Monika Smoleń - Rola kultury w rozwoju. Dlaczego warto

Monika Smoleń - Rola kultury w rozwoju. Dlaczego warto
inwestować w kulturę?
Rozwój jest procesem wielowymiarowym, odnosi się zarówno do środowiska naturalnego, przestrzeni
ekonomicznej, społecznej oraz kulturowej - traktowanych równorzędnie. Każdą z nich określają inne
zmienne, cele i mechanizmy, równocześnie jednak, powiązane są one silnymi współzależnościami. Podobnie
rozwój, każdego państwa, regionu czy miasta można rozpatrywać przez pryzmat różnych celów – w moim
przekonaniu jednak najistotniejszym wśród nich jest dążenie do stałego podnoszenia jakości życia
mieszkańców - rozumianej jako taka kombinacja czynników społecznych i ekonomicznych, która sprawia, że
dane miejsce staje się atrakcyjne żeby w nim mieszkać i pracować, które pozwala realizować złożone
wyzwania, daje wielość wyboru, dzięki którym każdy może realizować swoje zindywidualizowane aspiracje,
dążenia i potrzeby - pozwala na wybór pełniejszej, bardziej satysfakcjonującej i wartościowszej egzystencji.
Jak osiągnąć ten cel? Dróg dojścia jest zapewne wiele, ale z całą pewnością nie można mówić o
jakiejkolwiek z nich bez kultury, troski o dziedzictwo, rozwój przemysłów kultury i wspierania
społeczeństwa obywatelskiego.
W dyskusji nad strategiami rozwoju, kultura coraz częściej postrzegana jest jako czynnik wpływający na wzrost
atrakcyjności miast i regionów dla mieszkańców, turystów i inwestorów. Powszechnym staje się także
przekonanie, że kultura i jej przemysły to jeden z najszybciej rozwijających się sektorów gospodarki, kultura
staje się częścią światowej gospodarki, źródłem rentownych miejsc pracy i znaczących dochodów. Esencją
myślenia o kulturze w omawianych kategoriach jest stwierdzenie M. McLuhana
„z ery w której biznes był
naszą kulturą znaleźliśmy się w erze, w której kultura staje się także naszym biznesem”. Tezę tę
potwierdzają badania przeprowadzone na zlecenie KE w 2006 r, z których wynika, że w 2005 r. w sektorze
kultury i jej przemysłów w UE - 27 zatrudnionych było ponad 4,9 mln osób (tj .ok. 2,4%), a wkład tego
sektora w tworzenie PKB wynosił ok. 3% (tj. więcej niż np. przemysłu chemicznego!) . Trendy wzrostowe w tym zakresie
1
obserwowane są również w Polsce. W roku 2008 sektor kultury wytworzył 1,6% PKB Polski, a przemysł kreatywny 2,47% PKB Polski . Znaczenie gospodarcze sektora kultury i przemysłów kreatywnych było największe w najbardziej rozwiniętych
2
województwach: mazowieckim, pomorskim, dolnośląskim i śląskim. [za: Raport IBS, Znaczenie gospodarcze przemysłów kultury – wstęp do analizy problemu].
Kultura to jednak przede wszystkim ważny czynnik rozwoju społecznego. To dzięki kompetencjom
kulturalnym i uczestnictwu w kulturze z jednej strony budujemy swoją tożsamość, szacunek do tradycji,
poczucie przynależności do wspólnoty i jej historii, z drugiej jesteśmy bardziej kreatywni, innowacyjni,
otwarci i tolerancyjni. To właśnie te cechy są gwarantem rozwoju każdego społeczeństwa. Kultura jest więc
ważnym czynnikiem budowy kapitału społecznego, którego wspieranie jest zgodnie z Raportem Polska
2030 jednym z dziesięciu wyzwań rozwojowych przed jakimi staje dziś Polska. Pokłosiem raportu jest 9
horyzontalnych strategii rozwoju wśród nich Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego za przygotowanie
której odpowiada Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego
3
to dokument przełomowy w myśleniu o przyszłości naszego kraju. Kapitał społeczny definiujemy w dokumencie jako
wynikającą z zaufania oraz obowiązujących norm i wzorów postępowania, zdolność obywateli do mobilizacji i łączenia zasobów, która sprzyja kreatywności oraz wzmacnia wolę współpracy i
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:1
porozumienia w osiąganiu wspólnych celów – jako potencjał bez którego nie da się kreślić przyszłej wizji rozwoju kraju. Pojawienie się tematów zaufania, współpracy, kreatywności, kompetencji
społecznych w perspektywie polityki rozwoju, stanowi odpowiedź na nowe wyzwania, które stają przed Polską, jest także świadectwem zmieniających się globalnie czynników wpływających na proces
społeczno – ekonomicznego rozwoju państw. Ze względu na wieloaspektowość pojęcia „kapitał społeczny” obszar Strategii został określony niezwykle szeroko. Obejmuje kwestie związane zarówno
ze wspieraniem społeczeństwa obywatelskiego i społecznej partycypacji w życiu, inwestowaniem w edukację obywatelską i kulturalną, zapewnieniem dostępu do rzetelnej informacji jak i rolą
kreatywności i kultury w budowaniu wartości dodanej.
Podobne znaczenie kultury wskazano w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego z lipca 2010 r.,
stanowiącej podstawę dla polityki rozwoju regionalnego oraz dla ram finansowanych funduszy
strukturalnych w latach 2014-2020. W KSRR kultura jest traktowana, jako czynnik wspomagający wzrost
konkurencyjności regionów, z jednej strony poprzez wzmacnianie funkcji ośrodków metropolitarnych, z
drugiej jako obszar który sprzyja rozwojowi i wzrostowi znaczenia ośrodków subregionalnych, poprzez
wzmacnianie ich tożsamości, walkę z marginalizacją i wykluczeniem.
Inwestycje w kulturę pozwalają zatem nie tylko na ekonomiczny rozwój i wzrost naszej konkurencyjności,
ale także na wzmocnienie kapitału społecznego, którego niski poziom staje się zagrożeniem dla rozwoju
Polski. Rozwijanie kultury i kreatywności oznacza więc równoczesne inwestowanie w ochronę dziedzictwa,
rozwój i modernizację infrastruktury kultury, ale także, a może przede wszystkim edukacji kulturalnej kształcenia odbiorcy i jego kulturowych kompetencji.
1 Ekonomika kultury w Europie, Raport opracowany na zlecenie KE, KEA, 2006,http://ec.europa.eu/culture/key-documents/doc873_en.htm
#bad_nodepdf_word/economy_cult/executive_summary.pdf
2 Raport Instytutu Badań Strukturalnych, Znaczenie gospodarcze przemysłów kultury – wstęp do analizy problemu, Raport opracowany na
zlecenie NCK, Warszawa 2010
3 pełen tekst strategii po konsultacjach społecznych jest dostępny pod adresem: http://ks.mkidn.gov.pl/
Monika Smoleń - Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Więcej>
Powrót do programu
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:2