poradnik metodyczny dla naucz praktyczna ELEKROTECHNIKA

Transkrypt

Zbigniew Eliasz
Praktyczna
elektrotechnika ogólna
Poradnik metodyczny dla nauczyciela
przedmiotu instalacje elektryczne
Projekt okładki: Radosław Pazdrijowski
Redakcja: Bożenna Chicińska
Redaktor prowadzący: Stanisław Grzybek
© Wydawnictwo REA, Warszawa 2010
ISBN 978-83-7544-235-9
Wydawnictwo REA s.j.
01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11
tel./fax: (22) 631-94-23, 632-21-15, 632-69-03, 632-68-82
http://www.rea-sj.pl
e-mail: [email protected]
Podręcznik i wszystkie pomoce dydaktyczne są chronione prawem.
Każdorazowe ich wykorzystanie w innych niż zastrzeżone prawem przypadkach
wymaga pisemnego zezwolenia wydawnictwa.
Skład: WMC s.c.; Warszawa ul. Frascati 1; [email protected]
Spis treści
WSTĘP
1. METODY KSZTAŁCENIA
Ćwiczenia laboratoryjne
Metoda projektów
Metoda tekstu przewodniego
5
7
8
9
10
2. Standardy kwalifikacji zawodowych technika elektryka
2.1.Podstawy prawne wykonywania zawodu
2.2.Opis zawodu i stanowiska pracy technika elektryka
2.2.1. Opis zawodu
2.2.2. Stanowiska pracy (przyporządkowane do
poziomów kwalifikacji)
2.3.Zadania zawodowe i składowe
2.4.Środki dydaktyczne w procesie kształcenia instalacji
elektrycznych (pracownie przedmiotowe)
2.5.Uwagi o realizacji
2.6.Standaryzacja kontroli i oceny wyników procesu kształcenia
12
12
13
13
3. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie technik elektryk
3.1.Założenia programowo-organizacyjne
3.1.1. Opis kwalifikacji absolwenta
3.1.2. Wymagania psychofizyczne właściwe w zawodzie
3.1.3. Przeciwwskazania lekarskie
3.1.4. Specyficzne wymagania kształcenia w zawodzie
3.2.Cele kształcenia i treści bloków programowych
3.2.1. Blok ogólnoelektryczny
3.2.2. Blok – produkcja i eksploatacja maszyn
i urządzeń elektrycznych
3.2.3. Blok – techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa
4. Plany nauczania – technik elektryk 311[08]
4.1. Plan nauczania – technikum czteroletnie
21
21
21
22
23
23
26
26
14
14
15
16
17
28
32
35
35
3
4.2. Plan nauczania – technikum uzupełniające
4.3. Plan nauczania – szkoła policealna
5. Porównanie programu nauczania z treściami podręcznika
„Praktyczna elektrotechnika ogólna” Wydawnictwa REA
5.1.Szczegółowe cele kształcenia i materiał nauczania przedmiotu
„Instalacje elektryczne”
5.1.1. Szczegółowe cele kształcenia przedmiotu
5.1.2. Materiał nauczania przedmiotu „Instalacje elektryczne”
5.2.Materiał nauczania a treści podręcznika
37
39
40
40
40
41
42
6. Planowanie pracy nauczyciela
6.1.Propozycja nauczycielskiego planu wynikowego
do przedmiotu instalacje elektryczne na podstawie
programu nauczania: 2106/T-5T,T-3,SP/MEN/1997.07.16
6.2.Przykładowe scenariusze lekcji
Scenariusz zajęć 1
6.3.Testy i kody
Test dwustopniowy nr 1
6.4.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 3
46
63
63
65
68
71
74
77
80
83
86
88
88
96
104
114
114
117
118
7. Bibliografia
120
4
46
WSTĘP
Przedstawiam państwu poradnik, który będzie pomocny nauczycielowi korzystającemu z podręcznika Praktyczna elektrotechnika ogólna Wydawnictwa
REA w zaplanowaniu i zorganizowaniu procesu kształcenia w zawodzie technik elektryk.
W poradniku zamieszczono:
− opis zawodu i stanowiska pracy elektryka,
− zadania zawodowe i składowe kwalifikacji zawodowych,
− podstawę programową kształcenia w zawodzie technik elektryk,
− plany nauczania technik elektryk 2106/T-5T,T-3,SP/MEN/1997.07.16,
− porównanie programu nauczania z treściami podręcznika Praktyczna
elektrotechnika ogólna Wydawnictwa REA,
− środki dydaktyczne proponowane w programie nauczania,
− przykładowy plan wynikowy do przedmiotu „instalacje elektryczne”,
− przykładowe scenariusze lekcji,
− przykładowe ćwiczenia,
− przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,
− wykaz literatury.
Przedstawioną w poradniku podstawę programową oraz propozycje autora
należy potraktować jako punkt wyjścia do opracowania własnych koncepcji:
planu, scenariuszy, ćwiczeń i testów, w zależności od predyspozycji zespołu
klasowego i lokalnych potrzeb społeczno-gospodarczych. Przedmiot „instalacje elektryczne” jest przedmiotem trudnym dla ucznia, który ukończył gimnazjum, a ponadto treści przedmiotu stanowią podstawę w nauce innych przedmiotów, takich jak: maszyny elektryczne, elektroenergetyka, energoelektronika, pracownie i zajęcia specjalizacyjne. Wskazane jest, aby zajęcia z przedmiotu
„instalacje elektryczne” prowadzone były różnymi metodami, ze szczególnym
uwzględnieniem metod aktywizujących, m.in. takich jak: metoda przewodniego tekstu, pokazu, ćwiczeń praktycznych, projektu i dyskusji.
W toku realizacji treści nauczania przedmiotu „instalacje elektryczne” bardzo przydatny dla nauczyciela i ucznia będzie podręcznik Praktyczna elektrotechnika ogólna Wydawnictwa REA, który w znacznej części jest skorelowany
z programem nauczania zawodu technik elektryk.
5
Charakterystyczną cechą tego podręcznika jest to, że zawarte w nim treści są starannie przygotowane, uwzględniają współcześnie stosowane normy,
przepisy, technologie i materiały instalacyjne, są bogato wyposażone w kolorowe rysunki, zdjęcia i schematy. Po każdym rozdziale następuje powtórzenie
i utrwalenie materiału w formie pytań kontrolnych, na które uczeń powinien
odpowiedzieć.
Poradnik metodyczny oraz wymieniony podręcznik ułatwią nauczycielowi
realizację niełatwych zadań, zarówno w kształceniu przedmiotowym, jak i modułowym. Pomogą w realizacji kształcenia zawodowego tradycyjnego, szkolnego, i pozaszkolnego (kursy, szkolenia).
Autor
6
1. METODY KSZTAŁCENIA
Metody praktyczne polecane w kształceniu zawodowym:
• metoda pokazu,
• ćwiczenia laboratoryjne,
• metoda projektów,
• metoda tekstu przewodniego.
Metoda pokazu umożliwia uczniom bezpośrednią obserwację przedmiotów, czynności i zjawisk. Metoda pokazu może być realizowana w klasie, w
pracowni, w warsztatach szkolnych oraz na stanowiskach pracy bezpośrednio
w zakładach pracy.
Pokaz może być traktowany jako wzór do naśladowania lub informacja,
może też zastępować operację roboczą, jeżeli w planie produkcyjnym nie ma
odpowiedniego zestawu sprzętu czy materiałów umożliwiających realizację
praktycznego nauczania.
Pokaz może być traktowany jako metoda samodzielna lub uzupełniająca
inną metodę, np. ćwiczenie, pracę produkcyjną, pogadankę, a nawet wykład
informacyjny. W nauce zawodu metoda pokazu umożliwia przede wszystkim
opanowanie ruchów roboczych, czynności i zabiegów technologicznych, sposobów pracy i procesów produkcji. Pokaz czynności, zabiegów i operacji technologicznych w wykonaniu nauczyciela wymaga należytego przygotowania
i sprawnego prowadzenia.
Metoda ćwiczeń umożliwia opanowanie przez uczniów umiejętności
intelektualnych i praktycznych
Ćwiczenia można podzielić na następujące grupy:
• ćwiczenia wyrabiające umiejętności zastosowania przyswojonej wiedzy
(rozwiązywanie zadań, wykonywanie obliczeń, praktyczne poznawanie
budowy maszyn lub zespołów),
• ćwiczenia służące kształtowaniu umiejętności twórczego wykorzystania
wiedzy w praktyce (odkrywanie nowych konstrukcji, systemów, procesów),
7
• ćwiczenia o charakterze poszukiwawczym (ćwiczenia wymagające twórczego zastosowania posiadanych umiejętności i wiadomości).
Ćwiczenia laboratoryjne
Prowadzenie zajęć w formie ćwiczeń laboratoryjnych jest jedną z metod
powszechnie stosowanych i zalecanych. Ponieważ większość nauczycieli ma
znaczne doświadczenie w prowadzeniu zajęć laboratoryjnych, w poradniku zostanie zwrócona uwaga tylko na niektóre ważne kwestie dotyczące tej metody.
W ćwiczeniach laboratoryjnych pierwszoplanowe znaczenie ma wyposażenie
sali laboratoryjnej w pomoce i organizacja stanowiska.
Zajęcia laboratoryjne wymagają od nauczyciela znacznego wysiłku w fazie
przygotowania ćwiczeń. Umiejętności kształtowane i zdobyte podczas ćwiczeń
mają charakter badawczy.
W czasie ćwiczeń uczniowie wykonują następujące zadania:
• weryfikują i sprawdzają znane prawa i zależności, uczą się doboru i obsługi przyrządów kontrolno-pomiarowych,
• opanowują umiejętności związane z organizacją stanowiska laboratoryjnego, z pomiarami, zapisem uzyskanych wyników oraz ich interpretacją,
• rozwiązują problemy techniczne, przewidują efekty prac laboratoryjnych.
Ćwiczenia powinny się odbywać w małych grupach. Praktyka wykazuje,
że maksymalna liczba uczniów w zespole nie powinna przekraczać trzech osób.
Przed rozpoczęciem ćwiczeń laboratoryjnych należy uczniów bezwzględnie
zapoznać z przepisami BHP obowiązującymi na stanowiskach ćwiczeniowych.
Idealna byłaby sytuacja, gdyby liczba takich samych stanowisk laboratoryjnych
pozwalała na realizację tego samego ćwiczenia z całą klasą. Niestety, najczęściej nie jest to możliwe i w związku z tym należy tak pogrupować zagadnienia, aby jednocześnie ustawić ćwiczenia zbliżone tematycznie lub temat ćwiczenia podzielić na mniejsze jednostki, aby uczniowie mogli się wymieniać na
stanowiskach.
Stanowiska powinny być wyposażone w instrukcje wykonawcze, tak aby
uczeń jednoznacznie wiedział, jaka jest kolejność czynności wykonywanych
podczas ćwiczeń.
Ćwiczenie laboratoryjne powinno kończyć się interpretacją otrzymanych
8
wyników i sformułowaniem wniosków. Nauczyciel zwraca uwagę na postawę
ucznia, pracę w grupie, biegłość w posługiwaniu się przyrządami, organizację
stanowiska pracy. Po wykonaniu ćwiczeń uczniowie porządkują stanowiska laboratoryjne.
Metoda projektów
Metoda projektów polega na wykonywaniu przez uczniów zadań opartych
na pewnej większej partii przerobionego materiału lub na samodzielnym sformułowaniu tematu pod dyskretną opieką nauczyciela. Wynikiem pracy jest pisemny raport.
Metoda projektów wyróżnia się następującymi cechami:
• zakłada pewną samodzielność uczniów,
• opiera się na zadaniu problemowym,
• realizuje charakterystyczny dla siebie zbiór celów,
• ma określona strukturę.
Realizacja metody projektów przebiega w następujących fazach:
Faza I
• wyjaśnienie uczniom istoty metody projektu,
• wybór odpowiedniej partii materiału.
Faza II
• wprowadzenie do tematu z sugestią problemów do rozwiązania,
• sformułowanie tematów poszczególnych projektów i ustalenie zakresu ich
realizacji.
Faza III
• realizacja projektów,
• konsultacje, w wyniku których dokonuje się weryfikacji treści projektów
i sposobów wykonania.
Faza IV
• prezentacja projektów,
• ocena projektów dokonana przez nauczyciela lub zespół przez niego powołany.
9
W fazie I nauczyciel podaje informacje niezbędne do zapoznania uczniów
z zagadnieniami występującymi w danej partii materiału i przedstawia literaturę fachową. Następnie zawiera „kontrakty” z zespołami uczniów w formie
pisemnej. W kontrakcie ustalone zostają terminy realizacji poszczególnych etapów projektu.
Uczniowie zbierają dodatkowe informacje dotyczące zakresu projektu.
W fazie II nauczyciel w formie konsultacji udziela uczniom wskazówek,
odpowiada na wszelkie pytania związane z projektem, czuwa nad terminową
realizacją poszczególnych punktów projektu.
Uczniowie wyszukują literaturę fachową, w razie potrzeby odwiedzają zakłady pracy, konsultują się z nauczycielem.
W fazie III nauczyciel ustala kolejność prezentacji projektów. Po prezentacji
kieruje dyskusją, dokonuje oceny projektu.
Uczniowie prezentują swoje projekty; podczas prezentacji uzasadniają wybór rozwiązania, odpowiadają na pytania kolegów.
Ocena projektu
Podczas zawierania kontraktu zapisywane są kryteria i sposób oceniania
projektu. Ocena projektu jest oceną złożoną. Korzystne jest wystawianie kilku ocen: pierwszej po wykonaniu ⅓ projektu, kolejnej po ⅔ i po zakończeniu
projektu. Pierwsze dwie oceny powinny stanowić po 20% wartości oceny końcowej, na pozostałe 60% składa się 40% za wartość projektu i 20% za prezentację. Oczywiście nauczyciel może ustalić własne kryteria wystawiania oceny
końcowej, ważne jest tylko, aby na ocenę końcową miały wpływ: sposób wykonywania projektu, efekt końcowy pracy i prezentacja.
Metoda tekstu przewodniego
Podstawowym elementem metody jest tekst przewodni, który odgrywa rolę
przewodnika prowadzącego ucznia, pomagając mu samodzielnie wykonywać
ćwiczenie. Poprawnie zaprojektowany tekst przewodni pozwala również na dokonywanie samooceny i analizy podejmowanych czynności. Tekst przewodni
powinien być poprzedzony tekstem wprowadzającym o następującej strukturze:
• temat ćwiczenia,
• cel ćwiczenia,
• zakres ćwiczenia,
10
• organizacja ćwiczenia, w tym wykaz niezbędnych urządzeń, narzędzi,
materiałów,
• umiejętności kształtowane podczas wykonywania ćwiczenia.
Przed wykonywaniem ćwiczenia uczeń otrzymuje informacje zawarte
w tekście przewodnim, co pozwala mu na zapoznanie się z ćwiczeniem.
Struktura tekstu przewodniego (fazy tekstu przewodniego)
Informacje – uczeń odpowiada na pytania prowadzące, będące przedmiotem
ćwiczenia. Celem tej fazy jest przygotowanie ucznia do ćwiczenia w zakresie
wiedzy, która będzie niezbędna do prawidłowego zrealizowania ćwiczenia.
Planowanie – uczeń odpowiada na pytania prowadzące, dotyczące sposobu
wykonania ćwiczenia. Efektem tego jest stworzenie przez ucznia planu wykonania ćwiczenia.
Ustalenia – uczeń ustala z nauczycielem przebieg czynności, następuje konkretyzacja ćwiczenia, ewentualnie weryfikacja zamierzeń.
Realizacja – uczeń wykonuje ćwiczenie zgodnie z wcześniejszym planem.
Sprawdzenie – uczeń sprawdza poprawność wykonanego ćwiczenia, na
podstawie przygotowanego formularza kontroli jakości (np. przebiegów teoretycznych wyznaczanych funkcji).
Analiza – uczeń analizuje wykonane ćwiczenia, odpowiadając na pytania
prowadzącego.
Przedstawiony tu tok postępowania przy stosowaniu metody tekstu przewodniego ma charakter ogólnych wskazówek. Nauczyciel powinien go dostosować
do wewnątrzszkolnych warunków, możliwości i predyspozycji uczniów.
Zajęcia dydaktyczne mogą być prowadzone również innymi metodami,
np.:
• metoda pytań i odpowiedzi – która ma na celu usystematyzowanie nabytej
wiedzy,
• metoda dyskusji – która stanowi rozszerzenie metody pytań i odpowiedzi,
umożliwiając na bieżąco wyjaśnienie przez nauczyciela wątpliwości, jakie
mogą się budzić wśród uczniów,
• metoda wycieczek dydaktycznych – która umożliwia uczniom kontakt
z praktycznym zastosowaniem przekazywanej wiedzy, przygotowuje
uczniów do przyszłej pracy zawodowej.
11
2. Standardy kwalifikacji zawodowych
technika elektryka
2.1. Podstawy prawne wykonywania zawodu
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2003 r. Nr
153, poz. 1504 z późn. zm.).
Ustawa Prawo Budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118).
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495).
Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia
2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.
U. Nr 83, poz. 578).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30
marca 2005 r. w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających
prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli (Dz. U. z 2005 r. Nr
74, poz. 653).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20
grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów
do sieci elektroenergetycznych, ruchu i eksploatacji tych sieci (Dz. U. z 2005 r.
Nr 2, poz. 6).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia
28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania
kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci
(Dz. U. z 2003 r. Nr 89, poz. 828).
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. Nr 80, poz. 912).
12
2.2. Opis zawodu i stanowiska pracy technika elektryka
2.2.1. Opis zawodu
Technik elektryk wykonuje prace związane z montowaniem instalacji,
podzespołów oraz urządzeń elektrycznych, jak również lokalizuje uszkodzenia oraz wykonuje naprawy urządzeń i maszyn elektrycznych. Wśród wielu
zadań zawodowych do technika elektryka należy wykonywanie badań i kontroli urządzeń w procesie produkcji i eksploatacji, instalowanie, użytkowanie i obsługiwanie urządzeń energoelektronicznych oraz aparatury sterującej
i pomiarowej. Stosowanie i dobieranie, jak również instalowanie środków
ochrony przeciwporażeniowej należy do typowych zadań technika elektryka.
Od technika elektryka wymaga się umiejętności posługiwania się dokumentacją techniczną, planowania i nadzorowania ruchu sieci elektroenergetycznej oraz posługiwania się techniką komputerową. Do głównych cech psychofizycznych wymaganych od technika elektryka należą: rozróżnianie barw,
zdolność koncentracji, umiejętność logicznego rozumowania, uzdolnienia
techniczne, odpowiedzialność. Praca w tym zawodzie wymaga stałego podnoszenia poziomu wiedzy i umiejętności. Opisywany zawód wykonywany
jest wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z energią elektryczną. Technik
elektryk znajdzie więc zatrudnienie w przedsiębiorstwach energetyki zawodowej, w przedsiębiorstwach produkujących i eksploatujących maszyny
i urządzenia elektroenergetyczne, w pionach głównego energetyka, w zakładach przemysłu wydobywczego, hutniczego i transportu kolejowego, w budownictwie i zakładach gospodarki komunalnej, w zakładach usługowych
oraz biurach projektowych, a także w innych zakładach i przedsiębiorstwach,
w których niezbędny jest pracownik o takim wykształceniu.
Typowe stanowiska pracy dla technika elektryka to: technik do spraw pomiarów, technik do spraw obsługi odbiorców, konserwator urządzeń i sprzętu
elektrycznego, serwisant sprzętu elektrycznego, elektryk, elektromonter urządzeń rozliczających.
Do wykonywania pracy z zastosowaniem urządzeń elektrycznych, niezależnie od stanowiska, konieczne jest uzyskanie przez technika elektryka
świadectwa kwalifi kacyjnego do eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych oraz ukończenie kursów bhp. Świadectwo kwalifikacyjne
w zakresie eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych odpowiedniego napięcia uzyskuje się po zdaniu egzaminu przed właściwą komisją egzaminacyjną.
13
2.2.2. Stanowiska pracy (przyporządkowane do poziomów
kwalifikacji)
Poziom
kwalifikacji zawodowych
Typowe stanowiska pracy
UWAGI
2
− Elektryk
− Konserwator urządzeń i sprzętu elektrycznego
− Elektromonter urządzeń rozliczających
Świadectwo kwalifikacyjne „E”, „D”
3
−
−
−
−
−
−
−
1
*)
4
*)
5
*)
Technik do spraw pomiarów
Serwisant sprzętu elektrycznego
Dyżurny stacji
Technik ds. obsługi odbiorców
Dyspozytor
Brygadzista
Projektant instalacji elektrycznych
Świadectwo kwalifikacyjne „E”, „D”
*) Nie zidentyfi kowano w badaniach.
2.3. Zadania zawodowe i składowe
Zadania zawodowe
Z-1
Organizowanie własnego stanowiska pracy z uwzględnieniem przepisów
bhp, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz zasad ergonomii.
Z-2 Przestrzeganie zasad bhp podczas pracy przy urządzeniach elektrycznych i pomiarach elektrycznych.
Z-3 Projektowanie i diagnozowanie układów i urządzeń elektrycznych z wykorzystaniem techniki komputerowej.
Z-4 Dobieranie, montowanie, demontowanie, instalowanie i obsługiwanie
maszyn, instalacji i urządzeń elektrycznych.
Z-5 Instalowanie, użytkowanie i obsługiwanie układów energoelektronicznych.
14
Z-6 Stosowanie skutecznej ochrony urządzeń elektrycznych przed skutkami
zwarć, przeciążeń i przepięć oraz ochrona odgromowa obiektów budowlanych.
Z-7 Dobieranie, instalowanie i sprawdzanie środków ochrony przeciwporażeniowej.
Z-8 Planowanie i nadzorowanie ruchu sieci elektroenergetycznej.
Z-9 Współpracowanie z innymi pracownikami podczas realizacji zadań zawodowych.
Z-10 Wykonywanie badań i kontroli urządzeń elektrycznych w procesie produkcji oraz eksploatacji.
Z-11 Diagnozowanie stanu elementów, układów i urządzeń elektrycznych.
Składowe kwalifikacji zawodowych
K-1
K-2
K-3
K-4
Eksploatowanie układów, maszyn, instalacji i urządzeń elektrycznych.
Eksploatowanie układów energoelektronicznych.
Eksploatowanie sieci elektroenergetycznej.
Stosowanie ochrony przed skutkami zwarć, przeciążeń i przepięć oraz
ochrony przeciwporażeniowej i odgromowej.
