KRAJOWA IZBA KOMUNIKACJI ETHERNETOWEJ Al

KRAJOWA IZBA KOMUNIKACJI ETHERNETOWEJ
Al. Wilanowska 7A/32
02-765 Warszawa
Tel. + 48 22 29 28 700, Fax +48 22 29 28 701
e-mail: [email protected], [email protected], http://www.kike.pl
KRS 0000316678, REGON: 141637224, NIP 9512270210
Warszawa, dnia 30 września 2013 roku
ID KIKE: 320-8717/13
Sz. P. Magdalena Gaj
Prezes Urzędu Komunikacji
Elektronicznej w Warszawie
ul. Kasprzaka 18/20
01-211 Warszawa
Opinia Krajowej Izby Komunikacji Ethernetowej w Warszawie dotycząca projektu
„Stanowiska Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w Warszawie w sprawie
stosowania art. 30 ustawy szerokopasmowej”
Szanowna Pani Prezes,
Działając w imieniu i na rzecz Krajowej Izby Komunikacji Ethernetowej w Warszawie (dalej:
„Izba”), w związku z prowadzonymi konsultacjami w zakresie wypracowania stanowiska w
sprawie stosowania art. 30 Ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych
(dalej „Ustawa” lub „Ustawa szerokopasmowa”) w brzmieniu nadanym mu ustawą z dnia
12 października 2012 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci
telekomunikacyjnych, Izba pragnie kontynuować rozpoczętą z jej udziałem dyskusję nad
przedłożonym w tym zakresie projektem dokumentu.
Izba wyraża nadzieję, że niniejsza analiza przysłuży się wypracowaniu jednolitego stanowiska
akceptowanego przez środowisko przedsiębiorców telekomunikacyjnych oraz dysponentów
nieruchomości i infrastruktury telekomunikacyjnej, co w konsekwencji przełoży się zarówno
na przyspieszenie negocjacji prowadzonych pomiędzy wnioskującymi o zapewnienie
dostępu, a dysponentami nieruchomości i infrastruktury w przedmiocie zawarcia umowy jak i
spowoduje przyspieszenie postępowań administracyjnych, prowadzonych przez Prezesa
Urzędu Komunikacji Elektronicznej, a zmierzających do wydania decyzji administracyjnej,
zastępującej umowę stron. Izba wyraża bowiem swoje zaniepokojenie faktem, iż o ile jej
wiadomo w okresie obowiązywania znowelizowanego przepisu art. 30 Ustawy, nie została
wydana żadna decyzja administracyjna regulująca dostęp telekomunikacyjny do
budynków!
1
W wielu przypadkach, przedłużające się postępowania administracyjne w przedmiocie
wydania decyzji dostępowej, wszczęte jeszcze przed nowelizacją Ustawy szerokopasmowej,
blokują w sposób trwały realizowanie inwestycji, co powoduje, iż wśród obowiązanych do
udostępnienia budynków rodzi się przekonanie, o możliwości niewywiązywania się z
obowiązków nałożonych Ustawą. Żaden przepis proceduralny nie upoważnia organu
administracji publicznej do wstrzymania się z wydawaniem decyzji w oparciu o nowe
przepisy do czasu wypracowania jednolitego stanowiska w sprawie ich interpretacji oraz
zasad stosowania.
Zapoznawszy się ze wstępem projektu „Stanowiska Prezesa UKE…” (dalej: stanowisko),
przedłożonym do konsultacji trudno nie przyznać racji celom powstania dokumentu i
niektórym interpretacjom analizowanego przepisu. Izbę cieszy fakt, iż autorzy stanowiska
pochylili się nad istniejącym problemem w zakresie udostępnienia nieruchomości gruntowych
i posadowionych na nich nieruchomości budynkowych, zauważając że wątpliwości
interpretacyjne mogą powodować blokowanie i spowalnianie inwestycji w zakresie budowy
sieci telekomunikacyjnych, szczególnie tych realizowanych z udziałem funduszy Unii
Europejskiej.
Poniższa analiza zawiera w głównej mierze uzasadnienie dla odmiennych aniżeli
przedstawione przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej poglądów Izby oraz
zwrócenie uwagi na istotne z punktu widzenie Izby zagadnienia, nie poruszone w stanowisku
w ogóle. Stanowisko nie dotyka problemów, które budziły wątpliwości przed nowelizacją
przepisu, a które zdaje się zostały skutecznie rozwiązane po nowelizacji. Autorzy niniejszego
stanowiska mają między innymi na myśli kwestię dopuszczalności wydania przez Prezesa
UKE decyzji, której przedmiotem będzie istniejąca infrastruktura techniczna, będąca
własnością przedsiębiorcy telekomunikacyjnego oraz zagadnienia związane z odpłatnością z
tytułu korzystania z nieruchomości.
W przypadku zbieżnych poglądów zawartych w stanowisku z przekonaniem Izby, autorzy
niniejszego dokumentu uznali ich omawianie za zbędne, ograniczając się jedynie do
sygnalizacji zagadnienia.
1. Zakres podmiotowy art. 30 Ustawy- podmioty zobowiązane do udostępnienia
nieruchomości i infrastruktury telekomunikacyjnej.
Zgodnie z art. 30 Ustawy, obowiązanymi do prowadzenia negocjacji i zawarcia umowy
dostępowej są właściciel, użytkownik wieczysty i zarządca nieruchomości, a także właściciel
kabla telekomunikacyjnego i instalacji telekomunikacyjnej w budynku.
Izba zgadza się co do zasady ze stanowiskiem Prezesa UKE dotyczącym braku wątpliwości
interpretacyjnych, dotyczących obowiązków właścicieli i użytkowników nieruchomości w
zakresie przystąpienia do negocjacji i zawarcia stosownej umowy.
2
Z uwagi na fakt, iż dostęp telekomunikacyjny ma znaczenie przede wszystkim w odniesieniu
do budynków wielolokalowych, najczęściej spotykaną sytuacją będzie współwłasność oraz
współużytkowanie wieczyste nieruchomości.
a) Obowiązki właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości.
