M4_Gazeta

PROJEKT: MAREK I MARLENA HAPPACH
Zapraszamy od 1 do 16 września 2012r. do Parku im. Z. Malickiego – do odwiedzenia pawilonu M4,
obejrzenia wystaw i instalacji oraz uczestnictwa w warsztatach, spotkaniach i spacerach.
Większości warszawiaków Rakowiec kojarzy się przede wszystkim z zielonym neonem WSM Rakowiec, mijanym przy ul. Żwirki i Wigury w drodze na lotnisko lub też stacją kolejową Warszawa Rakowiec,
widzianą głównie przejazdem. Niewielu z nas jednak wie co kryje się wewnątrz osiedla. A znaleźć tu można
zarówno awangardową zabudowę mieszkaniową z lat 30 –tych XX w., wraz z modernistycznym budynkiem domu kultury, jak i późniejsze o 30 lat bloki. Część rozwiązań z lat 50-tych powstała w oparciu o
socjologiczno-architektoniczne eksperymenty Oskara Hansena – wybitnego polskiego artysty, architekta
i teoretyka twórcy m.in. teorii Formy Otwartej. Centralnie położona zielona przestrzeń rakowieckiego
parku, mimo że nie ogrodzona i nie monitorowana, tworzy wzorcową w skali Warszawy przestrzeń sąsiedzkiej
integracji i spotkań. Mieszkańcom Rakowca chcemy poprzez M4 pokazać to, z czego mogą być dumni.
Wszystkim warszawiakom proponujemy zaś wizytę na Rakowcu.
Co to
jest
WSM?
Kim są
mieszkańcy
Rakowca?
Czy
Rakowiec to
osiedle
wzorcowe?
PROWADZENIE: HUBERT TRAMMER I MAŁGORZATA KUCIEWICZ
WSPÓŁPRACA: MAGDALENA KORZEC
Główna struktura wystawowa, czyli baza projektu M4.
Metamorfozy, czyli możliwości poprawy istniejących mieszkań.
Chociaż nie lubimy o tym pamiętać większość
warszawiaków mieszka w osiedlach – sypialniach
rozproszonych w tkance miasta. Anonimowe
blokowiska pokrywają 2/3 powierzchni Warszawy.
Czy Rakowiec jest jednym z nich? Pozornie typowe
osiedle niewysokich bloków kryje wewnątrz wiele
niespodzianek.
Potrzeby ludzi się zmieniają. Zmieniają się także
ich możliwości. W dziedzinie mieszkalnictwa
w Polsce możliwości wciąż nie nadążają
za potrzebami. Polska należy do krajów,
w których buduje się dużo mniej mieszkań niż
jest potrzebne, a cena nowych lokali pozostaje
poza możliwościami potencjalnych nabywców.
O kształcie Rakowca zdecydował udział w jego planowaniu wybitnych
osobowości swoich czasów – Heleny i Szymona Syrkusów, Zasława Malickiego,
Zofii i Oskara Hansenów. M4 to cykl wydarzeń, które przypomnieć mają
o walorach tego miejsca, ale i pobudzić dyskusję o dzisiejszym kształcie
Rakowca, o problemach jego mieszkańców i możliwościach rozwoju. Bazą projektu jest tymczasowa drewniana struktura MARKA I MARLENY HAPPACHÓW
w Parku im. Zasława Malickiego, ustawiona tuż obok Domu Kultury Rakowiec.
Zestaw modułów, inspirowany jest teorią dzieła otwartego Oskara Hansena.
Forma elementów jest nawiązaniem do niezrealizowanego projektu
Muzeum Sztuki Nowoczesnej Oskara Hansena z 1966 roku w Skopje. Zasada
projektu, podobnie jak wcześniejszy projekt rozbudowy warszawskiej
Zachęty, opiera się na stropach-platformach, na i pod którymi prezentuje
się sztukę bez narzucania jej formalnych ram muzeum.
Wokół struktury, przez 3 kolejne weekendy, organizujemy wystawy, akcje
i warsztaty, na które zapraszamy mieszkańców osiedla, ale też wszystkich
warszawiaków. Warto zboczyć z typowych turystycznych tras i wspólnie
przekonać się o potencjale zwykłych/niezwykłych miejsc, o których niewiele
wiemy chociaż to tu mieszkamy i żyjemy.
