Streszczenie. Katecheza XI: Ks. Jan Orzeszyna. Wiara potrzebuje

Streszczenie. Katecheza XI: Ks. Jan Orzeszyna. Wiara potrzebuje zrozumienia, rozum
potrzebuje wiary (Fides querens intelectun, intelectus querens fidei).
„Wiara … jest poręką tych dóbr, których się spodziewamy, dowodem tych rzeczywistości, których nie
widzimy” Hbr 11,1.
Wiara jest osobowym przylgnięciem człowieka do Boga; jest równocześnie dobrowolnym
uznaniem całej prawdy, którą Bóg objawił. Wiara jest możliwa tylko dzięki łasce Bożej
i wewnętrznej pomocy Ducha Świętego. Okazanie zaufania Bogu i przyjęcie prawd
objawionych przez Niego, nie jest przeciwne ani wartości, ani rozumowi ludzkiemu.
„Chociaż wiara przewyższa rozum, to jednak nigdy nie może mieć miejsca rzeczywista niezgodność
między wiarą i rozumem. Ponieważ ten sam Bóg, który objawia tajemnice i udziela wiary, złożył
w ludzkim duchu światło rozumu, nie może przeczyć sobie samemu, ani prawda nigdy nie może
sprzeciwiać się prawdzie” Sobór Watykański I: DS. 3017. Stąd też badania we wszelkich
dyscyplinach naukowych, jeżeli tylko prowadzi się je w sposób prawdziwie naukowy
i z poszanowaniem norm moralnych, nigdy nie będą sprzeciwiać się wierze, sprawy
bowiem świeckie i sprawy wiary wywodzą swój początek od tego samego Boga.
Obecnie relacja między wiarą a rozumem domaga się wnikliwego rozeznania, ponieważ
wiara i rozum zostały zubożone i osłabione we wzajemnych odniesieniach. Dokonuje się
rozdział między wiarą a rozumem. W sferze badań nie ma obiektywnej prawdy, każdy ma
swoją rację, swoją prawdę. Rozum, pozbawiony wsparcia ze strony Objawienia, podąża
bocznymi drogami na których istnieje ryzyko zagubienia jego ostatecznego celu. Wiara,
pozbawiona oparcia w rozumie skupia się bardziej na uczuciach i przeżyciach, co stwarza
zagrożenie, że przestanie być propozycja uniwersalną. Złudne jest myślenie, że wiara
może silniej oddziaływać na słaby rozum, przeciwnie; jest wówczas narażona na poważne
niebezpieczeństwo, może bowiem zostać sprowadzona do poziomu mitu lub przesądu.
Analogicznie, gdy rozum nie ma do czynienia z dojrzałą wiarą, brakuje mu bodźca, który
kazałby skupić uwagę na specyfice i głębi bytu ( Jan Paweł II Fides et ratio, nr 48).
Wiara jest darem, bo to Bóg podejmuje inicjatywę wyjścia na spotkanie człowieka,
a zarazem jest wolną odpowiedzią, poprzez którą człowiek przyjmuje Go jako prawdę
i trwały fundament swojego życia. Wiara jest zatem Bożym darem, jest wielką łaską, dzięki
której człowiek nią obdarzony dostrzega w dziejach całego świata obecność
1
niewidzialnego Boga. Na pytanie, czy istnieje konflikt pomiędzy wiarą i nauką, można
odpowiedzieć: skoro Bóg stworzył świat, człowieka oraz dał mu rozum, by ten świat
poznawał, czy Bóg może sam sobie przeczyć? Jan Paweł II w Fides et ratio pisze tak:
„Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy,
którego ostatecznym celem jest poznanie Jego samego, aby człowiek poznając Go i miłując – mógł dotrzeć
także do pełnej prawdy o sobie” (nr 16). Wiara nie zamyka oczu, ale je otwiera. Nie ma
powodu do jakiejkolwiek rywalizacji między rozumem a wiarą. Rzeczywistości te
wzajemnie się przenikają, każda zaś ma własną przestrzeń, w której się realizuje. Ten sam
Bóg udziela człowiekowi wiary i daje światło rozumu. Św. Augustyn wyraził tę prawdę
w słowach: „uwierz, abyś zrozumiał – oraz – zrozum, abyś uwierzył”. Wiara nie lęka się
rozumu, ale szuka jego pomocy i pokłada w nim ufność. Rozum oświecony przez wiarę
zostaje uwolniony od ułomności i ograniczeń. Rozum nie może być pozbawiony wiary,
bo wtedy sam siebie stawia na miejscu Boga, sam tworzy prawdy, którymi się kieruje i sam
wyznacza drogę, którą podąża.
Jan Paweł podkreślił, że najważniejszą sprawą, która przewyższa wszelkie naturalne
rozumowanie, jest tajemnica krzyża Chrystusa, w której może się spotkać rozum i wiara.
2