Stanowisko Final PL - Związek Rzemiosła Polskiego

STANOWISKO ZWIĄZKU RZEMIOSŁA POLSKIEGO
WYZWANIA I PROBLEMY
RZEMIEŚLNICZEJ BRANŻY KRAWIECKO ODZIEŻOWO WŁÓKIENNICZEJ W POLSCE
WSTĘP
Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP) jest ogólnopolską, społeczno-zawodową organizacją samorządu
gospodarczego, działającą od 1933 roku. Od 2001 r. posiada status reprezentatywnej organizacji
pracodawców. Reprezentuje sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Związek, jako członek Trójstronnej
Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych, opiniuje założenia i projekty aktów prawnych oraz programów dot.
polityki publicznej. Zrzesza 26 izb rzemiosła i przedsiębiorczości działających na szczeblu województw, a
poprzez izby lokalne cechy rzemiosł, wśród nich cechy skupiające przedsiębiorstwa rzemieślnicze branży
krawiecko odzieżowo włókienniczej. Ponadto, kwestie branżowe omawiane są na forum Rady Branżowej
Rzemiosła Polskiego, która jest ciałem opiniodawczo-doradczym Zarządu ZRP. Związek jest członkiem
Europejskiej Unii Rzemiosła, Małych i Średnich Przedsiębiorstw (UEAPME), dzięki czemu jest aktywny również
na polu europejskiego dialogu społecznego.
Stanowisko powstało z inicjatywy uczestników projektu Branże w dialogu, w porozumieniu z Przewodniczącym
Ogólnopolskiej Komisji Ogólnopolskiej Komisji Krawców i Rzemiosł Odzieżowo-Włókienniczych Związku
Rzemiosła Polskiego, w kontekście podjęcia przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny prac nad opinią
w sprawie strategii „Promowanie sektora kultury i sektora kreatywnego na rzecz wzrostu gospodarczego i
wzrostu zatrudnienia w UE” ogłoszonej w Komunikacie Komisji Europejskiej COM(2012)537 oraz
zaangażowania UEAPME w problematykę sektorów kreatwynych, w tym poprzez udział w pracach European
Design Leadership Board powołanej przez Komisję Europejską w ramach European Design Innovation Initiative.
Cel stanowiska: przedstawienie UEAPME głównych wyzwań i problemów, z jakimi mają do czynienia polskie
przedsiębiorstwa z rzemieślniczej branży krawiecko odzieżowo włókienniczej oraz opinii na ile
przedsiębiorstwa te są w stanie wpisać się w promowany przez Komisję Europejską nurt działań dot. sektorów
kultury i sektorów kreatywnych.
Definicje
Wg Komunikatu COM(2011) 785 dot. Rozporządzenia w sprawie ustanowienia programu „Kreatywna Europa”:
<Sektor kultury i sektor kreatywny> obejmuje wszystkie sektory, których działalność opiera się na
wartościach kulturowych lub artystycznej i twórczej ekspresji, niezależnie od tego, czy ta działalność ma
charakter zorientowany czy niezorientowany na rynek i bez względu na rodzaj struktury, która ją prowadzi. W
zakres tej działalności wchodzi tworzenie, produkcja, rozpowszechnianie i ochrona dóbr i usług zawierających
elementy ekspresji kulturalnej, artystycznej lub twórczej, a także funkcje pokrewne, takie jak edukacja,
zarządzanie czy regulacja. Sektor kultury i sektor kreatywny obejmują w szczególności architekturę, archiwa i
biblioteki, rękodzieło artystyczne, sektor audiowizualny (w tym obejmujący film, telewizję, gry wideo i
1
multimedia), dziedzictwo kulturowe, wzornictwo, festiwale, muzykę, przedstawienia artystyczne, działalność
wydawniczą, radio i sztuki wizualne.
<Podmiot działający w sektorze kultury i sektorze kreatywnym> to specjalista, organizacja, przedsiębiorstwo
lub instytucja działająca w sektorze kultury i sektorze kreatywnym.
Kontekst
Strategia „Promowanie sektora kultury i sektora kreatywnego na rzecz wzrostu gospodarczego i wzrostu
zatrudnienia w UE” wynika z Programu „Unia Innowacji” realizującego założenia Strategii Europa 2020. Jak
podkreślono w zapisach Progamu /COM(2010) 546/, innowacja jest coraz częściej stymulowana przez czynniki
nietechnologiczne, takie jak kreatywność, wzornictwo i nowe procesy organizacyjne lub modele działalności
gospodarczej.