2.4. Środki dydaktyczne w procesie kształcenia instalacji
elektrycznych (pracownie przedmiotowe)
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
zestaw próbek przewodów i kabli,
zestaw połączeń przewodów i żył w kablach,
eksponaty bezpieczników instalacyjnych,
eksponaty łączników niskiego napięcia,
eksponaty źródeł światła,
oprawy oświetleniowe,
elementy układów pracy lamp,
eksponaty czujników i sygnalizatorów,
zestawy do projektowania (modelowania) instalacji oświetleniowych i odbiorczych,
model zasilania urządzenia elektrotermicznego,
miernik do pomiaru rezystancji izolacji,
miernik do pomiaru rezystancji uziemień,
wyłącznik różnicowoprądowy,
15
− eksponaty osprzętu elektroinstalacyjnego,
− komplet foliogramów: schematy elektryczne łączników, części składowe
instalacji, układy sieciowe wg PN-E-05009, przykłady instalacji w budynku mieszkalnym wg obowiązujących przepisów, schemat rozdzielnicy tablicowej mieszkaniowej, schematy zasilania budynku z układu sieciowego TN-C przy różnych układach sieciowych instalacji odbiorczej, miejsca
instalowania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych, charakterystyki prądowo-czasowe działania urządzeń różnicowoprądowych, urządzenia grzejne domowe i przemysłowe, schematy strukturalne i elektryczne
rozdzielnic, budowa urządzenia chłodniczego,
− obowiązujące normy,
− katalogi (przewody, aparaty niskiego napięcia, akumulatory, osprzęt elektroinstalacyjny, złącza, źródła światła, wyłączniki ochronne różnicowoprądowe, domowe urządzenia grzejne),
− filmy dydaktyczne (m.in. Ratować porażonych prądem, Czy musiało tak
być, Organizacja bezpiecznej pracy w energetyce).
2.5. Uwagi o realizacji
Realizacja programu nauczania przedmiotu „instalacje elektryczne” powinna być skorelowana z realizacją przedmiotu „elektroenergetyka”. W celu
sprawnej realizacji programu należy przeprowadzić ewaluację wstępną umiejętności opanowanych na zajęciach z „podstaw elektrotechniki i elektroniki”,
dotyczących m.in. stosowania prawa Ohma w obwodach prądu stałego i przemiennego, obliczania mocy odbiorników.
Zajęcia powinny odbywać się w klasopracowni urządzeń elektrycznych
i mieć formę dobrze zorganizowanej, samodzielnej, kierowanej przez nauczyciela pracy uczniów (słuchaczy). W trakcie nauki uczniowie (słuchacze) powinni wykonać dwa projekty instalacji elektrycznych, zgodnie z wybraną specjalizacją.
Realizując program nauczania, należy szczególnie wyeksponować treści
kształcenia związane z ochroną przeciwporażeniową i zabezpieczeniami instalacji elektrycznych, ponieważ środki ochrony przeciwporażeniowej stosowane są wszędzie tam, gdzie występują urządzenia elektryczne. W wyniku
kształcenia uczeń (słuchacz) powinien opanować umiejętności rozpoznawania
stopnia zagrożenia prądem elektrycznym oraz zastosowania właściwej metody
ratowania osoby porażonej prądem elektrycznym.
16
W technikum 3-letnim realizacja tego przedmiotu polega na powtórzeniu
i pogłębieniu wiadomości i umiejętności wyniesionych z zasadniczej szkoły
zawodowej.
Aby osiągnąć zaplanowane cele, program nauczania należy realizować metodami aktywizującymi: metodą projektów, burzy mózgów, gier dydaktycznych i innych.
Sprawdzenie osiągnięć uczniów (słuchaczy) powinno być poprzedzone
wcześniejszym ustaleniem odpowiedniego zestawu wymagań do każdego pozytywnego stopnia oddzielnie, czyli wymagań na stopień dopuszczający (wymagania konieczne), dostateczny (wymagania podstawowe), dobry (wymagania rozszerzone) i bardzo dobry (wymagania dopełniające).
2.6. Standaryzacja kontroli i oceny wyników procesu kształcenia
Szkoła zawodowa zobowiązana jest do kontroli stopnia opanowania umiejętności i wiadomości, założonych w opisie kwalifikacji absolwenta. W trakcie nauki sprawdzanie powinno obejmować wszystkie umiejętności zawodowe
stanowiące kwalifikacje w zawodzie. Przygotowując się do oceniania, należy
zgromadzić zestaw narzędzi pomiaru dydaktycznego.
Ważną grupę narzędzi do oceniania powinny stanowić testy zawierające zadania wielokrotnego wyboru, wymagające krótkiej odpowiedzi, dokończenia
myśli.
Uwzględniając taksonomię celów, przy formułowaniu zadań zaleca się używanie pewnych kluczowych słów lub zwrotów, i tak np.:
− zrozumienie – opisz, porównaj, wytłumacz, przedstaw innymi słowami;
− zastosowanie – zastosuj, rozwiąż, sklasyfikuj, wybierz, spożytkuj, użyj;
− analiza – dlaczego?, znajdź przyczynę lub uzasadnienie, dokończ rozumowanie, wyciągnij wnioski, wydedukuj, podaj przykłady świadczące o…,
sformułuj konkluzję;
− synteza – rozwiąż problem (więcej niż jedna poprawna odpowiedź), sformułuj przewidywania, zaproponuj, zaplanuj, napisz, rozwiń;
− ewaluacja – osądź, oceń, zdecyduj, oszacuj, wyraź swoją opinię.
Sprawdzenie opanowania umiejętności praktycznych powinno, w większości wypadków, odbywać się w sytuacji zbliżonej do rzeczywistych warunków
pracy, a więc: sprawdzenie metody pomiarowej, wykonania pomiaru, zestawienia i opracowania wyników pomiaru powinno się odbywać w laboratoriach
specjalistycznych. W tym wypadku należy przygotować zadanie typu:
17
− dobierz metodę pomiarową,
− dobierz przyrządy pomiarowe,
− wykonaj potrzebne pomiary,
− samodzielnie opracuj wyniki i przedstaw wraz z wnioskami.
Przyjmując kilkustopniową skalę ocen (od niedostatecznej do celującej), należy ustalić zestaw wymagań (zadań) do każdej pozytywnej oceny oddzielnie,
czyli oddzielne wymagania na ocenę dopuszczającą (wymagania konieczne),
oddzielne – na ocenę dostateczną (wymagania podstawowe), oddzielne – na
dobrą (wymagania rozszerzone) i bardzo dobrą (wymagania dopełniające). Nie
ustala się wymagań na ocenę niedostateczną i celującą.
Wymagania konieczne: Uczeń (słuchacz) opanował wiadomości i umiejętności w ograniczonym zakresie. Ocena dopuszczająca jest zatem wynikiem
progowym promocji w szkole i jednocześnie informuje o bardzo słabym przygotowaniu zawodowym.
Ocenę dopuszczającą uzyskuje uczeń (słuchacz), który np.:
− zna podstawowe prawa elektrotechniki,
− potrafi czytać schematy podstawowych układów elektrycznych,
− potrafi scharakteryzować podstawowe elementy i podzespoły układów
elektrycznych i elektronicznych,
− potrafi opisać zasady działania urządzeń elektrycznych,
− potrafi opisać podstawowe parametry urządzeń elektrycznych,
− potrafi przeprowadzać proste kalkulacje kosztowe,
− zna elementarne zagadnienia ekonomii,
− wie, co zawiera kodeks pracy.
Wymagania te dotyczą również opanowania umiejętności:
− wykonywania podstawowych pomiarów i badań układów i urządzeń elektrycznych na podstawie zadanej instrukcji zawierającej: schematy układów pomiarowych, wykaz niezbędnych przyrządów i urządzeń wraz z podanym sposobem ich użycia,
− wykonywania prostych operacji, pod ścisłą kontrolą nauczyciela, związanych z obróbką ręczną metali i tworzyw sztucznych oraz z techniką montażu mechanicznego i elektrycznego, na podstawie zadanej dokumentacji technologicznej; nauczyciel jest zobowiązany do bieżącego, ciągłego
udzielania instrukcji.
18
Wymagania podstawowe: Uczeń (słuchacz) opanował wiadomości i umiejętności w zakresie wystarczającym;
ocenę dostateczną otrzymuje wówczas, gdy potrafi wyjaśnić:
− działanie podzespołów i układów elektrycznych,
− wpływ elementów na parametry i charakterystyki układów elektrycznych,
− działanie podzespołów lub bloków funkcjonalnych urządzeń elektrycznych,
oraz opanował umiejętności:
− wykorzystania wzorów stosowanych w elektrotechnice do obliczania wartości wielkości elektrycznych,
− doboru przyrządów pomiarowych i wykonania podstawowych pomiarów
oraz badań układów i urządzeń elektrycznych na podstawie zadanej instrukcji zawierającej schematy układów pomiarowych,
− wykonywania prostych operacji, związanych z obróbką ręczną metali
i tworzyw sztucznych oraz z techniką montażu mechanicznego i elektrycznego, na podstawie zadanej dokumentacji technologicznej; rola nauczyciela ogranicza się do omówienia procesu technologicznego w ramach
instruktażu wstępnego, sprawdzenia rezultatów wykonanych czynności
oraz udzielenia uczniowi uwag w ramach instruktażu końcowego.
Ponadto potrafi:
− opisać podstawowe prawa ekonomii,
− stworzyć prosty plan przedsięwzięcia gospodarczego,
− aktywnie zadbać o swój dalszy rozwój zawodowy,
− aktywnie szukać pracy.
Wymagania rozszerzone dotyczą stosowania wiadomości i umiejętności w sytuacjach typowych; co oznacza opanowanie przez ucznia (słuchacza)
umiejętności praktycznego wykorzystywania wiadomości według podanych
mu wcześniej wzorców.
Stopień dobry otrzymuje uczeń (słuchacz), który spełnia wymagania wymienione w zestawie na ocenę dostateczną, a ponadto cechuje go większa samodzielność w wykonywaniu typowych zadań zawodowych. Potrafi korzystać
zarówno z dokumentacji technicznej, jak również z innych źródeł informacji
technicznej i ekonomicznej. Na przykład potrafi:
− zastosować prawa elektrotechniki do obliczania obwodów elektrycznych,
− obliczyć wartości i wykreślić przebiegi czasowe napięć i prądów,
19
Wymagania te dotyczą również opanowania umiejętności:
− doboru odpowiedniej metody pomiarowej, wykonania pomiarów i samodzielnego przygotowania sprawozdania,
− samodzielnego wykonywania operacji związanych z obróbką ręczną metali
i tworzyw sztucznych oraz z techniką montażu mechanicznego i elektrycznego, na podstawie zadanej dokumentacji technologicznej; rola nauczyciela ogranicza się do omówienia procesu technologicznego w ramach
instruktażu wstępnego i sprawdzenia rezultatów wykonanych czynności
oraz udzielania uczniowi uwag w ramach instruktażu końcowego.
Wymagania dopełniające dotyczą wykorzystywania wiadomości i umiejętności w sytuacjach problemowych, np.:
− analizowania pracy układów i urządzeń elektrycznych, na podstawie uzyskanych wyników pomiarów oraz lokalizacji uszkodzeń,
− dokonywania kontroli jakościowej elementów i układów,
− analizowania wpływu napięć zasilających na pracę układu,
− analizowania wpływu elementów regulacyjnych na pracę poszczególnych
podzespołów urządzenia, jak również samego urządzenia,
− zaplanowania i samodzielnego wykonania wszystkich operacji związanych z projektowaniem, montażem i uruchomieniem prostych urządzeń
elektrycznych,
− napraw urządzeń i maszyn elektrycznych w podstawowym zakresie.
20
3. Podstawa programowa kształcenia
w zawodzie technik elektryk
3.1. Założenia programowo-organizacyjne
3.1.1. Opis kwalifikacji absolwenta
W wyniku realizacji kształcenia w zawodzie uczeń (słuchacz) powinien
umieć:
− odczytać schematy ideowe, montażowe oraz rysunki techniczne elementów konstrukcyjnych,
− dobrać i obrabiać materiały stosowane w elektrotechnice,
− wykonać połączenia elementów elektrycznych, elektronicznych i mechanicznych,
− dobrać materiały konstrukcyjne, przewodzące, elektroizolacyjne i magnetyczne,
− dokonać pomiarów wielkości elektrycznych i nieelektrycznych oraz zinterpretować otrzymane wyniki,
− zaprojektować proste układy elektryczne,
− zdiagnozować stan elementów, układów i urządzeń elektrycznych,
− wykonać instalacje elektryczne i elektroenergetyczne,
− dobrać, instalować, użytkować i obsługiwać maszyny i urządzenia elektryczne oraz aparaturę sterującą i pomiarową,
− zainstalować, użytkować i obsłużyć układy energoelektroniczne oraz dokonać prostych napraw,
− oceniać i kwalifikować prace montażowe, konserwacyjne i naprawcze,
− wykonać badania eksploatacyjne instalacji elektrycznych zgodnie z obowiązującymi przepisami,
− wykonać badania urządzeń w procesie produkcji i eksploatacji oraz dokonać prostych napraw,
− zastosować skuteczną ochronę urządzeń elektrycznych przed skutkami
zwarć, przeciążeń i przepięć,
− dobrać, zainstalować i sprawdzić środki ochrony przeciwporażeniowej,
21
− prowadzić racjonalną gospodarkę energetyczną,
− posłużyć się komputerowym oprogramowaniem narzędziowym i użytkowym w zakresie niezbędnym do wykonywanej pracy,
− wykorzystać literaturę techniczną ze szczególnym uwzględnieniem norm,
katalogów, poradników oraz przepisów budowy (PBUE) i eksploatacji
(PEUE),
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa
i higieny pracy, przeciwpożarowymi i ekologicznymi,
− udzielić pierwszej pomocy w razie wypadku przy pracy, ze szczególnym
uwzględnieniem porażeń prądem elektrycznym;
− posłużyć się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,
− skorzystać ze źródeł wiedzy ekonomicznej i prawnej,
− poszukiwać aktywnie pracy i prezentować swoje umiejętności,
− skorzystać z przysługujących praw i obowiązków wynikających z kodeksu pracy,
− podjąć i rozliczyć działalność gospodarczą.
− samodzielnie rozwiązywać problemy i podejmować decyzję,
− komunikować się, wyszukać i przetworzyć informację,
− zaakceptować zmiany i przystosować się do nich,
− pracować w zespole,
− porozumieć się w językach obcych.
3.1.2. Wymagania psychofizyczne właściwe w zawodzie:
− zainteresowania techniczne,
− koordynacja sensomotoryczna,
− wyobraźnia przestrzenna, konstrukcyjna i techniczna,
− podzielność uwagi,
− wysoki poziom spostrzegawczości,
− zamiłowanie do dokładnej i odpowiedzialnej pracy, ładu i porządku,
− odporność na warunki środowiska pracy,
− zdolność koncentrowania uwagi,
− pełne widzenie barw,
− dobra sprawność ruchowa kończyn górnych i dolnych.
22
3.1.3. Przeciwwskazania lekarskie:
− wady wzroku nie dające się skorygować szkłami optycznymi,
− brak widzenia obuocznego,
− daltonizm,
− znaczny stopień zaburzenia ruchliwości w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych,
− skłonność skóry do uczuleń,
− przewlekłe schorzenia układu oddechowego,
− zaburzenia węchu,
− epilepsja i inne stany chorobowe przebiegające z utratą przytomności,
− wybitnie wzmożona pobudliwość ruchowa.
O przydatności do zawodu decyduje uprawniony lekarz.
3.1.4. Specyficzne wymagania kształcenia w zawodzie
Do typowych zadań zawodowych technika elektryka należy:
− wykonywanie badań i kontroli urządzeń w procesie produkcji oraz eksploatacji, interpretowanie wyników pomiarów,
− wykonywanie instalacji elektrycznych oraz przeprowadzanie badań eksploatacyjnych tych instalacji,
− dobieranie, użytkowanie, instalowanie i obsługiwanie maszyn i urządzeń
elektrycznych oraz aparatury sterującej i pomiarowej,
− instalowanie, użytkowanie i obsługiwanie układów energoelektronicznych
oraz dokonywanie prostych napraw,
− diagnozowanie stanu elementów, układów i urządzeń elektrycznych,
− stosowanie skutecznej ochrony urządzeń elektrycznych przed skutkami
zwarć, przeciążeń i przepięć,
− dobieranie, instalowanie i sprawdzanie środków ochrony przeciwporażeniowej,
− planowanie i nadzorowanie ruchu sieci elektroenergetycznej,
− prowadzenie budowy i eksploatacji linii napowietrznych i kablowych,
− prowadzenie racjonalnej gospodarki elektroenergetycznej,
− wykonywanie kalkulacji ekonomicznej wykonywanych prac,
− organizowanie stanowisk pracy,
− udział w pracach zespołów projektowych.
23
Wymienione zadania mogą być realizowane w różnych miejscach pracy, takich jak:
− zakłady energetyczne, elektrownie i sieci elektroenergetyczne,
− zakłady przemysłu wydobywczego, hutniczego, transportu wodnego i kolejowego,
− zakłady gospodarki komunalnej,
− przedsiębiorstwa produkujące i eksploatujące maszyny oraz urządzenia
elektroenergetyczne,
− zakłady usługowe naprawiające maszyny elektryczne, urządzenia elektroenergetyczne oraz sprzęt elektryczny powszechnego użytku ( w tym
zakłady rzemieślnicze),
− biura projektowe,
− placówki zajmujące się dystrybucją maszyn i urządzeń elektroenergetycznych.
Technicy elektrycy mogą być zatrudnieni między innymi na stanowiskach:
− mistrzów, technologów, techników laborantów lub techników ds. pomiarów;
− konserwatorów urządzeń i sprzętu elektrycznego;
− mistrzów, kierowników zmiany, przy montażu, instalowaniu, konserwacji
i obsługiwaniu przemysłowych urządzeń i sieci elektroenergetycznych;
− kierowników ds. gospodarki elektroenergetycznej w średnich i małych
zakładach przemysłowych;
− elektryków dyżurnych;
− asystentów projektantów w biurach projektowych i konstrukcyjnych,
− specjalistów do spraw kontroli technicznej w zakładach produkcyjnych,
− specjalistów do spraw dystrybucji i serwisu urządzeń elektrycznych.
Zawód technik elektryk jest zawodem szerokoprofilowym. W końcowym
etapie kształcenia w szkole (w klasie/semestrze programowo-najwyższym) powinno nastąpić przygotowanie specjalistyczne. Specjalizację można realizować
poprzez rozszerzenie odpowiednich treści nauczania przedmiotów zawodowych oraz praktyki zawodowe w przyszłych miejscach pracy. Przygotowanie
specjalistyczne powinno odzwierciedlać lokalne potrzeby kadrowe. Uczniowie
(słuchacze) w zależności od potrzeb miejscowego rynku pracy i własnych zainteresowań mogą uzyskać specjalizację z zakresu (np.):
– energoelektroniki,
– maszyn elektrycznych,
– elektroenergetyki,
24
– instalacji elektrycznych,
– i innych.
Wybrane specjalizacje mogą być realizowane: w zakładzie pracy (w takim wypadku zakład jest zobowiązany zrealizować program ustalony dla danej
specjalizacji i zapewnić uczniom/słuchaczom odpowiednio przygotowane stanowiska dydaktyczne), w funkcjonującym w mieście/rejonie centrum kształcenia praktycznego lub w szkolnym laboratorium (jeśli szkoła dysponuje
takimi warunkami).
Podczas planowania kształcenia w zawodzie konieczne jest rozeznanie potrzeb lokalnego rynku pracy. Po rozpoczęciu kształcenia szkoła zobowiązana
jest śledzić wymagania rynku pracy związane z poziomem kształcenia zawodowego.
Umiejętności złożone ujęte w opisie zawodu zostały pogrupowane w trzech
blokach programowych:
− ogólnoelektrycznym,
− produkcji i eksploatacji maszyn i urządzeń elektrycznych,
− techniki wytwarzania i gospodarki rynkowej.
Blok ogólnoelektryczny integruje kształtowanie umiejętności z zakresu:
− podstaw elektrotechniki i elektroniki,
− miernictwa elektrycznego.
Blok produkcja i eksploatacja maszyn i urządzeń elektrycznych integruje kształtowanie umiejętności z zakresu:
− wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej,
− budowy systemu elektroenergetycznego,
− źródeł i odbiorników energii elektrycznej,
− układów energoelektronicznych w urządzeniach elektroenergetycznych,
− eksploatacji energii elektrycznej,
− zasad bezpiecznej pracy przy obsłudze urządzeń elektrycznych,
− pomiarów parametrów urządzeń elektrycznych i określania zależności
między nimi.
Blok techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa integruje kształtowanie umiejętności z zakresu:
− technik wytwarzania (od podstawowych operacji do złożonych),
− praktycznego wykorzystania wiadomości z technologii i materiałoznawstwa elektrycznego,
− diagnozowania i usuwania nieprawidłowości w pracy maszyn, urządzeń
i instalacji elektrycznych,
25
− naprawy urządzeń elektrycznych,
− zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prawa pracy,
− gospodarki rynkowej.
3.2. Cele kształcenia i treści bloków programowych
3.2.1. Blok ogólnoelektryczny
Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
− scharakteryzować podstawowe zjawiska zachodzące w polu elektrycznym, magnetycznym i elektromagnetycznym,
− przewidzieć wpływ pola elektromagnetycznego na organizm ludzki,
− rozróżnić elementy obwodów elektrycznych i elektronicznych oraz określić ich funkcje w obwodzie,
− zastosować podstawowe prawa elektrotechniki do obliczania obwodów
elektrycznych prądu stałego i przemiennego oraz układów elektronicznych,
− oszacować wartości wielkości elektrycznych w prostych obwodach elektrycznych i układach elektronicznych,
− przewidzieć skutki stanów nieustalonych w obwodach jak również wpływ
odkształcenia prądu lub napięcia na pracę urządzeń elektrycznych,
− posłużyć się przyrządami pomiarowymi i zmierzyć podstawowe wielkości elektryczne oraz wykorzystać zależności między nimi,
− zastosować odpowiednie metody pomiarowe oraz określić dokładność pomiaru,
− zanalizować działanie typowych elementów i układów elektronicznych
oraz scharakteryzować ich podstawowe parametry,
− wykorzystać komputer do obróbki wyników wykonanych pomiarów,
− korzystać z katalogów, norm, dokumentacji technicznej,
− stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie pomiarów elektrycznych,
− przewidzieć zagrożenia występujące w środowisku pracy,
− odpowiednio postępować w razie wypadku przy pracy, pożaru i w innych
sytuacjach zagrożenia.
26
Treści kształcenia
Pole elektryczne i magnetyczne – Analiza praw, zjawisk oraz wielkości
związanych z polem elektrycznym i magnetycznym.
Obwody magnetyczne – Rozwiązywanie i projektowanie obwodów magnetycznych.
Obwody elektryczne prądu stałego i przemiennego – Obliczanie i badanie obwodów prądu stałego z wykorzystaniem praw elektrotechniki. Metody
pomiaru wielkości elektrycznych. Podstawowe pojęcia, wielkości, zależności
i prawa w obwodach z prądem sinusoidalnym jednofazowym. Obliczanie i badanie prostych obwodów prądu sinusoidalnego. Zjawisko rezonansu w obwodach elektrycznych.
Badanie obwodów ferrorezonansowych – Energia i moc prądu przemiennego. Metody pomiaru energii i mocy prądu elektrycznego. Sprzężenie magnetyczne w obwodach. Wykorzystanie zjawiska elektromagnetyzmu.
Obwody elektryczne prądu przemiennego trójfazowego – Wielkości charakterystyczne i ich zależności. Układy symetryczne i niesymetryczne połączeń
odbiorników. Pomiary mocy w układach trójfazowych. Analiza i wykorzystanie zjawisk fizycznych w układach trójfazowych. Zachowanie w sytuacjach
zagrożenia.