Programy służące wsparciu rodzin w drodze do własnego mieszkania
są w Polsce realizowane w bardzo niewielkiej skali – znacznie mniejszej
niż w Europie i na świecie. W tej sytuacji ważne jest znalezienie metod
wsparcia, które pomogą większej liczbie rodzin pozwolić sobie na
własne mieszkanie, dopasowane rozmiarem do potrzeb i wielkości
rodziny. Budowanie nowych mieszkań to jednak nie wszystko.
Równie ważne jest dbanie o jakość istniejących mieszkań i dostosowywanie ich do zmieniających się potrzeb mieszkańców.
Warszawskie osiedla takie jak Rakowiec, z ich terenami zielonymi,
usługami, placami zabaw, ważnymi społecznie miejscami,
a przede wszystkim więziami społecznymi to bogactwo, którego
stworzenie od nowa jest bardzo kosztowne i czasochłonne. Warto
zadbać by osiedlowe mieszkania wciąż nadawały się do życia i dopełniały
- a nie pomniejszały - walory mieszkania na osiedlu. Przekształcenia
wnętrz mieszkań zależne są od samych mieszkańców – z wyjątkiem
kompleksowych wymian instalacji niepotrzebne są wielkie programy remontów i zmian. Właściciele mieszkań w dużym stopniu
mogą sami poprawić swoje mieszkania. Trzeba tylko wiedzieć jak.
Warsztaty projektowe M4_RAKOWIEC_Metamorfozy, prowadzone
przez HUBERTA TRAMMERA i MAŁGORZATĘ KUCIEWICZ, mają na celu
zbadanie potencjału i możliwości jakie tkwią w istniejących mieszkaniach.
Na wystawie powarsztatowej zaprezentujemy konkretne propozycje,
opracowane dla wybranych rakowieckich mieszkań.
O godz.18:00 w poniedziałek 3 września odbędzie się publiczna
prezentacja efektów warsztatów M4_RAKOWIEC_Metamorfozy
połączona z dyskusją na temat możliwości poprawy istniejących
mieszkań. Zaprezentowane zostaną makiety pokazujące możliwości
przekształceń kilku mieszkań wybranych z terenu Rakowca przy dostosowaniu lokalu do aktualnych potrzeb mieszkańców. Wystawę
będzie można oglądać w pawilonie M4 do końca trwania M4 czyli
do niedzieli 16 września. Chętnych do przekonsultowania pomysłów
na przemianę własnego mieszkania z architektem zapraszamy w sobotę
15 września do udziału w Pogotowiu Mieszkaniowym. Zachęcamy
do przyniesienia planu mieszkania.
STRUKTURA WYSTAWOWA M4, WIZUALIZACJA
Akcje, instalacje, działania.
Czy Rakowiec
to
blokowisko?
KURATOR: MONIKA KOMOROWSKA
WSPÓŁPRACA: MONIKA SZNEL, JACEK GRODZKI
WOJCIECH TYLBOR-KUBRAKIEWICZ, MACIEJ CZEREDYS, MICHAŁ PIASECKI, ANKA ZAWADZKA,
AGA SZREDER, JODIE BALTAZAR, MONIKA KOMOROWSKA, MICHAŁ KUDŁA
M4 to nie tylko refleksja nad przeszłością
i walorami osiedla, ale przede wszystkim pole
do działania. Zaproszeni do udziału w projekcie artyści – architekci, rzeźbiarze, graficy,
filmowcy, muzycy - zaproponowali instalacje
powiązane z osiedlowymi problemami.
Jak się
mieszka w
rakowieckim
M?
Kim był
Zasław
Malicki?
INSTALACJE: AGATA SANDER, TROND NICHOLAS PERRY, JACEK MAZURKIEWICZ,
EWA RUDNICKA, IGA KOŁODZIEJ, OLA WIKTORKO, DOROTA KUDŁA-KUBRAKIEWICZ,
M4 Rakowiec to cykl działań
przestrzennych i artystycznych
w środowisku
mieszkalnym, które
wi
sprzyjać mają refl
re eksji nad sposobem
i jakością życia
a we w
współczesnym mieście.
W programie wystawy,
warsztaty, spotkania,
wy, war
instalacje artystyczne, spacery
acery a
architektoniczne
i wydarzenia kulturalne. Podstawowym
wowym elementem
projektu jest instalacja w Parku im. Z. Malic
Malickiego
na osiedlu Rakowiec inspirowana teorią Formy
rm Otwartej
i Linearnego Systemu Ciągłego Oskara Hansena.