Celem Strategii „Promowanie sektora kultury i sektora kreatywnego na rzecz wzrostu gospodarczego i wzrostu
zatrudnienia w UE” jest uwolnienie pełnego potencjału sektora kultury i sektora kreatywnego, zwiększenie ich
konkurencyjności i potencjału eksportowego, jak również maksymalizacja korzyści dla innych dziedzin, takich
jak innowacje, ICT oraz rewitalizacja obszarów miejskich, co zdaniem Komisji Europejskiej (KE) ma przyczynić
się do wzrostu gospodarczego i zwiększenia zatrudnienia”. Jak szacuje Komisja, sektory kreatywne i kultury już
dziś wytwarzają do 4,5 % PKB i zatrudniają 8,5 mln osób w Unii Europejskiej, zaś europejskie branże mody i
przemysłu luksusowego mają coraz większy wkład w zakresie eksportu z UE i promocji europejskiej
doskonałości w świecie, jednak zmagają się one również z wieloma wyzwaniami i problemami.
W Strategii, KE analizuje wyzwania i możliwości stojące przed branżami związanymi z modą oraz określa
ewentualne inicjatywy krótko- i długoterminowe, koncentrując się na czterech głównych dziedzinach polityki:
1. Inwestycje w wiedzę, umiejętności, kreatywność i innowacje;
2. Ochrona kreatywnych przedsięwzięć ze strony przedsiębiorstw z branż związanych z modą przy
jednoczesnej promocji rynku cyfrowego;
3. Zapewnienie równych szans w handlu międzynarodowego;
4. Zapewnianie ramowych warunków koniecznych do trwałego wzrostu w branżach związanych z modą.
Ponadto, zakłada się, że strategiczne inwestycje w tych sektorach przyniosą widoczne wyniki na poziomie
lokalnym i regionalnym, jak również znaczne korzyści w innych dziedzinach.
DIAGNOZA SYTUACJI PRZEZ KOMISJĘ EUROPEJSKĄ
Europejskie branże związane z modą, obejmujące niemal 850 000 przedsiębiorstw, z których przeważająca
część to MŚP, tworzą złożone, silnie ze sobą powiązane łańcuchy wartości obejmujące wzornictwo, produkcję
materiałów i towarów z zakresu mody (wyroby włókiennicze, odzież, obuwie, produkty skórzane i futrzarskie,
biżuteria i dodatki) oraz ich dystrybucję i sprzedaż detaliczną konsumentom końcowym. W takich łańcuchach
wartości zatrudnionych jest ponad 5 milionów ludzi, co odpowiada 3.7 % zatrudnienia w niefinansowym
sektorze gospodarki łącznie (2009 r.)1. Przy samej produkcji związanej z modą zatrudnionych jest niemal 2
miliony ludzi, co odpowiada 6 % wszystkich miejsc pracy w sektorze wytwórczym w UE. Kolejne 3 miliony
europejskich miejsc pracy zapewnianych jest w całym łańcuchu dostaw, począwszy od wzornictwa, oznaczanie
marką i marketingu, aż po zarządzanie łańcuchem dostaw i sprzedaż detaliczną.
1
„Study on the competitiveness of the EU fashion industries”, IDEA Consult, 2012 r.
2
Zidentyfikowane przez Komisję Europejską problemy i propozycje działań
Branże związane z modą podlegają ciągłej przemianie. W minionych dziesięcioleciach europejskie branże
związane z modę zaczęły przenosić wykonanie wielu z ich pracochłonnych działań do państw posiadających
tańszą siłę roboczą. Wskutek tej zmiany doszło do zmniejszenia liczby przedsiębiorstw i osób aktywnych w
zakresie produkcji związanej z modą. Ta tendencja zniżkowa nadal się utrzymuje: w latach 2004–2009 łączna
liczba osób zatrudnionych przy produkcji związanej z modą uległa znacznemu obniżeniu z 2,9 miliona do 1,9
miliona osób. W tym samym okresie, w obszarze dystrybucji związanej z modą doszło do odwrócenia tego
trendu wraz z utworzeniem ponad 500 000 miejsc pracy.
W warunkach globalizacji sprostanie konkurencji cenowej ze strony gospodarek wschodzących staje się dla
Europy ogromnym wyzwaniem. Jednak dzięki temu, że przemysł coraz bardzie opiera się na wiedzy i
innowacjach oraz produktach, procesach i usługach o wyższej wartości dodanej, możliwe jest utrzymanie przez
Europę pozycji światowego lidera. Szereg podmiotów należących do branż związanych z modą w UE obrało już
właściwy kierunek, znajdując nisze na dojrzałych rynkach, tworząc nowe marki i modele działalności
gospodarczej, inwestując w kreatywność i innowacje. Transformacja, jaką przechodzą branże związane z
modą, nie jest jednak jeszcze zakończona i wciąż należy szukać nowych szans na rynku.
