiu i rozumieniu świata, zdolność
patrzenia na problem z różnych stron.



Myślenie takie dotyczy tworzenia nowych pomysłów,
łączenia już istniejących, postrzegania świata na nowo.
Myślenie to wobec danego problemu poszukuje
wszystkich możliwych rozwiązań. Jest ono bardziej czułe
na oryginalność, zdolne do ujmowania związków
pomiędzy faktami pozornie od siebie oddalonymi,
gotowe nawet do wytwarzania nowych form metodą prób
i błędów przez eksperymentalne i błądzenie.
W dużej mierze rodzaj myślenia zależy od rodzaju
sytuacji problemowej. W sytuacjach niejasnych,
wieloznacznych nasze myślenie częściej ma charakter
dywergencyjny. Natomiast problemy dobrze określone,
jasno postawione uruchamiają częściej myślenie
konwergencyjne.
płynność,
 giętkość,
 oryginalność,
 przekształcanie,
 twórcze rozwiązywanie problemów,
 integrowanie (treningiem może być stosowanie
mnemotechnik – oparte są one na kojarzeniu),
 tworzenie sieci (mapy problemu, które można
przedstawiać w formie map myśli),
 budowanie zależności.

Dzięki lateralnemu podejściu można świadomie
poszukiwać nowych, alternatywnych rozwiązań, np.
za pomocą myślenia twórczego.
 Określenie to jest czasem stosowane wymiennie
z „myśleniem dywergencyjnym”. Wynik tego
myślenia jest nowy i wzbogaca dotychczasową
wiedzę.
 W zakres twórczego myślenia wchodzi wiele
operacji umysłowych. Zostały one sklasyfikowane
m. in. przez Edwarda Nęckę i określone mianem
zdolności.


Myślenie kreatywne zakłada odejście od szablonowego sposobu myślenia i
wbrew pozorom ma mało wspólnego z inteligencją. Człowiek myślący w ten
sposób potrafi dostosować się do każdej sytuacji. Bez wątpienia przyszłość
należy do ludzi, którzy potrafią działać i myśleć twórczo.
Oto zestaw ćwiczeń, które pomogą ci rozwinąć kreatywność.

Ćwiczenie 1 - co by było gdyby?
Ułóż listę pytań i zastanów się, co bo było gdyby:
- drzewa rosły do góry nogami
- nie było komputerów
- żarówki świeciły na czarno
Ćwiczenie ma na celu rozwinięcie abstrakcyjnego poziomu myślenia
(przydatne np. podczas nauki fizyki).

Ćwiczenie 2 - nowe potrawy
Zastanów się nad nietypowymi połączeniami potraw, np. lody
z czosnkiem, krem czekoladowy z musztardą.

Ćwiczenie 3 - co można zrobić z...
Polega na wymyśleniu jak największej liczby zastosowań dla
przedmiotów, np.: gazety, szklanki, mydelniczki, śrubokręta.

Ćwiczenie 4 - co zrobić z
Wybierz się na spacer do parku lub lasu. Pozbieraj kasztany,
liście, żołędzie, kwiaty, gałęzie itd. Zastanów się, jak możesz
je wykorzystać.







rozwijaj zainteresowania dzieci w atmosferze zabawy,
poszerzaj ich horyzonty w sposób atrakcyjny dla dzieci,
dawaj im różnorodne zadania do realizacji (najlepiej
w formie zabawy),
kiedy kupujesz zabawki, postaraj się wybierać te
rozwijające wyobraźnię (wymagające chwili
zastanowienia, o różnych możliwościach zastosowania
itp.),
daj dzieciom dużą swobodę podczas zabawy,
zachęcaj dzieci do wyrażania odmiennego zdania,
stawiaj pytania i zachęcajcie do stawiania pytań,
nie „zabijaj” pomysłów,
 nie oceniaj pomysłów, pozwól aby dziecko samo
z czasem przekonało się o ich trafności,
oryginalności, skuteczności itp.,
 zachęcaj do tworzenia nowych pomysłów
i wdrażania ich,
 nagradzaj kreatywność i podejmowanie ryzyka,
 poddaj dziecku pomysł założenia Księgi Pomysłów,
 nie „myśl” za dziecko,
 bądź przykładem dla swojego dziecka.