Przebiegi odkształcone – Pojęcia podstawowe. Przykłady powstawania
wyższych harmonicznych prądu i napięcia. Wpływ odkształcenia prądu lub
napięcia na pracę odbiorników.
Czwórniki i filtry – Klasyfikacja, schematy, podstawowe parametry, charakterystyki, zastosowanie. Badanie czwórników i filtrów.
Stany nieustalone – Przyczyny powstawania i ich analiza. Wpływ stanów
nieustalonych w obwodach na pracę odbiorników.
Elementy elektryczne i elektroniczne – Rezystory, potencjometry, termistory, warystory, hallotrony, kondensatory, cewki, dławiki, transformatory,
kontaktrony (oznaczenia, budowa, zastosowanie). Półprzewodniki – budowa,
zjawiska zachodzące w półprzewodnikach, domieszkowanie. Złącze p-n: powstawanie, właściwości, rodzaje złącz oraz zjawiska zachodzące w złączu.
Diody. Tranzystory. Elementy optoelektroniczne. Tyrystory. Przyrządy półprzewodnikowe dużej mocy: konstrukcja, parametry, charakterystyki. Badanie
elementów elektrycznych i elektronicznych.
Układy elektroniczne – Zasilacze. Układy prostownicze. Układy prostowników sterowanych. Tyrystorowe układy regulacji napięcia. Stabilizatory.
Wzmacniacze: podstawowe pojęcia, parametry, charakterystyki, podział i przeznaczenie wzmacniaczy. Wzmacniacze operacyjne: parametry, zastosowanie.
27
Komparatory. Generatory: podstawowe pojęcia, parametry, podział i przeznaczenie generatorów.
Układy cyfrowe – funktory logiczne bramek; analiza i synteza prostych
przykładowych układów kombinacyjnych; podstawowe parametry, rodziny
technologiczne, oznaczenia katalogowe układów; bramki; przerzutniki; układy
funkcjonalne kombinacyjne (konwertery kodów, układy arytmetyczne, multipleksery i demultipleksery) oraz sekwencyjne (rejestry, liczniki); pamięci półprzewodnikowe. Przetwarzanie A/C i C/A. Badanie układów elektronicznych
analogowych i cyfrowych.
3.2.2. Blok – produkcja i eksploatacja maszyn i urządzeń
elektrycznych
Cele kształcenia
− sklasyfikować, rozpoznawać, dobierać i oceniać stan techniczny elementów składowych i podzespołów urządzeń elektrycznych,
− sklasyfikować urządzenia elektryczne, energoelektroniczne oraz maszyny
elektryczne – dokonywać oględzin i przeglądów,
− zaprojektować proste układy urządzeń elektrycznych,
− dobrać zabezpieczenia urządzeń elektrycznych,
− zorganizować stanowiska pracy do montażu i badań urządzeń elektrycznych,
− wykonać i uruchomić podzespoły obwodu głównego w urządzeniu elektrycznym,
− zastosować i eksploatować układy automatyki w urządzeniach elektrycznych,
− zinterpretować i wykorzystać dane zawarte na tabliczkach znamionowych
urządzeń,
− zlokalizować i usunąć zakłócenia w urządzeniach elektrycznych,
− dobrać filtry zabezpieczające urządzenia przed zakłóceniami,
− dobrać układy do kompensacji mocy biernej,
− dobrać warunki chłodzenia urządzeń elektrycznych,
− dobrać zasilanie do odbiorników elektrycznych,
− dobrać urządzenia elektryczne do różnych rodzajów maszyn roboczych,
28
− zbadać układy elektryczne,
− zanalizować działanie układu na podstawie uzyskanych wyników pomiarów,
− zinterpretować przebiegi czasowe napięć i prądów w układach elektrycznych,
− zastosować zasady prawidłowej eksploatacji urządzeń energoelektronicznych,
− określić zabiegi konserwacyjne warunkujące prawidłową eksploatację
urządzeń elektrycznych,
− lokalizować uszkodzenia i dokonywać podstawowych napraw występujących w urządzeniach i maszynach elektrycznych.
− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach
elektrycznych,
− odczytać schematy elektryczne,
− posłużyć się katalogami wyposażenia elektrycznego urządzeń,
− posłużyć się dokumentacją techniczną i katalogami urządzeń elektrycznych, energoelektronicznych oraz maszyn elektrycznych,
Przewody i kable – Budowa, oznaczenia i zastosowanie w instalacjach elektrycznych do 1 kV. Przewody specjalne. Łączenie przewodów. Obciążalność
przewodów. Wielkości znamionowe (przekrój, napięcie znamionowe).
Aparaty i urządzenia niskiego napięcia – Klasyfi kacja, budowa i zastosowanie łączników ręcznych i automatycznych, schematy sterowania wyłącznikami przemysłowymi. Zasady doboru i montażu łączników. Łączniki
bezstykowe. Urządzenia rozruchowe i regulacyjne, Łączniki niskiego napięcia w urządzeniach dźwigowych i zasilających trakcję elektryczną. Ogniwa
i akumulatory.
Instalacje elektryczne – Rodzaje instalacji wg PBUE. Układy sieciowe.
Izolatory. Osprzęt elektroinstalacyjny. Rodzaje i sposób montażu instalacji.
Warunki pracy instalacji. Zasady projektowania instalacji. Dobór przewodów.
Pomiary sprawdzające w instalacjach elektrycznych.
Urządzenia zasilające i rozdzielcze – Rozdzielnice skrzynkowe i tablicowe.
Zunifikowane urządzenia rozdzielcze dla budownictwa ogólnego. Rezerwowe
źródła zasilania. Zespoły elektrycznych linii pionowych. Przewody szynowe,
magistralne, rozdzielcze i ślizgowe.
29
Oświetlenie – źródła światła. Oprawy oświetleniowe. Projektowanie oświetlenia. Podstawowe wielkości źródeł światła. Żarówki, świetlówki i lampy wyładowcze. Wymagania stawiane oprawom oświetleniowym. Zasady oświetlania wnętrz i oświetlenia zewnętrznego. Oświetlenie awaryjne.
Zabezpieczenia instalacji elektrycznych – Zwarcia w sieciach niskiego napięcia. Obliczanie wielkości charakterystycznych. Środki ochrony przed skutkami oddziaływania cieplnego, przed prądem przetężeniowym, przed skutkiem
napięcia i przepięciami.
Inne instalacje – Instalacje sygnalizacyjne, dzwonkowe, domofonowe, instalacje alarmowe. Instalacje sterujące z zegarami programowanymi. Instalacje
specjalne.
Odbiorniki – Typowe urządzenia grzejne domowe i przemysłowe.
Energooszczędne urządzenia grzejne. Urządzenia chłodnicze.
Wytwarzanie energii elektrycznej – Elektrownie cieplne. Elektrownie wodne. Niekonwencjonalne źródła energii.
Stacje elektroenergetyczne – Urządzenia stacji. Układy połączeń obwodów
głównych. Pomiary w stacjach. Ochrona przepięciowa stacji. Rozwiązania konstrukcyjne stacji.
Linie wysokiego napięcia – Budowa linii. Przewody. Izolatory. Budowa linii
napowietrznych. Układanie kabli elektroenergetycznych w różnych warunkach.
Eksploatacja linii napowietrznych i kablowych. Lokalizacja i sposoby usuwania
uszkodzeń w liniach kablowych i liniach napowietrznych. Bezpieczeństwo i higiena pracy przy eksploatacji i montażu linii kablowych i linii napowietrznych.
Aparaty wysokiego napięcia – Łączniki: podział, przeznaczenie, budowa,
działanie. Bezpieczniki, przekładniki prądowe i napięciowe; zastosowanie.
Automatyka zabezpieczeniowa – Zakłócenia w systemie elektroenergetycznym. Prąd zwarciowy i jego składowe. Ochrona zwarciowa. Przepięcia.
Odgromniki. Zabezpieczenia linii elektroenergetycznych, transformatorów
i silników. Zasady doboru zabezpieczeń.
Gospodarka elektroenergetyczna – Jakość energii elektrycznej. Obliczanie
strat w sieciach rozdzielczych i przesyłowych. Metody oszczędzania energii.
Poprawa współczynnika mocy. Dystrybucja energii elektrycznej.
Zwarcia i przepięcia – Prąd zwarciowy i jego składowe. Obliczanie zwarć
metodą PN. Ochrona zwarciowa – dławiki zwarciowe i gaszące. Przepięcia.
Ochronniki.
Transformatory – Zasada działania. Analiza pracy transformatora. Transformatory energetyczne. Transformatory specjalne. Eksploatacja transformatorów. Najczęstsze uszkodzenia występujące w transformatorach.
30
Maszyny indukcyjne – Budowa i zasada działania silnika indukcyjnego oraz
zjawiska występujące podczas jego pracy. Wielkości charakteryzujące pracę
silnika indukcyjnego. Bilans mocy i sprawność. Moment elektromagnetyczny
maszyny indukcyjnej. Praca silnikowa maszyny indukcyjnej. Silniki indukcyjne o budowie specjalnej. Typowe uszkodzenia silników indukcyjnych.
Maszyny synchroniczne – Budowa i zasada działania maszyn synchronicznych. Analiza pracy i właściwości ruchowych maszyn synchronicznych.
Zastosowanie maszyn synchronicznych. Praca równoległa prądnic synchronicznych. Silnik synchroniczny. Maszyny synchroniczne o wykonaniu specjalnym. Typowe uszkodzenia maszyn synchronicznych.
Maszyny prądu stałego – Budowa i zasada działania maszyny prądu stałego.
Podział maszyn prądu stałego i ich zastosowanie. Podstawowe układy połączeń. Prądnice prądu stałego. Silniki prądu stałego. Maszyny specjalne prądu
stałego. Typowe uszkodzenia maszyn prądu stałego. Zasady eksploatacji.
Maszyny komutatorowe prądu przemiennego – Podział maszyn komutatorowych prądu przemiennego i ich zastosowanie. Silniki komutatorowe jednofazowe: silnik szeregowy, bocznikowy, repulsyjny.
Przekształtniki i prostowniki – Prostowniki i przekształtniki niesterowane oraz sterowane fazowo. Przekształtniki i energoelektroniczne łączniki prądu przemiennego. Falowniki i przekształtniki rezonansowe. Przekształtniki
i energoelektroniczne łączniki prądu stałego.
Konstrukcja i montaż urządzeń energoelektronicznych – Konstrukcja obwodów energetycznych i elektronicznych. Konstrukcja kompletnych urządzeń
energoelektronicznych.
Zabezpieczenia urządzeń energoelektronicznych – Zabezpieczenia przed
przepięciami, przetężeniami i zwarciami.
Zastosowanie przemysłowe urządzeń energoelektronicznych – Napęd energoelektroniczny. Przekształtniki stosowane w urządzeniach powszechnego
użytku. Przekształtniki używane do nagrzewania indukcyjnego i w procesach
elektrochemicznych. Przekształtniki spawalnicze. Bezprzerwowe systemy zasilania. Eksploatacja urządzeń energoelektronicznych. Lokalizacja i usuwanie
uszkodzeń w urządzeniach energoelektronicznych.
Układ napędowy i jego elementy – Definicja elektrycznego układu napędowego. Podstawowe wielkości i równania opisujące układ napędowy.
Charakterystyki mechaniczne silników elektrycznych oraz napędzanych urządzeń. Układ napędowy z silnikami prądu stałego. Układ napędowy z silnikami
prądu przemiennego. Dobór silnika napędowego i przekształtnika.
31
Elementy sterowania, regulacji i zabezpieczenia – Elementy sterowania
i regulacji. Zabezpieczenia układów. Elementy pomiarowe wielkości regulowanych.
Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach elektrycznych – Działanie
prądu na organizm ludzki. Środki ochrony podstawowej i dodatkowej.
Jednoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim. Wymagane
czasy samoczynnego wyłączania. Połączenia wyrównawcze. Pomiary uziemienia ochronnego. Sprawdzenie skuteczności ochrony. Pomoc porażonym prądem elektrycznym.
Wymagania kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji – Dokumentacja techniczna. Oględziny i przeglądy. Praca przy urządzeniach do 1 kV i powyżej
1 kV. Dopuszczenie do pracy.
Pomiary elektryczne: prądu, napięcia, współczynnika mocy cosϕ, impedancji i częstotliwości – Analiza przebiegów odkształconych. Wyznaczanie prądów
w stanach dynamicznych i czasów działania maszyn i aparatów. Określenie
stałej czasowej nagrzewania. Pomiar mocy czynnej i biernej w trójfazowej sieci. Pomiar rezystancji izolacji oraz pomiar rezystancji instalacji uziemiającej.
Wyznaczanie charakterystyki maszyny roboczej. Dobór nastaw zabezpieczenia termicznego.
3.2.3. Blok – techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa
Cele kształcenia
− zorganizować stanowisko pracy, zgodnie z przepisami bezpieczeństwa
i higieny pracy, przeciwpożarowymi i o ochronie środowiska,
− rozróżnić i dobrać materiały stosowane w elektrotechnice,
− wykonać proste operacje z zakresu obróbki ręcznej metali i tworzyw
sztucznych,
− posłużyć się przyrządami pomiarowymi wielkości mechanicznych,
− posłużyć się nowoczesnymi elektronarzędziami,
− posłużyć się dokumentacją techniczną, instrukcjami, schematami montażowymi i ideowymi,
− montować podzespoły mechaniczne urządzeń, maszyn i aparatów elektrycznych,
− montować układy i obwody elektryczne na podstawie dokumentacji technicznej,
32
− dokonać demontażu i montażu urządzeń, maszyn i aparatów elektrycznych,
− uruchomić urządzenia, maszyny i aparaty elektryczne,
− zlokalizować i usunąć proste uszkodzenia,
− sporządzać sprawozdania i protokóły z badań i pomiarów urządzeń elektrycznych,
− wyjaśnić poszczególne etapy procesu produkcyjnego,
− scharakteryzować współczesne normy dotyczące kontroli jakości,
− skalkulować cenę wytworzonego urządzenia,
− sporządzić różne dokumenty (faktura, rachunek, weksel, czek, polecenie
przelewu),
− zawierać różnego rodzaju umowy,
− skorzystać z kredytu i leasingu,
− wyjaśnić podstawowe pojęcia i mechanizmy gospodarki rynkowej,
− sporządzić dokumenty niezbędne do podjęcia działalności gospodarczej,
− sporządzić plan przedsięwzięcia gospodarczego,
− prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów,
− sporządzić deklaracje podatkowe i ubezpieczeniowe oraz rozliczać się
z urzędem skarbowym,
− zaprezentować swoje umiejętności i sporządzić list intencyjny,
− skorzystać z kodeksu pracy.
Materiały stosowane w elektrotechnice – Metale i stopy. Materiały przewodzące, oporowe i elektroizolacyjne. Dielektryki. Tworzywa sztuczne. Materiały
magnetyczne i niemagnetyczne. Powłoki ochronne i dekoracyjne. Obróbka
ręczna metali i tworzyw sztucznych. Nowoczesne narzędzia i elektronarzędzia
do obróbki ręcznej. Pomiary wielkości mechanicznych. Trasowanie na płaszczyźnie. Piłowanie metali i ich stopów oraz tworzyw sztucznych. Cięcie, gięcie, prostowanie prętów, płaskowników, blach. Wiercenie otworów w różnych
materiałach. Gwintowanie otworów i powierzchni zewnętrznych. Nitowanie
– rodzaje nitów, technika nitowania.
Montaż mechaniczny – Konstrukcje, obudowy – modularyzacja i unifikacja. Prowadnice i łożyska. Przekładnie. Pokrętła. Wyłączniki. Połączenia mechaniczne – rozłączne i nierozłączne. Montaż i demontaż wałków, przekładni zębatych, dźwigni. Wymiana sprężyn, łożysk, śrub. Montaż mechaniczny
33
transformatorów, wentylatorów, złącz, gniazd, wyłączników, bezpieczników,
potencjometrów, styczników i przekaźników.
Technika wytwarzania urządzeń i maszyn elektrycznych – Zasady montażu
urządzeń i maszyn elektrycznych. Połączenia elektryczne – lutowane, zaciskane, rozłączne. Złącza – rodzaje, właściwości i zastosowanie. Montaż obwodów
drukowanych. Montaż instalacji elektrycznych. Wykonywanie wiązek i kabli. Projektowanie prostych układów elektrycznych. Uruchamianie i regulacja
układów i urządzeń elektrycznych. Zasady organizacji miejsca pracy zgodnie
z wymaganiami ergonomii higieny i bezpieczeństwa pracy. Barwy i znaki bhp;
estetyka miejsca pracy.
Dokumentacja techniczna urządzeń – Schematy elektryczne urządzeń.
Rysunki maszynowe – rzuty, widoki i przekroje, wymiarowanie, uproszczenia w rysunku maszynowym.
Proces produkcyjny – Analiza potrzeb. Przygotowanie produkcji. Dokumentacja konstrukcyjna i technologiczna. Przygotowanie stanowisk. Produkcja.
Kontrola jakości (normy ISO 9000).
Gospodarka rynkowa – Podmiot gospodarczy. Działalność gospodarcza.
Prywatyzacja. Papiery wartościowe. Organy podmiotu gospodarczego. Rynek
pracy. Bezrobocie. Prezentacja swoich umiejętności. Obowiązki i prawa pracownika. Podatek dochodowy od osób fizycznych. Podejmowanie działalności
gospodarczej. Tworzenie planu przedsięwzięcia gospodarczego. Formalności
związane z podejmowaniem działalności gospodarczej. Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze. Pozyskanie majątku trwałego i obrotowego: leasing i kredyt.
Koszty działalności. Podatki. Formy płatności. Wynik finansowy. Rentowność.
Prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Marketing.
34
4. Plany nauczania – technik elektryk 311[8]
4.1. Plan nauczania – technikum czteroletnie
Zawód: technik elektryk
Podbudowa programowa: gimnazjum
KLASA
I
L.p.
Przedmioty nauczania (obowiązkowe)
II
III
30
Liczba
godzin
tygodniowo
w cyklu
nauczania
IV
Liczba tygodni nauki
38
38
34
Liczba godzin tygodniowo
1
Język polski
4
3
3
4+0,5*
14+0,5*
2
I Język obcy
2
2
2
2+0,5*
8+0,5*
3
II Język obcy
2
1
2
2
7
4
Historia
2
1
1
1
5
5
Wiedza o społeczeństwie
1
1
2
6
Wiedza o kulturze
1
7
Matematyka
3
3
1+1*
8
Fizyka i astronomia
2
1
1
9
Chemia
2
1
3
10
Biologia
2
1
3
11
Geografia (poziom rozszerzony)
12
Podstawy przedsiębiorczości
13
Technologia informacyjna
1
1
14
Wychowanie fizyczne
3
3
15
Przysposobienie obronne
1
1
1
1
2+1*
9+2*
4
1
1+1*
3+1*
1
1
2
2
3
3
12
2
35
16
Godziny z wychowawcą
17
Technologia i materiałoznawstwo elektryczne
1
18
Podstawy elektrotechniki i elektroniki
4
1
19
Pracownia elektryczna i elektroniczna
3
4
4
20
Instalacje elektryczne
1
3
21
Maszyny elektryczne
2
2
1
5
22
Elektroenergetyka
1
3
2
6
23
Energoelektronika
3
2
5
24
Badanie maszyn i instalacji
elektrycznych
4
4
25
Zajęcia praktyczne
Kształcenie zawodowe wg programu
nauczania zawodu
Razem
Religia/ etyka
0,5
0,5
0,5
0,5
1
5
4
15
4
5
5
8
14
15
13
50
32,5
33,5
33,5
33,5
133
2
2
2
2
8
Wychowanie do życia w rodzinie
Razem zajęć edukacyjnych
2
1,1**
34,5
35,5
35,5
35,5
142,1
Praktyka zawodowa 4 tygodnie w III klasie
Uwagi:
* Godziny do dyspozycji dyrektora (w tym dodatkowo 0,1 godz. Na podstawie § 2.1 ust. 3 Rozporządzenia MENiS w sprawie ramowych planów
nauczania w szkołach publicznych).
** Wychowanie do życia w rodzinie – 14 godz. rocznie w każdej klasie I, II
i III (razem 1,1 godz.).
36
4.2. Plan nauczania – technikum uzupełniające
Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa, zawód elektryk
Dla młodzieży
Dla dorosłych *)
KLASA
I
L.p.
Przedmioty nauczania (obowiązkowe)
II
30
Razem
godzin
w cyklu
nauczania
Razem
godz/tyg
w 3-letnim
cyklu
nauczania
w formie
stacjonarnej
Razem
godz/tyg
w 3-letnim cyklu
nauczania
w formie
zaocznej
III
38
34
Liczba godzin
tygodniowo
1
Język polski
4
3
3
10
6
80
2
Język obcy
2
2
2
6
6
80
3
Historia
2
1
1
4
2
30
4
Elementy informatyki
2
1
-
3
2
40
5
2
2
2
6
-
-
6
Wiedza o społeczeństwie
-
1
1
1
14
7
Geografia
2
2
-
4
2
40
8
Matematyka
3
3
3,5
9,5
5
70
9
Fizyka
3
2,5
-
5,5
2
30
10
Chemia
1
1
-
2
2
40
11
Ochrona i kształtowanie środowiska
1
-
-
1
1
16
Godziny do dyspozycji wychowawcy
1
0,5
0,5
2
-
-
Razem przedmiotów
ogólnokształcących
23
18
13
54
29
440
37
12
-
2
-
2
1
20
13
3
-
-
3
2
30
14
Pracownia elektryczna
i elektroniczna
-
4
5
9
7
130
15
2
2
-
4
2
40
16
Maszyny elektryczne
2
2
-
4
2
40
17
Elektroenergetyka
-
-
4
4
2
40
18
Energoelektronika
-
2
2
4
2
40
19
Specjalizacja
-
-
6
6
4
60
Razem godz. przedmiotów zawodowych
7
12
17
36
22
400
Godziny do dyspozycji dyrektora **)
-
-
-
-
3
60
30
90
54
900
Praktyka zawodowa: 4 tygodnie w klasie IV
Ogółem godz. przedmiotów obowiązkowych
30
30
*) Wymiary godzin poszczególnych przedmiotów dzielone są odpowiednio
na te same lata nauki jak w szkole dla młodzieży.
**) Godziny przeznaczone na dodatkowe zajęcia z przedmiotów obowiązkowych, zgodnie z potrzebami danej klasy (semestru).
38
4.3. Plan nauczania – szkoła policealna
Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie
Dla młodzieży
SEMESTR
L.p.
Przedmioty nauczania
(obowiązkowe)
I
II
III
IV
20
18
20
14
Liczba godzin tygodniowo
Dla dorosłych *)
Razem
Razem godz/
godzin
tygodniowo
tygow 2-letdniowo
nim cyklu
w 2-letnauczania
nim cyw formie
klu nastacjonarnej
uczania
Razem
godz/tygodniowo
w 2-letnim
cyklu
nauczania
w formie
zaocznej
1
2
2
–
–
2
1
27
2
8
–
–
–
4
3
54
3
Pracownia elektryczna
i elektroniczna
5
5
10
8
14
11
200
4
2
4
2
–
4
3
54
5
Maszyny elektryczne
2
3
4
3
6
4
80
6
Elektroenergetyka
–
5
5
2
6
4
80
7
Energoelektronika
–
–
5
5
5
4
75
8
Specjalizacja
–
–
–
8
4
3
36
9
Zajęcia praktyczne
5
5
–
–
5
4
67
Zarys wiedzy o gospodarce
2
2
–
–
2
1
27
10
Praktyka zawodowa: 4 tygodnie w semestrze IV
11
Razem godz. przedmiotów zawodowych
26
26
26
26
52
38
700
2
2
2
2
4
–
–
Ogółem godz. przedmiotów obowiązkowych
28
28
28
28
56
38
700
*) Wymiary godzin poszczególnych przedmiotów dzielone są odpowiednio
na te same lata nauki jak w szkole dla młodzieży.