Analizą percepcji przestrzeni zajęli się warszawska architekta AGATA SANDER
i norweski rzeźbiarz TROND NICHOLAS PERRY. Zaprojektowany przez nich
Spacebreaker /Łamacz przestrzeni to przyrząd do wzniecania abstrakcyjnej
myśli i wielka interaktywna zabawka. Oparta na podstawowych formach
geometrycznych, prostej mechanice i lustrzano polerowanej stali animuje
przestrzeń poprzez odbicia i ruch.
Dział eksploatacji dźwięku obsługuje kontrabasista i kompozytor JACEK
MAZURKIEWICZ, który udźwiękowi M4 zamieniając go w nietypowy
interaktywny instrument. Dźwięki wydobyte z rozmieszczonych w M4 strun
uzupełnią nasze kroki i głosy oraz kontrabas Jacka.
Techniką wodociągową zajmuje się architektka – autorka Miejskiej Rzeźby Wodnej i współtwórczyni ubiegłorocznego UFO – EWA RUDNICKA. Dzięki jej instalacji
M4 otoczy wilgotna mgła, dając wytchnienie w skwarze końca lata.
Instytutem zielonej prefabrykacji kierują architektki krajobrazu IGA KOŁODZIEJ
i OLA WIKTORKO. Ich pionowy sukulentowy ogród niczym wielka płyta ozdobić
może elewacje i balkony. Moduł wypełnia kompozycja roślinna z kilku odmian
niskich rozchodników i rojników, stanowiąc rodzaj żywego obrazu.
Estetykąterenówpublicznychzajmąsięarchitektka DOROTA KUDŁA-KUBRAKIEWICZ
i grafik, wykładowca warszawskiej ASP dr WOJCIECH TYLBOR-KUBRAKIEWICZ,
tworząc tymczasowy mural na ścianie Domu Kultury Rakowiec.
Biografie mieszkaniowe, czyli jak się mieszka na Rakowcu.
Rakowiec powstawał jako realizacja idei
osiedla społecznego – idealnego modelu
uwzględniającego potrzeby indywidualnych
mieszkańców, funkcjonujących jako wspólnota. Jak architektura i urbanistyka osiedla,
powstającego od XX i rozrastającego się
do dzisiaj, zniosła próbę realnego życia?
Kierownictwo działu statystyki i analiz objął warszawski urbanista MACIEJ
CZEREDYS, który przeanalizuje osiedle pod kątem zakazów, nakazów i ograniczeń,
obowiązujących w przestrzeni osiedla. Ich typologia przedstawiona zostanie
na uproszczonym modelu osiedla.
Warszawscy architekci MICHAŁ PIASECKI i ANKA ZAWADZKA zajmą się
hakowaniem mebli. W mobilnym warsztacie pokażą jak przerabiać tanie, powszechnie dostępne w sklepach meble, nadając im nową estetykę i funkcję. Zgodnie z
ideą open source projekty mebli będą udostępnione na stronie internetowej oraz
ulotkach, umożliwiając powielanie i samodzielny montaż.
Prace remontowe i konserwacyjne niepotrzebnych mebli i bibelotów zapełniających
pawlacze i piwnice poprowadzi AGA SZREDER – artystka z gdańskiej ASP, założycielka
Katastrofa Studio, zajmującego się upcyclingiem mebli.
Podwórkowy monitoring przeprowadzi amerykańska artystka, mieszkanka
JODIE BALTAZAR. W nawiązaniu do zrealizowanego w 1975 roku filmu Kazimierza
Bendkowskiego „Replika”, na tym samym podwórku ponownie zarejestrowana
zostanie aktywność jego mieszkańców.
Kronikę osiedlową stworzy architektka-socjolożka MONIKA KOMOROWSKA,
która wraz z filmowcem MICHAŁEM KUDŁĄ przeprowadzi z mieszkańcami sondaż.
Jak dziś funkcjonuje przestrzeń pomiędzy budynkami? W wideosondzie autorzy
zapytają mieszkańców jak korzystają z przestrzeni pomiędzy budynkami.
Czy teoria formy otwartej rozumianej, jako coraz lepsze przystosowanie do zmiennych potrzeb człowieka faktycznie została zrealizowana? Odpowiedzi na to pytanie szukaliśmy badając biografie
mieszkaniowe mieszkańców różnych części osiedla.
Czy mieszkania odpowiadają ich potrzebom?
Czy przez okres zamieszkiwania przechodziły one metamorfozy?
Czy Rakowiec to anonimowe blokowisko, czy osiedle złożone z kolonii
o odrębnej tożsamości z dobrze funkcjonującymi społecznościami
lokalnymi?
