Empfehlungen zur Patienteninformation Polnisch

89
Psychoanaliza
(Psychologia głębi)
Psychoanalyse (tiefenpsychologisch orientierte Psychotherapie)
str. 89–90
Koncept
Ansatz
Zapoczątkowana przez Freuda psychoanaliza jest ogólnie najlepiej znanym kierunkiem psychoterapii. Koncept opiera się na wyobrażeniu, że ludzie w swoim zachowaniu i postępowaniu podlegają świadomym i
nieświadomym staraniom i motywom.
Według Freuda w pierwszych (w oczach psychoanalizy decydujących) latach życia ludzkiego na zachowania instynktowne i popędy nakładają się w procesie
wychowania wyobrażenia moralno-etyczne i maksymy
wychowawcze rodziców. Spontaniczne dążenie do rozkoszy zostaje stopniowo zastąpione zasadami rzeczywistości. Myślenie, postępowanie, świadome przeżycia, krótko mówiąc całe ego (ja) ludzkie stanowi w
myśl psychoanalizy kompromis pomiędzy przyswojonymi normami i wartościami (superego), zupełnie
osobistymi cechami osobowości i przed- lub zupełnie
nieświadomymi strukturami instynktywnymi (id).
Ten kompromis może się jednak nie powieść.Zwłaszcza w pierszych latach może dojść do nieprawidłowego
ukierunkowania. Psychoanaliza nie określa, czy decydującą rolę w danym wypadku odgrywa wychowanie,
czy uwarunkowania kostytucyjne. Wspólnym mianownikiem dla zaburzonego rozwoju psychicznego jest nieharmonijne współdziałanie pomiędzy superego, ego i
es, szczególnie „błędnie pokierowane“ mechanizmy obronne ego przeciw niestosownym tendencjom instynktownym. Bez odpowiedniego ujścia dochodzi do spiętrzania się życzeń i dążeń i powstawania uczuć niechęci,
niezadowolenia, lęku i napięcia. Eksperci wyszczególniają różne mechanizmy obronne ego przed instynktami własnej osoby: wyparcie (konflikt uczuciowy
zostaje wydalony ze świadomości), cofnięcie, uważanie
za niebyłe (ciągłe powtarzanie ceremonii natręctwa),
izolacja (konflikt wewnętrzny jest świadomy, nie ma
jednak w odczuciu chorego nic wspólnego z jego dolegliwościami), regresja (unikanie konfliktu poprzez
sięgnięcie do zachowań wczesnodziecięcych), identyfikacja (właściwie „przesadna identyfikacja“ z osobami o
silnym „autorytecie“ w celu zatarcia własnych słabości),
projekcja (przeniesienie własnych negatywnych uczuć i
agresywnych fantazji na inną osobę),przesunięcie (konfliktowe stosunki międzyludzkie zostają symbolicznie
„rozładowane“ w jednym narządzie), przemiana impulsów w ich przeciwieństwo, odwrotna obsada („negatywne“ uczucie jak nienawiść jakieś osoby zmienia się w
„nadmiar“ miłości, która przytłacza) i transmisja
(wyobrażenia zgodne z impulsami popędowymi są
„przenoszone“ z jednej osoby na drugą, z jednej sytuacji na drugą).
Opisane powyżej „sztuczki“ duszy ludzkiej do obrony przed niepożądanym (w języku psychoanalizy
„mechanizmy neurotyczne“) są do pewnego stopnia
normalne. Stabilizują one ego. Uczeń, który „projektuje“ własną porażkę na egzaminie na egzaminatora
odciąża po pierwsze siebie od odpowiedzialności za
własne niepowodzenie i obciąża nauczyciela jako niesprawiedliwego egzaminatora. Takie neurotyczne mechanizmy stają się patologiczne, gdy ograniczają
wolność ludzkiego działania i prowadzą do zaburzeń
psychicznych i psychosomatycznych. Psychoanaliza
rozwinęła szczegółowe wyobrażenia powstawania oraz
leczenia następujących schorzeń:
zespołów lękowych i fobii
natręctw
zaburzeń seksualnych
schorzeń psychosomatycznych
histerii tzn. histerycznych zaburzeń osobowości
narcystycznych zaburzeń osobowości, zwłaszcza
osobowości pogranicznej (zob. str. 55).
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
90
Psychoanaliza (Psychologia głębi)
Przeprowadzenie i metoda
?
