Recenzja książki pod red. Katarzyny Gawlicz, Pawła Rudnickiego

Karolina Karpińska
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej
Recenzja książki pod red. Katarzyny Gawlicz,
Pawła Rudnickiego, Marcina Starnawskiego,
Tomasza Tokarza: Demokracja i edukacja.
Dylematy, diagnozy, doświadczenia
(Wrocław: Wydawnictwo Naukowe
Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, 2014), ss. 329
Kontakt:
Karolina Karpińska
[email protected]
Jak cytować:
Karpińska, K. (2015). Recenzja książki pod red. Katarzyny Gawlicz, Pawła Rudnickiego,
Marcina Starnawskiego, Tomasza Tokarza: Demokracja i edukacja. Dylematy, diagnozy,
doświadczenia (Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, 2014),
ss. 329. Forum Oświatowe, 27(1), 169–176. Pobrane z: http://forumoswiatowe.pl/index.
php/czasopismo/article/view/295
How to cite:
Karpińska, K. (2015). Recenzja książki pod red. Katarzyny Gawlicz, Pawła Rudnickiego,
Marcina Starnawskiego, Tomasza Tokarza: Demokracja i edukacja. Dylematy, diagnozy,
doświadczenia (Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, 2014),
ss. 329. Forum Oświatowe, 27(1), 169–176. Retrieved from http://forumoswiatowe.pl/
index.php/czasopismo/article/view/295
W październiku 2013 roku Pracownia Badań nad Demokracją w Edukacji na Wydziale Nauk Pedagogicznych Dolnośląskiej Szkoły Wyższej wraz z Międzynarodowym Instytutem Studiów nad Kulturą i Edukacją DSW zorganizowała konferencję,
której pokłosie stanowi praca zbiorowa Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia, ogłoszona drukiem przez Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej
Szkoły Wyższej w 2014 roku. Niniejsze opracowanie wpisuje się w toczącą się w ostatnich latach debatę na temat związku edukacji z demokracją. Już we wstępie redaktorzy
zwracają uwagę na trudności w opisywaniu owej problematyki, wynikające, między
innymi, z niejednoznaczności terminologicznej, a także z braku wyraźnie określonej
istoty działań demokratycznych we współczesnej edukacji. Autorzy poszczególnych
artykułów pochodzą z różnych krajów, posiadają także inne doświadczenie naukowe
i zawodowe, a tym samym ich wypowiedzi pozwalają dostrzec różne oblicza demokracji w edukacji. Książka składa się z krótkiego wstępu i czterech głównych części,
zatytułowanych następująco: I. Ramy, II. Bariery, III. Otwarcia, IV. Refleksje.
Pierwszy rozdział stanowi rewizję i próbę ponownych ustaleń terminologicznych i teoretycznych w zakresie tytułowych pojęć. Astrid Męczkowska-Christiansen
(2014) w tekście zatytułowanym Edukacja dla demokracji jako demokracja w edukacji.
Wokół podstawowych pojęć zwraca uwagę na korzyści społeczne, wynikające z kształtowania młodego człowieka zgodnie z ideą wychowania do wolności. Autorka na początku swoich rozważań wskazuje na różnicę między edukacją liberalną a wychowaniem w duchu dowolności. Kolejnym ogniwem przemyśleń badaczki jest ukazanie
pokrewieństwa idei demokratycznej współpracy z pojęciem wspólnotowości. Jak
zauważa Męczkowska-Christiansen (2014), „Wychowanie w wolności, kształtujące
obywatela demokratycznej wspólnoty, to jednocześnie wychowanie »w związku z innymi« – oparte na współpracy i zorientowane na wzbogacanie międzyludzkich więzi,
kształtujące poczucie odpowiedzialności za zamieszkiwany świat” (s. 21). Wychowanie w grupie związane jest z kształtowaniem osobowego indiwiduum, dzięki któremu
dana jednostka potrafi świadomie dokonać wyboru swojego autorytetu, wyzwalającego w niej potrzebę ciągłego rozwoju. Artykuł Petera Mossa (2014), Docenić demokrację w przedszkolu, jest zaproszeniem do wprowadzania rozmaitych wymiarów de-