Jakie są kluczowe miejsca dla funkcjonowania osiedla?
Co na Rakowcu mieszkańcy lubią najbardziej, a co chcieliby zmienić?
Czy mieszkają tu z wyboru, czy myślą o wyprowadzce?
Biografie mieszkaniowe prezentowane na wystawie przybliżają
Rakowiec, widziany oczami jego mieszkańców.
Pani Alina i Pan Ireneusz mieszkają na Rakowcu od 1961 roku.
Pamiętają jak w pobliżu ich nowo wybudowanego bloku rosły pola
kapusty. Kiedy się tu wprowadzali marzył im się Żoliborz, ale nigdy
nie żałowali, że tu trafili. Ich losy, a także opowieści innych -starych
i nowych mieszkańców- składają się na opowieść o Rakowcu.
FOT. JACEK GRODZKI
NIP: 525 249 39 15 KRS: 0000363454 REGON: 142582259
KURATOR WYSTAWY: MAGDA WRZESIEŃ
Czas, przestrzeń, architektura. Powrót do niedawnej tradycji.
Projekt współfinansuje:
Kontakt:
Stowarzyszenie na rzecz poprawy
środowiska mieszkalnego ODBLOKUJ
Al. 3 Maja 14/68 00-381 Warszawa
Patronat:
www.odblokuj.org
[email protected]
FB: Stowarzyszenie Odblokuj
2012
RAKOWIEC TO LUBI%! - podsumowanie zebranych w czasie akcji gųosów i opinii
podarujemy seniorom. Prowadzenie: Jodie
Baltasar Wiek uczestników : 0 - 100 lat
edukacyjno-plastyczne Prowadzenie: Anna
Radziwiųų(DK "Rakowiec") wiek uczestników : 4-6
lat wraz z rodzicami
NIEDZIELA
16.09
PODRӂE_WIATA ZACZAROWANY DYWAN: warsztaty
Prowadzenie: Bogumiųa Stachurska (DK
"Rakowiec") wiek uczestników: 3-7 lat wraz z
rodzicami (10 zų/dziecko)
Wiek uczestników: 14-100 lat
BATIK: farbowanie pųótna za pomocČ
wosku. Namaluj ulubiony budynek na
Rakowcu! Prowadzenie: Justyna Wesoųowska
W SAMO POBUDNIE Z
MELPOMEN: warsztaty teatralne
GODZ. 12 - 14
GODZ. 14 - 16
D‚EM Z CZARNEGO BZU: w
ogrodzie domu spokojnej staroƑci na
Rakowcu roƑnie czarny bez - zbierzmy jego
owoce i przygotujmy razem dǏem, który
Realizacja projektu M4: Marlena Happach, Marek Happach, Ludwika Ignatowicz, Monika Komorowska,
Paweł Kłudkiewicz, Monika Sznel, Magdalena Wrzesień, Marzena Kęsy oraz zaproszeni do projektu artyści i animatorzy.
Stowarzyszenie Odblokuj to niezależna grupa architektów, socjologów i artystów zajmujących się tematem
życia w mieście, działających w przestrzeni Warszawy.
19:00 Ta ostatnia niedziela FINISA‚
16:00 QUIGONG LECCY‚URAW: 18:00 ZIELEFOSIEDLOWA: o
đwiczenia ruchowo-zdrowotne Prowadzenie: projekcie osiedlowej zieleni i oddolnych
inicjatywach opowie w czasie spaceru
Waleria Mikoųajczyk (UTW "Omega") Wiek
uczestników : 20-100 lat
architekt krajobrazu Krzysztof Herman
GODZ. 16 - 18
GODZ. 18 - 20
Ewentulanie polecamy dłuższy, godzinny, spacer od stacji metra
Pole Mokotowskie w kierunku Cmentarza Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich.
POGOTOWIE MIESZKANIOWE: Potrzebujesz rady jak odmieniđswoje mieszkanie? Zapytaj projektanta! Nasi architekci
doradzČjak dostosowađlokal do zmieniajČcych siħpotrzeb uǏytkowników. Uwaga: warto zabrađze sobČplan swojego mieszkania.
dyskusyjne na temat przestrzeni osiedla.