Jakie istnieją możliwości i granice?
Vorgehen und Methode
?
Welche Möglichkeiten und Grenzen gibt es?
Psychoterapie, które opierają się na psychoanalizie i
psychologii głębi odbywają się w grupach oraz w formie indywidualnej. Ważnym „wspólnym mianownikiem“ różnych kierunków psychoterapii opierających
się na tezach Freuda jest umożliwienie pacjentowi tzw.
„wolnej asocjacji“, tzn. pozwolenie na możliwie spontaniczne i niecenzurowane uwagi (skojarzenia) na dowolny, wybrany przez niego temat. Terapeuta jako
osoba stoi przede wszystkim w początkowych fazach terapii na uboczu. Zachowuje „abstynencję“. Rozumie
swą funkcję, jako podłoże rezonansowe ze wzmacniaczem w procesie wolnej asocjacji dla sytuacji przypominanych z przeszłości, a mających coś wspólnego z
obecnymi przeżyciami i aktualnymi dolegliwościami.
Poprzez powtórne przeżycie w myślach, lecz przede
wszystkim emocjonalne, obciążających wydarzeń między innymi z wczesnego dzieciństwa pacjenci mogą
w najlepszym przypadku dojść do nowej ich oceny,
ewentualnie pozbyć się dawnych „uwięzionych“ uczuć.
Psychoanalityk oferuje interpretację powstających
oporów i analizuje tzw. procesy przeniesienia i przeciwprzeniesienia. Rozumiemy przez to, że ludzie
nieświadomie skłonni są do przenoszenia przeszłości
do teražniejszości np. przygniatający autorytet ojca z
dzieciństwa na ich obecną pozycję w świecie dorosłych.
Rezultuje z tego być może socjalny lęk i niepewność
wobec rzeczywistych, czy rzekomych autorytetów.
Poprzez terapeutyczną analizę i unaocznienie takich
nieadekwatnych przesunięć, pacjent otrzymuje szansę
na nową ocenę swych przeżyć: „Byłem może jako
dziecko wydany na pastwę ojca tyrana, bezbronny i
zalękniony. Wobec autorytetu mego ojca stoję dzisiaj
jako osoba dorosła . . .“
Psychoanaliza jest od momentu jej powstania szeroko
dyskutowaną i sporną metodą leczenia psychoterapeutycznego. Wiele jej tez jest spekulatywnych i trudnych
lub niedostępnych naukowemu sprawdzeniu. Równie
trudne jest standaryzowanie postępowania analityków
w procesie terapeutycznym. Tak więc brak jest badań
jej skuteczności. W pojedynczych przypadkach chorzy
potwierdzają ewidentną pomoc terapii psychoanalitycznej. Innym istotnym punktem krytyki był duży
nakład czasu w terapii psychoanalitycznej. Obecnie istnieją krótkie formy terapii analitycznej dla różnorodnych schorzeń psychicznych. Pokrywające koszty
świadczeń np. kasy chorych zaliczają psychoanalizę
do metod uznanych (zgodnie z ustawą o psychoterapeutach). W terapii ambulatoryjnej należy w przypadku czasochłonnej i długotrwałej terapii opartej na
psychoanalizie lub psychologii głębi, już po kilku
próbnych posiedzeniach postawić wniosek w odpowiedniej kasie chorych.
Zastosowanie metody psychoanalitycznej lub opartej na psychologii głębi wymaga pewnych warunków ze
strony pacjenta:
potrzeba odpowiedniej gotowości do konfrontacji
ze sprzecznościami własnej osoby i własnego zachowania.
Pozytywną rolę odgrywają w przebiegu procesu
leczenia introspekcja, współpraca i gotowość do
zmiany.
Silna koncentracja na symptomach psychosomatycznych i odpieranie przez pacjenta ich psychicznego (współ-)uwarunkowania mogą uniemożliwić
psychoanalizę lub opartą na psychologii głębi psychoterapię.
Bardzo nasilone zaburzenia psychiczne lub psychosomatyczne warunkują czasami konieczność początkowego leczenia lekami. Gdy leki przeciwdepresyjne i
przeciwlękowe okażą skuteczność i stan pacjenta
dostatecznie się poprawi, psychoterapia może być
następnym krokiem leczenia. Terapia lekami i psychoterapia nie wykluczają się wzajemnie.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002