Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku

Istotne informacje gospodarcze z
białoruskiego rynku
2015-02-20 10:43:03
2
1. ANALITYKA: Na Białorusi nadal zachowują się podwyższone oczekiwania dewaluacyjne. Przegląd rynku
monetarnego Białorusi oraz systemu bankowego. Mimo kolejnej „korekty” kursu BYR i zmniejszenia napięcia w
kantorach, według wielu analityków,...
1.
ANALITYKA: Na Białorusi nadal zachowują się podwyższone oczekiwania dewaluacyjne.
Przegląd rynku monetarnego Białorusi oraz systemu bankowego.
Mimo kolejnej „korekty” kursu BYR i zmniejszenia napięcia w kantorach, według wielu analityków, pozostaje on
„niedodewaluowanym” przede wszystkim w stosunku do waluty głównego rynku eksportu białoruskich towarów Rosji. Sytuacja w gospodarce Rosji rozwija się w niekorzystnym kierunku, co zwiększa ryzyko dla gospodarki
Białorusi.
Trzeba zaznaczyć, że kolejna dewaluacja BYR, jak również forma jej przeprowadzenia doprowadziły do całkowitej
utraty zaufania do waluty narodowej. Oczywistym jest fakt, że władze nie zamierzają nadal utrzymywać lojalność
do BYR kosztem zawyżonego oprocentowania depozytów. Najprawdopodobniej będą się starać pozbyć
"zbędnych" pieniędzy w rękach ludności poprzez podnoszenie kosztów życia. W tym przypadku, można się
spodziewać, że „depolaryzacja” gospodarki białoruskiej, o której zaczęło się mówić z nową siłą, prowadzona
będzie metodami administracyjnymi, czyli nie zwiększając zaufanie do BYR.
Podsumowując jednak dane z ubiegłego roku, można zauważyć, że większość prognozowanych wskaźników
działalności sektora monetarnego w 2014 r. nie została zrealizowana. W związku
z tym można wywnioskować, że do kolejnego kryzysu finansowego w kraju doprowadził nie tylko drastycznie
pogorszenia się sytuacji w Rosji (o czym mówią władze białoruskie), ale
i bezpośrednio polityka monetarna, przeprowadzana na Białorusi.
W grudniu 2014 r. miało miejsce ostre pogorszenie się sytuacji na całym „froncie walutowym": gwałtownie
wzrósł popyt na obcą walutę na białoruskim rynku krajowym, miał miejsce spadek rezerw złota i walut,
zanotowano przepływ znacznej części depozytów rubla w walutę obcą. Przy tym mimo wzrostu oprocentowania
depozytów walutowych, znaczącego wpływu waluty
w lokaty bankowe nie zaobserwowano.
Według oficjalnych danych w ciągu pierwszych 19 dni grudnia 2014 r. podmioty gospodarcze
i osoby fizyczne zakupiły ponad 1,6 mld USD wobec 0,5 mld USD w listopadzie tego samego roku. Po przyjęciu
ograniczeń zakup waluty nagle spadł: od 20 do 31 grudnia w łącznej kwocie netto zostało kupione około 280 mln
USD.
Według NB RB, w 2014 r. na krajowym rynku walutowym podmioty gospodarcze – rezydenci zakupili netto
495,03 mld USD, nierezydenci (z wyłączeniem transakcji, zgodnie z umową w sprawie ustanowienia i stosowania
w Unii Celnej rejestracji i dystrybucji ceł) sprzedali 261,71 mln USD netto. Skup netto waluty przez osoby
fizyczne (łącznie z transakcjami bezgotówkowymi kupna i sprzedaży) wyniósł 1,385 mld USD.