Zdaniem Izby nie powinno budzić wątpliwości, iż dla współwłasności znajdą zastosowanie
przepisy art. 201 Kodeksu cywilnego (dalej KC), regulującego zasady podejmowania
czynności zwykłego zarządu oraz odpowiednie przepisy Ustawy o własności lokali czy
Ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, normujące zarządzanie nieruchomościami
wspólnymi, powstającymi w wyniku wyodrębnienia się lokali w budynkach.
Z uwagi na fakt, iż z udziałem we własności budynku wielolokalowego będzie się wiązał
udział w użytkowaniu wieczystym nieruchomości gruntowej, obowiązki użytkowników
wieczystych (współużytkowników wieczystych) są regulowane jednakowo jak obowiązki
współwłaścicieli.
Należy w tym miejscu stwierdzić, iż w przypadku budynków posadowionych na
nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste nie ma konieczności prowadzenia
negocjacji osobno z właścicielem budynku i właścicielem nieruchomości gruntowej. W
przypadku dostępu do budynków posadowionych na gruncie oddanym w użytkowanie
wieczyste, uprawnionym do udostępnienia zarówno budynku jak i nieruchomości gruntowej
(stanowiącymi odrębne nieruchomości w myśl wyjątku od zasady superficies solo cedit)
będzie właściciel będący jednocześnie użytkownikiem wieczystym nieruchomości.
Powyższe wynika z faktu, iż zakres przedmiotowy art. 30 ust. 1 Ustawy został wyraźnie
rozszerzony o konieczność udostępnienia nieruchomości gruntowej i posadowionego na niej
budynku w przeciwieństwie do poprzedniego brzmienia art. 30 Ustawy, którego literalne
brzmienie mogło sugerować obowiązek zapewnienia dostępu tylko do budynku.
Nowelizacja Ustawy wyłączyła obowiązek prowadzenia negocjacji w sprawie zawarcia
umowy dostępowej z osobna z właścicielem nieruchomości gruntowej (Skarbem
Państwa czy jednostką samorządu terytorialnego) i właścicielem budynku w przypadku
użytkowania wieczystego.
Analiza aktualnego brzmienia art. 30 ust. 1 Ustawy skłania do przyjęcia wniosku, iż
właściciel budynku, jako użytkownik wieczysty nieruchomości gruntowej jest obowiązany do
udostępnienia budynku jak i nieruchomości gruntowej będącej w użytkowaniu wieczystym.
W innym przypadku, wskazywanie w treści przepisu użytkownika wieczystego jako
obowiązanego do udostępnienia nieruchomości, należałoby uznać za bezprzedmiotowe.
b) Obowiązki i definicja zarządcy nieruchomości.
Należy zgodzić się z ogólnym poglądem, wyrażonym w stanowisku przez Prezesa UKE, a
dotyczącym rozumienia pojęcia zarządcy. Instytucja zarządcy powinna być rozumiana
3
szeroko, tj. jako podmiot uprawniony na mocy przepisów ustawy, decyzji administracyjnej
czy umowy o charakterze cywilnoprawnym do zarządzania nieruchomością, tj. podejmowania
czynności co najmniej zwykłego zarządu dotyczących tej nieruchomości. Zarządcy
nieruchomości nie powinni jednak opóźniać zawarcia umowy dostępowej tłumacząc to np.
koniecznością zebrania zgód wszystkich członków wspólnoty albowiem zawarcie umowy
dostępowej wobec aktualnego brzmienia art. 30 Ustawy należy rozumieć jako czynność
podlegającą pod zwykły zarząd.
Izba zwraca uwagę, iż na mocy art. 8 pkt 10 i 11 Ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie
ustawy regulujących wykonywanie niektórych zawodów, uchylono art. 182, 183 i 184 Ustawy
o gospodarce nieruchomościami, które regulują zawód zarządcy nieruchomości (Prezes UKE
w znacznej części opiera swoje stanowisko w tym zakresie na brzmieniu uchylonych
przepisów). Na mocy art. 50 w/w ustawy, przepisy deregulujące zawód zarządcy
nieruchomości wejdą w życie 1 stycznia 2014 r.
Należy zatem, uzupełniając stanowisko Prezesa UKE zaznaczyć, iż po 1 stycznia 2014 r.
zarządca nieruchomości- w rozumieniu Ustawy o gospodarce nieruchomościami- będzie
działał na mocy pisemnej umowy o zarządzanie, zawartej z właścicielem nieruchomości,
wspólnotą mieszkaniową lub inną jednostką organizacyjną, której przysługuje prawo do
nieruchomości, ze skutkiem prawnym bezpośrednio dla tej osoby lub jednostki
organizacyjnej. Nowelizacja Ustawy o gospodarce nieruchomościami likwiduje wszystkie
wymogi dotyczące zarządców nieruchomościami, w tym przede wszystkim wymóg uzyskania
licencji
zawodowej, wymóg
nie
karalności, obowiązek posiadania
kierunkowego
wykształcenia oraz odbycia praktyki.
Odnosząc się do analizy pojęcia zarządcy zawartej w stanowisku, Izba zwraca uwagę na treść
art. 18 ust. 1 Ustawy o własności lokali, zgodnie z którym właściciele lokali mogą w umowie
o ustanowieniu odrębnej własności lokali albo w umowie zawartej później w formie aktu
notarialnego określić sposób zarządu nieruchomością wspólną, a w szczególności mogą
powierzyć zarząd osobie fizycznej albo prawnej.
Wobec powyższego, zarządcą może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna,
reprezentowana zgodnie z zasadami ujawnionymi we właściwym rejestrze. Korespondująca z
powyższymi przepisami Ustawa o gospodarce nieruchomościami, po wspomnianej wyżej
nowelizacji, nie będzie stawiała wymogów co do osoby wykonującej czynności zarządzania
nieruchomością (pozostaje jedynie obowiązek ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej).
Podsumowując, w związku z faktem, iż zarówno Ustawa jak również Ustawa prawo
telekomunikacyjne, do której Ustawa odsyła w art. 2 ust. 2, nie definiują pojęcia zarządcy,
pojęcie zarządcy należy rozumieć szeroko, tj. jako podmiot uprawniony na mocy ustawy (np.
spółdzielnia mieszkaniowa sprawująca zarząd powierzony), decyzji administracyjnej (np.
trwały zarząd) czy umowy cywilnoprawnej (zawarcie umowy, o której mowa w art. 18 ust. 1
Ustawy o własności lokali) do podejmowania czynności ze skutkiem prawnym dla
dysponenta nieruchomości, przy czym nie można ograniczać pojęcia zarządcy jedynie do
osób fizycznych.
