Sytuacja produkcyjna gorzelni rolniczych w Polsce w ocenie MRiRW

Wrocław, dnia 17 marca 2010 r.
SYTUACJA PRODUKCYJNA GORZELNI ROLNICZYCH W POLSCE W OCENIE
MINISTERSTWA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI
W marcu 2010 r. dokonałem analizy danych statystycznych uzyskanych Departamentu
Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w kontekście
oceny sytuacji produkcyjnej w gorzelniach rolniczych w Polsce. Dane obejmowały okres 6 lat
– od 2004-2009, a więc wystarczający do uchwycenia pewnych tendencji i nakreślenia
prognozy na najbliŜsze lata.
Z zestawienia dot. ilości czynnych gorzelni wynika, Ŝe na koniec 2009 r. w Polsce
czynnych było 144 gorzelni. W okresie 6 lat ubyło łącznie 198 gorzelni i tak: z 2004/2005
– 25 gorzelni, z 2005/2006 – 20 gorzelni, z 2006/2007 – juŜ 66 gorzelni, z 2007/2008 – 8
gorzelni (tutaj nastąpiło dość charakterystyczne zahamowanie spadku) i z 2008/2009 – 78
gorzelni (czyli powrót do sytuacji sprzed dwóch lat z wyraźną tendencją do wzrostu).
W statystyce naleŜy wyróŜniać ilość istniejących od ilości czynnych gorzelni. Za 2009 r.
podaje się, Ŝe w Polsce istniały 144 gorzelnie, ale ilość czynnych systematycznie malał – od
133 w I kwartale do 125 w IV kwartale tego roku.
Średniorocznie ubywało w tym okresie 33 gorzelnie. W latach 2004-2006, gdy ilość gorzelni
zmniejszyła się juŜ o 45, w pozostałych odnotowano wzrost produkcji spirytusu surowego,
która wyniosła: z 2004/2005 r. – o 49,5 mln l, a z 2005/2006 r. – o 34,3 mln l. Nie zatem
pozytywne korelacja pomiędzy mniejszą ilością gorzelni a zmniejszającą się produkcją.
Odnotowano zjawisko wręcz odwrotne – mniejsza ilość gorzelni dostarczała na rynek
większą ilość produktu. W ocenie Związku Gorzelni Polskich zjawisko to naleŜy tłumaczyć
zwiększeniem mocy przerobowej w istniejących gorzelniach, dokonanymi modernizacjami, a
takŜe nowymi, jakkolwiek bardzo nielicznymi, inwestycjami. Średnio roczna produkcja
spirytusu surowego wynosiła w tym czasie 236,4 mln l.
Załamanie wielkości produkcji spirytusu nastąpiło z 2006/2007 r., kiedy to ubytkowi
66 gorzelni towarzyszył spadek produkcji o 67,9 mln l i od tego czasu tendencja ta
utrzymywała się w dwóch następnych latach. W okresie 2007/2008 ubyło co prawda tylko 8
gorzelni, ale produkcja spadła o dalsze 22,2 mln l, a w okresie 2008/2009 równieŜ o podobną
wielkość, bo o 21,1 mln l. Tutaj jednak mieliśmy do czynienia z bardzo duŜym ubytkiem
gorzelni, bo wynoszącym aŜ 78 zakładów, a zatem utrzymanie podobnej do poprzedniego
okresu dynamiki spadku produkcji spirytusu tj. średnio o 21,5 mln l, naleŜy uznać za
pozytywny symptom oznaczający zahamowanie dalszego spadku czynnych gorzelni
rolniczych.
W latach 2007-2009. Średnio roczna produkcja spirytusu wynosiła 186 mln l i była o
50,4 mln l mniejsza od osiągniętej w latach 2004-2006, kiedy to wynosiła średnio 236,4 mln.
Śledząc wysokość produkcji spirytusu w poszczególnych kwartałach z jego
rozdysponowaniem zauwaŜa się prawidłowość polegającą na istnieniu znacznej róŜnicy
pomiędzy wielkością produkcji spirytusu w gorzelniach, a jego rozdysponowaniem.
RóŜnice te wynosiły od 24,09 mln l w 2006 r. do 128,74 mln l w 2008 r. O ile w latach 20042005 utrzymywały się na poziomie ok. 70 mln l, o tyle – po odnotowanym spadku w 2006 r.
do poziomu 24 mln l , począwszy juŜ od 2007 r. przekroczyły poziom 115 mln l,
przekraczając wielkość produkcji sprzedanej w tych larach średnio o 65% (łącznie sprzedano
w Polsce w latach 2007-2009 - 558,14 mln l spirytusu, a rozdysponowano w tym czasie
922,82 mln l).
