Streszczenie rozprawy doktorskiej

lek. Arkadiusz Wilk
Retrospektywna ocena wyników leczenia operacyjnego oponiaków guzka siodła
tureckiego
Promotor: płk dr hab. n. med. Grzegorz Zieliński, prof. nadzw. WIM
STRESZCZENIE
Oponiaki guzka siodła tureckiego (oponiaki nadsiodłowe) to rodzaj oponiaków
nadnamiotowych
zaliczanych do oponiaków czołowo-podstawnych. Są to typowe guzy
przedniego dołu czaszki. To łagodne nowotwory o litej budowie, charakteryzujące się
ekspansywnym, zwykle powolnym wzrostem, wywodzące się z komórek meningotelialnych
pajęczynówki. Są dość dobrze odgraniczone od otaczającego mózgu, ale nie mają torebki. Do
tej grupy oponiaków zalicza się guzy wyrastające z okolicy guzka siodła tureckiego,
płaszczyzny klinowej, bruzdy skrzyżowania wzrokowego, przepony siodła lub okolicy rąbka
klinowego. Częstość ich występowania oceniana jest określana na 12,8% wszystkich
oponiaków ośrodkowego układu nerwowego. Etiopatogeneza jest zróżnicowana. Przy tym są
guzami skąpoobjawowymi. Dlatego badanie kliniczne i dodatkowo diagnostyka obrazowa
powinny być przeprowadzone ze szczególną ostrożnością i dociekliwością, wspomaganą pracą
innych specjalistów, tj. okulistę i endokrynologa. Podstawowym leczeniem jest leczenie
operacyjne, które czasami jest wspomagane radioterapią. Odpowiednio przeprowadzona
operacja daje dużą szansę wyleczenia.
Podstawowymi celami pracy była ocena:
1) wyników leczenia chirurgicznego oponiaków guzka siodła z wykorzystaniem kraniotomii
czołowej przypodstawnej jednostronnej,
2) czynności hormonalnej układu podwzgórzowo-przysadkowego,
3) okulistyczna.
Dla realizacji w/w celów oceniano:
 doszczętność leczenia operacyjnego na podstawie skali Simpsona oraz wyników przed
i pooperacyjnych badań MR okolicy skrzyżowania wzrokowego,
 funkcje układu podwzgórzowo-przysadkowego w okresie pooperacyjnym w odniesieniu do
czynności tego układu w okresie przedoperacyjnym,
 czynność narządu wzrokowego (ostrość widzenia i pole widzenia) w okresie pooperacyjnym
w odniesieniu do czynności tego układu w okresie przedoperacyjnym.
W okresie od 1 stycznia 2000 roku do 31 lipca 2012 roku w Klinice Neurochirurgii
Wojskowego Instytutu Medycznego hospitalizowano 18 696 chorych, w tym z rozpoznanym
guzem ośrodkowego układu nerwowego było 4 612 chorych. Materiał pracy stanowiło 83
chorych z oponiakiem guzka siodła tureckiego spośród 749 chorych z rozpoznanym
oponiakiem wewnątrzczaszkowym. U wszystkich chorych poddanych analizie dokonano 67
retrospektywnego przeglądu dostępnej dokumentacji medycznej: historie chorób, książki
operacyjne,
formularze
opisów
operacji,
dostępna
dokumentacja
radiologiczna
i
histopatologiczna.
Do badania włączono 83 kolejno leczonych chorych, tj. 71 kobiet (85%) i 12 mężczyzn
(15%), w wieku od 24 do 74 lat (średnia: 51,9; odchylenie standardowe: 11,2).
U wszystkich chorych w okresie przed i pooperacyjnym wykonano badania obrazowe
MRI głowy wg jednolitego protokołu, badania okulistyczne z oceną ostrości wzroku i pola
widzenia, a także badania hormonalne oceniające czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego (ocena ciężaru właściwego i osmolalności moczu, poziom kortyzolu we
krwi, oraz poziomy hormonów TSH, fT3 i fT4, LH, FSH i testosteronu). Wszyscy pacjenci byli
leczeni operacyjnie z wykonaniem kraniotomii czołowej przypodstawnej, jednostronnej,
czasami dwuczołowej i pterionalnej. W badaniach histopatologicznych potwierdzono usunięcie
oponiaka guzka siodła.