4
W przypadku trwałego zarządu, regulowanego Ustawą o gospodarce nieruchomościami,
nieruchomość zostanie oddana w trwały zarząd na mocy decyzji administracyjnej- jednostce
organizacyjnej, natomiast Ustawa o własności lokali przewiduje zawarcie umowy o
zarządzanie z osobą prawną. Należy również przyjąć, że ustawa lub decyzja administracyjna
powinny uprawniać do podejmowania decyzji i dokonywania czynności co najmniej
zwykłego zarządu.
W związku z powyższym, wydaję się, iż jako zarządców w rozumieniu Ustawy nie będzie
można uznać podmiotów uprawnionych jedynie do administrowania nieruchomością (tj.
wykonywania czynności faktycznych) bez możliwości podejmowania wiążących decyzji w
imieniu dysponenta nieruchomości.
a) Status spółdzielni mieszkaniowej wpisanej
telekomunikacyjnych- wnioski de lege ferenda.
do
rejestru
przedsiębiorców
Na gruncie praktycznego zastosowania przepisów stanowiących w obecnym stanie prawnym
podstawę uzyskiwania dostępu do nieruchomości gruntowych i budynkowych oraz
infrastruktury technicznej pojawił się problem dostępu do budynków zarządzanych przez
spółdzielnie mieszkaniowe, które posiadają status przedsiębiorców telekomunikacyjnych.
Spółdzielnia występuje w kontekście zasygnalizowanej sytuacji w dwojakiej roli, tj. zarówno
jako przedsiębiorca telekomunikacyjny oraz jako zarządca nieruchomości wspólnej
(najczęściej będący także współwłaścicielem nieruchomości wspólnej, w tym wspólnej,
wewnątrzbudynkowej infrastruktury telekomunikacyjnej), występujący zarówno w imieniu
członków spółdzielni jak i właścicieli nieruchomości.
W chwili obecnej, co raczej przesądzone, literalne brzmienie art. 30 ust 1 Ustawy wyklucza
jego zastosowanie w przypadkach, w których spółdzielnia posiada status przedsiębiorcy
telekomunikacyjnego (zob. m.in. Stanowisko Prezesa UKE do art. 139 PT, znajdujące się na
na stronie www.uke.gov.pl). Wydaje się jednak, iż zastosowanie art. 139 Ustawy Prawo
telekomunikacyjne, jako podstawy dostępu telekomunikacyjnego w omawianym przypadku,
ponownie rodzi problemy interpretacyjne, z którymi przedsiębiorcy telekomunikacyjni
borykali się przed nowelizacją Ustawy. Ponownie pojawia się problem odpłatności za dostęp
do budynków wchodzących w skład zasobów mieszkaniowych spółdzielni. Spółdzielnie
mieszkaniowe, aby wyjść spod regulacji art. 30 Ustawy szerokopasmowej (nieodpłatne
udostępnienie nieruchomości) dokonają rejestracji w rejestrze przedsiębiorców
telekomunikacyjnych Prezesa UKE po to aby, po pierwsze utrudnić/uniemożliwić dostęp do
budynków spółdzielni/zarządzanych przez spółdzielnię na podstawie art. 30 w/w Ustawy
szerokopasmowej, po drugie aby za dostęp pobierać opłaty w oparciu o art. 139 Prawa
telekomunikacyjnego, skoro literalnie wyłączona jest taka możliwość na podstawie art. 30
Ustawy szerokopasmowej.
Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż zgodnie z art. 1 Ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowychcelem spółdzielni mieszkaniowej, jest zaspokajanie potrzeb
mieszkaniowych i innych potrzeb członków oraz ich rodzin, przez dostarczanie członkom
samodzielnych lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych, a także lokali o innym
przeznaczeniu.
5
Z kolei, zgodnie z art. art. 1 ust. 6 Ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych- Spółdzielnia
może prowadzić również inną działalność gospodarczą na zasadach określonych w odrębnych
przepisach i w statucie, jeżeli działalność ta związana jest bezpośrednio z realizacją celu, o
którym mowa powyżej.
Należy zatem przyjąć, iż spółdzielnie mieszkaniowe powinny prowadzić działalność
gospodarczą, w tym działalność polegającą na świadczeniu usług telekomunikacyjnych tylko
w takim zakresie w jakim będzie to służyło zaspokajaniu potrzeb członków spółdzielni i ich
rodzinom. Powyższe odróżnia spółdzielnię mieszkaniową, wpisaną do rejestru
przedsiębiorców telekomunikacyjnych, od przedsiębiorców świadczących swoje usługi
komercyjnie.
Spółdzielnia mieszkaniowa występuje w opisywanej sytuacji przede wszystkim jako
właściciel i zarządca nieruchomości.
Izba dostrzega w tym zakresie potrzebę włączenia spółdzielni mieszkaniowych wpisanych do
rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych pod regulację art. 30 Ustawy, bowiem przepis
w obecnym kształcie prowadzi do ograniczenia konkurencji w zasobach mieszkaniowych
spółdzielni. W istocie budynki wielolokalowe zarządzane na zasadach Ustawy o własności
lokali i nieruchomości spółdzielcze nie różnią się pod kątem celu uchwalenia Ustawy
szerokopasmowej. Zdaniem Izby, zasady zarządzania nieruchomością wielolokalową (czy to
w trybie Ustawy o własności lokali czy Ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych) nie mogą
przesądzać o konieczności ponoszenia opłat z tytułu dostępu do nieruchomości.
Wyjęcie spod działania art. 30 Ustawy spółdzielni mieszkaniowych, w sposób znaczący
wpłynie na rozwój konkurencji w zasobach spółdzielczych, same zaś spółdzielnie w swoich
zasobach uzyskają status monopolisty, co w istocie najbardziej godzi w interes mieszkańców
(konsumentów). Spółdzielnia, nie ponosząc opłat z tytułu dostępu będzie mogła
kształtować ceny świadczenia usług telekomunikacyjnych na poziomie niższym aniżeli
pozostali przedsiębiorcy, którzy przy kalkulacji wysokości opłaty abonamentowej będą
musieli uwzględnić koszty korzystania z nieruchomości!
