Opis - Budowa Muzeum Wojska Polskiego

052101
KONKURS NA KONCEPCJĘ URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNĄ
KOMPLEKSU MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W CYTADELI
WARSZAWSKIEJ
PROLOG
W głąb spada olbrzymi mur, wsparty na potężnych odkosach ziemnego wału.
Za murem i za jego fosą, głęboko w dole, rosną drzewa olbrzymie, których
wierzchołki mało-wiele przerastają dachówkę muru. Koślawe widły, konary,
nagie gałęzie i wici tych drzew huczą w nocy wzdłuż rzeki Wisły. - Wicher dmie.
- Głęboka noc. - Żołnierz moskiewski przechadza się pomiędzy Iwanowskiemi
wrotami i wnęką, gdzie stoją słupy szubienicy. Kiedyniekiedy ten człowiek
wstrzymuje mierzone kroki odchyla z nad ucha wielkim palcem rękawicy brzeg
baszłyka i nasłuchuje, jak wicher w konarach wspaniałych drzew śwista,
skowycze i łka, - jak wąż śniegowy, oplatając drzewo szubienicy szeleszce.
JĘK W WICHRZE
(między mogiłami)
- Kiedyż uniesiem głów ponad zbroczone wezgłowie, kiedyż na ludu łonie
spoczniemy w sławy koronie, - któż nam odpowie?
ŚNIEGOWY WĄŻ
(podnosi z nad mogił głowę i, oplatając drzewo szubienicy, szeleszcze):
- Nikt wam nie zmąci snów - grobom wkopanym w mogiły, mocy, strąconej w
dół zgniły... Niewola wieje przez sioła, niewola idzie przez miasta, szlak wasz
szalejem zarasta. Nikt was nie woła...
ŻOŁNIERZ MOSKIEWSKI
(bije pokłon i żegna się krzyżem trzykrotnym:)
- Gospodi pomiłuj! Gospodi pomiłuj! Gospodi pomiłuj! ...
(Stefan Żeromski "Róża")
... I prorokowałem tak jak polecił mi
i wstąpił w nich duch i ożyli
i stanęli na własnych nogach.
Wojsko wielkie, bardzo, bardzo.
(z Księgi Ezechiela)
"WOJSKO" w swojej genezie jest związane z pojęciami "umocnić, być wolnym,
siła, okazywać siłę, dzielny człowiek, wielki orszak, bogactwo, siła młodości,
połączenie
oddziałów,
dzielny,
z
dobrej
rodziny,
właściciele
ziemscy
podlegający obowiązkowi zatrudnienia do służby wojskowej pewnej liczby
mężczyzn, bohaterowie nie posiadający wielkiej własności, WSZYSTKIE SIŁY
ZBROJNE LUDU".
Wojsko Polskie nie jest tym samym, czym jest Wojsko Niemieckie, albo czym
jest Wojsko Rosyjskie. Muzeum Wojska Polskiego nie będzie tym samym czym
będą inne Muzea Innych Wojsk.
Koszary Gwardii Koronnej, wojska walczącego w obronie Konstytucji 3 Maja, w
obronie Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Isurekcji, a potem w okresie
napoleońskim i w samotnych zmaganiach roku 1831, są świadkiem epoki
czynów wojskowych.
Izba senatorska i poselska po wysłuchaniu wniosków kommissji sejmowych, zważywszy
potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy postanowiły i stanowią.
Art.1. Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego, i W. X. Litewskiego
to jest kolor biały z czerwonym.
Art.2. Wszyscy Polacy, a mianowicie wojsko Polskie te kolory nosić mają w miejscu gdzie
takowe oznaki dotąd noszonymi były.
Kuryer Polski Nro 415, wtorek dnia 8 lutego r. 1831
Miejsce jest święte, a pozostałości budowli są tym, co się ostało przed
totalitaryzmem niemieckim i rosyjskim. Są ORYGINAŁEM.
Brama Straceń i X Pawilon są z kolei świadkiem epoki tragicznej i bohaterskiej.
...Wolność nie znosi połowiczności. Niewola albo zupełna równość, Mikołaj albo oddanie ludowi
wszystkich praw, teraz możecie wybierać… Przyjęte na posiedzeniu dnia 30 października 1835
r. w koszarach polskich żołnierzy w Portsea, Portsmouth. Następuje 147 podpisów...
Stali się socyalistami z patryotyzmu...
Witold Narkiewicz-Jodko, Historya i System Socyalizmu Utopijnego Wśród Emigracyi Polskiej
...Chcąc mieć myśl nową trzeba przeskoczyć przez te przeciętne prawdy.
Józef Piłsudski
Oś kompozycyjna zespołu Koszarów jest zarazem osią Cytadeli, a także osią
dzisiejszej Alei Wojska Polskiego. Ta oś, przechodząca też przez Bramą
Straceń i przecinająca Wisłę, jest naważniejszą przesłanką przestrzenną i
symboliczną dla zespołu projektowanego Muzeum w skali urbanistycznej i
architektonicznej. Drugą, prostopadłą do niej osią, jest ulica Gwardii.
Projektowana budowla Muzeum ma swój początek w miejscu dawnego
głównego korpusu Koszarów (od strony wschodniej), a następnie rozwija się w
stronę dawnego Placu Gwardii (na zachód) i obydwu jego skrzydeł bocznych
(na północ i na południe). Dzisiejsza granica budowli Muzeum jest ograniczona
warunkami Konkursu, ale jej forma powinna być w przyszłości przynajmniej
uzupełniona do obrysu Koszarów.