•
Zmieniające potrzeby w zakresie umiejętności
Sektory kreatywne i kultury borykają się z niedoborem pracowników o umiejętnościach technicznych oraz
w zakresie tradycyjnego rzemiosła, ponieważ szczególnie młodzi ludzie są mniej chętni do podjęcia nauku
w celu nabycia takich umiejętności. Tymczasem, by utrzymać konkurencyjność branż UE związanych z
modą nowoczesne umiejętności muszą współistnieć z umiejętnościami technicznymi i tradycyjnymi oraz z
know-how, stanowiącymi rdzeń europejskiej tradycji wytwórczej. Jeżeli te umiejętności nie zostaną
podtrzymane i przekazane młodszym pokoleniom, może dojść do zaniknięcia w Europie wielu działalności
związanych z tymi specyficznymi umiejętnościami.
Jeżeli branże UE związane z modą mają nadal przeobrażać się z branż pracochłonnych wykorzystujących
tradycyjne rozwiązania techniczne w branże oparte na wiedzy, konieczne jest dokonanie zmian w zakresie
kształcenia zawodowego.
Podejmowane starania należy zdaniem KE skoncentrować na następujących kluczowych obszarach:
dalszym zabezpieczeniu i rozwoju kluczowej wiedzy i umiejętności w zakresie danego zawodu,
promowaniu nowoczesnych umiejętności i kwalifikacji oraz przedsiębiorczości. Wielu potencjalnych
pracowników, w szczególności osoby młode, często nie jest świadomych wszystkich możliwości, jakie daje
im łańcuch wartości w przemyśle związanym z modą.
KE uważa, że niezbędne jest wzmocnienie partnerstw między sektorem kultury i sektorem kreatywnym,
partnerami społecznymi i instytucjami edukacyjnymi oraz placówkami szkoleniowymi, zarówno poprzez
szkolenia wstępne, jak i ustawiczny rozwój zawodowy, w celu dopilnowania, aby kształcenie i szkolenie
zawodowe lepiej odpowiadało potrzebom branż związanych z modą. Należy przy tym wykorzystywać
istniejące mechanizmy (takie jak sektorowe europejskie rady ds. umiejętności czy europejska klasyfikacja
umiejętności, kompetencji i zawodów (ESCO)). Unia Europejska finansuje m.in. prace Europejskiej Rady
3
ds. umiejętności sektorowych w przemyśle włókienniczym, odzieżowym i skórzanym2. Istotna jest
bowiem koordynacja wdrażanych inicjatyw oraz współpraca na rzecz poprawy wizerunku sektora,
zwiększania świadomości ścieżek kariery i możliwości związanych z modą wśród młodych osób oraz
poprzez promowanie tradycyjnych umiejętności i rzemiosła przy zastosowaniu nowoczesnych technik
komunikacyjnych. Ponadto KE uważa, że w celu zachęcenia do łączenie wzornictwa i opracowywania
nowych produktów z innowacjami technologicznymi i pozostałymi innowacjami istotne jest promowanie
współpracy między projektantami z jednej strony a naukowcami i inżynierami w dziedzinie
materiałoznawstwa z drugiej oraz w rezultacie promowanie tworzenia umiejętności mieszanych.
Zdaniem Komisji działania ukierunkowane na przyuczenie do zawodu oraz kształcenie i szkolenie
zawodowe można wesprzeć poprzez lepsze wykorzystanie Europejskiego Funduszu Społecznego i
europejskiego Funduszu Spójności oraz poprzez rozpowszechnianie dobrych doświadczeń.
•
Dostęp do finansowania
Niewielki rozmiar przedsiębiorstw działających w sektorze kultury i sektorze kreatywnym, niepewność co
do popytu na ich produkty, złożoność ich planów biznesowych i niewielka ilość materialnych aktywów
trwałych stanową przeszkody dla pozyskania finansowania zewnętrznego. Fnansowanie kapitałowe,
inwestycje „aniołów biznesu”, kapitał podwyższonego ryzyka i gwarancje choć stanowią ważną
alternatywnę, nie są w pełni wykorzystywane. Istnieją również dowody na lukę rynkową w przypadku
finansowania działań eksportowych.
Komisja zakłada, że w związku z tym, instytucje finansowe muszą poszerzyć wiedzę o potencjale
gospodarczym sektorów kreatywnych, w tym związanych z modą i rozwinąć swoje możliwości oceny
przedsiębiorstw, w oparciu o wartości niematerialne. Równocześnie zakłada się pomoc dla
przedsiębiorców z sektorów kreatywnych w lepszym zrozumieniu wymogów planowania biznesowego i
alokacji środków w celu finansowania swojej działalności i jej rozwijania.
Do 2020 r zakłada się mobilizację szerokiego spektrum szczególnego i ogólnego wsparcia finansowego, w
szczególności w ramach programów „Kreatywna Europa” COM(2011) 785, „Erasmus dla wszystkich”
COM(2011) 788, funduszy polityki spójności3, „Horyzont 2020” COM(2011) 809, COSME COM(2011) 834
oraz instrumentu „Łącząc Europę” COM(2011) 665.