Dziecko wydaje się mniej kreatywne niż inne?
Może nie umiecie odpowiednio na nie spojrzeć lub
jeszcze nie odkryliście jego uzdolnień?
Jeśli dajecie dziecku zabawkę, której jeszcze
nie widziało, nie pokazujcie od razu, jak ma się
nią bawić. Niech samo wymyśli, co można z nią
zrobić.
Jeśli chcecie, by dziecko rozwijało twórcze
myślenie, zadawajcie mu nietypowe pytania, np.:
jak dużo smaków ma zupa? Co może się kryć w tym
pudełku pod szafą? Jak pachnie róża? Pamiętajcie
przy tym, by nie zbywać dziecka byle czym, kiedy
ono pyta was. Przecież robi to, by się dowiedzieć.
Gotowe obrazy podsuwane przez telewizję nie
pobudzają wyobraźni. Czytane bajeczki owszem. To niby oczywiste, a wciąż tak trudno
znaleźć dziecko, któremu ktoś czyta 20 minut
dziennie.
Dziecko potrzebuje wsparcia, żeby zaczęło
twórczo się bawić. Chwalony maluch będzie
chciał wymyślić coś jeszcze. Nie krytykujcie,
jeśli nie podoba się wam to, co dziecko robi.
Jeśli dziecko zbiera jakieś drobiazgi, np. kamienie,
papierki, kapsle - pozwalaj na to. Nie przeszkadzaj
mu.
 Jeżeli maluch chce robić w domu zupełnie coś
innego niż pozostałe dzieci, to bardzo dobrze.
 Gdy pociecha wykazuje inicjatywę, np. w
organizowaniu zabaw lub w dziecięcych
konkursach, zawsze zasługuje na pochwałę.
 Pozwalaj dziecku rozmawiać ze starszymi, jeśli ma
na to ochotę.
 Na szczególną pochwałę zasługuje malec, który
robi coś, co sprawia mu trudność.

Zajęcia dodatkowe:
 Ile?
 Kiedy?
 Jakie?
 Za ile?
 Czy warto?
Plastyka: zestawy farb (akwarele,
plakatówki), zestawy dla małych rzeźbiarzy,
plastelina, modelina, ciastolina, papier
kolorowy, w tym samoprzylepny, bezpieczne,
plastikowe nożyczki, kredki: zwykłe,
pastelowe, świecowe, mazaki.
Muzyka: instrumenty muzyczne, zabawkowe:
małe pianina, gitary, bębenki, cymbałki. Płyty
z rytmiczną muzyką dla dzieci i nagranymi
dźwiękami przyrody. Część dzieci równie
chętnie słucha muzyki poważnej.
Matematyka (w tym wyobraźnia
przestrzenna, pamięć): gry planszowe:
okręty, warcaby, puzzle, klocki, memo,
scrabble dla dzieci, rummikub.
Ogólna edukacja: encyklopedie i atlasy dla
dzieci, serie zawierające odpowiedzi na trudne
pytania z różnych dziedzin (przyroda, człowiek,
kosmos), np. "Ciekawe dlaczego", "Odpowiedzi
na kłopotliwe pytania zadawane przez dzieci".
Nigdy tego jeszcze nie robiliśmy, to nie może
działać.
 Może to ładnie wygląda na papierze, ale w
rzeczywistości...
 Co pomyślą inni nauczyciele? To jest zbyt
nowatorskie.
 Może wrócimy do tego przy innej okazji.
 Nie mamy dość siły przebicia. Nie stać nas na
to.
 Mamy w tej chwili zbyt dużo innej pracy.
 Prześpijmy się z tym, co nagle, to po diable.

Jakoś to do tej pory funkcjonowało, prawda? A w
ogóle – kto to wymyślił?
 Bądźmy realistami, to się u nas nie sprawdzi.
 To nie nasza sprawa, nie odpowiadamy za to.
 To nie należy do naszych obowiązków. To oznacza
więcej pracy.
 To na pewno wymyślił jakiś mądrala z
uniwersytetu, a tu jest samo życie.
 Zawsze sobie radziliśmy i bez tych nowości.
 Nikt mnie nie będzie uczył, co mam robić (jak mam
pracować).

„Niektórzy widzą rzeczy takie jakim są i pytają dlaczego. Ja śnię o rzeczach, których nigdy nie
było i pytam - dlaczego nie?”
George Bernard Shaw
Anna Geddes - fotograf
Dziękuję za uwagę!