39
5. Porównanie programu nauczania
z treściami podręcznika „Praktyczna
elektrotechnika ogólna” Wydawnictwo REA
5.1. Szczegółowe cele kształcenia i materiał nauczania przedmiotu
5.1.1. Szczegółowe cele kształcenia przedmiotu „Instalacje
elektryczne”
W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeń (słuchacz) powinien umieć:
− sklasyfikować, rozpoznać i dobrać przewody elektryczne zgodnie z postawionymi warunkami technicznymi,
− sklasyfikować, rozróżnić, dobrać łączniki niskiego napięcia i określić ich
właściwości eksploatacyjne,
− dobrać baterie akumulatorów do określonych celów,
− rozpoznać i dobrać osprzęt elektroinstalacyjny,
− dobrać rodzaj instalacji elektrycznej w zależności od warunków pracy,
− zaprojektować proste instalacje oświetleniowe, mieszkaniowe i przemysłowe, alarmowe oraz sygnalizacyjne,
− rozróżnić urządzenia zasilające instalacje elektryczne,
− określić przydatność rezerwowych źródeł zasilania,
− sklasyfikować i dobrać rozdzielnice niskiego napięcia,
− określić właściwości różnych źródeł światła, dobrać źródła światła,
− sklasyfikować i rozróżnić oraz dobrać oprawy oświetleniowe,
− dobrać zabezpieczenia w instalacjach elektrycznych,
− ocenić stan instalacji elektrycznej,
− dobrać do wskazanych wypadków ochronę przeciwporażeniową,
− dokonać oceny skuteczności zastosowanych środków ochrony przeciwporażeniowej w zależności od zadanych warunków,
− sklasyfikować, scharakteryzować i porównać podstawowe typy grzejników elektrycznych, dobrać urządzenia grzejne energooszczędne,
− zastosować obowiązujące przepisy i zorganizować bezpieczne stanowiska
pracy podczas eksploatacji urządzeń elektrycznych,
40
− posłużyć się dokumentacją techniczną,
− skorzystać z norm, przepisów i katalogów,
− ocenić stopień zagrożenia wynikającego z nieprawidłowej pracy urządzeń
elektrycznych,
− udzielić pierwszej pomocy porażonemu prądem elektrycznym,
− sporządzić algorytm postępowania umożliwiający rozwiązanie typowych
problemów dotyczących użytkowania energii elektrycznej.
5.1.2. Materiał nauczania przedmiotu „Instalacje elektryczne”
Wiadomości wstępne – normalizacja w elektrotechnice – jej znaczenie.
Cieplne i dynamiczne działanie prądu w przewodach. Ochrona przed wypadkami i bezpieczeństwo pracy.
Przewody i kable – budowa, oznaczenia i zastosowanie przewodów w instalacjach
elektrycznych do 1 kV. Przewody specjalne. Łączenie przewodów. Obciążalność
przewodów. Wielkości znamionowe (przekrój, napięcie znamionowe).
Aparaty i urządzenia niskiego napięcia – klasyfikacja, budowa i zastosowanie łączników ręcznych i automatycznych, schematy sterowania wyłącznikami przemysłowymi. Zasady doboru i montażu łączników. Łączniki bezstykowe.
Urządzenia rozruchowe i regulacyjne. Łączniki niskiego napięcia w urządzeniach
dźwigowych i zasilających trakcję elektryczną. Ogniwa i akumulatory.
Instalacje elektryczne – części składowe instalacji wg PBUE. Układy
sieciowe. Osprzęt elektroinstalacyjny. Rodzaje i sposoby montażu instalacji.
Warunki pracy instalacji. Instalacje elektryczne niskiego napięcia w zakładach
przemysłowych. Plany i schematy instalacji – czytanie i kreślenie. Zasady projektowania instalacji oświetleniowych i gniazd wtykowych. Dobór przewodów. Obliczanie strat mocy i spadków napięcia w sieciach niskiego napięcia.
Przeprowadzanie badań i oceny instalacji elektrycznych.
Urządzenia zasilające i rozdzielcze – złącza czteroszynowe i pięcioszynowe. Przyłącza kablowe i napowietrzne. Rozdzielnice skrzyniowe i tablicowe.
Zunifikowane urządzenia rozdzielcze w budownictwie ogólnym. Modularny
system niskonapięciowy rozdzielnic i sterownic. (ZMR). Rezerwowe źródła
zasilania. Zespoły elektrycznych linii pionowych (ZEZP). Przewody szynowe
magistralne, rozdzielcze i ślizgowe.
Zwarcia – zwarcia w sieciach niskiego napięcia. Obliczanie wielkości charakterystycznych.
Źródła światła i oprawy – podstawowe wielkości źródeł światła. Żarówki.
Świetlówki kompaktowe ogólnego przeznaczenia i specjalne. Schematy łączeniowe. Lampy wyładowcze wysokoprężne – parametry, układy pracy, zasto-
41
sowanie. Nowoczesne źródła światła. Wymagania stawiane oprawom oświetleniowym. Zasady oświetlenia wnętrz i oświetlenia zewnętrznego. Metody
obliczania natężenia oświetlenia.
Zabezpieczenia instalacji elektrycznych – środki ochrony: przed skutkami oddziaływania cieplnego, przed prądem przetężeniowym, przed spadkiem
napięcia i przepięciami. Ochrona przeciwpożarowa.
Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach niskiego napięcia – działanie prądu na organizm ludzki. Środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim. Środki ochrony przed dotykiem pośrednim. Równoczesna ochrona przed
dotykiem bezpośrednim i dotykiem pośrednim. Wymagane czasy samoczynnego wyłączenia. Połączenia wyrównawcze. Pomiary uziemienia ochronnego.
Pomoc osobom porażonym prądem elektrycznym.
Inne instalacje – instalacje sygnalizacyjne, dzwonkowe, domofonowe, alarmowe. Instalacje sterujące z zegarami programowanymi. Instalacje specjalne.
Odbiorniki – klasyfikacja. Typowe urządzenia elektrotermiczne – budowa,
parametry, zastosowanie. Energooszczędne urządzenia grzejne. Urządzenia
chłodnicze. Pomiary energii elektrycznej.
5.2. Materiał nauczania a treści podręcznika
MATERIAŁ NAUCZANIA
1.
Wiadomości wstępne:
normalizacja w elektrotechnice – jej
znaczenie.
Cieplne i dynamiczne działanie prądu
w przewodach.
2.
Przewody i kable:
budowa, oznaczenia i zastosowanie
przewodów w instalacjach elektrycznych do 1 kV.
Przewody specjalne.
Łączenie przewodów.
Obciążalność przewodów.
Wielkości znamionowe (przekrój,
napięcie znamionowe).
42
TREŚCI PODRĘCZNIKA
2.1
2.2
2.3
2.2
4.1
4.2
4.3
4.4
Budowa przewodów izolowanych
i kabli
Przewody elektroenergetyczne
Kable
Tabela str. 22
Przygotowanie izolowanych przewodów
Połączenia skręcane
Techniki połączeń nielutowanych
Lutowanie
Tabela str. 17, tabela 1 str. 18, tabela 1
i 2 str. 21, tabela str. 22, tabela 2 str. 24
3.
Aparaty i urządzenia niskiego napięcia: klasyfikacja,
budowa i zastosowanie łączników
ręcznych i automatycznych,
schematy sterowania wyłącznikami
przemysłowymi.
Urządzenia rozruchowe i regulacyjne.
Zasady doboru i montażu łączników.
Łączniki bezstykowe.
Łączniki niskiego napięcia w urządzeniach dźwigowych i zasilających
trakcję elektryczną.
Ogniwa i akumulatory.
4.
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6
11.4.5
11.4.6
Złącza wtykowe.
Elementy sterujące i sygnalizacyjne.
Łączniki elektromagnetyczne.
Układy połączeń.
Obwody sterowania i sygnalizacji
z łącznikami elektromagnetycznymi.
Tyrystor.
Triak.
15.1
15.2
Baterie (ogniwa suche).
Akumulatory.
Instalacje elektryczne:
części składowe instalacji wg PBUE.
Układy sieciowe.
Osprzęt elektroinstalacyjny.
3.1
Rodzaje i sposoby montażu instalacji. 3.2
3.3
3.4
3.6
3.7
Warunki pracy instalacji.
Instalacje elektryczne niskiego napięcia w zakładach przemysłowych.
Plany i schematy instalacji – czytanie
i kreślenie.
3.8
3.9
3.10
7.4
3.5
6.1
Brak (ewentualnie rys. 1 i 2 str. 110)
Tabela str.182.
Sposoby układania przewodów i kabli.
Typowe instalacje elektroenergetyczne.
Lokalizacja uszkodzeń przewodów
w instalacjach elektrycznych i szukanie
metalowych rur.
Instalacje elektroenergetyczne w budynkach z wielkiej płyty.
Instalacje podłogowe.
Przegrody pożarowe w instalacjach
elektroenergetycznych.
Układanie instalacji na półkach kablowych.
Układanie kabla w ziemi.
Prowadzenie linii napowietrznej.
Instalacja mieszkaniowa.
Układanie przewodów w kanałach
instalacyjnych.
Dokumentacja techniczna.
2.1
Zasady projektowania instalacji
2.2
oświetleniowych i gniazd wtykowych.
Dobór przewodów.
Tabela str. 17
Tabela str. 19
Tabela 1 i 2 str. 21
Tabela str.22
13.1
Obliczanie strat mocy i spadków na13.2
pięcia w sieciach niskiego napięcia.
Przeprowadzanie badań i oceny instalacji elektrycznych.
Rodzaje uszkodzeń.
Lokalizacja uszkodzeń w instalacjach
elektrycznych.
43
5.
Urządzenia zasilające i rozdzielcze:
Złącza czteroszynowe i pięcioszyno- 7.1
we. Przyłącza kablowe i napowietrzne.
Rozdzielnice skrzyniowe i tablicowe.
Zunifikowane urządzenia rozdzielcze
w budownictwie ogólnym.
Modularny system niskonapięciowy
rozdzielnic i sterownic (ZMR).
Rezerwowe źródła zasilania.
Zespoły elektrycznych linii pionowych (ZEZP).
Przewody szynowe magistralne, rozdzielcze i ślizgowe.
7.3
6.
Zwarcia: Zwarcia w sieciach niskiego 5.4.4
napięcia.
Obliczanie wielkości charakterystycznych.
7.
Źródła światła i oprawy:
Podstawowe wielkości źródeł światła.
Żarówki. Świetlówki kompaktowe
8.6
ogólnego przeznaczenia i specjalne.
Schematy łączeniowe.
Lampy wyładowcze wysokoprężne
8.7
– parametry, układy pracy, zastosowanie. Nowoczesne źródła światła.
Wymagania stawiane oprawom oświetleniowym.
Zasady oświetlenia wnętrz i oświetlenia zewnętrznego.
Metody obliczania natężenia oświetlenia.
8.
44
Zabezpieczenia instalacji elektrycznych:
Środki ochrony: przed skutkami oddziaływania cieplnego,
przed prądem przetężeniowym,
przed spadkiem napięcia i przepięciami.
Ochrona przeciwpożarowa.
5.1
5.2
5.3
5.4
Przyłącze do budynku.
Główne obwody zasilania.
Zabezpieczenia zwarciowe kabli i przewodów.
Układy oświetlenia pomieszczeń.
Instalacje z rurami neonowymi.
Bezpieczniki topikowe.
Nadmiarowe wyłączniki instalacyjne.
Zabezpieczenia przeciążeniowe silników asynchronicznych.
Zabezpieczenia przeciążeniowe kabli
i przewodów izolowanych ułożonych
na stałe.
9.
Ochrona przeciwporażeniowa
w urządzeniach niskiego napięcia:
Działanie prądu na organizm ludzki.
Środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim.
Środki ochrony przed dotykiem pośrednim. Jednoczesna ochrona przed
dotykiem bezpośrednim i dotykiem
pośrednim.
Wymagany czas samoczynnego wyłączenia.
Połączenia wyrównawcze.
Pomiary uziemienia ochronnego.
Pomoc osobom porażonym prądem
elektrycznym.
10. Inne instalacje:
Instalacje sygnalizacyjne, dzwonkowe, domofonowe, alarmowe.
Instalacje sterujące z zegarami programowanymi.
Instalacje specjalne.
10.4
10.1
10.2
10.3
10.5
Ochrona przeciwporażeniowa.
Ochrona podstawowa i dodatkowa.
Ochrona przeciwporażeniowa w warunkach awaryjnych.
7.2
Systemy połączeń wyrównawczych.
10.6
Badania środków ochrony przeciwporażeniowej.
6.7
6.8
7.5
7.6
7.7
7.8
8.8
8.1
Miniaturowe sterowniki programowalne.
Programowalne sterowniki logiczne.
Urządzenia telekomunikacyjne.
Instalacje antenowe.
Urządzenia do sygnalizacji alarmowej.
Technika systemowa w budynkach.
Instalacje fotowoltaiczne.
Instalacje elektryczne w obiektach
rolniczych i ogrodniczych.
Instalacje elektryczne w miejscach
zagrożonych pożarem.
Instalacje elektryczne w szpitalach
i pomieszczeniach wykorzystywanych
do celów medycznych.
Instalacje w obszarach zagrożonych
wybuchem.
Urządzenia elektryczne na placach
budowy.
8.2
8.3
8.4
8.5
11. Odbiorniki:
Klasyfikacja. Typowe urządzenia
elektrotermiczne – budowa, parametry, zastosowanie. Energooszczędne
urządzenia grzejne. Urządzenia
chłodnicze.
12.1
12.2
12.3
13.3
13.4
Pomiary energii elektrycznej.
Ochrona przeciwporażeniowa w warunkach normalnych.
Dobór obudowy urządzenia.
9.9
Małe urządzenia.
Duże urządzenia AGD.
Urządzenia elektryczne w instalacjach
centralnego ogrzewania.
Lokalizacja uszkodzeń w urządzeniach
elektrycznych.
Stanowisko do napraw sprzętu elektrycznego.
Pomiar energii elektrycznej.
45
6. Planowanie pracy nauczyciela
6.1. Propozycja nauczycielskiego planu wynikowego do przedmiotu
„instalacje elektryczne” na podstawie programu nauczania:
2106/T-5T,T-3,SP/MEN/1997.07.16
Temat lekcji/ (temat
z podręcznika)
Poziom wymagań programowych
Podstawowe
Uczeń potrafi:
Rozszerzające
Uczeń potrafi:
Dopełniające
Uczeń potrafi:
I Wiadomości wstępne (5 godzin)
Normalizacja
w elektrotechnice
– jej znaczenie
− Rozpoznać symbole
norm stosowan ych
w elektroenergetyce.
− Wymienić podstawowe parametry
dotyczące urządzeń
elektrycznych.
− Skorzystać z norm
stosowanych
w elektroenergetyce.
− Zastosować i zinterpretować zalecenia
zawarte w normach
w konkretnych sytuacjach.
Cieplne
i dynamiczne
działanie prądu w przewodach
− Wymienić czynniki wpływające na
wydzielanie ciepła
w przewodach.
− Podać definicje
wielkości charakteryzujących cieplne
działanie prądu
na urządzenie.
− Omówić dynamiczne działanie prądu
w przewodach.
− Scharakteryzować
wpływ różnych
czynników na proces nagrzewania
przewodów.
− Obliczyć wartość
siły, z jaką działają
na siebie przewody
wiodące prąd.
− Zastosować właściwe
przewody do określonych warunków,
aby nie przekroczyć
dopuszczalnych temperatur.
− Wykazać kierunek
i zwrot sił działających na przewody
wiodące prąd.
− Dokonać analizy
warunków, w których
siła wzajemnego
oddziaływania przewodów z prądem
osiągnie maksymalną
wartość.
46
II Przewody i kable (8 godzin)
2.1 Budowa
przewodów
izolowanych
i kabli
− Odróżnić przewody
ze względu na budowę żył.
materiały izolacyjne ze względu na
warunki eksploatacyjne.
− Wyszukać obowiązujące przy produkcji
przewodów i kabli
normy.
2.2 Przewody elektroenergetyczne
− Rozpoznać i sklasyfikować przewody
elektryczne.
− Wskazać miejsce
oznaczenia przewodów elektrycznych.
− Odczytać oznaczenia na przewodach
elektrycznych.
− Dobrać przewody
elektryczne
zgodnie
z wymaganiami
technicznymi.
− Zastosować odpowiedni typ przewodów elektrycznych
do przedstawionych
warunków technicznych.
2.3 Kable
− Rozpoznać i sklasyfikować kable.
− Wskazać miejsce
oznaczenia kabli.
− Odczytać oznaczenia na kablach.
− Dobrać kable
zgodnie z wymaganiami.
− Zastosować odpowiedni typ kabli do
przedstawionych
warunków technicznych.
4.1 Przygotowanie
izolowanych
przewodów
− Wymienić narzędzia
do zdejmowania
izolacji i powłoki
zewnętrznej.
− Rozpoznać
narzędzia do
zdejmowania
izolacji i powłoki
zewnętrznej.
− Zastosować narzędzia do zdejmowania
izolacji i powłoki
zewnętrznej.
4.2 Połączenia skręcane
− Wymienić rodzaje
połączeń skręcanych.
− Porównać
rodzaje połączeń
skręcanych.
− Wykonać połączenia
skręcane.
4.3 Techniki
połączeń
nielutowanych
− Omówić połączenia
prasowane, zaciskane i krępowane.
− Dobrać rodzaj połączenia do danej
sytuacji.
− Zastosować różne
rodzaje połączeń
nielutowanych.
4.4 Lutowanie
− Omówić przebieg
procesu lutowania.
− Rozróżnić dobry
i zły lut.
− Wykonać dobre połączenia lutowane.
Obciążalność przewodów
− Wskazać na zależność parametrów
przewodu od obciążalności.
− Dobrać właściwy
przewód do zadanych warunków
obciążalności.
obciążalności
przewodu
w konkretnych
warunkach
zastosowania.
− Obliczyć przekrój
przewodu do
zadanego obciążenia.
47
III Aparaty i urządzenia niskiego napięcia (15 godzin)
6.2 Złącza
wtykowe
− Wymienić różne
rodzaje złącz wtykowych.
− Rozpoznać różne
rodzaje złącz
wtykowych.
różne rodzaje złącz
wtykowych.
6.3 Elementy sterujące
i sygnalizacyjne
− Wymienić i omówić
elementy sterujące
i sygnalizacyjne.
− Rozróżnić łącznik
i przycisk.
− Rozpoznać
łączniki zwierne
i rozwierne
w układzie
i na schemacie.
− Zastosować różne
łączniki i czujniki
w praktyce.
6.4 Łączniki
elektromagnetyczne
− Wymienić
różnice pomiędzy
stycznikiem
i przekaźnikiem.
− Omówić zasadę
działania stycznika
i przekaźnika.
− Dobrać łącznik
elektromagnetyczny do danego
zastosowania.
pracy układu z zastosowaniem łączników
elektromagnetycznych
6.5 Układy
połączeń
− Rozpoznać
symbole łączników
i elementów
sygnalizacyjnych
na schematach.
różne rodzaje
układów połączeń
w instalacjach
elektrycznych.
− Zaprojektować optymalny układ połączeń
w instalacji elektrycznej.
6.6 Obwody
sterowania
i sygnalizacji
z łącznikami
elektromagnetycznymi
− Rozpoznać na
schematach
cewki i styki
przekaźników
i styczników.
− Wymienić
i omówić
sterowania
różnych układów.
− Wyjaśnić zasadę
działania układów
kolejnościowych,
układów z blokadami, układu
gwiazda-trójkąt
itp.
− Zaprojektować
i zastosować w praktyce obwody sterowania z łącznikami elektromagnetycznymi.
działania układu
sterowania.
15.1 Baterie
(ogniwa
suche)
− Omówić cechy
charakterystyczne
baterii.
− Porównać parametry różnych baterii.
− Uzasadnić dobór
typu baterii do
określonego
zastosowania.
15.2 Akumulatory
− Omówić cechy
charakterystyczne
akumulatorów.
− Obliczyć
prąd
i czas ładowania
określonego
akumulatora.
− Uzasadnić
dobór typu
akumulatora
do konkretnego
zastosowania.
48
Zasady doboru i montażu łączników
− Podać definicję łącznika.
− Wymienić zasadnicze części łącznika.
− Odróżniać rodzaje
łączników.
− Wskazać zastosowanie łączników.
− Dobrać
odpowiednie
łączniki do
określonego typu
instalacji.
− Zastosować
odpowiednie łączniki
i uzasadnić słuszność
dokonanego wyboru
oraz sposobu
montażu.
− Analizować
i interpretować dobór
łączników.
Łączniki niskiego napięcia w urządzeniach
dźwigowych
i zasilających trakcję
elektryczną.
− Wymienić aparaty
i urządzenia dźwigowe.
− Rozpoznać schemat
ideowy urządzenia
dźwigowego.
aparaty
i urządzenia
dźwigowe.
− Dobrać osprzęt,
aparaty
i urządzenia
do określonego
zastosowania.
− Sporządzić wykaz
prac związanych
z konserwacją
urządzeń
dźwigowych.
− Zastosować osprzęt,
aparaty i urządzenia
w określonej sytuacji.
działania dźwigu na
podstawie schematu
ideowego.
− Przeprowadzić
konserwację urządzeń
dźwigowych.
IV Instalacje elektryczne (30 godzin)
Części
składowe
instalacji
wg PBUE
− Wymienić części
składowe instalacji.
poszczególne części instalacji.
− Zaprojektować poszczególne części
instalacji.
3.1 Sposoby
układania
przewodów
i kabli
klasyczne sposoby
układania przewodów i kabli.
− Dobrać przewód
i osprzęt do danego
sposobu układania
przewodów i kabli.
tych miejsc, gdzie
występuje szczególne
zagrożenie i zastosować odpowiednie
zabezpieczenia.
3.2 Typowe
instalacje
elektroenergetyczne
− Omówić typowe
instalacje elektroenergetyczne.
− Wyznaczyć trasy
prowadzenia typowych instalacji
elektroenergetycznych.
− Odczytać oznaczenia na osprzęcie
instalacyjnym.
− Uzasadnić trafność
doboru typu osprzętu
do prowadzenia instalacji elektroenergetycznych.
49
3.3 Lokalizacja
uszkodzeń
przewodów
w instalacjach elektrycznych
i szukanie
metalowych
rur
awarii w instalacjach elektrycznych.
− Omówić metody
lokalizacji uszkodzeń w instalacjach
elektrycznych.