•
Zasięg międzynarodowy
KE ocenia, że tzw. inteligentna internacjonalizacja i polityka promocji eksportu jest konieczna, aby
umożliwić większości małych organizacji i przedsiębiorstw działanie w środowisku globalnym i dotarcie do
nowych odbiorców i rynków na całym świecie.Dlatego, zakłada się promowanie internacjonalizacji MŚP i
działania zmierzające do otwierania nowych rynków. W komunikacie „Małe przedsiębiorstwo, wielki
świat” COM(2011) 702 Komisja określiła strategię na rzecz wsparcia MŚP na rynkach międzynarodowych,
w szczególności poprzez wzmocnienie usług wsparcia przedsiębiorstw oraz poprawę koordynacji i
wykorzystania zasobów (np. EEN – Europe Enterprise Network: Europejska Sieć Przedsiębiorczości) w celu
zapewnienia wsparcia dostosowanego do potrzeb.
2
3
http://europeanskillscouncil.t-c-l.eu
http://ec.europa.eu/regional_policy/what/future/proposals_2014_2020_en.cfm
4
W celu zgromadzenia informacji i promowania usług na rzecz MŚP dotyczących w szczególności
internacjonalizacji Komisja dokona „mapowania” istniejącego wsparcia na rzecz MŚP w państwach
trzecich, kierowanego do branż związanych z modą. Ma to umożliwić określenie i zlikwidowanie wszelkich
istniejących braków. Zidentyfikowane zostaną państwa (cztery do sześciu) kluczowe dla branż związanych
z modą, w celu opracowania struktur wsparcia przedsiębiorstw i dopilnowania, we współpracy z
przemysłem, aby struktury te spełniały konkretne potrzeby europejskich branż związanych z modą.
•
Działania międzysektorowe i ponadsektorowe
Na pograniczu pomiędzy sztuką, biznesem i technologią, sektor kultury i sektor kreatywny mają pozycję
strategiczną, która pozwala im wywołać efekty zewnętrzne w innych gałęziach przemysłu. Dlatego
Komisja chce stworzyć powiązania pomiędzy różnymi dziedzinami polityki, w szczególności: kultury,
edukacji, przemysłu, spraw gospodarczych, turystyki, rozwoju miejskiego i regionalnego oraz planowania
przestrzennego. Wymaga to rozwoju lepszej polityki i instrumentów w zakresie wsparcia biznesu oraz
koordynacji
Propagowanie odpowiedniego otoczenia regulacyjnego i wzmacniania MŚP ma się odbywać zgodnie z
wdrażanym już programem Small Business Act COM(2008) 394 / (COM(2011) 78. Jest to szczególnie
istotne dla sektora kultury i sektorów kreatywnych, gdzie dominują małe przedsiębiorstwa
i mikroprzedsiębiorstwa.
•
Nowe modele działalności gospodarczej
Branże związane z modą dokonują znacznych inwestycji w kapitał niematerialny (wzornictwo, marketing,
oznaczanie marki itp.) i innowacje inne niż technologiczne, które stanowią ważne czynniki zwiększające
wartość materiałów, produktów i procesów w zakresie mody. Ponadto na żadną inną branżę wrażliwość i
sezonowość trendów nie wpływa tak silnie jak na modę.
Innowacje ukierunkowane na użytkownika stały się jednym z motorów napędzających branże związane z
modą. Przedsiębiorstwa z tej branży systematycznie polegają na konsumentach jako na źródle i
współtwórcach innowacyjnych pomysłów.
Komisja proponuje zatem działanie na rzecz zachęcania do obierania nowych modeli działalności
gospodarczej i komercyjnego wykorzystania kreatywnych pomysłów, które to działania mają prowadzić
do oferowania towarów wyższej klasy, bardziej zindywidualizowanych i spełniających oczekiwania
konsumentów.
Ponadto, KE uważa, że należy wspierać zintegrowane projekty na rzecz badań i innowacji ukierunkowane
na konsumentów w celu podbijania nowych rynków i zdobywania nowych konsumentów poprzez
oferowanie im innowacyjnych, wykonywanych na zamówienie i zindywidualizowanych materiałów,
produktów i usług o wysokiej wartości dodanej.
Wiele nowych możliwości powstaje w branżach związanych z modą w wyniku inicjatyw
międzysektorowych, w ramach których wykorzystuje się potencjał nowych technologii i materiałów (np.
5
stosowanie nanomateriałów lub inteligentnych wyrobów włókienniczych). KE podkreśla, że należy
promować tego rodzaju dokonania w celu zwiększenia kreatywności prowadzącej do projektowania i
opracowywania nowych produktów i usług.