Nieuzasadniona próba władz zapobieżenia utraty wartości BYR w ślad za RUR spowodowała utratę części rezerw
złotowo-walutowych. Zgodnie z danymi regulatora, międzynarodowe aktywa rezerwowe Białorusi według
standardów Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MWF) w grudniu obniżyły się o 760,8 mln USD lub o
3
13,1%. W tym rezerwy walutowe zmniejszyły się o prawie 830 mln USD, czyli o 22,3%. W sumie za cały rok
zamiast zwiększenia o 0,2-0,5 mld USD, jak to było planowano pierwotnie, rezerwy złotowo-walutowe Białorusi
skurczyły się o 1,59 mld USD i wyniosły 5,059 mld USD na dzień 1 stycznia 2015 r.
Jak już było wspomniano, w grudniu, mimo starań władz, nastąpił znaczny odpływ depozytów
w BYR z banków krajowych. Według NB RB, tylko w grudniu 2014 r. zbywalne depozyty osób fizycznych
zmniejszyły się o 10,6% do 12,378 bilionów BYR, lokaty terminowe - o 14,6% do 27,235 bilionów BYR. Jednakże
pod koniec 2014 r. depozyty zbywalne i terminowe wzrósły
o 21,9% i o 19,1% odpowiednio.
Ponadto, w grudniu ludność zmniejszała nie tylko lokaty w BYR, ale także zbywalne depozyty w walucie obcej,
które pod koniec miesiąca spadły o 4,2% do 472,1 mld USD (+ 9% w okresie styczeń-grudzień 2014 r.). Sytuacja
z terminowymi depozytami walutowymi ewoluowała mniej dramatycznie - na koniec grudnia wzrosły one o 0,9%
do 7,521 mld USD (+ 9,7% w stosunku do roku ubiegłego). Nie wykluczone, że wyniki miesiąca i roku mogły być
bardziej tragiczne, gdyby po 19 grudnia banki nie wprowadziły ograniczeń walutowych dotyczących depozytów,
jak również kart bankowych w celu uniknięcia gwałtownego pogorszenia swojej pozycji walutowej.
Oprócz paniki na rynkach walutowych i depozytowych, w grudniu negatywną była też sytuacja
z walutą napływającą do kraju. Możliwe jest, że jednym z powodów tego były kroki administracyjne podjęte przez
władze białoruskie celem stabilizacji rynku walutowego (podwyżka do 50% normy obowiązkowej sprzedaży
waluty na BGWF, sprzedaż waluty według obniżonej stawki).
W grudniu 2014 r. przychody walutowe przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych
z eksportu, dochodów, transferów i handlu krajowego za walutę zmniejszyły się w porównaniu
z tym samym okresem z roku 2013 o 20,1% do 3,4 mld USD. W tym przypadku procent odpowiednich płatności z
handlu zagranicznego wobec nierezydentów spadł jedynie o 9,5% do 3,7 mld USD. W końcu grudnia 2014 r.
pojawiło się ujemne saldo płatności zagranicznych
w wysokości 329,5 mln USD, podczas gdy w innych miesiącach 2014 r. było ono dodatnim.
W grudniu 2013 r. podobne saldo było dodatnim i wyniosło 129,9 mln USD, w związku z czym nie można tu
mówić czynniku sezonowym.
Ogólnie rzecz biorąc, w roku 2014 według NB RB, saldo wpływów zagranicznych za towary, usługi, dochody i
transfery przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych było dodatnim
w wysokości 2,317 mld USD (nie licząc ceł eksportowych na produkty z ropy, które są płacone przez rząd
Białorusi do rosyjskiego budżetu). W porównaniu do roku 2013 saldo wzrosło
o 1,891 mld USD. W tym samym czasie przychody z eksportu, dochodów, transferów i handlu krajowego spadły o
2,1% do 43,1 mld USD, odpowiednie płatności za granicę zmniejszyły się
o 6,5% do 40,8 mld USD.