− Dobrać przyrządy do lokalizacji
uszkodzeń przewodów w instalacjach
elektrycznych
i szukania rur lub
innych konstrukcji
metalowych.
wskazań przyrządów
do lokalizacji
uszkodzeń
przewodów i na tej
podstawie ustalić
miejsce uszkodzenia
w instalacji
elektrycznej.
− Sporządzić algorytm
postępowania
umożliwiający
lokalizację
usterek instalacji
elektrycznych.
3.4 Instalacje elektroenergetyczne
w budynkach z wielkiej płyty
− Rozpoznać oznaczenia na osprzęcie
instalacyjnym do
danego typu instalacji elektrycznych.
− Dobrać przewody
i osprzęt do wykonania instalacji
w budynkach
z wielkiej płyty.
− Uzasadnić
dobór osprzętu
instalacyjnego ze
względu na konieczne
jego parametry
do zastosowania
w instalacji danego
typu.
3.5 Układanie przewodów w kanałach instalacyjnych
kanałów instalacyjnych.
− Wyznaczyć trasę
prowadzenia kanałów instalacyjnych
i dobrać odpowiednie przewody
oraz osprzęt.
rodzaju obwodów
wysokoprądowych
i sterowania oraz
ich obciążalności
i zastosować
odpowiednie
przewody, osprzęt
i zabezpieczenia.
3.6 Instalacje
podłogowe
systemy kanałów
stosowanych w instalacjach podłogowych.
− Wyznaczyć trasę
prowadzenia kanałów instalacyjnych
i dobrać odpowiednie przewody
oraz osprzęt.
rodzaju obwodów
wysokoprądowych
i sterowania
oraz zastosować
odpowiednie
zabezpieczenia.
3.7 Przegrody pożarowe
w instalacjach elektroenergetycznych
− Omówić zadania
przegrody pożarowej.
− Dobrać odpowiednie materiały na
przegrody pożarowe.
− Zaprojektować miejsca instalacji przegród
pożarowych.
50
3.8 Układanie instalacji
na półkach
kablowych
− Odróżnić drabiny
i półki instalacyjne.
− Dobrać drabiny
i półki do wykonania instalacji.
− Dokonać analizy rodzaju obwodów wysokoprądowych oraz ich
obciążalności i zastosować odpowiednie
przewody, osprzęt
i zabezpieczenia.
3.9 Układanie kabla
w ziemi
− Omówić technikę
układania kabla
w ziemi.
− Dobrać narzędzia
i materiały do
układania kabla
w ziemi.
− Zaprojektować trasę
kabla z naniesieniem
miejsca umieszczenia
muf itp.
3.10 Prowadzenie linii
napowietrznej
− Omówić sposoby
prowadzenia linii
napowietrznej.
− Rozróżnić oznaczenia poszczególnych żył przewodów izolowanych
stosowanych
w liniach napowietrznych.
odległości przewodów nieizolowanych
w najbardziej niebezpiecznych miejscach.
6.1 Dokumentacja
techniczna
− Rozpoznać oznaczenia i symbole
stosowane w dokumentacji.
− Sporządzić specyfikację materiałową do podanego
planu instalacji
elektrycznej.
− Zastosować dokumentację do wykonania instalacji elektrycznej.
Zasady projektowania
instalacji
oświetleniowych
i gniazd wtykowych
składowe instalacji
oświetleniowej.
− Omówić warunki
pracy wzrokowej
oraz wymaganego
natężenia oświetlenia w danym
pomieszczeniu lub
terenie.
− Wskazać sposób
konserwacji sprzętu.
− Dobrać rodzaj
i moc źródeł
światła oraz typy
opraw.
− Rozmieścić oprawy przy zachowaniu właściwej
równomierności
oświetlenia.
− Sprawdzić rozkład luminancji
na płaszczyznach
pracy.
− Sprawdzić w charakterystycznych
punktach, czy nie
zachodzi zjawisko
olśnienia lub nadmiernej cienistości.
− Obliczyć natężenie
oświetlenia różnymi metodami.
− Zastosować szczegółowe sposoby oświetlenia miejscowego.
− Przeprowadzić szczegółową koordynację
z instalacjami innych
branż.
− Zaprojektować instalację z podziałem
na obwody i określić
metody sterowania.
− Zaprojektować instalację oświetlenia
awaryjnego.
51
7.4 Instalacja
mieszkaniowa
− Wskazać pionowe
i poziome strefy
instalacyjne.
− Wskazać miejsca
umieszczenia
gniazdek
i wyłączników.
− Rozróżnić rodzaje
instalacji.
− Zaprojektować instalację mieszkaniową.
− Zastosować odpowiednią ochronę
przeciwporażeniową.
Obliczanie
strat mocy
i spadków
napięcia
w sieciach
niskiego
napięcia
− Omówić wpływ
spadku napięcia
i strat mocy na
eksploatację sieci
niskiego napięcia.
− Wymienić
dopuszczalne
procentowe wartości
spadków napięć
w sieciach niskiego
napięcia.
− Obliczyć
spadek napięcia
w przewodach sieci
niskiego napięcia.
− Obliczyć stratę
mocy w liniach
przesyłowych.
− Dobrać przekrój
przewodów
zapewniających
prawidłową
eksploatację sieci
niskiego napięcia.
− Obliczyć przyrost
temperatury
przewodów w liniach
przesyłowych.
− Obliczyć
wytrzymałość
mechaniczną linii
przesyłowej.
− Przeanalizować
wszystkie obliczenia
i normy oraz
zastosować właściwy
typ i przekrój
przewodów do sieci
niskiego napięcia.
13.1 Rodzaje
uszkodzeń
− Omówić rodzaje
uszkodzeń.
− Rozpoznać rodzaj
uszkodzenia.
przyczyn
uszkodzenia.
13.2 Lokalizacja
uszkodzeń
w instalacjach elektrycznych
− Rozpoznać uszkodzenie typu zwarcie
i przerwa w instalacji elektrycznej.
− Dobrać metodę
i narzędzia do
poszukiwania
uszkodzeń
w instalacji
elektrycznej.
− Stosować
zróżnicowane metody
i sprzęt do lokalizacji
uszkodzeń instalacji
elektrycznych.
V Urządzenia zasilające i rozdzielcze (4 godziny)
Złącza czteroszynowe
i pięcioszynowe.
− Rozpoznać złącza
cztero- i pięcioszynowe.
− Dobrać
złącza czteroi pięcioszynowe
do określonych
instalacji.
− Projektować instalacje z zastosowaniem
złącz cztero- i pięcioszynowych.
7.1 Przyłącze
do budynku.
rodzaje przyłączy do
budynków.
rodzaje stojaków
dachowych.
− Dobrać rodzaj
przyłącza do danego budynku.
− Uzasadnić dobór
przyłącza i wybór
pomieszczenia na zainstalowanie skrzynki
przyłączowej.
52
7.3 Główne
obwody
zasilania.
− Wskazać umiejscowienie głównych
obwodów zasilania.
− Dobrać odpowiednie przewody do
głównego obwodu
zasilania.
obciążenia
przewodów głównego
obwodu zasilania
ze względu na
dopuszczalny spadek
napięcia.
Rozdzielnice
skrzyniowe
i tablicowe.
Zunifikowane urządzenia rozdzielcze w budownictwie
ogólnym.
Modularny system
niskonapięciowy
rozdzielnic
i sterownic
(ZMR).
rozdzielnic niskonapięciowych.
− Rozpoznawać niskonapięciowe rozdzielnice.
− Wymienić funkcje
rozdzielnic niskonapięciowych.
− Sklasyfikować
rozdzielnice niskonapięciowe
w zależności od:
przeznaczenia
i zastosowania,
funkcji w elektroenergetycznej sieci
rozdzielczej, konstrukcji,
odporności na
wpływy atmosferyczne, możliwości
przemieszczania,
dostępu do
przedziału
aparatowego.
− Dobrać rozdzielnice niskonapięciowe
do zastosowania
w konkretnych
wypadkach.
− Porównać
różnego rodzaju
rozdzielnice.
− Projektować instalacje niskonapięciowe
z zastosowaniem
odpowiednich rozdzielnic.
− Obliczyć zabezpieczenia i dobrać pola rozdzielnicy do zadanych
warunków.
− Uzasadnić wybór rozdzielnic do zadanych
warunków.
Przewody
szynowe
magistralne,
rozdzielcze
i ślizgowe.
− Odróżniać przewody
szynowe, magistralne, rozdzielcze
i ślizgowe.
przewody
szynowe,
magistralne,
rozdzielcze
i ślizgowe.
− Dobierać przewody
szynowe,
magistralne,
rozdzielcze
i ślizgowe do
określonych
zastosowań.
− Stosować przewody
szynowe, magistralne,
rozdzielcze i ślizgowe do zastosowania
w określonych wypadkach.
53
VI Zwarcia (3 godziny)
5.4.4 Zabezpieczenia
zwarciowe
kabli i przewodów.
skutki zwarć oraz
metody przeciwdziałania zwarciom.
− Dobrać wkładkę
bezpiecznikową
do ochrony przed
zwarciem.
− Odczytać na
charakterystyce
czasowo-prądowej
bezpiecznika czas
wyłączenia zwarcia.
− Obliczyć dopuszczalny czas wyłączenia
zwarcia i zastosować
odpowiednie zabezpieczenie.
Obliczanie
wielkości
charakterystycznych.
− Wymienić charakterystyczne wielkości
zwarcia.
− Obliczyć charakterystyczne wielkości zwarcia.
− Zaprojektować właściwe zabezpieczenia
zwarciowe.
VII Źródła światła i oprawy (20 godzin)
Podstawowe
wielkości
źródeł światła
− Wymienić podstawowe wielkości
źródeł światła.
− Rozpoznać jednostki
stosowane przy źródłach światła.
− Dobrać źródła
światła pod kątem
dopasowania do
charakterystycznych wielkości.
− Zaprojektować instalację oświetleniową
z zastosowaniem
odpowiednich źródeł
światła do zadanych
wielkości świetlnych.
8.6 Układy
oświetlenia
pomieszczeń
− Wymienić różne
źródła światła.
− Przedstawić zalety
i wady różnych źródeł światła.
− Wymienić elementy
układu ze świetlówką.
− Wyjaśnić zasadę
działania świetlówki.
− Wyjaśnić różnicę
między klasycznym układem
pracy świetlówki
a układem „duo”.
− Dobrać ściemniacz
do odpowiedniego
układu oświetleniowego.
− Zastosować odpowiednie źródła
światła i oprawy do
zadanych warunków
eksploatacji.
Schematy
łączeniowe
− Rozpoznać schematy łączeniowe
w instalacjach
oświetleniowych.
− Dobrać odpowiednie układy
łączeniowe do
przedstawionych
zadań i warunków
oświetlenia.
− Zaprojektować
i wykonać instalacje
oświetleniowe z zastosowaniem różnych
schematów łączeniowych.
8.7 Instalacje
z rurami
neonowymi
− Wskazać zastosowanie rur neonowych.
− Wymienić zagrożenia ze strony instalacji zasilającej rury
neonowe.
− Określić dopuszczalne czasy wyłączenia rur neonowych w sytuacjach
awaryjnych.
− Sprawdzić prawidłowe funkcjonowanie
instalacji z rurami
neonowymi na zasadzie oględzin, próby
i pomiaru.
54
Nowoczesne
źródła światła.
Wymagania
stawiane oprawom oświetleniowym
− Rozpoznać nowoczesne źródła światła.
− Dobrać nowoczesne źródła światła
w zależności od
rodzaju zastosowania.
− Zaprojektować oświetlenie z zastosowaniem nowoczesnych
źródeł światła.
Zasady
oświetlenia wnętrz
i oświetlenia
zewnętrznego
zasady oświetlenia
wnętrz i oświetlenia
zewnętrznego:
zasady fizjologiczne,
zasady estetyczne,
zasady ekonomiczne.
zasady oświetlenia
wnętrz i oświetlenia zewnętrznego.
− Zaprojektować
oświetlenie
z zachowaniem zasad
oświetlenia:
• maksymalnie wykorzystać oświetlenie
naturalne,
• przystosować oświetlenie do rodzaju
wykonywanej pracy,
czynności,
• wybrać odpowiedni
typ źródeł światła
sztucznego,
• równomiernie oświetlić całe miejsca pracy,
• stosować urządzenia
rozpraszające światło,
• ustalić natężenie źródła światła w zależności od wielkości pomieszczenia i rodzaju
wykonywanej pracy,
• dobrać urządzenia
oświetlające ze względu na bezpieczeństwo
pracy,
• dobrać odpowiednią
barwę na stanowisku
i w pomieszczeniu
przeznaczonym do
pracy, nauki,
• zaprojektować odpowiednie rozmieszczenie źródeł światła.
Metody
obliczania
natężenia
oświetlenia.
− Wymienić metody
obliczania natężenia
oświetlenia.
metody obliczania
natężenia oświetlenia oraz obliczyć
charakterystyczne
wielkości.
− Zastosować metody
obliczania natężenia
oświetlenia w projektowaniu oświetlenia.
55
VIII Zabezpieczenia instalacji elektrycznych (10 godzin)
5.1 Bezpieczniki
topikowe
− Podać definicję prądu przeciążeniowego
i zwarciowego.
− Omówić budowę
wkładki topikowej.
bezpiecznika instalacyjnego.
− Rozpoznać uszkodzoną wkładkę topikową.
− Rozróżnić prądy znamionowe bezpieczników instalacyjnych
po barwie oczka
wskaźnikowego.
− Dobrać właściwą
wkładkę topikową.
− Wyjaśnić, w jakim
celu w bezpiecznikach stosuje się
wkładki kalibrowane.
− Uzasadnić miejsce
podłączenia przewodu
fazowego do gniazda
bezpiecznikowego.
5.2 Nadmiarowe
wyłączniki
instalacyjne
systemy wyzwalania
nadmiarowych wyłączników instalacyjnych.
− Odczytać parametry zabezpieczenia instalacji
z charakterystyki
czasowo-prądowej
wyłącznika instalacyjnego.
− Zastosować selektywne działanie zabezpieczeń nadmiarowych.
− Analizować i interpretować charakterystyki prądowo-czasowe wyłączników
instalacyjnych.
5.3 Zabezpieczenia
przeciążeniowe
silników
asynchronicznych
− Omówić zabezpieczenia przeciążeniowe silników.
− Dobrać zabezpieczenie przeciążeniowe do silnika.
− Zastosować ten sam
przekaźnik termiczny
do różnych silników,
wykorzystując przekładnik prądowy.
5.4 Zabezpieczenia
przeciążeniowe kabli
i przewodów
izolowanych
ułożonych na
stałe
− Wymienić czynniki wpływające na
dopuszczalną obciążalność prądową
przewodów i kabli.
− Dobrać zabezpieczenie
przeciążeniowe
kabli i przewodów
w zależności od
typu przewodu
i sposobu ułożenia.
− Obliczyć prąd znamionowy zabezpieczenia nadprądowego
w odniesieniu do
podanego prądu zadziałania.
Środki
ochrony
przed spadkiem napięcia i przepięciami
i przyczyny przepięć.
− Wymienić środki
ochrony przepięciowej.
− Omówić przyczyny
powstawania spadków napięć oraz ich
wpływ na eksploatację urządzeń odbiorczych.
rodzaje przepięć
i dobrać urządzenia
do skutecznej ochrony przepięciowej.
− Wyjaśnić przyczyny powstawania
spadków napięć na
liniach przesyłowych i metody ich
kompensacji.
− Zastosować odpowiednie środki ochrony przepięciowej.
działania urządzeń
kompensujących
spadki napięcia na
liniach przesyłowych.
56
Ochrona
przeciwpożarowa
− Rozpoznać urządzenia stosowane do
ochrony przeciwpożarowej.
− Dobrać urządzenia
do ochrony przeciwpożarowej.
− Projektować instalacje
z zastosowaniem ochrony przeciwpożarowej.
− Stosować odpowiednie
urządzenia i przegrody
zapewniające ochronę
przeciwpożarową
IX Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach niskiego napięcia (15 godzin)
Działanie
prądu na
organizm
ludzki
− Omówić działanie
prądu na organizm
ludzki.
− Wyjaśnić znaczenie określenia
napięcie bezpieczne oraz wykazać,
jakie wartości
napięć uważa się
za bezpieczne.
wpływu na wartość
przepływającego
przez organizm ludzki prądu czynników
środowiskowych i indywidualnych cech
człowieka.
Wymagane
czasy samoczynnego
wyłączenia
− Wymienić maksymalne dopuszczalne
czasy samoczynnego wyłączenia.
− Dobrać środki
ochronne zapewniające samoczynne wyłączenie
w odpowiednim
czasie.
− Zastosować wyłączniki różnicowoprądowe
zapewniające odpowiednio krótki czas
wyłączenia.
7.2 Systemy
połączeń
wyrównawczych
i zadanie systemu
połączeń wyrównawczych.
− Dobrać materiały
do budowy systemu połączeń wyrównawczych.
− Wykazać skuteczność
systemu połączeń
wyrównawczych.
10.1 Dobór
obudowy
urządzenia
stopnie ochrony
obudów urządzeń
elektrycznych.
− Odczytać z oznaczenia stopień
ochrony obudowy
urządzenia elektrycznego.
− Dobrać obudowę
zapewniającą odpowiedni stopień
ochrony urządzenia elektrycznego.
− Zastosować obudowę
do ochrony urządzenia elektrycznego.
10.2 Ochrona przeciwporażeniowa
sposoby ochrony
przed przebiciem
elektrycznym.
− Wymienić bezpieczne wartości napięć
przemiennych i stałych dla człowieka.
− Dobrać odpowiednią ochronę przed
przebiciem elektrycznym.
charakterystyki czasowo-prądowej oddziaływania prądu przemiennego o częstotliwości 50 Hz na osobę
dorosłą i zastosować
odpowiedni wyłącznik
różnicowoprądowy.
57
10.3 Ochrona podstawowa i dodatkowa
środki ochrony podstawowej i dodatkowej.
− Rozpoznać
i porównać środki
ochrony podstawowej i dodatkowej.
− Rozróżnić obwody
SELV I PELV.
podstawową i dodatkową w określonym
wypadku.
w warunkach normalnych
− Wymienić i omówić środki ochrony
w warunkach normalnych.
− Dobrać odpowiednie środki ochrony
przeciwporażeniowej do określonego
wypadku.
w warunkach normalnych z zachowaniem
wymagań odpowiednich norm.
w warunkach awaryjnych
układy sieciowe
(TN, TT, IT) oraz
stosowane w nich
środki ochrony przeciwporażeniowej.
− Omówić sposoby
wykonania izolacji
ochronnej.
− Omówić ochronę
pomieszczenia metodą izolacji.
− Dobrać odpowiednie środki ochrony
przeciwporażeniowej do określonego
układu sieciowego.
− Zastosować do określonego układu sieciowego odpowiednie
środki ochrony przeciwporażeniowej.
− Obliczyć dopuszczalną wartość impedancji zwarciowej.
warunków, jakie muszą być spełnione, aby
można było dopuścić
do ruchu urządzenia
z ochroną przez rozdzielenie galwaniczne
obwodów.
10.6 Badania
środków
ochrony
przeciwporażeniowej
badań ochrony przeciwporażeniowej.
− Wymienić przykłady badań przez:
a)oględziny, b) próby i pomiary.
− Omówić metody
badań w układach
sieciowych TN, TT,
IT.
− Odczytać wartość
rezystancji izolacji
za pomocą specjalnego przyrządu
pomiarowego.
− Odczytać wartość
rezystancji uziemienia za pomocą
specjalnego przyrządu pomiarowego.
− Zmierzyć rezystancję
izolacji podłogi w izolowanym pomieszczeniu.
− Zmierzyć impedancję
pętli zwarciowej.
− Zmierzyć rezystancję
uziemienia.
− Przeprowadzić badanie funkcjonowania
wyłącznika różnicowoprądowego.
Pomoc osobom porażonym prądem
elektrycznym
− Omówić sposób postępowania podczas
udzielania pierwszej
pomocy osobie
porażonej prądem
elektrycznym.
− Rozpoznać skutki
działania prądu na
organizm ludzki na
podstawie obserwacji i krótkiego
badania osoby
porażonej.
− Rozpoznać skutki
działania prądu na
organizm ludzki na
podstawie obserwacji
i krótkiego badania
osoby porażonej i zastosować właściwą
pomoc przedlekarską.
58
X Inne instalacje (20 godzin)
6.7 Miniaturowe sterowniki programowalne
− Wymienić funkcje
realizowane przez
sterownik.
− Dobrać sterownik
do określonych
zadań.
− Zaprogramować
sterownik.
6.8 Programowalne
sterowniki
logiczne
− Omówić sposób
działania
sterownika.
− Podłączyć sygnały
wejściowe do
sterownika.
− Podłączyć
odbiorniki do
wyjść sterownika.
programu sterownika.
7.5 Urządzenia telekomunikacyjne
składowe domofonu
dwukierunkowego.
zwykłej sieci
telefonicznej.
− Wyjaśnić,
czym różnią
się instalacje
domofonowe
jednoi dwukierunkowe.
− Wyjaśnić, na czym
polega wybieranie
impulsowe, a na
czym wybieranie
tonowe.
− Uzasadnić, dlaczego
podczas instalacji
domofonowej można
pominąć niektóre
środki ochronne.
− Zastosować uniwersalne gniazdo typu
Western do instalacji
ISDN.
7.6 Instalacje
antenowe
− Wymienić
i omówić systemy
sieci występujące
w instalacjach
antenowych.
− Wyznaczyć
odpowiednie
odległości
mocowań przy
montażu masztu
antenowego.
− Dobrać
odpowiedni
przewód do
uziemienia anteny.
− Obliczyć moment
obciążenia MW anteny powodowany przez
wiatr.
− Zlokalizować miejsce
i przyczynę awarii
instalacji antenowej.
7.7 Urządzenia do
sygnalizacji
alarmowej
systemu antywłamaniowego
układ zasilania
systemów alarmowych.
− Zastosować zróżnicowane czujki do
określonej instalacji
alarmowej.
7.8 Technika
systemowa
w budynkach
− Wskazać, jakim
napięciem
zasila się
system EIB
i ile żył powinien
mieć przewód
magistrali EIB.
− Dobrać typ przewodu do systemu
Instabus.
− Uzasadnić różnicę
między systemami
Instabus i PowernetEIB.
59
8.1 Instalacje
elektryczne
w obiektach
rolniczych
i ogrodniczych
− Wymienić obiekty
rolnicze i ogrodnicze, w których znajdują się instalacje
elektryczne.
− Wymienić środki
ochrony w obiektach
rolniczych i sadowniczych.
− Dobrać osprzęt
o odpowiednim
stopniu ochrony
do instalacji elektrycznych w obiektach rolniczych
i ogrodniczych.
rozkładu potencjałów i zastosować
odpowiedni sposób
wyrównania potencjałów lub kształtowania
rozkładu potencjałów.
8.2
Instalacje
elektryczne
w miejscach
zagrożonych
pożarem
− Wymienić systemy
sieciowe dopuszczone w pomieszczeniach zagrożonych
pożarem.
− Dobrać właściwe
wyłączniki różnicowoprądowe
w instalacjach
elektrycznych
w pomieszczeniach
zagrożonych pożarem.
− Zastosować w instalacjach elektrycznych
pomieszczeń zagrożonych pożarem odpowiednie zabezpieczenia przeciwpożarowe.