Dochodzimy więc do paradoksu- z jednej strony nadrzędnym celem spółdzielni
mieszkaniowych jest działanie w interesie jej członków, z drugiej jednak strony nowelizacja
art. 30 Ustawy spowodowała, iż z niemal stuprocentową pewnością wzrośnie odsetek sporów
pomiędzy spółdzielniami mieszkaniowymi a operatorami, co z całą pewnością odbije się na
różnorodności i atrakcyjności usług telekomunikacyjnych świadczonych mieszkańcom
budynków spółdzielczych.
Nowelizacja przepisów art. 30 Ustawy i korespondującego z nim art. 139 Prawa
telekomunikacyjnego, w sposób jak się wydaje w tym zakresie zupełnie przypadkowy i
nieprzemyślany,
wzmocniła
niestety
monopolistyczną
pozycję
spółdzielni
mieszkaniowych, świadczących usługi telekomunikacyjne w swoich zasobach.
Z uwagi na cel niniejszego stanowiska, oraz charakter prowadzonych przez Prezesa UKE
konsultacji, Izba zwraca uwagę na zaistniały problem, wskazując jednocześnie na
konieczność nowelizacji omawianego przepisu.
6
2. Zakres przedmiotowy art. 30 Ustawy.
Należy zgodzić się z Prezesem UKE, iż przedmiotem obowiązku określonego w art. 30 ust. 1
Ustawy jest zapewnienie dostępu do nieruchomości, w tym do budynku oraz miejsca w
budynku, w którym zbiegają się kable lub przewody doprowadzone do lokalu w tym budynku
polegającego w szczególności na:
1) zapewnieniu
możliwości
wykorzystywania
istniejącego
przyłącza
telekomunikacyjnego lub istniejącej instalacji telekomunikacyjnej budynku, jeżeli
powielenie takiej infrastruktury byłoby ekonomicznie nieopłacalne lub technicznie
niemożliwe,
2) umożliwieniu doprowadzenia przyłącza telekomunikacyjnego lub wykonania instalacji
telekomunikacyjnej budynku, o ile nie jest możliwe wykorzystanie istniejącego
przyłącza telekomunikacyjnego lub istniejącej instalacji telekomunikacyjnej budynku
lub do budynku nie jest doprowadzone takie przyłącze lub budynek nie jest
wyposażony w taką instalację,
3) umożliwieniu odtworzenia istniejącego przyłącza telekomunikacyjnego lub
wykonaniu instalacji telekomunikacyjnej budynku, które uległy likwidacji,
zniszczeniu, uszkodzeniu lub też wymagają przebudowy na skutek prowadzonych w
pobliżu prac budowlanych.
Izba nie widzi przeszkód by łączyć ze sobą rodzaje dostępu, o których mowa w
poszczególnych punktach art. 30 ust. 1 Ustawy (np. dostęp może polegać zarówno na
umożliwieniu wykorzystania istniejącego przyłącza oraz możliwości wykonania własnej
instalacji telekomunikacyjnej w budynku).
W tym miejscu Izba zwraca jednak uwagę Prezesa UKE na istotną zmianę wprowadzoną do
znowelizowanego brzmienia art. 30 Ustawy, mianowicie objęcie obowiązkiem
udostępnienia istniejącej infrastruktury budynku, bez względu na to czyją
infrastruktura pozostaje własnością. Powyższe ma niebagatelne znaczenie w zakresie
możliwości wydania decyzji administracyjnej zastępującej umowę stron, której przedmiotem
będzie legalizacja już wybudowanej przez wnioskującego o dostęp sieci telekomunikacyjnej
infrastruktury.
W przypadku, gdy dojdzie do zawarcia umowy przewidzianej w art. 30 Ustawy, późniejsze jej
rozwiązanie (w szczególności nieuzasadnione wypowiedzenie umowy zainicjowane przez
dysponenta nieruchomości) bez jednoczesnego usunięcia zainstalowanej infrastruktury
telekomunikacyjnej spowoduje, że dalsze korzystanie z budynku będzie na gruncie prawa
cywilnego traktowane jako wykonywane bez tytułu prawnego, tj. bezumownie, z czym wiążą
się konsekwencje określone w KC, w tym roszczenia posesoryjne dysponentów
nieruchomości.
Z powyższym problemem będziemy mieli do czynienia również w przypadku nabycia sieci w
budynkach, bez jednoczesnego zawarcia umowy dostępowej pomiędzy nabywcą sieci
7
telekomunikacyjnej a dysponentem nieruchomości (to jedna z częściej spotykanych w
praktyce sytuacji). W takiej sytuacji, infrastruktura jako przedmiot odrębnej własności (na
mocy art. 49 KC sieć telekomunikacyjna stanowi urządzenie przesyłowe będące własnością
przedsiębiorcy przesyłowego, który poniósł koszty jej wybudowania) będzie się znajdować w
budynkach bez tytułu prawnego. Izba spotkała się z wieloma przypadkami transakcji kupnasprzedaży sieci telekomunikacyjnej, których strony (w szczególności nabywca) nie zadbały o
pozyskanie tytułu prawnego do nieruchomości przed, albo jednocześnie z zawarciem umowy
nabycia sieci, bądź dysponent nieruchomości nie zgodził się na zawarcie umowy dostępowej
z nabywcą sieci bez niekorzystnej dla nabywcy renegocjacji warunków finansowych umowy
dostępowej. Często spotykany jest niestety ten ostatni przypadek – dysponenci
nieruchomości, korzystając z okazji zmiany właściciela infrastruktury telekomunikacyjnej
(najczęściej większy podmiot nabywa sieć mniejszego) wysuwają przeciwko nabywcy
abstrakcyjne żądania finansowe, skutecznie w ten sposób eliminując możliwość zawarcia
umowy. Pojawia się w tym wypadku pytanie – dlaczego, mając zwłaszcza na względzie
obecne brzmienie przepisów Ustawy, w sytuacji takiej nie istniałaby możliwość skorzystania
z procedury określonej w art. 30 Ustawy i domagania się wydania decyzji przez Prezesa
UKE, tym bardziej, że po pierwsze przepis mówi o: „zapewnieniu możliwości
wykorzystywania istniejącego przyłącza telekomunikacyjnego lub istniejącej instalacji
telekomunikacyjnej budynku”, a po drugie ewentualny demontaż sieci, a następnie jej
ponowna instalacja np. na podstawie dopiero wtedy wydanej decyzji byłby sytuacją nie tylko
kuriozalną, co patrząc na przepisy Ustawy „ekonomicznie nieopłacalną”. Zagadnienie to,
pomimo swej doniosłości, praktycznie zostało pominięte przez Prezesa UKE w
stanowisku.