STARE I NOWE ZABAWY PODWÓRKOWE - zagrajmy razem w kapsle i klasy! Prowadzenie: Alicja Szulc (Towarzystwo
Inicjatyw Twórczych "ħ"), Marzena Bronisz, Jagoda Valkov, Magda Wierzbicka (kolektyw Na Nowo) wiek uczestników : 0-100 (mųodsze dzieci z
rodzicami) Uwaga: miejsce warsztatów: boisko Domu Kultury Rakowiec
PITEK
09.09
NIEDZIELA
UWALNIANIE PIWNICY - warsztaty recyclingowe - przetwarzamy zebrane w czasie akcji przedmioty. Stare, zapomniane
meble wracajČdoųask. Prowadzenie: Aga Szreder
Karpiŷska Wiek uczestników: 6-10 lat
DLA NAJMBODSZYCH - plenerowe
zajħcia rodzinne Prowadzenie: Jolanta
O ARCHITEKTURZE RAKOWCA
tematyce blokowiskowej Prowadzenie: Asia
Michnicka (Stowarzyszenie AKTYWACJA) Wiek
uczestników : 20-100 lat
VLEPKI: tworzenie i dystrybucja vlepek o
Rakowcu! Prowadzenie: Justyna Wesoųowska
Wiek uczestników: 14-100 lat
Kųudkiewicz Wiek uczestników : 16-100 lat
MIASTO W KOMIKSIE: sztuka
rysowania komiksów Prowadzenie: Paweų
pluskwy - jak pozbyđsiħniechcianych
wosku. Namaluj ulubiony budynek na
SUBLOKATORZY: karaczany, rybiki,
GODZ. 14 - 16
JUTRO: Jak architektura i urbanistyka
Rakowca osiedla zniosųa próbħrealnego
Ǐycia? Czy teoria formy otwartej faktycznie
zostaųa tu zrealizowana? Jakie zmiany
planowane sČw przyszųoƑci? Spotkanie
GODZ. 16 - 18
GODZ. 18 - 20
gronie Prowadzenie: Patryk Tiktak
(beatbox.edu.pl) Wiek uczestników : 0-100 lat
HUMAN BEATBOX - doskonaųa okazja CZYTANIE PO ZMROKU: Rakowiec
okiem powieƑciopisarzy i nie tylko.
do zdobycia wiedzy na temat sztuki
rytmicznego tworzenia dǍwiħków ustami, a
przy tym niesamowita zabawa w miųym
Rakowcu! Prowadzenie: Justyna Wesoųowska
Wiek uczestników: 14-100 lat
GODZ. 12 - 14
GODZ. 14 - 16
GODZ. 16 - 18
BATIK - farbowanie pųótna za pomocČ
wosku. Namaluj ulubiony budynek na
GODZ. 18 - 20
materiaųdo warsztatów recyclingowych.
UWALNIANIE PIWNICY - Twój pawlacz ugina siħpod ciħǏarem rzeczy? W piwnicy nie masz juǏmiejsca na ŬŽŶĮƚƵƌLJ͍ Szkoda
wyrzucađniepotrzebne ale wciČǏsprawne meble i bibeloty? PrzynieƑswoje rzeczy i wystaw na wymianħ. Zobacz co przynieƑli
sČsiedzi i zabierz z sobČdo domu. Akcja wymiany niepotrzebnych sprzħtów. Uwaga: pozostawione i niewymienione przedmioty posųuǏČjako
TANECZNE Prowadzenie: Bogumiųa
najniebezpieczniejszego taŷca Prowadzenie:
Stachurska (DK "Rakowiec") Wiek uczestników: 3-7
Prof. Dinossauro lub Asia Lataųa (UNICAR‚oliborz)
lat wraz z rodzicami (10 zų/dziecko)
Wiek uczestników : 0 - 100 lat
RODZINNE WARSZTATY
najpiekniejszej sztuki walki i
CAPOEIRA REGIONAL: nauka
Piotrowska (Towarzystwo Inicjatyw Twórczych "ħ")
Wiek uczestników: 15-100 lat
Prowadzenie : Iga Koųodziej i Ola Wiktorko Wiek
uczestników : 3-10 lat wraz z rodzicami
RAKOWIEC NA WIDELCU: wspólne
gotowanie i tworzenie ksiČǏki kucharskiej
Rakowca Prowadzenie: Aga Gójska i Emi
poznajemy zioųa i tworzymy miniaturowe
ogródki dla skrzatów, wróǏek i elfów.