8.3
Instalacje
elektryczne
w szpitalach
i pomieszczeniach
wykorzystywanych do
celów medycznych
− Omówić grupy
zastosowania pomieszczeń wykorzystywanych do celów
medycznych.
− Wymienić przykłady pomieszczeń
wykorzystywanych
do celów medycznych, zaliczanych do
odpowiednich grup.
przewody do wykonania dodatkowych obwodów
wyrównawczych
w pomieszczeniach
wykorzystywanych
do celów medycznych.
− Zastosować odpowiedni rodzaj sieci
zasilającej instalacje
elektryczne w szpitalach i pomieszczeniach do celów
medycznych oraz
odpowiednie zabezpieczenia przeciwporażeniowe.
8.4
Instalacje
w obszarach
zagrożonych
wybuchem
− Podać definicję
pojęcia „atmosfera
wybuchowa”.
− Wymienić grupy
wybuchowości.
ochrony w obszarach zagrożonych
wybuchem pyłu.
strefy obszarów
zagrożonych wybuchem: a) palnych
gazów, oparów
i mgieł, b) palnych
pyłów.
− Dobrać odpowiednią obudowę przeciwwybuchową.
− Sklasyfikować
przykładowe gazy
pod względem
temperatury zapłonu, klasy temperatury i wybuchowości.
granic prawdopodobieństwa wybuchu
przykładowych materiałów łatwopalnych.
− Zastosować osprzęt
z właściwym rodzajem ochrony przed
wybuchem.
środki ochrony przed
dotykiem pośrednim
w obszarach zagrożonych wybuchem.
− Wykonać konserwację urządzeń
elektrycznych w obszarach zagrożonych
wybuchem.
60
8.5 Urządzenia
elektryczne
na placach
budowy
− Wymienić systemy
sieci, jakie należy
stosować na placach
budowy.
− Wymienić miejsca
zasilania na placach
budowy.
− Dobrać
odpowiedni
osprzęt do
instalacji
zasilającej plac
budowy.
nastawy prądów
różnicowych
w obwodach
eksploatowanych
na placu budowy.
środki ochrony za
rozdzielnicą budowlaną.
8.8 Instalacje fotowoltaiczne
− Wymienić zasadnicze części urządzenia fotowoltaicznego.
przewody łączące
urządzenia fotowoltaiczne.
− Zastosować
właściwe
środki ochrony
w urządzeniach
fotowoltaicznych.
XI Odbiorniki (10 godzin)
9.9 Pomiar
energii elektrycznej
rodzaje liczników
energii elektrycznej
− Obliczyć moc, np.
piecyka elektrycznego za pomocą
licznika energii
elektrycznej.
zużycia energii
elektrycznej
z zastosowaniem
odpowiedniego
licznika energii
elektrycznej.
12.1 Małe
urządzenia
− Przedstawić zasady
bezpiecznej pracy
przy naprawie urządzeń AGD.
pracy małego urządzenia AGD – np.
żelazka z regulatorem bimetalowym.
− Wymienić stopnie
zakłóceń radiowych.
części zamienne do
naprawy sprzętu
AGD.
− Wyjaśnić,
dlaczego regulator
bimetalowy
w żelazku
powinien
być zasilany
z sieci prądu
przemiennego.
− Dobrać właściwy
przewód zasilający
sprzęt AGD.
− Rozróżniać
symbole
ochrony przed
zakłóceniami
radiowymi.
− Dokonać analizy objawów uszkodzenia,
zlokalizować i usunąć
usterkę.
− Sporządzić algorytm
postępowania podczas
usuwania usterek, np.
w żelazku.
− Uzasadnić, dlaczego
nie należy naprawiać
grzałek z uszkodzonymi płaszczami.
61
12.2 Duże
urządzenia
AGD
− Omówić sterowanie
dopływem
wody do pralki
automatycznej.
działania suszarki
kondensacyjnej.
− Omówić działanie
urządzenia
grzejnego o budowie
otwartej.
− Przedstawić sposoby
wytwarzania ciepłej
wody.
działania termy
przepływowej.
− Rozróżnić
działanie płyty
do szybkiego
gotowania i płyty
do gotowania
z regulatorem
energii.
− Wyjaśnić, dlaczego
w kuchence
mikrofalowej nie
należy używać
metalowych
naczyń.
− Porównać
indywidualne
i centralne
zasilanie w ciepłą
wodę.
− Dobrać
odpowiednie
urządzenie do
wytwarzania
ciepłej wody.
− Wyjaśnić
rolę zaworu
bezpieczeństwa
w zbiorniku
akumulacyjnym
o budowie
zamkniętej.
− Uzasadnić, w jaki
sposób unika się
niebezpiecznego
promieniowania na
zewnątrz kuchenki
mikrofalowej.
− Uzasadnić, kiedy
pralki automatyczne
są wyposażone
w silniki
asynchroniczne
jednofazowe
o przełączanej liczbie
par biegunów, a kiedy
w szeregowe.
− Ustalić przyczynę
wydłużania się
czasu suszenia
w suszarkach
kondensacyjnych.
− Wykonać konserwację
urządzeń AGD.
12.3
Urządzenia
elektryczne
w instalacjach
centralnego
ogrzewania
− Omówić statyczny
i dynamiczny proces
oddawania ciepła.
− Porównać indywidualne i centralne
piece akumulacyjne.
− Zastosować optymalną charakterystykę
sterowania procesem
odbierania ciepła
w piecu akumulacyjnym.
13.3
Lokalizacja
uszkodzeń
w urządzeniach elektrycznych
uszkodzeń w urządzeniach elektrycznych.
− Sporządzić algorytm lokalizacji
usterek w urządzeniach elektrycznych.
− Ustalić rodzaj i miejsce uszkodzenia urządzenia elektrycznego.
62
13.4 Stanowisko
do napraw
sprzętu elektrycznego
− Wymienić przyrządy pomiarowe
i testujące niezbędne
na stanowisku do
napraw sprzętu elektrycznego.
− Omówić wyposażenie tablicy do
testowania urządzeń
elektrycznych.
− Wymienić czynności, jakie muszą
być wykonane po
naprawie urządzenia
elektrycznego.
− Dobrać przyrządy
pomiarowe i testujące do lokalizacji
i naprawy urządzenia elektrycznego.
− Określić, jakie parametry mierzy się
podczas napraw,
a jakie podczas
konserwacji urządzeń elektrycznych.
− Określić, jaką rezystancję izolacji
muszą mieć naprawione urządzenia
elektryczne.
− Wykonać pomiary
podczas: a) naprawy,
b) konserwacji urządzeń elektrycznych.
pomiary i testy urządzenia elektrycznego,
jeżeli do jego naprawy zastosowano inne
niż przewiduje producent części zamienne.
− Wykonać odpowiednie badania urządzenia elektrycznego po
naprawie.
6.2. Przykładowe scenariusze lekcji
Dział: Przewody i kable
Temat: Dobór oraz łączenie przewodów
Cel ogólny: dobór przewodów do założonego obciążenia i zastosowania
oraz wykonanie różnego rodzaju łączeń przewodów
Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:
– rozpoznać przewody stosowane w instalacjach elektrycznych,
– obliczyć minimalny przekrój przewodu do zadanego obciążenia,
– dobrać przewód do danego obciążenia i zastosowania,
– przygotować przewody do połączenia,
– łączyć przewody różnymi technikami,
– dobrać i stosować odpowiednie narzędzia,
– przestrzegać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
– organizowanie i planowanie stanowiska pracy,
– praca w zespole,
– ocena pracy zespołu.
63
Metoda nauczania:
ćwiczenia przedmiotowe
Formy organizacyjne pracy uczniów:
uczniowie pracują w grupach 2–3-osobowych.
Czas trwania zajęć:
45 minut
Uczestnicy: uczniowie technikum
Środki dydaktyczne:
– instrukcja do ćwiczenia opracowana przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,
– zestaw przewodów różnych typów i przekrojów,
– zestaw puszek instalacyjnych, listew zaciskowych i kostek przyłączeniowych,
– narzędzia monterskie,
– zeszyt przedmiotowy,
Zadanie dla ucznia:
Zapoznaj się z instrukcją do ćwiczenia. Oblicz minimalny przekrój przewodu do zadanego obciążenia. Wybierz z zestawu przewodów takie przewody,
które spełniają wszystkie warunki postawione w zadaniu. Dobierz elementy
do połączenia przewodów (puszki, listwy łączeniowe, kostki przyłączeniowe)
i połącz ze sobą wybrane przewody, stosując techniki łączenia odpowiednie do
postawionego zadania. Sporządź w zeszycie odpowiednie notatki i obliczenia.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
1. Czynności organizacyjno-porządkowe, określenie tematu zajęć, sprawdzenie obecności.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu zajęć i szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą ćwiczenia przedmiotowego.
4. Podział uczniów na zespoły.
64
Faza właściwa
Praca metodą ćwiczenia przedmiotowego:
1. Uczniowie zapoznają się z instrukcją do ćwiczenia i przerysowują niektóre elementy, takie jak schematy połączeń, tabele itp., do zeszytu.
2. Dokonują obliczeń minimalnego przekroju przewodu do zadanego obciążenia.
3. Odszukują odpowiadające im elementy z zestawu przygotowanego do
ćwiczenia.
4. Łączą wybrane elementy ze sobą za pomocą narzędzi monterskich.
5. Sprawdzają poprawność wcześniej wykonanych połączeń.
6. Proszą nauczyciela o sprawdzenie poprawności połączeń.
7. Zapisują w zeszycie wszystkie spostrzeżenia i przeprowadzają analizę
wyników.
Nauczyciel przez cały czas powinien kontrolować pracę zespołów i interweniować, gdy występują nieprawidłowości w działaniach uczniów. Ponadto
nauczyciel zwraca uwagę na postawę ucznia, pracę w grupie, biegłość w posługiwaniu się przyrządami, organizację stanowiska pracy.
Zakończenie zajęć
Po wykonaniu ćwiczeń uczniowie porządkują stanowiska pracy, a nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na
przyszłość.
Dział: Aparaty i urządzenia niskiego napięcia
Temat: Sterowanie stycznikowe prawo-lewo 3-fazowym silnikiem indukcyjnym
Cel ogólny: sterowanie 3-fazowego silnika indukcyjnego za pomocą styczników
– rozpoznać elementy na schemacie, posługując się ich symbolami,
– rozpoznać łączniki zwierne i rozwierne,
– dobrać elementy układu zgodnie ze schematem,
65
– połączyć wybrane elementy zgodnie z dokumentacją,
– sprawdzić poprawność wykonanych połączeń,
– wskazać i objaśnić działanie zastosowanych blokad,
– uruchomić układ sterowania i przedstawić działanie blokad,
– zastosować odpowiednie łączniki do załączania i wyłączania układów
z uwzględnieniem wymogów bezpieczeństwa pracy.
Metoda nauczania:
ćwiczenia laboratoryjne
Uczniowie pracują w grupach 2–3-osobowych.
90 minut
– zestaw łączników zwiernych, rozwiernych,
– stanowisko montażowe z silnikiem indukcyjnym 3-fazowym,
– zestaw styczników,
– przewody łączeniowe,
– miernik uniwersalny,
– kartki papieru formatu A4 (na sprawozdanie).
66
Zadanie dla ucznia:
Zapoznaj się z instrukcją do ćwiczenia. Rozpoznaj na schemacie zastosowane elementy i wybierz je z zestawu elementów dołączonych do ćwiczenia.
Połącz układ zgodnie ze schematem i sprawdź poprawność połączeń. Podczas
pracy zastosuj zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami, w których występuje
niebezpieczne napięcie. Uruchom układ sterowania i przeanalizuj pracę zmontowanego układu z uwzględnieniem działania zastosowanych blokad, zwracając szczególną uwagę na wymogi bezpieczeństwa. Zapisz spostrzeżenia w zeszycie. Wykonaj sprawozdanie na kartkach A4 zgodnie z wzorem podanym
przez nauczyciela.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą ćwiczenia laboratoryjnego.
Faza właściwa
Praca metodą ćwiczenia laboratoryjnego
2. Rozpoznają symbole na schemacie i odszukują odpowiadające im elementy z zestawu przygotowanego do ćwiczenia.
3. Łączą wybrane elementy ze sobą zgodnie z załączonym schematem za
pomocą przewodów i narzędzi monterskich.
6. Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela włączają napięcie zasilające układ.
7. Sprawdzają poprawność działania układu i zastosowanych blokad.
8. Zapisują w zeszycie wszystkie spostrzeżenia.
9. Na koniec uczniowie przygotowują sprawozdanie z przeprowadzonego
ćwiczenia zgodnie z wzorem podanym przez nauczyciela.
67
Nauczyciel przez cały czas powinien kontrolować pracę zespołów i interweniować, gdy występują nieprawidłowości w działaniu uczniów. Ponadto nauczyciel zwraca uwagę na postawę ucznia, pracę w grupie, biegłość w posługiwaniu się przyrządami, organizację stanowiska pracy.
Po wykonaniu ćwiczeń uczniowie porządkują stanowiska laboratoryjne,
a nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.
Dział: Aparaty i urządzenia niskiego napięcia
Temat: Instalacje oświetleniowe
Cel ogólny: łączenie wybranych instalacji oświetleniowych
– czytać schematy ideowe i montażowe,
– rozpoznawać łączniki instalacyjne,
– dostosować łączniki instalacyjne do konkretnych potrzeb,
– łączyć instalacje oświetleniowe zgodnie ze schematem.
Metoda nauczania:
metoda przewodniego tekstu
– zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu
uczniowskiego,
68
– zestawy do łączenia różnego rodzaju instalacji oświetleniowych,
– zestawy narzędzi monterskich,
– zestawy pytań prowadzących,
90 minut
Zadanie dla ucznia:
Zapoznaj się z instrukcją do ćwiczenia. Odczytaj schemat instalacji oświetleniowej. Rozpoznaj łączniki narysowane na schemacie ideowym i odszukaj
je w załączonym zestawie. Umieść elementy instalacji na tablicy montażowej
i wykonaj połączenia zgodnie ze schematem. Sprawdź funkcjonowanie instalacji oświetleniowej za pomocą omomierza włączonego w miejscu zasilania
instalacji. Sporządź odpowiednie notatki w zeszycie przedmiotowym. Zgłoś
nauczycielowi zakończenie prac.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
2. Wyjaśnienie uczniom tematu zajęć, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego.
Faza właściwa
Praca metodą tekstu przewodniego
69
Faza I. Informacje
Pytania prowadzące:
1. Jaki jest symbol łącznika świecznikowego (seryjnego)?
2. Jaki jest symbol łącznika schodowego?
3. Jaki jest symbol łącznika krzyżowego?
4. Jak rozpoznać łącznik świecznikowy (seryjny)?
5. Jak rozpoznać łącznik schodowy?
6. Jak rozpoznać łącznik krzyżowy?
7. Jak rozpoznać zaciski na poszczególnych łącznikach?
Faza II. Planowanie
1.
2.
3.
4.
5.
Jak przygotować stanowisko pracy?
Jak rozmieścić elementy instalacji na tablicy montażowej?
Jakich narzędzi użyć do wykonania prac montażowych?
Jak połączyć poszczególne elementy instalacji oświetleniowej?
W jaki sposób testować funkcjonowanie instalacji za pomocą omomierza?
Faza III. Ustalenia
1. Uczniowie, pracując w zespołach, odczytują schemat instalacji, rozpoznają poszczególne elementy instalacji.
2. Wybierają rozpoznane elementy z dołączonego zestawu i organizują stanowisko pracy, na którym umieszczają tablicę montażową, wszystkie
niezbędne elementy instalacji, narzędzia monterskie oraz omomierz.
3. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność odczytanego schematu i dobranych elementów.
Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie rozmieszczają poszczególne elementy instalacji oświetleniowej na tablicy montażowej.
2. Za pomocą odpowiednich narzędzi przygotowują przewody łączeniowe.
3. Łączą elementy instalacji zgodnie ze schematem ideowym, zwracając
uwagę na estetykę ułożenia przewodów.
70
Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykonanych połączeń.
Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanego przez uczniów zadania.
2. Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela uczniowie włączają do układu omomierz.
3. Uczniowie sprawdzają poprawność działania układu.
Faza VI. Analiza końcowa
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, na których etapach rozwiązywania zadania natrafili na trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe
ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.
Dział: Instalacje elektryczne
Temat: Projektowanie mieszkaniowej instalacji elektrycznej
Cel ogólny: zaprojektowanie instalacji elektrycznej do jednego pomieszczenia mieszkalnego i wykonanie kosztorysu
– rysować schematy instalacji elektrycznej,
– obliczać minimalne przekroje przewodów,
– obliczać maksymalne spadki napięcia w instalacji,
– dobrać łączniki i inny osprzęt instalacyjny do konkretnych zastosowań,
– dobrać odpowiedni typ przewodów do wykonania instalacji,
– wykonać wstępny kosztorys.
Metoda nauczania:
metoda projektów
71
– zestawy zadań opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu
uczniowskiego,
– katalogi przewodów instalacyjnych,
– katalogi łączników, gniazd i osprzętu instalacyjnego,
– kolorowe długopisy,
– przybory kreślarskie,
– kalkulator,
– kartki papieru formatu A4 (na sporządzenie projektu).
90 minut
Zadanie dla ucznia:
Powtórz partię materiału związaną z projektowaniem instalacji elektrycznych. Narysuj na kartce papieru w odpowiedniej skali zarys pomieszczenia,
w którym masz zaprojektować instalację. Zaprojektuj instalację i narysuj plan
instalacji elektrycznej – trasy prowadzenia przewodów z zaznaczeniem miejsca zainstalowania puszek łączeniowych oraz pod łączniki i gniazda sieciowe. Zdecyduj, jakim sposobem ułożysz przewody. Oblicz minimalne przekroje
przewodów, tak aby nie przekroczyć dopuszczalnego spadku napięcia. Dobierz
z katalogów odpowiednie przewody i pozostały osprzęt instalacyjny. Wykonaj
wstępny kosztorys zaprojektowanej instalacji. Sporządź odpowiedni projekt
na kartkach papieru A4. Zgłoś nauczycielowi zakończenie prac. Pamiętaj, że
w trudnych sytuacjach możesz konsultować się z nauczycielem. Staraj się jednak pracować samodzielnie.
72
Przebieg zajęć:
Faza I
2. Wyjaśnienie uczniom istoty metody projektów.
3. Wybór odpowiedniej partii materiału.
4. Nauczyciel podaje informacje niezbędne do zapoznania uczniów z zagadnieniami występującymi w danej partii materiału, przedstawia literaturę fachową, udostępnia katalogi i poradniki.
5. Nauczyciel zawiera w formie pisemnej „kontrakty” z zespołami uczniów.
W kontrakcie ustalone zostają terminy realizacji poszczególnych etapów
projektu. Zapisywane są również kryteria i sposób oceniania projektu.
6. Uczniowie zbierają dodatkowe informacje dotyczące zakresu projektu.
Faza II
1. Wprowadzenie do tematu z propozycją problemów do rozwiązania.
2. Sformułowanie tematów poszczególnych projektów i ustalenie zakresu
realizacji.
3. Nauczyciel w formie konsultacji udziela uczniom wskazówek, odpowiada na wszelkie pytania związane z projektem, czuwa nad terminową realizacją poszczególnych punktów projektu.
4. Uczniowie szukają literatury fachowej, w razie potrzeby odwiedzają zakłady pracy, konsultują się z nauczycielem.
Faza III
1. Realizacja projektów.
2. Konsultacje, w wyniku których dokonuje się weryfikacji sposobów wykonania i treści projektów.
Faza IV
1. Prezentacja projektów – nauczyciel ustala kolejność prezentacji projektów.
2. Uczniowie prezentują swoje projekty. Podczas prezentacji uzasadniają
wybór rozwiązania, odpowiadają na pytania kolegów.
3. Po prezentacji nauczyciel kieruje dyskusją, dokonuje oceny projektu.
73
Ocena projektu jest oceną złożoną. Korzystne jest wystawienie kilku ocen:
pierwszej po wykonaniu 1/3 projektu, kolejnej po wykonaniu 2/3 projektu i po
zakończeniu projektu. Pierwsze dwie oceny powinny stanowić po 20% wartości
oceny końcowej, na pozostałe 60% składa się 40% za wartość projektu i 20% za
prezentację. Oczywiście, nauczyciel może ustalić własne kryteria wystawienia
oceny końcowej, ważne jest tylko, aby na ocenę końcową miały wpływ: sposób
wykonywania projektu, efekt końcowy pracy i prezentacja.
Dział: Źródła światła i oprawy.
Temat: Projektowanie oświetlenia w sali lekcyjnej.
Cel ogólny: zaprojektowanie i wykonanie kosztorysu oświetlenia do jednej
z sal lekcyjnych
– rysować rozmieszczenie opraw oświetleniowych na planach pomieszczeń,
– dobrać odpowiednie źródła światła oraz oprawy,
– posługiwać się katalogami opraw oświetleniowych,
– posługiwać się tabelami w celu odczytania niezbędnych współczynników
i natężenia oświetlenia w danym pomieszczeniu,
– obliczyć wskaźnik pomieszczenia,
– obliczyć liczbę opraw w celu zapewnienia odpowiedniego oświetlenia,
– obliczyć rzeczywiste średnie natężenie oświetlenia,
– wykonać wstępny kosztorys.
Metoda nauczania:
metoda tekstu przewodniego
74
uczniowskiego,
– katalogi źródeł światła,
– katalogi opraw oświetleniowych,
– kartki papieru formatu A4.
90 minut
Zadanie dla ucznia:
Zapoznaj się z instrukcją do ćwiczenia. Narysuj na kartce papieru w odpowiedniej skali zarys pomieszczenia, w którym masz zaprojektować oświetlenie. Wybierz z katalogu właściwe źródła światła oraz odpowiadające im
oprawy oświetleniowe. Dokonaj niezbędnych obliczeń. Zaprojektuj oświetlenie
i narysuj plan rozmieszczenia opraw oświetleniowych. Wykonaj wstępny kosztorys zaprojektowanego oświetlenia. Sporządź odpowiednie notatki w zeszycie
przedmiotowym. Zgłoś nauczycielowi zakończenie prac.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
75
Faza właściwa
Faza I. Informacje
1. Jakie są symbole źródeł światła?
2. Jakie informacje są niezbędne do zaprojektowania oświetlenia i skąd je
uzyskać?
Faza II. Planowanie
1. Jakie źródła światła i oprawy zastosować w projekcie?
2. Jak obliczyć wysokość zawieszenia źródła światła nad powierzchnią
oświetlaną?
3. Jak obliczyć wskaźnik pomieszczenia?
4. Jak obliczyć minimalną liczbę źródeł światła do prawidłowego oświetlenia pomieszczenia?
5. Jak obliczyć rzeczywiste średnie natężenie oświetlenia?
6. Jak rozmieścić oprawy oświetleniowe, aby zapewnić równomierne
oświetlenie?
7. Jak wykonać kosztorys?
Faza III. Ustalenia
1. Uczniowie konsultują z nauczycielem trafność dokonanych wyborów
w fazie planowania.
2. Uczniowie dokonują ewentualnych korekt przed przystąpieniem do fazy
wykonania.
Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie rysują na arkuszu papieru z zachowaniem odpowiedniej skali
plan pomieszczenia, w którym będą projektować oświetlenie.
2. Wybierają z katalogów odpowiednie źródła światła i oprawy oświetleniowe.
3. Dokonują odpowiednich obliczeń.
4. Kreślą na planie pomieszczenia rozmieszczenie opraw oświetleniowych.
5. Opracowują wstępny kosztorys.
76
Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykonanego projektu.
2. Nauczyciel ocenia projekty.
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy w rozwiązywaniu
zadania sprawiły im trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.
Dział: Zabezpieczenia instalacji elektrycznych
Temat: Bezpieczna instalacja elektryczna
Cel ogólny: zaprojektowanie przyłącza i dobór nastaw zabezpieczeń instalacji elektrycznej
– rysować schemat instalacji elektrycznej ze szczególnym uwzględnieniem
przyłącza i zabezpieczeń,
– dobrać odpowiednie materiały i osprzęt elektryczny do wykonania przyłącza i zabezpieczeń,
– posługiwać się katalogami,
– posługiwać się tabelami i charakterystykami w celu odczytania wartości
niezbędnych, dokonia właściwego doboru zabezpieczeń przeciążeniowych
i zwarciowych,
– obliczyć i dobrać odpowiednią wkładkę topikową,
– obliczyć i dobrać odpowiednią wartość nastawy wyłącznika różnicowoprądowego,
– obliczyć i dobrać właściwe zabezpieczenie zwarciowe.
77
Metoda nauczania:
metoda burzy mózgów
– tablica i duże arkusze papieru,
– katalogi przewodów i kabli,
– katalogi wkładek topikowych, nadmiarowych wyłączników instalacyjnych
i wyłączników różnicowoprądowych.
90 minut
Uczestnicy: uczniowie technikum.
Zadanie dla ucznia:
Opracuj projekt przyłącza do instalacji elektrycznej oraz dobierz zabezpieczenia instalacji, tak aby była ona odporna na wszelkie przeciążenia i zwarcia.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą burzy mózgów.
Faza właściwa
Praca metodą burzy mózgów
78
Faza I
W pierwszej fazie w określonym przez nauczyciela czasie wymyślane są
i spisywane na tablicy wszystkie pomysły, nawet te najbardziej absurdalne.
Zasada podstawowa: nie wolno krytykować pomysłów innych, każdy ma prawo podać swój pomysł.
Faza II
Rozwiązywanie problemów. Wszyscy wspólnie pracują nad rozwiązaniem
problemu dopóty, dopóki zgodnie nie uznają, że rozwiązanie jest do przyjęcia
i akceptacji. Praca tą metodą polega na przejściu przez sześć etapów.
• Definicja problemu.
• Burza mózgów. Uczniowie w grupach dyskutują nad możliwościami rozwiązania problemu.
• Uczniowie w grupach oceniają i dyskutują nad każdym rozwiązaniem
zanotowanym na tablicy. Wybierają kilka rozwiązań (np. trzy rozwiązania) do realizacji i zapisują je na kartkach papieru.
• Wszystkie grupy wymieniają wybrane przez siebie rozwiązania.
Uczniowie wspólnie wybierają jedno rozwiązanie, które uzyskuje powszechną akceptację i ma być wprowadzone w życie.
• Uczniowie pracują zgodnie nad przyjętym rozwiązaniem.
– wybierają rodzaj przyłącza,
– dobierają typ oraz przekrój przewodów lub kabla,
– korzystają z katalogów wyłączników nadmiarowych i różnicowoprądowych,
– dokonują niezbędnych obliczeń w celu dobrania zabezpieczeń,
– dobierają właściwe urządzenia zabezpieczające przed skutkami zwarć,
przeciążeń i porażenia prądem elektrycznym,
– opracowują projekt przyłącza i zabezpieczeń „bezpiecznej” instalacji
elektrycznej.
Faza III
Ocenianie
Nauczyciel ocenia poszczególne grupy i osoby. Podczas oceniania bierze
pod uwagę końcowe efekty wykonanego projektu (np. 40%), wkład poszczególnych grup i uczniów w opracowanie projektu (30%) oraz ich aktywność w czasie dyskusji (30%). Nauczyciel zwraca uwagę uczniom na popełniane błędy.
79
Dział: Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach niskiego napięcia
Temat: Pomiary rezystancji izolacji i impedancji pętli zwarciowej
Cel ogólny: opracowanie metod pomiaru: a) impedancji pętli zwarciowej, b)
– rozpoznać miernik do pomiaru rezystancji izolacji,
– obsłużyć miernik do pomiaru rezystancji izolacji,
– rozpoznać miernik do pomiaru impedancji pętli zwarciowej,
– obsłużyć miernik do pomiaru impedancji pętli zwarciowej,
– zmierzyć rezystancję izolacji,
– zmierzyć impedancję pętli zwarciowej.
Metoda nauczania:
metoda tekstu przewodniego
uczniowskiego,
– instrukcja obsługi miernika do pomiaru rezystancji izolacji,
– instrukcja obsługi miernika do pomiaru impedancji pętli zwarciowej,
– miernik do pomiaru rezystancji izolacji,
– miernik do pomiaru impedancji pętli zwarcia,
– oryginalne przewody pomiarowe do obu mierników,
80
90 minut
Uczestnicy: uczniowie technikum.
Zadanie dla ucznia:
Zapoznaj się z instrukcją do ćwiczenia. Zapoznaj się z instrukcją obsługi
miernika do pomiaru: a) impedancji pętli zwarciowej, b) rezystancji izolacji.
Dokonaj niezbędnych pomiarów w celu określenia wartości: a) impedancji pętli
zwarciowej, b) rezystancji izolacji. Zgłoś nauczycielowi zakończenie prac.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
Faza właściwa
Faza I. Informacje
1. Jak podłączyć miernik do pomiaru rezystancji izolacji?
2. Jak przebiega proces pomiaru rezystancji izolacji?
3. Jak podłączyć miernik do pomiaru impedancji pętli zwarciowej?
4. Jak przebiega proces pomiaru impedancji pętli zwarciowej?
5. Na co zwrócić uwagę podczas pomiaru, aby pomiary były bezpieczne dla
obsługi i miernika?
81
Faza II. Planowanie
1. Jak przygotować miernik do pomiaru impedancji pętli zwarciowej?
2. Jak podłączyć przewody pomiarowe do pomiaru impedancji pętli zwarciowej?
3. Jak zmierzyć impedancję pętli zwarciowej?
4. Jak przygotować miernik do pomiaru rezystancji izolacji?
5. Jak podłączyć przewody pomiarowe do pomiaru rezystancji izolacji?
6. Jak zmierzyć rezystancję izolacji?
Faza III. Ustalenia
1. Uczniowie konsultują z nauczycielem trafność dokonanych wyborów
w fazie planowania.
2. Uczniowie dokonują ewentualnych korekt przed przystąpieniem do fazy
wykonania.
Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie zapoznają się z instrukcjami obsługi mierników do pomiaru:
a) rezystancji izolacji, b) impedancji pętli zwarciowej.
2. Rysują na arkuszach papieru schematy ideowe do pomiaru rezystancji
izolacji i impedancji pętli zwarciowej za pomocą odpowiednich mierników.
3. Podłączają miernik do pomiaru rezystancji izolacji (np. do silnika indukcyjnego 3-faz.) i dokonują pomiaru.
4. Podłączają miernik do pomiaru impedancji pętli zwarciowej i dokonują
pomiaru.
5. Zapisują wyniki pomiarów.
6. Dokonują analiz wyników pomiarów.
Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykonanych pomiarów.
2. Nauczyciel ocenia wykonane przez uczniów zadanie.
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy podczas rozwiązywania zadania sprawiły im trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe
ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.
82
Dział: Inne instalacje
Temat: Analiza pracy układu sterowania ze względu na wymogi bezpieczeństwa
Cel ogólny: podłączenie do wejść i wyjść sterownika elementów zgodnie
z dokumentacją oraz analiza programu
– rozpoznać elementy na schemacie, posługując się ich symbolami,
– rozpoznać łączniki zwierne i rozwierne,
– połączyć elementy wejściowe i wyjściowe do sterownika zgodnie z dokumentacją,
– napisać program do sterownika,
– wpisać program do pamięci sterownika,
– uruchomić sterownik,
– przetestować pracę sterownika,
– zastosować odpowiednie łączniki do załączania i wyłączania układów
z uwzględnieniem wymogów bezpieczeństwa pracy.
Metoda nauczania:
90 minut
83
– zestaw łączników zwiernych, rozwiernych i lampek sygnalizacyjnych,
– stanowisko montażowe ze sterownikiem,
– komputer z oprogramowaniem narzędziowym do sterownika,
– przewód łączący sterownik z komputerem,
Zadanie dla ucznia:
niebezpieczne napięcie. Połącz komputer ze sterownikiem za pomocą odpowiedniego przewodu. Załącz komputer i uruchom program narzędziowy do
sterownika. Napisz program sterujący do załączonego w instrukcji ćwiczenia.
Wgraj napisany program do sterownika. Uruchom sterownik i przeanalizuj
pracę zmontowanego układu z zaprogramowanym sterownikiem, zwracając
szczególną uwagę na wymogi bezpieczeństwa. Sprawdź, czy przerwanie jakiegokolwiek przewodu nie spowoduje samoczynnego załączenia sterowanego
urządzenia albo czy nie będzie możliwe wyłączenie tegoż urządzenia. Zapisz
spostrzeżenia w zeszycie. Wykonaj sprawozdanie na kartkach A4 zgodnie z
wzorem podanym przez nauczyciela.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
84
Faza właściwa
Praca metodą ćwiczenia laboratoryjnego.
2. Rozpoznają symbole na schemacie i odszukują odpowiadające im elementy z zestawu przygotowanego do ćwiczenia.
3. Łączą wybrane elementy ze sterownikiem zgodnie z załączonym schematem za pomocą przewodów i narzędzi monterskich.
5. Łączą sterownik z komputerem za pomocą specjalnego przewodu.
7. Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela włączają napięcie zasilające układ.
8. Włączają komputer, uruchamiają oprogramowanie narzędziowe sterownika i wpisują program do komputera.
9. Po akceptacji nauczyciela wpisują przepisany wcześniej program do sterownika oraz uruchamiają sterownik.
10. Sprawdzają poprawność działania układu i programu.
wyników.
ćwiczenia, zgodnie z wzorem podanym przez nauczyciela.
Nauczyciel przez cały czas powinien kontrolować pracę zespołów i interweniować, kiedy występują nieprawidłowości w działaniach uczniów. Ponadto
a nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.
85
Dział: Odbiorniki.
Temat: Pomiary za pomocą licznika energii elektrycznej
Cel ogólny: podłączenie do instalacji licznika energii elektrycznej oraz pomiar mocy
– rozpoznać zaciski licznika energii elektrycznej,
– podłączyć licznik energii elektrycznej do instalacji z grzejnikiem elektrycznym,
– wyznaczyć stałą licznika,
– zmierzyć za pomocą licznika energii elektrycznej moc grzejnika elektrycznego,
– przestrzegać zasady bezpieczeństwa pracy.
Metoda nauczania:
90 minut
– grzejnik elektryczny,
– stanowisko montażowe z licznikiem energii elektrycznej,
86
Zadanie dla ucznia:
niebezpieczne napięcie. Podłącz licznik energii elektrycznej do instalacji umożliwiającej dołączenie grzejnika elektrycznego. Podłącz do utworzonej instalacji
grzejnik elektryczny. Załącz napięcie zasilające. Wyznacz stałą licznika energii elektrycznej. Zmierz energię elektryczną pobieraną przez grzejnik w ciągu
określonego czasu i oblicz moc grzejnika. Zapisz spostrzeżenia w zeszycie.
Wykonaj sprawozdanie na kartkach A4, zgodnie z wzorem podanym przez nauczyciela.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
Faza właściwa
Praca metodą ćwiczenia laboratoryjnego.
1. Uczniowie zapoznają się z instrukcją do ćwiczenia i przerysowują w zeszytach niektóre elementy, takie jak schematy połączeń, tabele itp.
2. Rozpoznają symbole na schemacie i wybierają odpowiadające im elementy z zestawu przygotowanego do ćwiczenia.
3. Łączą wybrane elementy z licznikiem energii elektrycznej zgodnie z załączonym schematem za pomocą przewodów i narzędzi monterskich.
5. Łączą grzejnik elektryczny z utworzoną instalacją elektryczną.
87
6.
7.
8.
9.
Proszą nauczyciela o sprawdzenie poprawności połączeń.
Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela włączają napięcie zasilające układ.
Wyznaczają stałą licznika energii elektrycznej.
Mierzą przez określony czas, np. 1 minutę, energię pobraną przez grzejnik.
10. Na podstawie pomiaru energii elektrycznej obliczają moc grzejnika elektrycznego.
wyników.
ćwiczenia zgodnie z wzorem podanym przez nauczyciela.
Nauczyciel przez cały czas powinien kontrolować pracę zespołów i interweniować, gdy występują nieprawidłowości w czynnościach uczniów. Ponadto
a nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.
6.3. Testy i kody.
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
− zadania 1, 2, 3, 4, 5, 10, 12, 13, 16, 19 należą do zadań z poziomu podstawowego,
− zadania 6, 7, 8, 9, 11, 14, 15, 17, 18, 20 należą do zadań z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt.
Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
88
Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
− dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,
− dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
− dobry – za rozwiązanie 13 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
− bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. c, 4. a, 5. b, 6. b, 7. b, 8. a, 9. b, 10. b, 11.c,
12. b, 13. a, 14. c, 15 c, 16 d, 17 c, 18 a, 19 a, 20 c.
Plan testu
PoKate- Poziom prawNr
Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia) goria wymana
zad.
celu
gań
odpowiedź
1.
Rozpoznawanie przewodów w instalacjach
elektrycznych
A
P
b
2.
Rozpoznawanie techniki wykonywania połączeń
A
P
d
3.
Rozpoznawanie symboli na schematach ideowych
B
P
c
4.
Rozpoznawanie symboli na schematach ideowych
B
P
a
5.
Odróżnianie urządzeń stosowanych w instalacjach elektrycznych
B
P
b
6.
Dobieranie łączników instalacyjnych
D
PP
b
7.
Dobieranie urządzeń pomiarowych do sprawdzania stanu instalacji i sieci elektrycznych
C
PP
b
8.
Lokalizowanie uszkodzeń w instalacjach, urządzeniach i sieciach elektrycznych
D
PP
a
9.
Obliczanie dopuszczalnych parametrów instalacji elektrycznych
D
PP
b
89
10. Odróżnianie układów oświetlenia pomieszczeń
B
P
b
11. Projektowanie instalacji oświetleniowych
D
PP
c
12.
Wskazywanie sposobów zasilania instalacji
oświetleniowych
B
P
b
13.
Odróżnianie zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych
A
P
a
14.
Stosowanie zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych
C
PP
c
15.
Dobieranie ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych
C
PP
c
B
P
d
C
PP
c
C
PP
a
16. Rozpoznawanie instalacji elektrycznych
17.
Stosowanie ochrony w pomieszczeniach zagrożonych pożarem
18. Interpretowanie pomiarów energii elektrycznej
19.
Wskazywanie metod lokalizacji uszkodzeń
w instalacjach, urządzeniach elektrycznych
B
P
a
20.
Stosowanie ochrony przeciwporażeniowej
w instalacjach, urządzeniach elektrycznych
D
PP
c
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
90
Instrukcja dla ucznia.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Przeczytaj uważnie instrukcję.
Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając
w odpowiedniej rubryce znak X. W razie pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie zakreślić prawidłową odpowiedź.
Zadania mogą wymagać prostych obliczeń, które powinieneś wykonać
przed wskazaniem poprawnego wyniku.
Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
Jeśli udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż
jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
− instrukcja,
− zestaw zadań testowych,
− karta odpowiedzi.
Zestaw zadań testowych
1. Przewód neutralny N musi mieć na całej długości kolor:
a) czerwony,
b) jasnoniebieski,
c) czarny,
d) żółto-zielony.
2. Rysunek przedstawia połączenie:
a) skręcane,
b) lutowane,
c) zaciskane,
91
d) zaprasowane.
3. Na rysunku przedstawiono symbol:
a)
b)
c)
d)
styku zwiernego,
bezpiecznika elektromagnetycznego,
styku rozwiernego,
łącznika normalnie otwartego.
4. Na rysunku przedstawiono symbol:
a)
b)
c)
d)
łącznika schodowego,
łącznika świecznikowego,
łącznika krzyżowego,
łącznika jednobiegunowego.
5. Czym różni się przekaźnik od stycznika?
a) niczym się nie różnią,
b) główne styki w styczniku są zawsze stykami czynnymi, a w przekaźniku czynnymi lub biernymi,
c) styczniki są zasilane napięciem stałym, a przekaźniki przemiennym,
d) w stycznikach styki są odizolowane galwanicznie od cewki, a w przekaźniku nie.
6. Z jakich łączników składa się instalacja oświetleniowa umożliwiająca
niezależne zapalanie i gaszenie tego samego źródła światła z 5 miejsc?
a) 5 łączników krzyżowych,
b) 2 łączniki schodowe i 3 łączniki krzyżowe,
c) 3 łączników schodowych i 2 łączników krzyżowych,
d) 5 łączników jednobiegunowych.
7. W instalacji podtynkowej uszkodzony został przewód. Który z przyrządów nie nadaje się do poszukiwania usterki?
a) przyrząd do poszukiwania przewodów elektrycznych,
b) przekładnik prądowy cęgowy,
c) próbnik napięcia,
d) miernik uniwersalny.
92
8. W jednym z gniazd wtyczkowych podczas prasowania wtyczka żelazka
wraz z gniazdem silnie się nagrzewa. Przyczyną może być:
a) zbyt luźne zaciski gniazda lub poluzowane przewody zasilające,
b) zwarcie w instalacji zasilania gniazda wtyczkowego,
c) zwarcie w żelazku,
d) przerwa w obwodzie zasilania gniazda wtyczkowego.
9. Jaką wartością prądu należy posługiwać się przy obliczaniu dopuszczalnego spadku napięcia?
a) wartością prądu znamionowego największego odbiornika energii,
b) wartością prądu znamionowego najbliższego poprzedzającego zabezpieczenie nadprądowe,
c) wartością sumy prądów wszystkich obciążeń,
d) umownie przyjętą wartością prądu obciążenia.
10. Do jakich źródeł światła nie stosuje się ściemniaczy?
a) żarówek,
b) świetlówek,
c) halogenów,
d) stosuje się do wszystkich źródeł światła.
11. Ile opraw o strumieniu całkowitym 7500 lm i sprawności oprawy 80%
musi oświetlać pomieszczenie o wymiarach 15x10 m, aby uzyskać średnie natężenie oświetlenia 500 lx? Do obliczeń przyjąć sprawność oświetlenia 72% współczynnik zapasu 0,7. Oprawy zawieszone są w 4 rzędach.
Przyjmij zasadę równomiernego oświetlenia.
a) 24
b) 20
c) 28
d) 32
12. Instalacje z rurami neonowymi pracują przy napięciu:
a) 230 V
b) 1-10 kV
c) 24V
d) powyżej 10kV
13. Wkładki topikowe zabezpieczają przewody i urządzenia elektryczne
przed skutkami:
a) przeciążenia i zwarcia,
93
b) przepięcia,
c) nadmiernego spadku napięcia,
d) porażenia prądem elektrycznym.
14. Zabezpieczenia przeciążeniowe stosuje się w:
a) obwodach wzbudzenia maszyn wirujących,
b) urządzeniach alarmowych,
c) obwodach zasilania silników elektrycznych,
d) publicznych sieciach rozdzielczych.
15. W systemach TN-C główna szyna uziemiająca musi być połączona z:
a) przewodem PEN albo z przewodem ochronnym PE,
b) przewodem ochronnym PE,
c) przewodem PEN,
d) przewodem PEN i przewodem ochronnym PE.
16. Z ilu usług jednocześnie można korzystać w sieci ISDN do przyłącza
podstawowego?
a) 30
b) 20
c) 1
d) 2
17. W miejscach zagrożonych pożarem znamionowy prąd różnicowy I∆n zabezpieczeń różnicowych może wynosić najwyżej:
a) 30 mA
b) 20 mA
c) 300 mA
d) 200 mA
18. Jaką moc pobiera odbiornik podłączony do instalacji zasilającej, jeżeli
licznik energii elektrycznej o stałej CL = 600 1/kWh wykonuje 35 obrotów na minutę?
a) 3,5 kW
b) 35 kW
c) 2 kW
d) 4kW
94
19. Szukanie zwarć w instalacji elektrycznej musi być prowadzone:
a) w stanie beznapięciowym,
b) pod napięciem bez obciążenia prądem,
c) pod napięciem i obciążeniem prądem,
d) w dowolnym stanie.
20. Jeżeli do ochrony przeciwporażeniowej stosuje się wyłącznik różnicowoprądowy, przewód neutralny poza wyłącznikiem:
a) łączy się z przewodem neutralnym PEN,
b) łączy się z przewodem ochronnym PE,
c) nie może być połączony z przewodem ochronnym PE lub neutralnym
PEN,
d) łączy się z przewodem ochronnym PE lub neutralnym PEN.
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
Odpowiedzi
Punkty
Zadania
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
95
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
Razem:
− zadania 1,6, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 17, 18 należą do zadań z poziomu ponadpodstawowego.
oceny szkolne:
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. c, 4. d, 5. a, 6. d, 7. b, 8. a, 9. b, 10. b, 11.c,
12. b, 13. a, 14. c, 15 c, 16 d, 17 c, 18 a, 19 a, 20 c.
96
Plan testu
Nr
zad.
Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia ucznia)
PoKate- Poziom
prawna
goria Wymaodpocelu
gań
wiedź
1.
Obliczanie dynamicznego działania prądu w przewodach
C
PP
a
2.
Rozpoznawanie budowy przewodów izolowanych
i kabli
A
P
c
3.
Stosowanie połączeń skręcanych
C
PP
c
4.
Rozpoznawanie elementów sterujących i sygnalizacyjnych
B
P
d
5.
Rozpoznawanie łączników niskiego napięcia w urządzeniach dźwigowych
B
P
a
6.
Dokonywanie analizy obwodów sterowania i sygnalizacji z łącznikami elektromagnetycznymi
D
PP
d
7.
Wymienianie części składowych instalacji wg PBUE
A
P
b
8.
Układanie przewodów w kanałach instalacyjnych
D
PP
a
9.
Lokalizowanie uszkodzeń w instalacjach oświetleniowych
D
PP
b
10.
Lokalizowanie uszkodzeń w instalacjach elektrycznych
D
PP
b
11.
Rozpoznawanie układów oświetlenia pomieszczeń
B
P
c
C
PP
b
12. Projektowanie instalacji oświetleniowych
13.
Rozpoznawanie zabezpieczenia w instalacjach elektrycznych
A
P
a
14.
Stosowanie zabezpieczenia w instalacjach elektrycznych
C
PP
c
15.
Klasyfikowanie ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych
C
PP
c
16.
Rozpoznawanie ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych
B
P
d
17.
Rozróżnianie instalacji elektrycznych
C
PP
c
18.