Polityka powolnego obniżenia stóp procentowych na rynku monetarnym, która była przeprowadzana do dnia 19
grudnia, jak również deprecjacja BYR doprowadziły do znacznego zwiększenia zadłużenia według kredytów
wydanych przez banki białoruskie sektorom gospodarki (w BYR i walucie obcej). W porównaniu do początku roku
2014 zadłużenie to wzrosło o 21%, w tym w grudniu 2014 r. - o 5,1% do 314 bilionów BYR. Co więcej, przyrost co
do kredytów w BYR wyniósł około 4 bilionów BYR w grudniu 2014 roku, a odpowiednik kredytów walutowych w
BYR wzrósł o ponad 11 bilionów BYR. Przy tym w przeliczeniu na USD zadłużenie kredytowe spadło o około 270
mln USD.
4
Według NB RB, na dzień 1 stycznia 2015 r. wysokość zadłużenia kredytowego (w BYR) sektorom gospodarki
wyniosła 154,3 bilionów BYR, lub 49,1% całkowitej kwoty inwestycji kredytowych (na dzień 1 stycznia 2014 r. 49,8%).
Duża część kredytów walutowych w portfelach białoruskich banków ponosi podwyższone ryzyko zarówno dla
banków jak i dla kredytobiorców, dla których pożyczona waluta ewoluowała od dość tanich zasobów (przy
stabilnym i przewidywalnym kursu BYR) do bólu głowy
(w sytuacji dewaluacji i stosunkowo dużych wahań walutowych na BGWF). W ogólnej wielkości zadłużeń według
kredytów wydanych przez banki sektorom gospodarki, udział przeterminowanych i długotrwałych długów na
dzień 1 stycznia 2015 r. osiągnął już 1,47% vs 1,29% na dzień 1 grudnia 2014 r. oraz 0,97% na dzień 1 stycznia
2014 r. Bez poważnej restrukturyzacji w bieżącym roku problem zadłużenia kredytowego będzie nadal rosnąć
w przyspieszonym tempie.
Aktualnie białoruski system monetarny przechodzi kolejny kryzys. Działania podejmowane przez NB RB z jednej
strony są bardzo ważne i logiczne oraz powinny doprowadzić do stabilizacji sytuacji. Z drugiej zaś strony,
działania tylko w dziedzinie polityki monetarnej nie mogą poprawić sytuacji białoruskiej gospodarki.
Na konferencji prasowej w dniu 29 stycznia, Prezydent Aleksander Łukaszenko podkreślił, że Białorusi opłacałoby
się refinansować swoje zadłużenie zewnętrzne, biorąc pod uwagę względną taniość kredytów MFW. W związku z
tym nie wykluczone, że władze białoruskie, aby uzyskać przychylność MFW pójdą przynajmniej na częściowe
spełnienie jego poprzednich wymagań, być może za wyjątkiem prywatyzacji majątku państwowego,
przeprowadzanie której którą jest obecnie wyjątkowo niekorzystne z powodu niekorzystnej sytuacji finansowej i
politycznej
w regionie.
2.
Białoruś zrekompensuje z budżetu część opłat leasingowych firmom leasingowym-nierezydentom
Białoruś zrekompensuje z budżetu państwa część opłat leasingowych wg umów leasingu finansowego firmom
leasingowym - nierezydentom Białorusi. Takie umowy powinny być podpisane w latach 2015-2016 na okres nie
dłuższy niż pięć lat z osobami prawnymi lub fizycznymi - nierezydentami Białorusi. Przedmiotem takich umów
powinny być towary, produkowane na Białorusi.
Wielkość odszkodowania oraz płatności leasingowych nie mogą przekroczyć:
- przy kompensacji procentów - stopy redyskontowej (w przypadku jej braku - stopę, która ją zastępuje)
ustalonej w państwie, na terytorium którego są zakupywane towary wytwarzane na Białorusi. Wskazana stopa
powinna być aktualna na datę podaną w umowie;
- przy kompensacji opłat leasingowych - część udziału firmy leasingowej-nierezydenta, obliczoną na podstawie
2/3 stopy redyskontowej (w przypadku jej braku - stopę, która ją zastępuje), ustalonej w państwie, na terytorium
którego towary, wytwarzane na Białorusi, są przedstawiane dla odbiorcy leasingowego. Wskazana stopa powinna
być aktualna na datę podaną w umowie.