Powyższe sytuacje występują w praktyce, a skala problemu jest znaczna. Dla przykładu Izba
wskazuje, iż znane są jej przypadki nieuzasadnionego rozwiązywania umów przez nowych
zarządców nieruchomości lub domagania się wynagrodzenia na podstawie art. 30 Ustawy,
pod rygorem wypowiedzenia umowy w przypadku braku zgody na zaproponowane warunki
finansowe.
Zdaniem Izby, raz udzielona zgoda dysponenta nieruchomości na założenie i eksploatację
sieci telekomunikacyjnej w budynku powinna wywierać trwałe skutki prawne, wobec
obowiązku jej udostępnienia na mocy art. 30 ust. 1 Ustawy (cechy zobowiązania realnego).
Do dnia wejścia w życie nowelizacji Ustawy twierdzono, iż na mocy zarówno omawianego
art. 30 jak i art. 33 Ustawy nie można zalegalizować istniejącej sieci telekomunikacyjnej w
budynkach. Pojawiały się głosy, iż art. 30 Ustawy służy jedynie dla pozyskiwania tytułu
prawnego dla nowo budowanej infrastruktury.
Niemniej jednak, zdaniem Izby w obecnym brzmieniu (tj. po nowelizacji) art. 30 ust. 1
Ustawy przewiduje możliwość wydania decyzji administracyjnej, której przedmiotem
jest istniejąca infrastruktura w budynkach, pozostająca w dyspozycji przedsiębiorców
telekomunikacyjnych jako odrębna od nieruchomości własność.
Za przyjęciem możliwości wydania decyzji legalizującej istniejącą infrastrukturę przemawia
literalne brzmienie przepisu art. 30 Ustawy, zgodnie z którym, na dysponencie nieruchomości
8
ciąży obowiązek umożliwienia korzystania z istniejącego przyłącza telekomunikacyjnego
oraz istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej budynków, przy czym ustawodawca nie
wprowadził żadnych ograniczeń związanych z prawem własności do udostępnianej
infrastruktury. Innymi słowy, ustawodawca nie ogranicza obowiązku zapewnienia możliwości
korzystania z istniejącego przyłącza i istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej do
urządzeń pozostających we władaniu udostępniającego nieruchomość.
W przypadku legalizacji istniejącej infrastruktury, za wydaniem decyzji na podstawie art. 30
ust. 1 Ustawy przemawia również fakt, występowania przesłanki ekonomicznej
nieopłacalności powielania istniejącej infrastruktury. Istniejąca infrastruktura zazwyczaj
zapewnia możliwość świadczenia usług mieszkańcom budynków i pozostaje własnością
przedsiębiorcy telekomunikacyjnego wnioskującego o dostęp. W takiej sytuacji nie występują
również przesłanki przemawiające za zasadnością powielania (dublowania) infrastruktury w
budynku.
Należy zaznaczyć, że nowelizacja Ustawy szerokopasmowej, na mocy której dokonano
zmiany brzmienia art. 30 i 33, będących podstawą dostępu do budynków i nieruchomości
gruntowych, uczyniła nieaktualnymi poglądy na temat braku możliwości wydania decyzji
administracyjnej, której przedmiotem będzie istniejąca infrastruktura (wydanie decyzji
legalizującej). Przemawia za tym, w odniesieniu do art. 30 argumentacja powołana powyżej, a
w odniesieniu do art. 33 Ustawy, dodanie do przepisu art. 33 Ustawy zwrotu, że art. 124 u.g.n.
stosuje się jedynie „odpowiednio”, a nie wprost.
Zakres przedmiotowy art. 30 i 33 Ustawy, w ich poprzednim brzmieniu w części się
pokrywał. Niemożność zalegalizowania decyzją administracyjną istniejącej infrastruktury,
wywodzono ze poprzedniego brzmienia art. 33 ust. 7 Ustawy szerokopasmowej, na podstawie
którego do dostępu do nieruchomości stosowało się wprost art. 124 i 124a Ustawy o
gospodarce nieruchomościami. Rzeczywiście, powołane przepisy ustawy o gospodarce
nieruchomościami, oraz wydane na ich podstawie orzecznictwo, nie przewidywały
możliwości wydania przez starostę decyzji legalizującej infrastrukturę. Powyższe zostało
przesądzone w oparciu o fakt stosowania wprost przepisów art. 124- 126 Ustawy o
gospodarce nieruchomościami do instytucji dostępu telekomunikacyjnego regulowanej w art.
33 Ustawy.
Możliwość wydania decyzji, której przedmiotem będzie istniejąca infrastruktura, wynika
zarówno z literalnego brzmienia przepisu art. 30 ust. 1 Ustawy, jak i z wykładni
celowościowej przepisu.
Co więcej zdaniem Izby, badanie posiadanego tytułu prawnego do korzystania z
nieruchomości w trakcie postępowań administracyjnych w przedmiocie wydania decyzji
zastępującej umowę stron, nie mieści się w kompetencji Prezesa UKE, gdyż powyższe nie jest
warunkiem wydania decyzji w oparciu o art. 30 Ustawy. W kompetencjach Prezesa UKE leży
jedynie zbadanie wystąpienia przesłanki prowadzenia negocjacji w sprawie zawarcia umowy,
status wnioskodawcy jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, ekonomiczna nieopłacalność
budowania nowej infrastruktury oraz techniczna możliwość jej wykorzystania.
9
3. Ekonomiczna nieopłacalność i techniczna niemożliwość powielenia infrastruktury
jako przesłanki zapewnienia przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu możliwości
wykorzystania istniejącego przyłącza telekomunikacyjnego i istniejącej instalacji
telekomunikacyjnej.