170
Forum Oświatowe 27(1)
Recenzje
mokracji już w edukacji najmłodszych dzieci. Moss szczególną uwagę zwraca na to,
że aby demokracja mogła realnie zaistnieć na różnych etapach nauczania, w tym także podczas edukacji przedszkolnej, niezbędne jest zaangażowanie wszystkich osób
mających wpływ na działanie danej instytucji. „Tego rodzaju demokracja w przedszkolu wymaga »demokratycznych profesjonalistów«, dla których demokracja nie
jest jedynie czymś odgórnie narzuconym […], ale oznacza osobiste zaangażowanie
na rzecz demokratycznego projektu” (s. 30). W dalszej części swojego wywodu autor
omawia wybrane elementy, niezbędne do rozwoju idei demokracji w ośrodkach nauki najmłodszych. Artykuł Agnieszki Olczak (2014) o znamiennym tytule Edukacja
w demokracji i ku demokracji przez aktywne uczestnictwo dziecka kontynuuje temat
podjęty we wcześniejszym tekście. Autorka podkreśla, jak istotną rolę w rozwoju
najmłodszych pełni podmiotowe podejście do dziecka i traktowanie go jako pełnowartościowego człowieka. To właśnie podczas pierwszych lat życia dziecko intensywnie uczy się rozmaitych mechanizmów społecznych i stara się je zrozumieć, aby
z czasem sukcesywnie czynić je elementem swojego życia. Karolina Starego (2014)
w tekście zatytułowanym Od politycznych żądań do politycznych rozwiązań – podstawy edukacji demokratycznej podejmuje próbę przedstawienia koncepcji edukacji
demokratycznej. Autorka dostrzega istotę owej edukacji nie tyle w formowaniu podmiotów politycznych, ile w zaistnieniu zmiany społecznej. Starego podkreśla wagę
indywidualnych uczniowskich doświadczeń i obserwacji rzeczywistości. W drugiej
części swoich przemyśleń, wykorzystując własne badania, autorka analizuje, jakie
problemy społeczne dostrzegają uczniowie, a także to, w jaki sposób o nich się wypowiadają, jak je rozumieją i jakie widzą potencjalne rozwiązania danych sytuacji.
Po tekście Oskara Szwabowskiego (2014), Demokracja, edukacja i czas (bez)rewolucji,
ważnym głosem w dyskusji jest artykuł Tomasza Tokarza (2014), pt. Konserwatyzm
a edukacja demokratyczna, w którym autor prezentuje konserwatywny sposób postrzegania edukacji. Jak pisze badacz, „analiza konserwatywnych tekstów wskazuje
na jednoznacznie krytyczne stanowisko wobec edukacji demokratycznej. Wyrażane jest w nich przekonanie o destruktywnych konsekwencjach wdrażania modelu
wychowania i kształcenia opartego na zasadach wolności, równości i partnerstwa.
Konserwatyści przeciwstawiają im idee porządku, dyscypliny, autorytetu” (s. 102).
W całym studium powyższy artykuł pełni szczególna rolę, bowiem w rzetelny sposób
przedstawia poglądy przeciwników idei demokracji w edukacji, a tym samym – nadaje całej pracy znamiona naukowego obiektywizmu.
Drugą część rozważań otwiera refleksja Małgorzaty Falkiewicz-Szult (2014), zatytułowana Demokratyzacja relacji pedagogicznych w opinii nauczycielek przedszkola.
Autorka zwraca uwagę na potrzebę zmian w praktyce przedszkolnej, które miałyby
polegać na wdrażaniu praktyk demokratycznych w nauczaniu dzieci. FalkiewiczSzult, analizując przeprowadzone badania, omawia szereg kwestii negatywnie wpływających na proces demokratyzacji relacji interpersonalnych w przedszkolu. Autorka
zwraca także uwagę na błędne utożsamianie wychowania bezstresowego z ideą demokratyzacji. W zakończeniu artykułu zostały sformułowane konkretne postulaty skierowane do nauczycieli, które są swoistym przewodnikiem po wybranych metodach
171
Karolina Karpińska
Recenzja książki pod red. Katarzyny Gawlicz, Pawła Rudnickiego, Marcina Starnawskiego, Tomasza...