W 69 z 83 przypadków stan przed operacją nie różni się od stanu po operacji w zakresie
badanych hormonów przysadkowych. W jednym uległ nawet poprawie. U 13 pacjentów
wystąpiły zaburzenia hormonalne: w 5 przypadkach zaobserwowano pogorszenie czynności
gonadotropowej, w 3 przypadkach zaobserwowano pogorszenie czynności tyreotropowej,
w jednym stwierdzono zaburzenia czynności kortykotropowej, a w dwóch zaburzenia
czynności kortykotropowej i tyreotropowej łącznie i w kolejnych dwóch przypadkach
pogorszenie wszystkich składowych hormonalnych. W efekcie pooperacyjnym zwraca uwagę
fakt, że funkcja przysadki reprezentowana przez cztery składowe (objawy moczówki prostej,
czynność kortykotropowa, czynność tyreotropowa i czynność gonadotropowa) zależy istotnie
statystycznie od objętości guza i to tak, że wzrost objętości guza powoduje obniżenie funkcji
w co najmniej jednej ze składowych (tzn. korelacje są ujemnie istotne statystycznie).
W grupie 83 chorych przed operacją stwierdzono: zaburzenia ostrości widzenia u 76
chorych (91%), pogorszenie pola widzenia u 74 chorych (89%). Po leczeniu operacyjnym
u jednego chorego doszło do pogorszenia ostrości widzenia (przypadek 25), u 10 (12%)
chorych stan ostrości widzenia nie uległ zmianie do co stanu wyjściowego, a u 72
(86%)pacjentów stwierdzono poprawę. W zakresie pola widzenia też tylko u jednego pacjenta
stwierdzono pogorszenie (przypadek 25), stan bez zmian był u 9 (10%) chorych
i poprawę pola widzenia stwierdzono u 73 (87%) pacjentów.
W badaniu histopatologicznym stwierdzono, że u kobiet jak i mężczyzn najczęściej
występuje meningioma meningotheliale (odpowiednio: K – 49,3%; M – 5%) i meningioma
transitionale (odpowiednio: K – 36,6%; M – 16,7%).
Nie obserwowano w badanej grupie istotnych powikłań pooperacyjnych wynikających
z charakteru operacji.
Pierwszy stopień doszczętności usunięcia guza wg skali Simpson wykonano u 4
pacjentów (5%), drugi stopień u 74 pacjentów (89%), trzeci stopień u 1 pacjenta (1,21%),
czwarty stopień u trzech pacjentów (3,61%), a biopsji guza nie wykonywano u żadnego
pacjenta. Tylko w dwóch przypadkach doszło do odrostu guza, co stanowi 2,5% całej badanej
grypy.
Wnioski
1. Retrospektywna ocena wyników leczenia neurochirurgicznego oponiaków guzka siodła
tureckiego z wykorzystaniem kraniotomii czołowej przypodstawnej jednostronnej
przeprowadzonego we wszystkich przypadkach przez jednego chirurga wskazuje na wysoką
skuteczność i bezpieczeństwo tego postępowania.
2. Przeprowadzone leczenie chirurgiczne miało nieznaczny, nieistotny statystycznie wpływ na
czynność hormonalną układu podwzgórzowo-przysadkowego.
3. Potwierdzono wysoką skuteczność zaproponowanego postępowania w leczeniu zaburzeń
widzenia u chorych leczonych z powodu oponiaka guzka siodła tureckiego.
4. Przeprowadzona analiza wykazała również, że przed i pooperacyjne oznaczenia
hormonalne, poza badaniem okulistycznym, powinny być standardem postępowania
u chorych leczonych z powodu oponiaka guzka siodła tureckiego.