W długiej perspektywie Komisja zamierza rozpocząć prace nad identyfikacją nowych modeli działalności
gospodarczych wynikających ze stosowania technologii cyfrowych, a także opracować środki na rzecz
zachęcania do większego wykorzystania tych technologii (zarówno w ramach kontaktów B2B, jak i
kontaktów między przedsiębiorstwami a konsumentami (B2C)).
Jednocześnie Komisja apeluje do państw członkowskich, aby na wszystkich szczeblach władz terytorialnych
i angażując niezbędne zainteresowane podmioty publiczne i prywatne, podejmowały następujące
działania:
- pełną ocenę potencjału sektora kultury i sektora kreatywnego (SKK) i uwzględnianie ich w strategiach
rozwoju na wszystkich poziomach, w szczególności strategii inteligentnej specjalizacji
- wzmocnienie współpracy w ramach tych sektorów oraz z innymi sektorami, takimi jak technologie
informacyjno-komunikacyjne czy turystyka
- popieranie i ułatwianie tworzenia platform, sieci i klastrów pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi
podmiotami publicznymi i prywatnymi, które są istotne dla SKK
- wspieranie ustrukturyzowanych partnerstw między SKK, partnerami społecznymi i wszystkimi
rodzajami instytucji edukacyjnych i szkoleniowych, w tym na rzecz rozwoju praktyk zawodowych
- wspieranie uznawania kwalifikacji w zakresie nieformalnego i pozaformalnego kształcenia i szkolenia w
dziedzinach, które są istotne dla SKK;
- poprawę gotowości instytucji finansowych do inwestowania oraz gotowości sektora SKK do absorpcji
inwestycji, jak również opracowanie specjalnych instrumentów inżynierii finansowej, w szczególności
programów gwarancji, w tym poprzez odpowiednie wykorzystanie przyszłego programu „Kreatywna
Europa” i funduszy polityki spójności;
- wsparcie SKK w poszukiwaniu i testowaniu nowych strategii poszerzania grona odbiorców i modeli
działalności gospodarczej, które są istotne dla ery cyfrowej;
- zachęcanie SKK do badania i zwiększenia swojej obecności na rynkach międzynarodowych, w tym
poprzez rozwój międzynarodowych partnerstw i współpracę z krajami trzecimi.
SYTUACJA BRANŻY KRAWIECKIEJ I RZEMIOSŁ ODZIEŻOWO-WŁÓKIENNICZYCH W POLSCE
Zidentyfikowane problemy:
Systematyczne kurczenie się branży krawieckiej i rzemiosł odzieżowo włókienniczych na skutek wypadania
z rynku poszczególnych firm rzemieślniczych i problemów z sukcesją międzypokoleniową.
Przyczyn tego stanu rzeczy można doszukiwać się w wielu zjawiskach: zarówno globalnych,
makroekonomicznych, jak i lokalnych oraz zachodzących w samych przedsiębiorstwach rzemieślniczych.
Zakłócenie konkurencji w związku z zalewem polskiego rynku, począwszy od lat 90-tych, tanimi towarami z
krajów trzecich oraz niekontrolowanym rozwojem masowego handlu ulicznego i bazarowego,
spowodowały sukcesywne wypadanie z rynku rodzimych producentów odzieży.
6
Upadek zakładów rzemieślniczych nie jest zjawiskiem odosobnionym. Podobne problemy (stopniowe
zubożenie i w końcu wypadanie z rynku) dotknęły również duże zakłady przemysłowe takie jak: Cora, Leda,
Pabia, Vistula, Bytom, Fasty itp., a wraz z nimi instytucje wzornictwa przemysłowego.
Systematyczny i masowy napływ wyrobów i towarów z zagranicy po niskich cenach wypiera nadal i zubaża
rodzimą produkcję i wytwórczość, ponieważ ceny polskich wyrobów są niekonkurencyjne mimo lepszej
jakości.
Firmy, które przetrwały cierpią na niedobór środków obrotowych na bieżącą działalność i brak rezerw na
działania rozwojowe.
Brak powszechnego samorządu gospodarczego przy jednoczesnym spadającym zainteresowaniu
zrzeszaniem się przedsiębiorców w organizacjach branżowych i zawodowych, powoduje, że głos rzemiosł
krawieckich i odzieżowo włókienniczych jest słabo słyszalny a organizacje rzemieślnicze nie mają
wystarczającego potencjału ludzkiego, materialnego i finansowego do reprezentowania interesów tych
branż.
Wprowadzenie dobrowolności zrzeszania się na początku lat 90-tych spowodowało osłabienie branżowych
organizacji rzemiosła działających na szczeblu lokalnym z powodu masowego odpływu członków na fali
wolności gospodarczej.