aktywizujących idee demokratyczne w pracy z najmłodszymi. Katarzyna Gawlicz
(2014) w tekście Dziecko jako obywatel? Analiza podstawy programowej i wybranych
programów wychowania przedszkolnego, po przestudiowaniu podstawy programowej
i wybranych programów wychowania przedszkolnego, stawia tezę, że „zagadnienia
związane z rozwijaniem kompetencji dzieci jako aktywnych obywateli demokratycznej społeczności nie stanowią priorytetu” (s. 148). Jak stwierdza autorka, przyczyny takiego stanu rzeczy należy poszukiwać w samym myśleniu o przedszkolu jako
o instytucji, rozwijającej umiejętności techniczne, a nie polityczne. Kończąc swoje
refleksje, Gawlicz podkreśla szczególnie ważną rolę nauczycielek i nauczycieli, którzy
mają realny wpływ na rozwój kompetencji demokratycznych u swoich podopiecznych. W kolejnym artykule, zatytułowanym Inne formy wychowania przedszkolnego
– między modelem rynkowym a demokratycznym eksperymentowaniem, Marta Kotarba-Kańczugowska (2014), po udzieleniu odpowiedzi na pytania związane z czasem
pracy i finansowaniem „innych form wychowania przedszkolnego”, stara się ustalić,
czy tego rodzaju instytucje mają wpływ na wzrost jakościowy usług przedszkolnych.
Autorka podkreśla fakt powiększenia się oferty edukacyjnej dla najmłodszych – niestety nadal obecna jest, jej zdaniem, istotna dysproporcja w dostępności owych placówek w mieście i środowiskach wiejskich. Autorka widzi potrzebę skonstruowania
„strategii przedszkolnej”, dzięki której wzrosłaby nie tylko jakość nauczania, ale także
zjawiskiem bardziej powszechnym stałoby się uczęszczanie do przedszkola. Jolanta
Sajdera (2014) w tekście Konstruowanie znaczenia instytucji przedszkola niepublicznego porusza problem założeń teoretycznych, wpływających na funkcjonowanie niepublicznego przedszkola. Autorka jako przejaw demokratyzacji postrzega już samą
możliwość zakładania przedszkoli przez osoby fizyczne. Sajdera potencjał demokracji widzi także w inicjatywach niepublicznych przedszkoli, które dzięki autonomii
są bardziej otwarte na dopuszczanie innowacji. Ważnym aspektem jest także rola
rodziców, którzy mają prawo do udziału w kreowaniu planu działań danej instytucji,
a tym samym oddziałują na przedszkolny proces edukacji własnego dziecka. Autorka kończy rozważania stwierdzeniem, że „niezbędne są […] rozwiązania, w których
możliwe jest funkcjonowanie obok siebie zróżnicowanych ofert edukacyjnych dla
dzieci w wieku przedszkolnym, które nie byłyby sprowadzane regulacjami prawnymi do takiego samego niskiego poziomu” (s. 179). Drugą część publikacji zamyka
wypowiedź Małgorzaty Kamińskiej (2014) O zaufaniu i wiarygodności – z badań
nad potencjałem społecznym nauczycieli. Autorka po przeprowadzonych badaniach
empirycznych opisuje środowisko grupy zawodowej nauczycieli przez pryzmat problematyki kapitału społecznego. Analizując zebrane wyniki, Kamińska stawia tezę,
że badani tworzą hermetyczną grupę środowiskową, a system funkcjonowania owej
grupy nie sprzyja rozpowszechnianiu idei demokratyzacji i budowania społeczeństwa obywatelskiego. Autorka kończy swój wywód wyrażeniem nadziei, że „rezultaty
przeprowadzonych badań […] zainicjują poważną dyskusję o roli nauczycieli w tworzeniu demokratycznej edukacji i demokratycznego społeczeństwa” (s. 194).