Projektowana bryła Muzeum jest uniesiona ponad ziemię na wysokość około
15m. Wyrasta z ziemi, ale już do niej w pełni nie należy, jest jakby w niebie.
Tam jest umieszczony cały program muzealny. Na ziemi pozostaje tylko
ekspozycja plenerowa i, w miarę możliwości, istniejąca zieleń.
Podniesienie bryły pozwala na zachowanie tej swoistej relikwi, jaką są polskie
fundamenty.
Projektowana konstrukcja będzie miała posadowienie punktowe.
Struktura funkcjonalno-przestrzenna projektowanego Muzeum jest oparta na
module użytkowym 900 m2, kwadratu o boku 30m, i ma charakter jednorodny w
obydwu kierunkach. To może dać możliwość swobodnego kształtowania funkcji
i dostosowania do aktualnych i przyszłych potrzeb, w tym również przestrzeni
wystawienniczej. Dwa połączone moduły dają powierzchnię 1.800 m2, co może
pozwolić na modułową organizację powierzchni ekspozycji historycznodydaktycznej. W ramach zadanych granic opracowania mieści się w sumie
ponad 50 modułów, co daje około 50.000 m2 powierzchni liczonej w osiach.
Tyle samo jest zadaszonej powierzchni na poziomie terenu, przeznaczonej w
dużej mierze na ekspozycję plenerową. Poza granicami opracowania może się
zmieścić w przyszłości drugie 50 modułów. W siatce modularnej co czwarte
pole modularne jest pozostawione puste w celu doświetlenia przestrzeni na
poziomie terenu.
Struktura konstrukcyjna jest oparta na module 15m.
Budynek Muzeum składa się z ogólnodostępnego kompleksu upowszechniania
(sale wystawowe 22.500 m2, biblioteka z czytelnią 1.500 m2, obsługa
publiczności 1.500 m2 , w sumie 25.500 m2) i z pozostałych mniej dostępnych
funkcji (kompleks pozyskiwania itd. 400 m2, kompleks magazynów 7,500 m2,
zespół pracowni konserwatorskich 1.900 m2, kompleks naukowy i adm. 2.500
m2, zaplecze techn. i gosp. 1.200 m2, w sumie 13.500 m2).
Dwie główne osie kompozycyjne całego zespołu architektonicznego, tak
historycznego jak i projektowanego, są zarazem osiami organizującymi jego
komunikację zewnętrzną, wewnętrzną oraz zasady funkcjonowania. Główme
wejścia, schody, schody ruchome, windy są umieszczone w liniach dwóch
głównych osi kompozycyjnych. Oś ulicy Gwardii może dzielić Muzeum w ten
sposób, że od strony miasta może być na przykład przestrzeń ekspozycyjna, a
od strony Wisły, magazyny, pracownie, zaplecza itd.
Komunikacja pionowa, ewakuacyjna, szachty techniczne, pomieszczenia
pomocnicze mogą być zlokalizowane w modułach pustych.
Nowy układ komunikacyjny jest oparty na istniejącym. Główny dojazd nie
powinien być zastawiony parkingiem. Parking na około 300 samochodów i
około 20 autokarów jest zlokalizowany od strony ulicy Cudnowskiej, co jest
równocześnie niedaleko Bramy Straceń.
Istniejąca zieleń wysoka stała się elementem architektonicznym Cytadeli.
Proponowana idea zakłada możliwie najmniejszą ingerencję w tym zakresie.
Istniejące na terenie Cytadeli rosyjskie zabytki militarne i polskie zabytki cywilne
stwarzają niepowtarzalną atmosferę i są prawdziwą opowieścią o historii
sięgającej dalej niż same budowle. Razem z projektowanym Muzeum będą
stanowiły w przyszłości całość przestrzenną, a może nawet użytkową.
Zadana granica opracowania nie obejmuje całości historycznego planu
Koszarów, ale można liczyć na jej korektę przynajmniej w rejonie X Pawilonu.
Dodatkowo, możnaby rozpatrzyć możliwość przebicia carskich wałów na osi
Alei Wojska Polskiego i otworzenie przestrzeni Muzeum na te Aleje. A z drugiej
strony wydaje się możliwa przebudowa Mauzoleum (z lat pięćdziesiątych) przy
Bramie Straceń. W ten sposób powastałaby czytelna oś kompozycyjna,
komunikacyjna i widokowa łącząca, poprzez Cytadelę, Wisłę z Placem
Inwalidów i dalej z niezrealizowanym Placem Grunwaldzkim.
Możnaby rozpatrzyć możliwość zlokalizowania miejsc parkingowych w rejonie
Alei Wojska i Placu. A z drugiej strony, w rejonie Bramy Straceń, po jednej i po
drugiej stronie Wisłostrady, biorąc pod uwagę isniejące pod nią przejście
piesze.
Możnaby rozpatrzyć możliwość ograniczenia parkowania w obrębie Cytadeli
zasadniczo tylko do stałych użytkowników i do osób starszych lub
niepełnosprawnych.
Alternatywnie do projektowanego nowego tunelu pod wałami, możnaby jeszcze
raz rozpatrzyć możliwości dostosowania Bramy Bielańskiej do standardów
użytkowych, poprzez obniżenie jezdni, biorąc pod uwagę jej głębokie
fundamentowanie.
Pozwoliłoby
to
zachować
narżonik Cytadeli w nienaruszonym stanie.
wyeksponowany
północny