Stopniowa likwidacja szkół zawodowych; obniżająca się jakość praktycznej nauki zawodu w warsztatach
szkolnych (przestarzałe warsztaty szkolne, programy nauki nie obejmujące najnowszych rozwiązań i
technologii dot. materiałów, urządzeń, modeli biznesowych).
Spadek prestiżu zawodu krawca i problem sukcesji w firmach rodzinnych i w konsekwencji spadające
zainteresowanie kształceniem w zawodach związanych z branżą krawiecką i włókienniczą.
Likwidacja szkół zawodowych, zmniejszająca się liczba aktywnych rzemieślniczych mśp, w tym oferujących
możliwość kształcenia zawodowego, upadek dużych zakładów odzieżowo-przemysłowych i wzornictwa
przemysłowego spowodowały, że dziś mamy do czynienia z niedoborem pracowników o odpowiednich
umiejętnościach i kwalifikacjach zawodowych.
Otoczenie administracyjne i regulacyjne oraz polityka państwa i samorządów lokalnych nie sprzyjają
odbudowie potencjału branży krawiecko odzieżowo włókienniczej. Przykładem są np. wygórowane
czynsze za lokale użytkowe ustalane przez władze samorządowe, w porównaniu do zdolności
ekonomicznej podmiotów wynajmujących.
Wysokie ceny nowoczesnych maszyn i urządzeń ograniczają znacząco a wręcz blokują wprowadzanie
innowacyjnych rozwiązań technicznych i technologicznych w zakładach rzemieślniczych, co ma przełożenie
na ich coraz niższą konkurencyjność.
Działania postulowane przez przedstawicieli rzemieślniczej branży krawiecko odzieżowo włókienniczej:
1. Wzmocnienie potencjału organizacji przedsiębiorców, poprzez wprowadzenie nowoczesnego
powszechnego systemu samorządu gospodarczego. Tylko silne organizacje mogą mieć faktyczny wpływ na
7
otoczenie regulacyjne przedsiębiorstw, działanie administracji państwowej i samorządowej, koordynować
wspólne działania członków, wzmacniające ich konkurencyjność i potencjał do wdrażania innowacji, w tym
technicznych i technologicznych oraz organizacyjnych.
2. Odtworzenie szkolnictwa zawodowego, które byłoby w stanie przygotowywać fachowców o wysokich
umiejętnościach zawodowych i dobrze przygotowanego do działalności gospodarczej lub podjęcia pracy
zawodowej u pracodawcy, przy równoległym wzmocnieniu wsparcia dla systemu kształcenia w rzemiośle.
3. Zapewnienie większej przejrzystości prawa gospodarczego i elastyczności prawa pracy; Zmniejszenie
obciążeń nakładanych na przedsiębiorców; Wprowadzenie sprzyjającej inwestycjom polityki podatkowej;
4. Lepsza koordynacja działań między resortami gospodarki, pracy i edukacji i przenoszenie dobrych praktyk
w tym zakresie ze szczebla centralnego na szczebel lokalny.
5. Wprowadzenie odpowiedniej polityki administracyjno-gospodarczej na szczeblu lokalnym, w tym w
zakresie lokalowo-czynszowym.
6. Działania przywracające rangę wzornictwu i projektowaniu oraz stymulowanie kultury indywidualności i
niepowtarzalności oraz zamiast kultury masowej.
7. Promowanie rodzimej produkcji, wspieranie MŚP w wychodzenia na rynki zagraniczne, w tym poprzez
pokazy, wystawy w kraju i zagranicą.
8. Zwiększenie dostępności środków finansowych na potrzeby działalności gospodarczej.
9. Wspieranie współpracy pomiędzy instytucjami szkolnictwa zawodowego, uczelniami wyższymi i
podmiotami gospodarczymi.
10. Kampanie publiczne promujące wśród młodzieży naukę zawodów związanych z branżą krawiecką
odzieżowo i włókienniczą jako atrakcyjną ścieżkę rozwoju zawodowego, realizowane we współpracy z
organizacjami rzemiosła.
11. Działania prewencyjne dot. niekontrolowanego i nielegalnego handlu tanimi produktami oraz
nieuczciwych praktyk handlowych; Zagwarantowanie warunków dla uczciwej konkurencji.
12. Wsparcie przekwalifikowywania się dorosłych przy współpracy organizacji branżowych i pracodawców.
13. Zapewnienie systemu wsparcia dla wspólnych działań przedsiębiorców tej samej branży, pozbawionego
tzw. barier wejścia. Obecne wsparcie dostępne ze środków funduszy unijnych promuje większe inicjatywy
(np. klastry czy parki technologiczne), niedostępne są natomiast środki na wspólne działania w skali mikro.