3.
Białoruś anulowała czasowy zakaz eksportu skóry bydlęcej
Białoruś odwołała czasowy zakaz eksportu skóry bydlęcej (kod celny 4104 11) ze swojego terytorium. Decyzja ta
została zatwierdzona przez postanowienie rządu №61 z dnia 30 stycznia 2015 opublikowanego przez Narodowy
5
Portal Prawny w środę.
Tymczasowy zakaz eksportu tych produktów został wprowadzony na okres od 8 września 2014 r. do 8 marca
2015 r.
Postanowienie wchodzi w życie po jego oficjalnej publikacji.
4.
Inflacja na Białorusi w 2015 r. może przekroczyć 18% - ekspert
Inflacja na Białorusi w 2015 r. może przekroczyć 18%. Taka informacja została podane przez szefa departamentu
regulacji makroekonomicznej Instytutu Gospodarki Akademii Nauk Białorusi Aleksandra Luczenka.
Podano, że w tym roku przewiduje się spadek popytu krajowego o 6-11%, co nieuchronnie prowadzi do tego, że
przedsiębiorstwa nie znajdą wystarczająco popytu na swoje produkty
i będą szukały zbytu na rynkach zagranicznych.
"Naprawdę będą cierpieć tylko ci, którzy nie są w stanie dostosować się do zmieniających się warunków, którzy
nadal koncentrują się na rynku rosyjskim i nie potrafią znaleźć innych opcji. Teraz prowadzimy aktywne
poszukiwanie punktów wzrostu. Jeśli otrzymamy 1-2 mld USD od Rosji, to przeznaczymy je na stymulowanie
popytu wewnętrznego, jestem zwolennikiem stymulowania popytu wewnętrznego poprzez kredytowanie - to
pomoże nam przetrwać"- powiedział A. Luczenok.
5.
Inwestycje zagraniczne w realny sektor gospodarki Białorusi wzrosły w 2014 r. o 0,7% do 15,1 mld USD.
Według informacji Narodowego Komitetu Statystycznego wolumen inwestycji zagranicznych
w realnym sektorze gospodarki (oprócz banków) na Białorusi w 2014 r. wzrósł o 0,7%
w porównaniu do 2013 roku do 15,1 mld USD.
Udział bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniósł 67,4% wszystkich inwestycji zagranicznych, pozostałych
(nie od bezpośredniego inwestora) - 32,5%.
Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 2014 r. spadł o 8,3% w porównaniu do roku 2013 do 10,2 mld
USD. Główną formą przyciągania inwestycji bezpośrednich były instrumenty dłużne - 82,1% wszystkich
inwestycji bezpośrednich. Przy tym poziom zadłużenia za towary, roboty i usługi w bezpośrednich inwestycjach
zagranicznych w 2014 r. spadł o 6,3%
w porównaniu do roku 2013 i wyniósł 7,7 mld USD.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (w tym zadłużenie za towary, roboty, usługi) od rezydentów Rosji stanowiły
50,3% wszystkich inwestycji bezpośrednich. Od rezydentów Wielkiej Brytanii otrzymano 23,8% inwestycji
bezpośrednich, z Cypru - 7%, z Niemiec - 3,6%.
Największe kwoty bezpośrednich inwestycji zagranicznych są skierowane do organizacji handlu (38,2%
wszystkich inwestycji bezpośrednich), transportu (39,2%), przemysłu (12,2%).
6
Inne inwestycje zagraniczne wzrosły w 2014 r. o 26,5% w porównaniu do roku 2013, do 4,9 mld USD.
Największe sumy inwestorzy zagraniczni zainwestowali w 2014 r. w organizacje w Mińsku (74%). Na organizacje
Obwodu Gomelskiego przypadało 5,9%wpływów brutto inwestycji zagranicznych, obwodu Mińska - 7%, obwodu
Witebska - 6,8%.