Obliczanie obciążeń instalacji elektrycznych przy stosowaniu sprzętu elektrycznego powszechnego użytku
C
PP
a
97
19.
Rozpoznawanie instalacji elektrycznych
B
P
a
20.
Wskazywanie norm, przepisów, instrukcji w zakresie
naprawy urządzeń elektrycznych
B
P
c
Przebieg testowania
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
Instrukcja dla ucznia
1.
2.
3.
4.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając
w odpowiedniej rubryce znak X. W razie pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Zadania mogą wymagać prostych obliczeń, które powinieneś wykonać
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
98
8. Jeśli udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
− instrukcja,
1. Dwa przewody o przekroju kołowym, długości 2 m ułożone równolegle
w odległości 2 cm, przez które płynie prąd 10 A działają na siebie siłą:
a) 1,74 * 10-4 N
b) 3,48 * 10-4 N
c) 5,74 * 10-4 N
d) 1,15 * 10-4 N
2. Ekran w kablu może pełnić rolę:
a) tylko ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi,
b) przewodu neutralnego oraz ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi,
c) przewodu PE oraz ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi,
d) przewodu fazowego oraz ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi.
3. W celu wykonania połączenia skręcanego za pomocą śruby M4 długość
odizolowanego odcinka przewodu wynosi:
a) 13 mm
b) 11 mm
c) 19 mm
d) 6 mm
4. Czujnik indukcyjny wykrywa obecność:
a) materiałów metalicznych i niemetalicznych,
b) tylko materiałów niemetalicznych,
c) tylko materiałów z metali kolorowych,
d) tylko materiałów metalicznych.
99
5. Nastawniki, zwalniaki hamulcowe, wyłączniki krańcowe, chwytniki
elektromagnetyczne to części składowe:
a) urządzeń dźwigowych,
b) urządzeń trakcyjnych,
c) urządzeń sterujących silnikami indukcyjnymi,
d) rozdzielnic niskiego napięcia.
6. Układ sterowania prawo-lewo to układ, w którym zastosowano:
a) blokadę kolejnościową,
b) przełącznik gwiazda-trójkąt,
c) układ Dahlandera,
d) blokadę załączenia drugiego stycznika.
7. Wg PBUE w skład instalacji elektrycznej wchodzą:
a) przyłącze, tablica licznikowo rozdzielcza, układy sterowania odbiornikami,
b) przyłącze, złącze, wewnętrzna linia zasilająca, instalacje odbiorcze,
c) przewody zasilające, urządzenia zabezpieczające,
d) przewody zasilające, tablica bezpiecznikowa, instalacja przeciwporażeniowa.
8. Podczas układania kanału z profili metalowych należy:
a) wszystkie części kanału połączyć ze sobą galwanicznie i przyłączyć
do instalacji wyrównującej potencjały w budynku,
b) wszystkie części kanału połączyć ze sobą galwanicznie i przyłączyć
do przewodu neutralnego N,
c) wystrzegać się galwanicznego łączenia części kanału,
d) wyłożyć całą powierzchnię kanału materiałem izolacyjnym.
9. W celu sprawdzenia sprawności kondensatora z układu świetlówki podłączono go w układzie kontrolnym, tak jak pokazano na rysunku. Jeżeli
kondensator jest sprawny,
~
a) żarówka nie świeci,
b) żarówka świeci słabo,
100
c) żarówka świeci jasno,
d) żarówka migocze.
10. W wyniku powstałego uszkodzenia na obudowie kuchenki elektrycznej
pojawiło się napięcie 230V. Powodem uszkodzenia jest:
a) zwarcie pomiędzy grzałką a przewodem neutralnym N,
b) zwarcie pomiędzy grzałką a obudową kuchenki,
c) przerwa w przewodzie neutralnym N,
d) zwarcie pomiędzy przewodem neutralnym N i przewodem ochronnym PE.
11. Układ połączeń świetlówek „duo” to:
a) układ, w którym do jednego dławika łączy się dwie świetlówki,
b) układ antystroboskopowy, w którym cosϕ jest mniejszy niż w układzie z jedną świetlówką,
c) układ antystroboskopowy, w którym cosϕ może być bliski jedności,
d) zwykły układ pracy dwóch świetlówek w jednej obudowie.
12. Oblicz wskaźnik pomieszczenia o wymiarach 10x15 m i wysokości
3,5 m. Długość zawieszenia opraw wynosi 0,7m a wysokość stanowiska pracy 0.85 m.
a) 7,18
b) 5,64
c) 4,35
d) 8,12
13. Zabezpieczenia nadprądowe zabezpieczają przewody i urządzenia elektryczne przed skutkami:
a) przeciążenia i zwarcia,
b) tylko przeciążenia,
c) tylko zwarcia,
d) porażenia prądem elektrycznym.
14. Na przekładniku 100/5 A nawinięto dwa zwoje przewodu zasilającego
silnik. Przy jakim prądzie I1 po stronie pierwotnej wartość prądu po stronie wtórnej I2 wyniesie 5 A?
a) 20 A
b) 200 A
c) 50 A
d) 10 A
101
15. Mówimy, że zastosowano III klasę ochronności urządzeń, gdy:
a) jest tylko izolacja podstawowa (brak zacisku ochronnego),
b) zainstalowana jest izolacja podstawowa oraz zacisk ochronny do połączenia dostępnych elementów przewodzących z przewodem ochronnym układu sieciowego,
c) instalacja jest zasilana napięciem bezpiecznym,
d) zastosowana jest izolacja podwójna lub wzmocniona.
16. Rezystancja podłóg i ścian powinna być, przy znamionowym napięciu
do 500 V, nie mniejsza niż:
a) 1 MΩ
b) 10 kΩ
c) 100 kΩ
d) 50 kΩ
17. Do instalacji domofonowej opartej na magistrali dwuprzewodowej bez
dodatkowych sterowników magistralowych można przyłączyć maksymalnie:
a) 1 odbiorcę
b) 2 odbiorców
c) 64 odbiorców
d) dowolną liczbę odbiorców
18. Jaki jest prąd w linii, jeżeli kuchnia o mocy 6 kW jest zasilana z sieci
trójfazowej 400 V?
a) 8,7 A
b) 15 A
c) 26 A
d) 5 A
19. Czy w sieci cyfrowej ISDN można używać urządzeń analogowych?
a) tak, ale za pomocą specjalnego adaptera,
b) nie, w sieciach cyfrowych można używać tylko urządzeń cyfrowych,
c) tak, przez bezpośrednie włączenie urządzenia analogowego do sieci
cyfrowej,
d) tak, jeżeli urządzenie analogowe ma specjalny certyfikat.
20. Jeżeli naprawione urządzenie nie spełnia wszystkich wymagań bezpieczeństwa użytkowania należy:
a) bezwzględnie wycofać takie urządzenie z eksploatacji,
102
b) oddać urządzenie użytkownikowi i poinformować go ustnie o nie
spełnianiu przez urządzenie wszystkich wymagań bezpieczeństwa,
c) koniecznie poinformować o tym fakcie użytkownika na piśmie,
d) przed oddaniem użytkownikowi trwale odłączyć przewód zasilający.
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Nr
Zadania
Odpowiedzi
Punkty
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
Razem:
103
− zadania 4, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 17, 18, 20 należą do zadań z poziomu ponadpodstawowego.
oceny szkolne:
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. c, 4. c, 5. a, 6. b, 7. a, 8. c, 9. d, 10. b, 11.c,
12. b, 13. c, 14. c, 15 d, 16 d, 17 c, 18 b, 19 b, 20 c.
Plan testu
Poziom
Poprawna
Nr
zad.
Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia
ucznia)
Kategoria celu
1.
Rozpoznawanie symboli na schematach elektrycznych
B
P
c
2.
Rozpoznawanie typów sieci elektroenergetycznych
B
P
a
3.
Rozróżnianie parametrów sieci elektrycznych
B
P
c
104
Wymagań
odpowiedź
4.
Określanie stanu instalacji elektrycznej na
podstawie wyników pomiarów ich parametrów
C
PP
c
5.
Rozpoznawanie podzespołów instalacji na
rysunkach technicznych, schematach elektrycznych i montażowych
B
P
a
6.
Rozpoznawanie podzespołów urządzeń elektrycznych na podstawie parametrów podanych na tabliczkach znamionowych
B
P
b
7.
Rozpoznawanie środków ochrony przeciwporażeniowej
B
P
a
8.
Interpretowanie parametrów technicznych
instalacji elektrycznej na podstawie wartości
C
PP
c
9.
Dobieranie specjalistycznych narzędzi do
montażu instalacji elektrycznych
C
PP
d
10.
Rozpoznawanie symboli graficznych elementów linii napowietrznych na schematach ideowych linii elektroenergetycznych
B
P
b
11.
Stosowanie norm, przepisów, instrukcji
w zakresie montażu i eksploatacji linii napowietrznych i kablowych
D
P
c
12.
Obliczanie wartości zabezpieczeń na podstawie danych znamionowych instalacji, urządzenia lub sieci elektrycznych
C
PP
b
A
P
c
13.
Dobieranie przekroju przewodów zasilających
z uwzględnieniem odległości od źródła zasilania
14.
Obliczanie wartość nastaw zabezpieczeń
termicznych napędów na podstawie danych
znamionowych odbiorników
C
PP
c
15.
Rozpoznanie środków ochrony przeciwporażeniowej w pracach montażowych i eksploatacyjnych
C
PP
d
16.
Wskazywanie zagrożeń dla życia i zdrowia
człowieka oraz mienia i środowiska występujących podczas prac montażowych i eksploatacyjnych
B
P
d
105
17.
Dobieranie środków ochrony indywidualnej
do prac przy montażu i eksploatacji urządzeń
oraz sieci elektrycznych
C
PP
c
18.
Stosowanie zabezpieczenia podczas montażu
i eksploatacji urządzeń oraz sieci elektrycznych
C
PP
b
19.
Wskazywanie sposobów udzielania pierwszej
pomocy przedlekarskiej poszkodowanym
w wypadkach przy montażu i eksploatacji instalacji, urządzeń i sieci elektrycznych, szczególnie porażonych prądem elektrycznym
B
P
b
20.
Sporządzanie kalkulacji kosztów związanych
z wykonaniem instalacji elektrycznej niskiego
napięcia
D
PP
c
Przebieg testowania
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wszystkie wątpliwości.
Instrukcja dla ucznia
1.
2.
3.
4.
106
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W razie pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Zadania mogą wymagać prostych obliczeń, które powinieneś wykonać
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
− instrukcja,
1. Element oznaczony na schemacie nr 1, to łącznik:
a)
b)
c)
d)
dwubiegunowy,
schodowy,
świecznikowy,
krzyżowy.
2. Na rysunku przedstawiono sieć typu:
a) TN-S
b) TN-C
107
c) TN-C-S
d) TT
3. Rozpiętość przęsła linii napowietrznej to odległość pozioma między:
a) słupem linii a złączem zasilającym budynku,
b) dwoma słupami krańcowymi,
c) osiami sąsiednich konstrukcji wsporczych,
d) dwiema sąsiednimi liniami elektroenergetycznymi.
4. W układzie, takim jaki przedstawiono na rysunku, zmierzono rezystancję izolacji pomiędzy poszczególnymi żyłami kabla, otrzymując następujące wyniki: R12 ≈ 0, R 23 ≈ ∞, R34 ≈ ∞, R41≈ 0. Kabel ma przerwaną żyłę
oznaczoną numerem:
Ω
a)
b)
c)
d)
1,
2,
3,
4.
5. Fragment instalacji elektrycznej budynku mieszkalnego oznaczony literą
X, to:
KWh
KWh
a) złącze,
b) zabezpieczenie przedlicznikowe,
108
c) przyłącze,
d) rozdzielnica główna budynku.
6. Na tabliczce znamionowej jednego z podzespołów prostownika sterowanego podany jest parametr Yy0. Podzespołem tym jest:
a) transformator jednofazowy,
b) transformator trójfazowy,
c) dławik indukcyjny,
d) kondensator wygładzający.
7. Element oznaczony symbolem X, to:
a)
b)
c)
d)
bezpiecznik topikowy,
wyłącznik instalacyjny,
przekaźnik termiczny.
8. Rezystancję izolacji instalacji elektrycznej 230/400V zmierzono induktorowym miernikiem izolacji IMI o napięciu znamionowym 500V, otrzymując wyniki jak niżej. Wymogów eksploatacyjnych nie spełnia wartość
rezystancji:
a) R L1-N=50MΩ,
b) R L2-PE=1,6MΩ,
c) R L3-PEN=100kΩ,
d) R L1-L2=800kΩ.
9. Nożowe wkładki topikowe bezpieczników przemysłowych (BM) należy
wymienić:
a) za pomocą kombinerek,
b) za pomocą uchwytu izolacyjnego pod obciążeniem,
c) w rękawicach gumowych,
d) za pomocą uchwytu izolacyjnego bez obciążenia.
109
10. Słup nr 2 na przedstawionym schemacie to słup:
a)
b)
c)
d)
przelotowy,
odporowy,
krańcowy,
narożny.
11. Wskaż prawidłową kolejność czynności załączania układu przedstawionego na rysunku.
a)
b)
c)
d)
najpierw Q1 potem Q2 a następnie Q3
12. W instalacji elektrycznej, w której przewidywalny prąd zwarciowy
IZ = 65 A, do samoczynnego wyłączenia zasilania należy zastosować
wyłącznik instalacyjny:
a) S191C16
b) S191B10
c) S191C10
d) S191B16
13. Przewód miedziany ma dopuszczalną gęstość prądu j = 10 A/mm2.
Minimalny przekrój przewodu zasilającego odbiornik o prądzie znamionowym 22 A wynosi:
a) 1 mm2
110
b) 1,5 mm2
c) 2,5 mm2
d) 4 mm2
14. Prąd nastawczy przekaźnika termobimetalowego, zabezpieczającego silnik elektryczny o prądzie znamionowym I N = 10 A przed przeciążeniem,
należy ustawić na wartość nie większą niż:
a) 9 A
b) 10 A
c) 11 A
d) 12 A
15. W układzie przedstawionym na rysunku jako środek dodatkowej ochrony przeciwporażeniowej zastosowano:
PEN
a)
b)
c)
d)
połączenie wyrównawcze,
separację odbiornika,
samoczynne wyłączenie napięcia.
16. W obwodzie elektrycznym zainstalowano wyłącznik różnicowoprądowy
o prądzie wyzwalającym I∆N = 300 mA zamiast wyłącznika o prądzie
I∆N = 30 mA. W obwodzie tym nie będzie ochrony:
a) przed skutkami przepięć,
b) przed skutkami zwarć,
c) przeciwpożarowej,
d) przeciwporażeniowej.
111
17. Do podstawowych środków ochrony indywidualnej montera linii napowietrznej zaliczamy:
a) szelki bezpieczeństwa,
b) rękawice dielektryczne,
c) pas bezpieczeństwa i hełm elektroizolacyjny,
d) okulary ochronne i buty elektroizolacyjne.
18. Barierki ochronne i pomosty z poręczami ustawione w miejscu układania kabla w ziemi zabezpieczają:
a) robotników przed porażeniem prądem elektrycznym,
b) przechodniów przed wpadnięciem do wykopu,
c) przechodniów przed porażeniem prądem elektrycznym,
d) kabel przed uszkodzeniem.
19. U porażonego prądem elektrycznym stwierdzono, że jest nieprzytomny,
oddycha i ma wyczuwalne tętno. Udzielając mu pomocy przedlekarskiej,
należy:
a) wykonać sztuczne oddychanie,
b) ułożyć go na boku i rozluźnić ubranie,
c) wykonać masaż serca,
d) wykonać masaż serca i sztuczne oddychanie.
20. Wskaż koszt wykonania instalacji elektrycznej, dysponując danymi podanymi w tabeli.
a)
b)
c)
d)
112
Koszt materiałów
145,00 zł
Czas wykonania instalacji
5 godzin
VAT od kosztu materiałów
22%
Koszt jednej roboczogodziny
20 zł
176,90
245,00
276,90
298,90
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Nr
Zadania
Punkty
Odpowiedzi
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
Razem:
113
6.4. Ćwiczenia.
Ćwiczenie 1
Zrealizuj za pomocą sterownika sterowanie stycznikowe LEWO/PRAWO
Przeanalizuj działanie układu przedstawionego na schemacie elektrycznym.
Przyporządkuj oznaczenia symboliczne ze schematu adresom sterownika i napisz program w postaci listy rozkazów lub w języku drabinkowym odpowiadający schematowi elektrycznemu.
Wskazówka do ćwiczenia. Kierunek wirowania silnika wybieramy, kiedy
silnik nie jest uruchomiony. Załączenie silnika może odbywać się za pomocą
włącznika S2 (obroty w prawo – sygnalizacja lampką L1) lub S3 (obroty w lewo
– sygnalizacja lampką L2). Łącznik S1 służy do wyłączenia silnika. Analizując
działanie układu, zwróć uwagę, w jaki sposób zrealizowana jest blokada zmiany kierunku obrotów podczas pracy (wirowania silnika).
Uwaga!!!
Przyciski S2 i S3 są przyciskami zwiernymi, podobnie jak styki K1 i K2.
Ich reprezentacja na schemacie w funkcji styków rozwiernych jest tylko wirtualna (uwzględniona w programie sterownika). Łącznik F5 to bezpiecznik sprzętowy. Pamiętaj, że w razie potrzeby możesz poprosić nauczyciela o pomoc.
+24V
SPS
0V
×
×
Rys. do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji.
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni zapoznać się z dokumentacją techniczną sterownika, który znajduje się na stanowisku ćwiczeniowym.
114
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) Rozpoznać elementy na schemacie oraz zidentyfikować adresy wejść
i wyjść w sterowniku.
2) Wybrać odpowiednie łączniki i połączyć je ze sterownikiem zgodnie ze
schematem.
3) Połączyć sterownik z komputerem za pomocą specjalnego przewodu komunikacyjnego (interfejsu) – czynność tę wykonać przy wyłączonym
komputerze i sterowniku.
4) Włączyć komputer i sterownik do zasilania.
5) Uruchomić oprogramowanie sterownika.
6) Sporządzić schemat elektryczny rozwiązania powyższego zadania sterowniczego.
7) Narysować schemat połączeń ze sterownikiem (SPS).
8) Znaleźć rozwiązanie za pomocą schematu drabinkowego.
9) Napisać program na podstawie listy rozkazów.
10) Zapisać program na dysku komputera.
11) Uruchomić sterownik.
12) Wczytać program do sterownika.
13) Przetestować pracę sterownika.
14) Spostrzeżenia zapisać w zeszycie i wyciągnąć wnioski.
15) Wyłączyć sterownik i komputer.
16) Odłączyć interfejs.
Zalecane metody nauczania – uczenia się:
– komputer z oprogramowaniem do sterownika,
– stanowisko montażowe ze sterownikiem,
– DTR sterownika,
– interfejs do połączenia sterownika z komputerem,
– łączniki zwierne i rozwierne,
– lampki kontrolne,
– miernik uniwersalny wraz z przewodami pomiarowymi,
– narzędzia monterskie.
115
Przykładowy schemat elektryczny (drabinkowy):
Rys. do ćwiczenia 1.
Przykładowy program (do rys. do ćwiczenia 1) – w ćwiczeniu zastosowano
bezpiecznik F5:
LD
%I0.2
ANDN
%I0.4
OR
%Q0.0
ANDN
%Q0.1
AND
%I0.3
AND
%I0.0
ST
%Q0.0
LD
%I0.4
ANDN
%I0.2
OR
%Q0.1
ANDN
%Q0.0
AND
%I0.3
AND
%I0.0
ST
%Q0.1
END
116
Ćwiczenie 2
Wieczorem, po wejściu do pokoju, okazało się, że nie działa oświetlenie.
Zaproponuj algorytm wykrycia usterki i przedstaw go kolegom w klasie.
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni zakończyć realizację materiału nauczania z działu IV – instalacje elektryczne.
Nauczyciel z odpowiednim wyprzedzeniem zadaje uczniom powtórzenie przerobionego materiału.
Uczeń powinien:
1) Wymienić możliwe usterki oświetlenia.
2) Określić kolejność postępowania po wykryciu uszkodzenia oświetlenia.
3) Sporządzić algorytm postępowania w formie graficznej.
4) Zlokalizować miejsce uszkodzenia.
5) Dokonać analizy przyczyn powstania uszkodzenia.
6) Zaproponować sposób usunięcia uszkodzenia.
7) Zaprezentować rozwiązanie zadania w klasie (pozostałym grupom).
ćwiczenie przedmiotowe
− duże arkusze papieru,
− kolorowe pisaki.
117
Ćwiczenie 3
Wykonaj instalację elektryczną domofonową do dwóch mieszkań, posługując się załączonym schematem ideowym.
118
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni zapoznać się z dokumentacją techniczną unifonów, panelu rozmówniczego i zasilacza, który znajduje się na stanowisku ćwiczeniowym.
Uczeń powinien:
1) Rozpoznać elementy na schemacie oraz zidentyfikować adresy urządzeń
składowych instalacji domofonowej.
2) Wybrać odpowiednie podzespoły domofonu i rozmieścić je na stanowisku ćwiczeniowym.
3) Połączyć wszystkie podzespoły domofonu zgodnie ze schematem ideowym.
4) Poprosić nauczyciela o sprawdzenie prawidłowości połączeń i włączenie
zasilania instalacji domofonowej.
5) Dokonać sprawdzenia funkcjonowania instalacji domofonowej.
6) Przerysować schemat ideowy domofonu do zeszytu przedmiotowego.
7) Dokonać analizy, w jaki sposób rozbudować instalację o kolejne unifony.
− zestaw unifonów, panelu rozmownego oraz zasilacza dla instalacji domofonu,
− DTR podzespołów instalacji domofonowej,
− przewody łączeniowe,
− miernik uniwersalny wraz z przewodami pomiarowymi,
− narzędzia monterskie.
119
7. Bibliografia
1. Bastian P., Schuberth G., Spielvogel O., Steil H.-J., Thotz K., Ziegler K.,
opracowanie merytoryczne w wersji polskiej: dr inż. Fabiański P., dr inż.
Wójciak A.: Praktyczna elektrotechnika ogólna, REA Warszawa 2007.
2. Bednarczyk H., Jaszczyk T, Woźniak I.: Polskie standardy kwalifikacji
zawodowych, ITE – PIB, Warszawa-Radom 2008.
3. Francuz W. M.: Dydaktyka w nowej szkole zawodowej, Kraków 2002.
4. Ornatowski T, Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu, ITE Radom
2000.
5. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, ITE, Radom
1995.
6. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie technik elektryk 311[08].
7. Program nauczania dla zawodu technik elektryk zatwierdzony do użytku
szkolnego przez MEN, 2106/T-5,T-3,SP/MEN/1997.07.16
120

poradnik metodyczny dla naucz praktyczna ELEKROTECHNIKA

Transkrypt

Podobne dokumenty

Oferta Pracy Elektromonter

Opis klasyfikacji absolwenta: Wymagania

Lista rzeczy, które należy zabrać na obóz: Lista rzeczy, których nie

INSTALACJE ELEKTRYCZNE PROJEKTOWANIE – WYKONAWSTWO

Spis treści

Kierownik robót elektrycznych

Zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń elektrycznych w domu

TECHNIKA PRACY MONTERA