Trzecią część pracy inicjuje artykuł Rywalizacja czy współpraca, z 1949 roku,
autorstwa Alexa Blooma (2014) – jednego z najważniejszych prekursorów eduka-
172
Forum Oświatowe 27(1)
Recenzje
cji demokratycznej w szkołach publicznych. Bloom, jako pomysłodawca i założyciel szkoły St. George-in-the-East, prezentuje ogólną koncepcję swojej szkoły. Jest
to swoisty manifest przeciw funkcjonalnemu traktowaniu uczniów i zachęcaniu ich
do nieustannego współzawodnictwa. Głównym celem londyńskiej szkoły było twórcze uczenie poprzez doświadczanie. Wartym podkreślenia jest fakt, że Bloom dokonywał owych reform w obrębie szkoły państwowej i wierzył, że podobne inicjatywy
będą podejmowane coraz częściej. Jak pisał: „możliwa jest postępowa edukacja w ramach państwowego systemu oświaty, pomimo ograniczeń związanych z przestrzenią, liczebnością kadry i bazą materialną. Być może to właśnie z powodu tych ograniczeń jeszcze bardziej potrzebujemy pionierów” (s. 202). Michael Fielding (2014),
w artykule zatytułowanym Alex Bloom – pionier radykalnej edukacji państwowej,
przypomina sylwetkę wybitnego angielskiego reformatora. Autor przybliża zasady
funkcjonowania szkoły St. George-in-the-East, a także szczegółowo omawia harmonogram pracy owej instytucji. W tekście kolejnym (Cagliari, Barozzi, Giudi, 2014),
Ku edukacyjnemu przedsięwzięciu opartemu na partycypacji – przemyślenia, teorie
i doświadczenia, ukazany został system edukacji we włoskim mieście Reggio Emilia.
Jest to przykład realizacji demokracji w szkolnictwie, opierający się na idei partycypacji dzieci, nauczycieli i rodziców. Działalność szkoły oparta jest na aktywnym
uczestnictwie wszystkich osób, niezależnie od tego, jaką funkcję pełnią w szkole. Jak
piszą autorzy tekstu, „zaproponowaliśmy wyobrażenie partycypacji jako dociekania
usytuowanego w obszarze pomiędzy jednostką i społecznością, w obszarze, w którym możliwe jest konsensualne wytwarzanie zmiany i kultury charakteryzującej się
innowacyjnością, gdyż wypracowanej w toku ważnych demokratycznych procesów”
(s. 225). Dodatkiem do tekstu są kopie zdjęć, unaoczniające różne wymiary współpracy międzyludzkiej we włoskiej szkole. Aleksandra Maj (2014) w artykule Metoda
projektów we wczesnej edukacji szansą demokratyzacji przestrzeni edukacyjnej dziecka
pokazuje możliwości zastosowania metody projektów jako narzędzia do kreowania
demokratycznej przestrzeni szkoły. Dominantą swoich rozważań autorka czyni dwa,
jej zdaniem najważniejsze, wymiary pełnomocności: współdecydowanie (rozwijane
przede wszystkim poprzez dyskusję i reprezentację) i prawo do inności. Jako podstawowe zadanie nauczyciela w pracy z dziećmi Maj wskazuje rozpoznanie potencjału i możliwości ucznia. W drugiej części tekstu przedstawiona została część opisu
projektu, realizowanego we włoskim przedszkolu, który doskonale ilustruje, w jaki
sposób metoda projektów pozwala zaistnieć idei demokratyzacji w obszarze edukacji
najmłodszych. Przykład wdrażania demokracji do polskiej szkoły przytacza Agnieszka Koterwas (2014) w artykule Niezatarty ślad alternatywnej edukacji – Autorska
Szkoła Podstawowa „Żak” w pamięci absolwentów. Autorka przedstawia ogólny charakter pracy w olsztyńskiej szkole, której działalność przypadała na lata 1994–2002.
Autorka podkreśla istotę metod aktywnych, problemowych i eksploracyjnych, które
były podstawowymi sposobami pracy w szkole. Ważnym elementem refleksji Koterwas jest przytoczenie wypowiedzi absolwentów szkoły, którzy prezentują, między
innymi, swoje wrażenia związane z przebiegiem lekcji, wskazują na relację pomiędzy
173
Karolina Karpińska
Recenzja książki pod red. Katarzyny Gawlicz, Pawła Rudnickiego, Marcina Starnawskiego, Tomasza...
nimi samymi a nauczycielami szkoły, jak również oceniają zasadność przynależności
do tego rodzaju instytucji.
W czwartej części publikacji umieszczone zostały wspomnienia osób (Kamili Trawki, Katarzyny Sionek, Adama, Mikaela Meldstada, Dominiki Ferens), które na różnych etapach swojej edukacji przynależeli do instytucji, przykładających
szczególną wagę do wprowadzania idei demokracji za pomocą rozmaitych działań
edukacyjnych.
Za największy walor pracy należy uznać wielość i różnorodność przedstawionych w niej punktów widzenia. Autorzy poszczególnych tekstów wywodzą się z kilku
ośrodków, dzięki czemu każdy artykuł rzuca inne światło na omawiane zagadnienia.