Białoruskie osoby prawne (oprócz banków) zmniejszyły inwestycje za granicę w 2014 r. o 5,6% w porównaniu z
rokiem 2013, do 6 mld USD. Do podmiotów gospodarczych w UK skierowano 18,2% wszystkich inwestycji
zagranicznych, do Rosji - 37,7%, do Holandii - 20,5%, na Ukrainę - 13,7%. Największe kwoty inwestycji za granicę
wysłały organizacje handlu (53,3% wszystkich wysłanych inwestycji), przemysłu (33,3%), transportu (10,5%).
6.
Białoruś rozszerzyła listę towarów podlegających cłom eksportowym przy eksporcie poza granice EaUG.
Białoruś rozszerzyła listę towarów podlegających cłom eksportowym przy eksporcie poza granice Euroazjatyckiej
Unii Gospodarczej (EaUG). Do listy zostały dodane: etan, butan, izobutan (kod CN EaWG 2901 10000 1). Decyzja
została potwierdzona przez dekret prezydenta Białorusi № 47 z 9 lutego 2015 r.
Obecnie, cła eksportowe naliczane są dla następujących produktów: ropy naftowej, lekkich destylatów, średnich
destylatów; oleje napędowe, oleje opałowe; oleje odpadowe; propan; butan, etylen, propylen, butylen i butadien;
inne gazy skroplone; wazelina naftowa; woski mineralne i podobne produkty, koks, bitum naftowy oraz inne
pozostałości olejów ropy naftowej lub produktów ropopochodnych, otrzymywanych z minerałów bitumicznych;
benzen, toluen, ksyleny.
Dokument wchodzi w życie po jego oficjalnej publikacji i ma zastosowanie do relacji powstałych od 1 stycznia
2015 r.
7.
Narodowy Bank Białorusi od dnia 20 lutego znosi ograniczenia na transakcje walutowe na rynku pozagiełdowym.
NB RB od 20 lutego 2015 r. pozwala kupować i sprzedawać walutę obcą pomiędzy bankami, między bankami i
bankami nierezydentami na walutowym rynku pozagiełdowym. To rozwiązanie jest zapisane w uchwale NB RB
№48 z dnia 4 lutego 2015 r.
Zgodnie z dokumentem od 20 lutego 2015 r. na rynku pozagiełdowym zostanie również dopuszczony zakup i
sprzedaż walut obcych przez banki.
Zgodnie z uchwałą NB RB №788 z dnia 19 grudnia 2014 r. na Białorusi do 1 stycznia 2017 r. został wprowadzony
zakaz transakcji kupna i sprzedaży walut obcych na rynku pozagiełdowym, z wyjątkiem transakcji z NB RB.
8.
Narodowy Bank Białorusi wprowadza od 1 marca 2015 r. zakaz płatności w walucie
7
w sektorach ubezpieczeń i turystyki.
NB RB od 1 marca 2015 r. wprowadza zakaz stosowania waluty, papierów wartościowych
i (lub) dokumentów płatniczych w walucie obcej podczas rozliczeń pomiędzy przedmiotem
transakcji oraz osobą fizyczną na terytorium Republiki Białoruś w dziedzinie ubezpieczeniowej
i turystycznej. To rozwiązanie zostało przyjęte w uchwałe NB RB №47 z dnia 3 lutego 2015 r.
Zakaz korzystania z waluty obcej przy rozliczeniach będzie również dotyczył detalistów i (lub)
świadczenia usług na krajowych drogach o numerach "M", "M/E" oraz na przejściach granicznych
z Białorusią, jak również sprzedaży benzyny wszystkich rodzajów, oleju napędowego paliwa i
gazu płynnego.
Uchwała będzie obowiązywać do 1 stycznia 2017 r.
Opracowanie WPHI w Mińsku
I połowa lutego 2015 r.
8