Locke, Hume, Berkeley
Transkrypt
Locke, Hume, Berkeley
dr Mieczysław Juda Filozofia z estetyką Zakład Teorii i Historii Sztuki ASP Katowice [email protected] [5] Systemy nowożytne: empiryzm Locke’a i sceptycyzm Hume’a [5] Systemy nowożytne: empiryzm Locke’a i sceptycyzm Hume’a a. empiryzm Johna Locke’a b. sceptycyzm Davida Hume’a John Locke [1632 Wrington – 1704 Oates] – angielski filozof, lekarz, polityk i ekonomista; twórca klasycznej postaci empiryzmu i liberalizmu – W Oksfordzie studiował chemię i medycynę, teologię i filozofię (zwł. pisma Kartezjusza, Gassendiego i Hobbesa) – osobisty sekretarz lorda Shaftesbury (min. ds kolonii) – Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, 1690 – Dwa traktaty o rządzie, 1689 – Listy o tolerancji, 1689 –1692 – Myśli o wychowaniu, 1693 filozofia: kontynuacja empiryzmu: dotychczas (Bacon): empiryzm badając empirycznie rzeczy zewnętrzne koncentrował się na kwestiach logicznych i metodologicznych teraz: Locke poddaje empirycznemu badaniu samo narzędzie ludzkiego poznania umysł WN: zwrot epistemologiczny i psychologiczna postać – teraz: nie poznanie bytu, ale pojęć o bycie; zmiana przedmiotu filozofii – z bytu na poznanie – zamiast metafizyki teoria poznania – program filozofii: geneza, pewność i granice ludzkiego poznania – główne znaczenie: poznawcze możliwości człowieka – cel: zbadanie i wyjaśnienie kwestii pochodzenia wiedzy - określenie granic poznania, co jest w zasięgu możliwości poznawczych, a co nie – umysł jak tabula rasa, odrzucenie idei wrodzonych (Kartezjusz) i wrodzonych nawyków (Leibniz) filozofia: radykalny empiryzm: – pojęcia i zasady ogólne jako uogólnienie konkretnych doświadczeń – doświadczenie jest źródłem idei poznawczych, ale też i zasad moralnych – wszystko co wiemy pochodzi z doświadczenia: (1) zewnętrznego, tj. zmysłowego (sensation) – zmysły dostarczają spostrzeżeń tak jak rzeczy na nie oddziałują (2) wewnętrzne (reflection) “postrzeganie własnego umysłu w momencie, gdy zajęty jest otrzymanymi ideami” WN: 1. John Locke: realista, uznaje obiektywne istnienie świata materialnego, ale bezpośredni przedmiot poznania to idee, które w umyśle są reprezentantami przedmiotów świata zewnętrznego, tzw. reprezentacjonizm 2. idee - element pośredniczący w poznaniu w relacji podmiot - przedmiot filozofia: idee proste (podział): pierwotne – pierwotne własności rzeczy: rozciągłość, kształt, ruch – obiektywne; przysługują rzeczom stale – postrzegane przez zmysły (wiele) wtórne – wtórne wł. rzeczy, wg. kontaktu podmiotu z przedmiotem: smak, barwa, dźwięk – w rzeczach nie istnieją, są tylko zdolnością rzeczy do wywoływania w nas określonych doznań – subiektywne – nie są stałe – przedmiot jednego zmysłu znaczenie Locke’a: *początek nowożytnego empiryzmu *tendencja do materialistycznego ujmowania zjawisk, rzeczywistości *punkt wyjścia do idealizmu subiektywnego G.Berkeleya *kontynuatorzy: Berkeley i Hume * nic nie istnieje oprócz idei i niczego poza naszymi ideami nie da się poznać David Hume [1711 – 1776 Edynburg] – filozof, pisarz i historyk urodzony w Szkocji, wychowany w Anglii, żyjący we Francji i w Anglii – najwybitniejsza postać Oświecenia angielskiego – kontynuator nurtu empirycznego – Badania dotyczące rozumu ludzkiego, 1748 – Badania dotyczące zasad naturalnych – Eseje moralne i polityczne – Naturalna historia religii filozofia: – przedmiot filozofii: człowiek i świat zamykający się w granicach ludzkiego doświadczenia i potrzeb – moc myślenia i doświadczenie potoczne – filozofia antropocentryzmu – przedmiot centralny: wiedza o człowieku – cele nauki a filozofia – człowiek i jego świat a byty metafizyczne WN: filozofia, to wiedza o człowieku i jego życiu – przedmiot poznania: nie rzeczy z którymi nie mamy bezpośredniego