Zdaniem Izby należy się zgodzić z autorami stanowiska, iż Prezes UKE będzie badał
omawiane przesłanki każdorazowo i w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego.
Niemniej jednak, Izba dostrzega konieczność sprecyzowania pojęcia ekonomicznej
nieopłacalności, tj. określenia po czyjej stronie ma wystąpić owa ekonomiczna
nieopłacalność.
Powyższe należy ocenić w oparciu o art. 30 ust. 3b Ustawy zgodnie, z którym koszty
związane z wykonaniem i utrzymaniem instalacji w budynku ponosi przedsiębiorca
telekomunikacyjny. Całkowite przeniesienie przez ustawodawcę ciężaru ponoszenia kosztów
budowy i późniejszego utrzymania sieci na operatorów, przesądza zdaniem Izby o tym, iż
przesłanka ekonomicznej nieopłacalności powinna być rozpatrywana jedynie w oparciu o
stanowisko przedsiębiorcy telekomunikacyjnego.
Planując inwestycję na danej nieruchomości, przedsiębiorca telekomunikacyjny kalkuluje
opłacalność danego przedsięwzięcia, biorąc pod uwagę koszty budowy sieci i jej późniejszego
utrzymania. Nie można mówić o ekonomicznej opłacalności po stronie udostępniającego
budynek, który zgodnie z omawianym przepisem nie ponosi żadnych kosztów związanych z
udostępnieniem nieruchomości. Obowiązki dysponentów nieruchomości ograniczają się
bowiem w głównej mierze do znoszenia obecności danego przedsiębiorcy w budynku, oraz do
współdziałania z operatorem w trakcie budowy sieci (np. udostępnienie dokumentacji
technicznej budynku czy współpraca przy projektowaniu sieci i jej odbiorze
powykonawczym). Wszelkie koszty ponoszone przez dysponentów nieruchomości mają być
im zwracane, a świadczone przez nich usługi na rzecz przedsiębiorców telekomunikacyjnychwynagradzane.
Izba podziela zdanie autorów stanowiska, dotyczące interpretacji przesłanki technicznej
niemożliwości
wykorzystania
istniejącej
infrastruktury
przez
przedsiębiorcę
telekomunikacyjnego. Zdaniem Izby, techniczna niemożliwość nastąpi wówczas, gdy z
przyczyn obiektywnych nie będzie możliwe korzystanie z infrastruktury przez wnioskującego
o dostęp, jak również w przypadku kiedy istniejąca infrastruktura będzie technologicznie
przestarzała, tj. nie będzie technicznej możliwości świadczenia przy jej użyciu usług
oferowanych przez wnioskującego o dostęp (np. wnioskodawca planujący świadczyć usługi w
najwyższych przepustowościach, co wymaga budowy sieci światłowodowej).
Przesłanka technicznej niemożliwości powinna być rozpatrywana w oparciu o ocenę
istniejącej infrastruktury budynkowej oraz charakter zamierzonego przedsięwzięcia
realizowanego przez wnioskującego.
4. Zasady ponoszenia opłat z tytułu dostępu do nieruchomości- koszty związane z
udostępnieniem nieruchomości.
Zgodnie z art. 30 ust. 3a Ustawy dostęp, o którym mowa w ust. 1 i 3 jest nieodpłatny.
Ustawodawca przewidział wprost, iż w przypadku dostępu do budynku, mającego na celu
10
zapewnienie telekomunikacji jego mieszkańcom, przedsiębiorca telekomunikacyjny nie
uiszcza żadnych opłat, poza tymi, które znajdują odzwierciedlenie w rzeczywistych kosztach
ponoszonych przez obowiązanego do udostępnienia- dysponenta nieruchomości. Wśród
kosztów wymieniono opłaty za energię elektryczną, koszty związane z udostepnieniem
nieruchomości (np. koszty nadzoru), koszty przywrócenia stanu poprzedniego oraz koszty
najmu powierzchni.
Powyższe miało swoje uzasadnienie w fakcie, iż usługi telekomunikacyjne mają być
świadczone na rzecz mieszkańców udostępnianego budynku, a cena za usługę jest
kształtowana w oparciu o koszty jej świadczenia, w tym opłatę za dostęp. Określenie
odpłatności za dostęp uznano w omawianej sytuacji za niecelowe, z uwagi na fakt, iż
mieszkańcy z jednej strony mieliby uzyskiwać opłatę z tytułu dostępu od przedsiębiorcy
telekomunikacyjnego, a z drugiej- mieliby ponosić wyższą opłatę za świadczone usługi.
Należy mieć na względzie, iż w przeważającej części przypadków, mieszkańcy budynków
wielolokalowych są jednocześnie współwłaścicielami udostępnianego budynku (np.
wspólnoty mieszkaniowe) lub są członkami spółdzielni mieszkaniowych, zarządzających
nieruchomością wspólną w trybie Ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
Ustalenie odpłatności z tytułu udostepnienia budynku, pociągałoby za sobą bezcelowy i
nieuzasadniony, dwukierunkowy przepływ środków finansowych (jednocześnie- od
przedsiębiorcy telekomunikacyjnego na rzecz abonenta oraz od abonenta na rzecz
przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, świadczącego usługi w budynku).
W związku z powyższym, Izba pragnie zwrócić uwagę na wątpliwości interpretacyjne oraz
sprzeczności pojawiające się w zakresie zastosowania w praktyce art. 30 ust. 3a
(przewidującego nieodpłatność) i 3b (na mocy którego przedsiębiorcy telekomunikacyjni są
obowiązani do ponoszenia kosztów związanych z udostepnieniem nieruchomości, w tym w
szczególności kosztów najmu powierzchni) oraz właściwy i celowy sposób interpretacji w/w
przepisów Ustawy szerokopasmowej.
Jednocześnie Izba, jako contra legem (art. 30 ust. 3a Ustawy) uznaje wykładnię
wyrażoną w stanowisku Prezesa UKE, jakoby przedsiębiorcy telekomunikacyjni mieli
ponosić koszty najmu powierzchni, przeznaczonej na cele związane z umieszczeniem
urządzeń tworzących sieć telekomunikacyjną instalowaną w budynku (np. szaf
telekomunikacyjnych, przyłączy, kanalizacji kablowej oraz masztów wsporczych i anten,
posadowionych na dachach budynków) -.
a) Dostęp do budynku w celu zapewnienia telekomunikacji a najem powierzchni.