Rokrocznie teŜ utrzymywały się stosunkowo wysokie zapasy spirytusu – od 23,57 mln l w
2006 r. do 47,94 mln l w 2007 r.
Analiza powyŜszych danych wskazuje, Ŝe odbiorcy spirytusu surowego pokrywają
swoje zapotrzebowanie jedynie w 35% z produkcji krajowych gorzelni rolniczych, przy czym
brak jest danych odnośnie źródeł pochodzenia zapasów. Nie moŜna wykluczyć, Ŝe część
zakwalifikowanej juŜ do sprzedaŜy produkcji z gorzelniczych faktycznie trafia do zapasów,
co oznaczałoby, Ŝe jej wykorzystanie jest jeszcze mniejsze.
Z analizy wynika teŜ odpowiedź na pytanie o wciąŜ niskie, ocierające się minimalną
o opłacalność produkcji, ceny rynkowe spirytusu. Utrzymywanie wysokiego importu oraz
zapasów przez odbiorców spirytusu skutecznie hamuje wzrost cen na produkcję krajową.
Opinie jakoby likwidacja kolejnych gorzelni rolniczych wpłynęła na wzrost cen na
spirytus surowy są zatem mało przekonujące, poniewaŜ rynek spirytusu juŜ w zdecydowanym
stopniu podlega prawom globalizacji, a to oznacza, Ŝe w przypadku zmniejszenia się podaŜy
spirytusu ze strony producentów krajowych, odbiorcy sięgną do tańszego spirytusu z importu.
Na sytuację rynkową niewątpliwy wpływ wywierać będzie równieŜ aktualny kurs Euro.
W analizie wykorzystano dane z poniŜszych zestawień:
Dane dot. produkcji, rozdysponowania i zapasów w mln l
Kwartał/rok Produkcja sprzedana z gorzelni Rozdysponowanie Zapasy końcowe
I 2004
57,02
59,39
II 2004
36,60
69,73
III 2004
45,71
61,64
IV 2004
52,65
64,65
I 2005
66,78
78,31
II 2005
62,81
70,43
III 2005
44,85
73,85
IV 2005
67,03
93,24
I 2006
70,12
81,68
II 2006
68,20
78,59
III 2006
58,78
72,37
IV 2006
78,70
67,25
I 2007
67,13
84,26
II 2007
47,49
81,22
III 2007
33,53
66,89
IV 2007
59,77
90,73
I 2008
53,26
73,32
II 2008
44,31
74,93
III 2008
34,80
69,29
IV 2008
53,29
96,86
I 2009
45,16
65,40
II 2009
41,64
59,83
III 2009
33,58
78,88
45,78
36,21
23,57
47,94
41,94
Rok Łączna produkcja Rozdysponowanie Ilość istniejących gorzelni
2004
192,0
255,4
342
2005
241,5
315,8
317
2006
275,8
299,9
297
2007
207,9
323,1
231
2008
185,7
314,4
223
2009
164,6
285,3
144
Ilość czynnych gorzelni w latach 2004-2009- stan wg kwartałów
Rok/kwartał
2004 - I
2004-II
2004-III
2004-IV
2005- I
2005- II
2005 - III
2005 - IV
2006 -I
2006- II
2006 - III
2006 -IV
2007 – I
2007 - II
2007 - III
2007 - IV
2008- I
2008- II
2008- III
2008 - IV
2009 - I
2009 - II
2009 - III
2009 - IV
Ilość czynnych gorzelni
292
248
237
212
292
236
197
223
254
246
208
231
219
196
157
193
199
152
126
158
133
127
103
125
SprzedaŜ, rozdysponowanie i zapasy spirytusu surowego w Polsce w latach 2004-2009
– w mln l
Rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
20072009
SprzedaŜ
186,98
241,47
275,8
207,92
185,66
164,56
558,14
Rozdyspo- Rozdyspono Zapasy
nowanie
-wanie
minus
SprzedaŜ
255,41
68,43
45,78
315,83
74,36
36,21
299,89
24,09
23,57
323,1
115,18
47,94
314,4
128,74
41,94
285,32
120,76
37,13
922,82
364,68
127,01
Opr. Józef Inorowicz, Biuro ZGP we Wrocławiu
Rozdyspono
-wanie plus
Zapasy
301,19
389,83
323,98
371,04
356,34
322,45
1.049,83