kontaktu, a przedstawienia rzeczy – władza umysłu to myślenie: przekształcanie, łączenie – idee i myśli: produkt złączenia impresji, ale nie chaotycznie, a wg. praw kojarzenia: podobieństwa, styczności czasowo-przestrzennej i zw. przyczynowych źródła poznania (wiedzy): 1. uchwycenie stosunków między ideami: matematyka, jej twierdzenia są pewne, oczywiste i niezależne od doświadczenia; związek między ideami ma charakter konieczny 2. stwierdzenie faktów danych bezpośrednio w doświadczeniu: poznanie faktów – nie na wiedzy o ideach, a na doświadczeniu krytyka związku przyczynowo–skutkowego – o relacji p-s nie możemy wnioskować a priori, a czy znamy ani z doświadczenia – w doświadczeniu konstatujemy jedynie następstwo faktów, czy zjawisk w czasie (błąd post hoc, ergo propter hoc) – Hume: post hoc, non propter hoc; nie ma żadnych podstaw ani rozumowych, ani empirycznych do uznawania związku p-s jako koniecznych; skąd je uznajemy? z przyzwyczajenia; znaczenie Hume’a – w poznaniu idei pewność, w poznaniu rzeczy prawdopodobieństwo – Hume to sceptycyzm, także ontologii, etyce, polityce, itp. George Berkeley [1685 Desert Castle – 1753 Oxford] – Irlandia, studia teologiczne w Dublinie; bp – duchowny anglikański Dublin, Londyn – podróże: Francja, Włochy, Am. Płn., wszędzie ostro zwalcza ateizm i liberalizm religijny, źródło: materializm Traktat o zasadach poznania ludzkiego, 1710 Trzy dialogi między Hylasem i Philonousem, Alkiforn, czyli pomniejszy filozof w siedmiu dialogach zawierający apologię chrześcijaństwa przeciwko tym, których zwą wolnomyślicielami, Dzienniki filozoficzne filozofia: – cel: zbudować doktrynę, która “potwornym systematom nędznej sekty ateistów” odbierze główny filar i sprzymierzeńca, tj. “doktryna materii, czyli substancji cielesnej” – źródła wiedzy: wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia (Locke) –> Berkeley: wszystko co wiemy o przedmiotach materialnych sprowadza się do spostrzegania, czyli wrażeń wielkości, kształtu, twardości, zapachu, barwy, smaku; rzeczy to kompleksy wrażeń WN: istnieć, to być postrzegany (esse est percipi) – podstawa idealizmu subiektywnego – status przedmiotów: realność przedmiotów poza świadomością nie ma sensu – stanowsko metafizyczne: realne istnienie przedmiotów, domów, rzek, gór, itp., to tylko rozpowszechnione mniemanie i nic więcej, tj. odmienne od tego, że umysł je postrzega – cała rzeczywistość to całokształt wrażeń-idei, a wszystkie one istnieją tylko w postrzegającym umyśle – nie istnieje obiektywnie żadna substancja cielesna, materialna; mniemanie realności ich istnienia, to tylko przesąd pojęcie materii – krytyka: nie istnieje jako realny byt niemożliwe jest istnienie samego ogólnego i abstrakcyjnego pojęcia materii nominalizm nie istnieją pojęcia ogólne, a tylko nazwy ogólne –> pojęcia ogólne to tylko nazwy pozbawione realnej treści całe poznanie dotyczy idei (wrażeń i refleksji) - treści świadomości (zgoda z Lockiem nie istnieje jednak substancja materialna jako nosiciel idei, ex. wiśnia to kolor, kształt, smak, zapach, itp. Wnioski: 1. rzecz nie jest niczym innym niż połączeniem wrażeń, postrzeżeń dostarczonych przez zmysły, ale żaden zmysł nie daje świadectwa istnienia rzeczy – słowo rzecz to pusty dźwięk [flatus vocis] 2. materia nie jest spostrzegana –> nie istnieje –> jest pustą nazwą Bóg i kwestie religijne: niebezpieczeństwo sprzeczności przyjęcie koncepcji Boga WN: wg. Berkeleya istnienie rzeczywistości i możliwość jej poznawania są całkowicie zależne od ducha przyroda ogół idei zmysłowych przedmiot wiedzy o przyrodzie świat rzeczy jako świat “znaków” znaczenie Berkeleya: zbudowanie stanowiska subiektywnego idealizmu wprowdzenie motywu “ostatecznych” konsekwencji świat [rzeczywistość] jako idea podmiotowa