Zgodnie z art. 30 ust. 1 Ustawy, obowiązek zapewnienia przedsiębiorcy
telekomunikacyjnemu dostępu do nieruchomości polega między innymi na możliwości:
 umieszczenia na nieruchomości elementów infrastruktury telekomunikacyjnej lub
korzystania z infrastruktury istniejącej, pozostającej w dyspozycji udostepniającego,
 możliwość eksploatacji i konserwacji umieszczonej na nieruchomości infrastruktury
- w celu zapewnienia telekomunikacji w budynku.
11
Pojęcie dostępu, o którym mowa w art. 30 ust. 1 Ustawy, w istocie sprowadza się do
możliwości korzystania z nieruchomości w zakresie określonym w umowie stron lub
decyzji administracyjnej, a samo korzystanie ma określony ustawowo cel.
Aby wyjaśnić znaczenie pojęcia najmu, należy sięgnąć do art. 659 KC. Treścią najmu jest
zobowiązanie wynajmującego do oddania najemcy rzeczy do używania przez czas oznaczony
lub nieoznaczony w zamian za zapłatę czynszu. Podstawową funkcją najmu jest umożliwienie
najemcy korzystania z rzeczy, przy czym KC nie precyzuje na jakie cele ma być oddana
rzecz, tj. w jakim zakresie najemca może korzystać z rzeczy będącej przedmiotem najmu.
Ustawodawca pozostawił woli stron umowy najmu, określenie celu najmu i szczegółowych
praw najemcy wchodzących w skład szeroko rozumianego korzystania z rzeczy. Wyłączeniu
podlega także możliwość korzystania z rzeczy przez wynajmującego w trakcie trwania
stosunku najmu.
Już pobieżna analiza treści przepisów KC i Ustawy skłania do wniosku, że pojęcia dostępu do
nieruchomości w celu zapewnienia telekomunikacji (art. 30 Ustawy) oraz najmu (art. 659
KC) to pojęcia o zbieżnym zakresie przedmiotowym. Należy bowiem z całą stanowczością
stwierdzić, iż treścią obydwu stosunków prawnych jest możliwość korzystania z rzeczy
(nieruchomości).
Należy jednak wysnuć wniosek, iż najem jest pojęciem szerszym od dostępu
telekomunikacyjnego, tzn. dostęp telekomunikacyjny, o którym mowa w art. 30 ust. 1 Ustawy
zawiera w sobie elementu najmu- jednak istotną cechą dostępu telekomunikacyjnego z art. 30
ust. 1 Ustawy jest precyzyjne określenie celu korzystania z nieruchomości- tj. zapewnienie
telekomunikacji w budynku oraz możliwość korzystania z przedmiotu umowy dostępowej
przez właściciela nieruchomości i inne podmioty.
Należy wobec powyższego stwierdzić, że mimo podstawowej zbieżności omawianych
stosunków prawnych (tj. możliwość korzystania z nieruchomości) istotną cechą,
niepozwalającą na jednakowe traktowanie najmu i dostępu telekomunikacyjnego określonego
w art. 30 ust. 1 Ustawy jest cel korzystania z nieruchomości przez uprawnionego.
W praktyce art. 30 ust. 3a Ustawy przewiduje brak jakiejkolwiek odpłatności za korzystania z
nieruchomości na cele związane z zapewnieniem telekomunikacji w budynku, tj. zajęcie
powierzchni piwnic, dachów i klatek schodowych celem umieszczenia elementów
infrastruktury budynkowej.
W celu przedstawienia różnić omawianych tytułów prawnych do korzystania z nieruchomości
pomocna może okazać się definicja infrastruktury telekomunikacyjnej, przez którą prawo
telekomunikacyjne rozumie – urządzenia telekomunikacyjne, oprócz telekomunikacyjnych
urządzeń końcowych, oraz w szczególności linie, kanalizacje kablowe, słupy, wieże, maszty,
kable, przewody oraz osprzęt, wykorzystywane do zapewnienia telekomunikacji, a także
instalacji telekomunikacyjnej budynku (elementy infrastruktury telekomunikacyjnej, w
szczególności kable i przewody wraz z osprzętem instalacyjnym i urządzeniami
telekomunikacyjnymi, począwszy od punktu połączenia z publiczną siecią telekomunikacyjną
(przełącznica kablowa) lub od urządzenia systemu radiowego do gniazda abonenckiego).
12
Należy zatem stwierdzić, że umieszczenie na nieruchomości elementów infrastruktury
telekomunikacyjnej, o których mowa powyżej, na cele związane z zapewnieniem
telekomunikacji w udostępnionym budynku, w tym umożliwienie korzystania powierzchni
dachu, piwnic czy klatek schodowych wyklucza na podstawie ust. 3a możliwość domagania
się odpłatności za to korzystanie (z tytułu najmu).
Pomimo pewnych zbieżności, najem i dostęp telekomunikacyjny różnią się celem
korzystania z rzeczy, co przesądza o tym, iż ponoszenie kosztów związanych z najmem
powierzchni będzie miało miejsce tylko wtedy, gdy strony umowy dostępowej
postanowią o możliwości korzystania z nieruchomości na cele inne niż związane
bezpośrednio z zapewnieniem telekomunikacji (!). Najem i prawo dostępu do
nieruchomości, regulowane w art. 30 ust. 1 Ustawy to dwa różne stosunki prawne (w
dodatku umowy nazwane), dla których ustawodawca przewidział odpowiednio
odpłatność (periodyczny czynsz) i brak odpłatności.
Obowiązek ponoszenia kosztów z tytułu najmu, oraz sama możliwość zawarcia nazwanej
umowy najmu został przewidziany obok i niezależnie od korzystania z nieruchomości na
zasadach określonych w art. 30 ust. 1 Ustawy.
Należy stanowczo zaznaczyć, iż przepis art. 30 Ustawy nie przewiduje odpłatności z tytułu
korzystania z powierzchni budynków pod umieszczenie elementów stanowiących sieć
telekomunikacyjną. W takich przypadkach ustawodawca zastrzegł nieodpłatność.