Publikacja ułożona jest w sposób przejrzysty i spójny z zachowaniem odpowiednich
proporcji między wypowiedziami teoretycznymi a opisami konkretnych realizacji.
W prezentowanym opracowaniu znalazło się także miejsce na wypowiedzi absolwentów, którzy na podstawie własnych doświadczeń pokazali, jakie konsekwencje niesie
za sobą wybór szkoły niestereotypowej.
Praca zbiorowa Demokracja i edukacja. Dylematy, diagnozy, doświadczenia jest
doskonałym zaproszeniem do podejmowania kolejnych dyskusji na temat aktualnej
kondycji polskiego systemu edukacji. Publikacja ta zainteresować powinna każdego,
kto poszukuje źródła inspiracji do zmian nauczania dzieci i młodzieży.
bibliografia
Bloom, A. (2014). Rywalizacja czy współpraca? W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 199–202). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Cagliari, P., Barozzi, A., Giudi, C. (2014). Ku edukacyjnemu przedsięwzięciu opartemu na partycypacji – przemyślenia, teorie i doświadczenia. W: K. Gawlicz,
P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy,
diagnozy, doświadczenia (s. 220–224). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Falkiewicz-Szult, M. (2014). Demokratyzacja relacji pedagogicznych w opinii nauczycielek przedszkola. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz
(red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 111–128).
Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Fielding, M. (2014). Alex Bloom – pionier radykalnej edukacji państwowej.
W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 203–219). Wrocław: Wydawnictwo
Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Gawlicz, K. (2014). Dziecko jako obywatel? Analiza podstawy programowej i wybranych programów wychowania przedszkolnego. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki,
M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, do-
174
Forum Oświatowe 27(1)
Recenzje
świadczenia (s. 129–153). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły
Wyższej.
Gawlicz, K., Rudnicki, P., Starnawski, M., Tokarz, T. (red.). (2014). Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe
Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Kamińska, M. (2014). O zaufaniu i wiarygodności – z badań nad potencjałem społecznym nauczycieli. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.),
Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 182–196). Wrocław:
Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Kotarba-Kańczugowska, M. (2014). Inne formy wychowania przedszkolnego – między modelem rynkowym a demokratycznym eksperymentowaniem. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 154–169). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe
Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Koterwas, A. (2014). Niezatarty ślad alternatywnej edukacji – Autorska Szkoła Podstawowa „ Żak” w pamięci absolwentów. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s.
279–293). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Maj, A. (2014). Metoda projektów we wczesnej edukacji szansą demokratyzacji przestrzeni edukacyjnej dziecka. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz
(red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 225–243).
Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Męczkowska-Christiansen, A. (2014). Edukacja dla demokracji jako demokracja
w edukacji: wokół podstawowych pojęć. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia
(s. 13–25). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Moss, P. (2014). Docenić demokrację w przedszkolu. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki,
M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 26–33). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły
Wyższej.
Olczak, A. (2014). Edukacja w demokracji i ku demokracji przez aktywne uczestnictwo dziecka. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 34–48). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Sajdera, J. (2014). Konstruowanie znaczenia instytucji przedszkola niepublicznego.
W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 170–181). Wrocław: Wydawnictwo
Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Starego, K. (2014). Od politycznych żądań do politycznych rozwiązań – podstawy
edukacji demokratycznej. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz
(red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 49–70).
Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
175
Karolina Karpińska
Recenzja książki pod red. Katarzyny Gawlicz, Pawła Rudnickiego, Marcina Starnawskiego, Tomasza...
Szwabowski, O. (2014). Demokracja, edukacja i czas (bez)rewolucji. W: K. Gawlicz,
P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy,
diagnozy, doświadczenia (s. 71–84). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Tokarz, T. (2014). Konserwatyzm a edukacja demokratyczna. W: K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski, T. Tokarz (red.), Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia (s. 85–107). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej
Szkoły Wyższej.
book review: demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy,
doświadczenia, edited by katarzyna gawlicz, paweł rudnicki,
marcin starnawski, tomasz tokarz (wrocław: wydawnictwo
naukowe dolnośląskiej szkoły wyższej, 2014), pp. 329
176
Forum Oświatowe 27(1)
Recenzje