14. Zapewnienie wsparcia na rozwój firm istniejących i tworzenie w nich miejsc pracy. Obecne wsparcie
dostępne ze środków funduszy unijnych nieproporcjonalnie zbyt mocno promuje start-up’y.
8
Uwagi do propozycji Komisji Europejskiej
Komisja wymienia w Strategii szereg działań do podjęcia na rzecz bardziej sprzyjających warunków dla rozwoju
sektora kultury i sektora kreatywnego oraz zachęca Państwa Członkowskie do podejmowania podobnych na
ich szczeblu kompetencji. Działania te dotyczą w szczególności obszarów:
• Rozwój umiejętności
• Dostępie do finansowania
• Promocja nowych modeli biznesowych
• Dostępie do rynków międzynarodowych
• Lepsze powiązanie sektorów związanych z modą z innymi sektorami.
Kierunki działania zaproponowane w Strategii oceniamy jako właściwe i pozytywne. Jednak, jednocześnie
należy zauważyć, że choć w Strategii podkreśla się rolę rzemiosła i tradycji, to większość proponowanych
działań ukierunkowana większe przedsiębiorstwa i przemysł związany z modą. Wydaje się, że małym a
szczególnie mikro przedsiębiorstwom rzemieślniczym z tej branży bardzo trudno będzie się odnaleźć w
rzeczywistości określonej w dokumentach opublikowanych przez Komisję Europejską. Szczególnie mało
zachęcające są propozycje dot. dostępu do finansowania. A przecież mikro i małe firmy rzemieślnicze także
zapewniają wartościowe miejsca pracy i mogłyby, mając lepsze warunki rozwoju, oferować nowe, i przyczyniać
się tym samym do łagodzenia problemu bezrobocia. Będzie to możliwe tylko wtedy, jeśli oferowane
instrumenty wsparcia, w tym w zakresie dostępu do finansowania, będą skrojone na miarę ich potrzeb i
specyfiki.
Konsultacje Strategii uwzględniają na poziomie werbalnym kontekst Small Business Act, jednak, jak
stwierdzono powyżej, oceniamy, że większość działań, które zamierza realizować Komisja Europejska nie jest
na miarę potrzeb i specyfiki firm rzemieślniczych branży krawiecko odzieżowo włókienniczej. Dlatego, tym
większą rolę mają do odegrania władze krajowe, w tym na szczeblu regionalnym i lokalnym. Polscy
rzemieślnicy bardzo liczą na to, że Strategia ogłoszona przez Komisję Europejską zostanie poważnie
potraktowana przez polskie władze publiczne, gdyż jak dotąd, nie zapewniły one skutecznego wsparcia dla tej
branży, o czym świadczą wskazane wyżej problemy i postulowane działania.
Odnosząc się do konkretnych propozycji Komisji Europejskiej:
•
Zgadzamy się z opinią, że by utrzymać konkurencyjność branż UE związanych z modą nowoczesne
umiejętności muszą współistnieć z umiejętnościami technicznymi i tradycyjnymi oraz z know-how,
stanowiącymi rdzeń europejskiej tradycji wytwórczej. Jeżeli te umiejętności nie zostaną podtrzymane i
przekazane młodszym pokoleniom, może dojść do zaniknięcia w Europie wielu działalności związanych z
tymi specyficznymi umiejętnościami.
•
Zgadzamy się również z opinią, ze jeżeli branże UE związane z modą mają nadal przeobrażać się z branż
pracochłonnych wykorzystujących tradycyjne rozwiązania techniczne w branże oparte na wiedzy,
konieczne jest dokonanie zmian w zakresie kształcenia zawodowego oraz zapewnienie lepszego wsparcia
z funduszy UE, tym Europejskiego Funduszu Społecznego
•
KE ma rację twierdząc, że niezbędne jest wzmocnienie partnerstw między sektorem kultury i sektorem
kreatywnym, partnerami społecznymi i instytucjami edukacyjnymi oraz placówkami szkoleniowymi.
9
•
Podkreślenia wymaga również stwierdzenie KE, że propagowanie odpowiedniego otoczenia
regulacyjnego i wzmacniania MŚP musi się odbywać zgodnie z wdrażanym już programem Small Business
Act. Jest to szczególnie istotne dla sektora kultury i sektorów kreatywnych, gdzie dominują małe
przedsiębiorstwa i mikroprzedsiębiorstwa. Jednak, naszym zdaniem, warunkiem powodzenia działań
służących temu celowi jest, aby zasady określone w Small Business Act znalazły odbicie w rzeczywistości,
w tym w szczególności w działaniach władz krajowych wszystkich szczebli.
•
Naszym zdaniem apel Komisji, aby instytucje finansowe poszerzyły wiedzę o potencjale gospodarczym
sektorów kreatywnych, w tym związanych z modą i rozwijały swoje możliwości oceny przedsiębiorstw, w
oparciu o wartości niematerialne jest ważnym postulatem. Wątpliwości nasze jednak budzi, na ile KE i
władze krajowe są w stanie faktycznei stymulować tego typu podejście w instytucjach finansowych.