Nieuzasadnione i pozbawione jakichkolwiek podstaw jest twierdzenie o możliwości dzielenia
elementów sieci na dwie kategorie, dla których znajdą zastosowanie przepisy o odpłatnym
najmie i przepisy o nieodpłatnym dostępie telekomunikacyjnym.
b) brak możliwości określenia opłat z tytułu najmu przez Prezesa Urzędu
Komunikacji Elektronicznej w decyzji zastępującej umowę stron na dostęp do
nieruchomości.
Zgodnie z art. 30 ust. 4 Ustawy warunki dostępu, o którym mowa w ust. 1 i 3 określa umowa
zawarta między przedsiębiorcą telekomunikacyjnym a odpowiednio właścicielem,
użytkownikiem wieczystym lub zarządcą nieruchomości.
Z kolei w przypadku niepodjęcia przez obowiązanego do udostępnienia nieruchomości
negocjacji na wniosek przedsiębiorcy telekomunikacyjnego lub nie zawarcia właściwej
umowy w terminie 30 dni od otrzymania wniosku, przedsiębiorca telekomunikacyjny jest
uprawniony do wystąpienia na podstawie art. 21 ust. 2 i art. 22 ust. 1 w zw. z art. 30 ust. 5
Ustawy do Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej z wnioskiem o wydanie decyzji w
sprawie dostępu do budynków w celu zapewnienia telekomunikacji.
Decyzja Prezesa UKE może zatem określać prawa i obowiązki stron jedynie w zakresie
dostępu do budynku w celu zapewnienia telekomunikacji, o którym mowa w art. 30
Ustawy.
Ewentualny stosunek najmu, niezwiązany z zapewnieniem telekomunikacji, nie może być
zdaniem Izby przedmiotem decyzji Prezesa UKE. Ustawa zawiera bowiem regulacje
dotyczące obowiązków stron (uprawnionych do korzystania i obowiązanych do udostępnienia
13
nieruchomości) jedynie w celu zapewnienia warunków świadczenia usług
telekomunikacyjnych. Zdaniem Izby, literalne brzmienie przepisów oraz ich wykładania
celowościowa nie pozwala Prezesowi UKE na określanie praw i obowiązków wynikających
ze stosunku najmu. W zakresie kompetencji Prezesa UKE (określonych w art. 30 Ustawy)
leży jedynie wydanie decyzji o dostępie do budynku w celu zapewnienia telekomunikacji,
który to dostęp ma charakter nieodpłatny. Zaproponowanie przez Prezesa UKE w
stanowisku stawek z tytułu najmu powierzchni należy uznać za zbędne i nieuzasadnione
w kontekście powyższych wyjaśnień.
c) Pozostałe uwagi w zakresie odpłatności z tytułu dostępu do budynków
Izba zwraca uwagę, iż zgodnie z literalnym brzmieniem art. 30 ust. 3b pkt 1 Ustawy
przedsiębiorca telekomunikacyjny ponosi koszty związane z udostępnieniem nieruchomości.
Zgodnie z wykładnią literalną przepisu, należy odróżnić koszty udostępnienie nieruchomości
od kosztów udostępniania nieruchomości, udostępnienie ma natomiast charakter jednorazowy
i jest związane z instalacją sieci w budynku. Natomiast udostępnianie jest czynnością o
charakterze ciągłym, tj. związaną z możliwością późniejszego korzystania z sieci
telekomunikacyjnej.
Zdaniem Izby, przepis art. 30 ust. 3b Ustawy obowiązuje do ponoszenia kosztów o
charakterze jednorazowym, związanych z instalacją sieci w budynku.
Co więcej, powyższe potwierdza redakcja przepisu art. 30 ust. 3b pkt 2 Ustawy, który
przewiduje obowiązek ponoszenia kosztów związanych z udostępnianiem przyłącza,
instalacji, całości lub części kabla. Przepis nie dotyczy obowiązku ponoszenia kosztów
utrzymania przyłączy telekomunikacyjnych i instalacji wybudowanych przez przedsiębiorcę
telekomunikacyjnego.
5. Podsumowanie.
Kierunek w jakim zmierza stanowisko Prezesa UKE, w znacznej części należy uznać za
właściwy. Niemniej jednak, Izba wyraża sprzeciw przede wszystkim dla przedstawionej
interpretacji ust. 3a i 3b art. 30 Ustawy, tj. kwestii odpłatności za zajęcie powierzchni
budynków pod umieszczenie urządzeń telekomunikacyjnych (odpłatność za najem).
Domaganie się przez dysponentów nieruchomości opłat z tytułu najmu powierzchni lub
określanie takich opłat w decyzjach administracyjnych należy uznać za sprzeczne z literalnym
brzmieniem omawianego przepisu.
Zdaniem Izby, stanowisko przygotowane w wyniku konsultacji powinno w jasny i czytelny
sposób rozgraniczać kiedy będziemy mieli do czynienia z najmem powierzchni w rozumieniu
KC, uprawniającym do pobierania opłat, a kiedy z nieodpłatnym dostępem
telekomunikacyjnym- czyli z korzystaniem z powierzchni na cele związane z zapewnieniem
telekomunikacji.
Izba zwraca również uwagę organu na istotną zmianę redakcyjną przepisu, która umożliwia
wydanie decyzji administracyjnej, której przedmiotem będzie istniejąca infrastruktura, będąca
14
własnością przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, a znajdująca się w budynku bez tytułu
prawnego.
Uwzględnienie uwag Izby zawartych w niniejszym stanowisku, ułatwi prowadzenie
negocjacji przez dysponentów nieruchomości i infrastruktury z przedsiębiorcami
telekomunikacyjnymi w przedmiocie zawarcia umowy dostępowej, zwiększy odsetek
wynegocjowanych umów i niewątpliwie będzie stymulowało rozwój rynku usług
telekomunikacyjnych oraz zmniejszy ilość postępowań w przedmiocie wydania decyzji
zastępującej umowę stron.
Z poważaniem,
Łukasz Bazański
/Radca prawny/
Piotr Marciniak
GRAP - Grupa Robocza d/s współpracy z
Administracją Publiczną
Krajowa Izba Komunikacji Ethernetowej /
Kancelaria itB Legal
GRAP - Grupa Robocza d/s współpracy z
Administracją Publiczną
Krajowa Izba Komunikacji Ethernetowej
15