•
Komisja Europejska stwierdza, że do 2020 r zakłada się mobilizację szerokiego spektrum wsparcia
finansowego, w szczególności w ramach programów „Kreatywna Europa”4, „Erasmus dla wszystkich”5,
funduszy polityki spójności6, „Horyzont 2020”7, COSME8 oraz instrumentu „Łącząc Europę”9.
Przedstawiciele rzemieślniczej branży krawiecko odzieżowo włókienniczej wyrażają jednak głębokie
zaniepokojenie, czy proponowane instrumenty będą osiągalne dla mikro firm rzemieślniczych z tych
branż. Ich zdaniem, kluczową kwestią jest definicja innowacyjności oraz rola organizacji przedsiębiorców,
w tym w szczególności organizacji branżowych w planowaniu konkretnych instrumentów. Uważają, że
COSME czy Horyzont 2020 wydają się być programami bardzo odległym od codziennych wyzwań i
problemów mikro firm rzemieślniczych, zaś zasady ustalania co jest innowacyjne a co nie oparte na
sztucznych założeniach. Tymczasem, rozwój sektorów kreatywnych czy postulowana reindustrializacja
Europy nie może być realizowana kosztem braku wsparcia dla mikro i małych firm usługowych, gdyż one
mają również bardzo duży wpływ na kondycję rynków pracy, szczególnie lokalnych rynków pracy, a w
konsekwencję na kondycję całej gospodarki.
•
Poważnie niepokoi fakt, że Komisja niezmiennie nie dostrzega zagrożenia, że realizowanie zadań na rzecz
MŚP, w tym finansowanych z funduszy unijnych, bez rzeczywistego zaangażowania organizacji
przedsiębiorców i udzielenia im na ten cel stosowanego wsparcia, może być skazane na porażkę.
Podejście, bazujące jedynie na rozwijaniu Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości (Enterprise Europe
Network), bez zapewnienia odpowiedniego wsparcia na rozwój rzeczywistych organizacji
przedsiębiorców, partnerów społecznych i samorządu gospodarczego uznajemy za zbyt ograniczone, nie
gwarantujące powodzenia, tj. realizacji założonych celów Strategii.
Zastrzeżenie to dotyczy również działania określanego przez KE jako tzw. inteligentna internacjonalizacja
i polityka promocji eksportu.
•
4
5
6
7
8
9
Odnosząc się do koncepcji partnerstwa w planowaniu i wdrażaniu przedsięwzięć na rzecz sektorów
kreatywnych i budowania powiązań z innymi sektorami i dziedzinami życia, należy zwrócić uwagę, że
podejście partnerskie, powinno charakteryzować relacje nie tylko na linii <UE – państwa członkowskie>,
<instytucje UE – instytucje UE> czy <państwa członkowskie – państwa członkowskie>, ale również relacje:
<decydenci wszystkich szczebli – przedstawiciele poszczególnych branż gospodarki>.
COM(2011) 785
COM(2011) 788
http://ec.europa.eu/regional_policy/what/future/proposals_2014_2020_en.cfm
COM(2011) 809
COM(2011) 834
COM(2011) 665
10
•
W celu zgromadzenia informacji i promowania usług na rzecz MŚP dotyczących w szczególności
internacjonalizacji Komisja zamierza dokonać „mapowania” istniejącego wsparcia na rzecz MŚP w
państwach trzecich, kierowanego do branż związanych z modą. M.in. KE chce zidentyfikować państwa
(cztery do sześciu) kluczowe dla branż związanych z modą, w celu opracowania struktur wsparcia
przedsiębiorstw i dopilnowania, we współpracy z przemysłem, aby struktury te spełniały konkretne
potrzeby europejskich branż związanych z modą. Uważamy, że ograniczenie ukierunkowanego wsparcia
jedynie do kilku wybranych państw i przemysłu jest dyskryminujące. W każdym państwie członkowskim
powinny być rozwijane struktury wsparcia i powinny obejmować także mikro przedsiębiorstwa. Co
więcej, struktury te powinny opierać się na istniejących organizacjach branżowych, a nie sztucznie
tworzonych i kosztownych nowych strukturach. Tylko organizacje przedsiębiorców znają faktyczne
potrzeby przedsiębiorstw. Można odnieść wrażenie, że wielu urzędników nie zna realiów funkcjonowania
firm, nie rozumie warunków rynku, a świat mikro firm jest im obcy. Takim osobom łatwo jest przenosić
na papier różne pomysły, ale trudno jest je potem wdrożyć.
Warszawa, 19 listopada 2012 r.
11