BA_NIOWY OGRÓDEK ZIOBOWY:
poprowadzi Ola Kħdziorek (przy wspóųpracy z
FundacjČArchitektury)
ARCHITEKTURA RAKOWCA đwiczenia ruchowo-zdrowotne Prowadzenie:
spacerƑladami historii. Kim byli Helena i
Waleria Mikoųajczyk (UTW "Omega") Wiek
Szymon Syrkusowie? Które bloki
uczestników : 20-100 lat
zaprojektowali Hansenowie? Kogo
nazywano "ojcem Rakowca"? Spacer
16:00 QUIGONG LECCY‚URAW:
DZIEFOTWARTY W DK "RAKOWIEC": prezentacja wszystkich sekcji DK "Rakowiec", zapisy na zajħcia w nowym sezonie,
konsultacje z instruktorami. Czy jesteƑzadowolony z oferty DK? - ankieta
GODZ. 12 - 14
GODZ. 14 - 16
GODZ. 16 - 18
GODZ. 18 - 20
Monika Sznel i Ludwika Ignatowicz Stowarzyszenie ODBLOKUJ
SOBOTA
PONIEDZIABEK
02.09
NIEDZIELA
01.09
SOBOTA
uczestników: 4-6 lat wraz z rodzicami
uczestników: 15 - 100 lat
PROPOZYCJI - burza mózgów dla
uczestników : 15 -100 lat
Rakowca. Kto sieje marchew pod blokiem?
UWALNIANIE PIWNICY - Twój pawlacz ugina siħpod ciħǏarem rzeczy? W piwnicy nie masz juǏmiejsca na ŬŽŶĮƚƵƌLJ͍ Szkoda Czy potrzebne nam planty na Ochocie?
wyrzucađniepotrzebne ale wciČǏsprawne meble i bibeloty? PrzynieƑswoje rzeczy i wystaw na wymianħ. Zobacz co przynieƑli
Targowiska w blokowiskach - czy to ma
sČsiedzi i zabierz z sobČdo domu. Akcja wymiany niepotrzebnych sprzħtów. Uwaga: pozostawione i niewymienione przedmioty posųuǏČjako sens? Czekamy na Wasze pomysųy i
materiaųdo warsztatów recyclingowych.
propozycje. Spotkanie - zapowiedǍ
DOM KULTURY MARZEF: Do kogo naleǏy dom kultury? Kto jest za niego odpowiedzialny? Jaka jest jego przyszųoƑđ? Podziel ĨĞƐƟǁĂůƵ Warszawa w Budowie.
Prowadzenie: Magda Mosiewicz
siħopiniami na temat tego miejsca umieszczajČc swoje wspomnienia i przemyƑlenia naƑcianach wewnČtrz budynku. Prowadzenie :
Prowadzenie: Magdalena Korzec Wiek
CYJANOTYPIA - technika ĨŽƚŽŐƌĂĮŝ͘
Architektura osiedla na bųħkitnych
ĨŽƚŽŐƌĂĮĂĐŚ͕ obrazach z innegoƑwiata.
MALUJEMY BLOKI: Czy kolor i
wyobraǍnia mogČodmieniđƑwiat?
Warsztaty architektoniczne dla dzieci.
Historia współczesnego Rakowca rozpoczęła się w 1929 roku,
kiedy Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa powierzyła projekt
nowego osiedla na południu Warszawy zespołowi PRAESENS.
Dla członków grupy awangardowych architektów i artystów
uczestniczenie w budownictwie społecznym było pierwszoplanową
ambicją i celem prac, a podstawową wytyczną możliwości płatnicze
przyszłych lokatorów, robotników.
Główni autorzy projektu, Helena i Szymon Syrkusowie, po doświadczeniach
Kongresów Architektury Międzynarodowej (CIAM), w tym frankfurckiej
wystawy „Mieszkanie najmniejsze” („Die Wohnung für das Existenzminimum”),
opracowali projekt odchodzący od dotychczasowego myślenia
o mieszkaniu w mieście. Głównymi zagadnieniami, wysuwającymi
się teraz na czoło nauki o budowie miast, to KOMUNIKACJA, DOSTĘP
POWIETRZA, SŁOŃCA i ZAGADNIENIA SOCJALNE. Na tak małym
odcinku zagadnienie komunikacyjne nie nastręczyło trudności. Ale
dostęp do promieni słonecznych do każdego mieszkania, był postulatem
od którego nie wolno nam było zrobić odstępstwa. (…) Zmieniliśmy
system zabudowy, projektując 4 bloki równolegle do linii północ –
południe i ustawiając je prostopadle do ulicy Pruszkowskiej. Połowa
mieszkań będzie zatem korzystała ze światła wschodniego, połowa zaś
z zachodniego. Mieszkań bez słońca nie będzie. Po raz pier wsz y
w Warszawie zrealizowany został zespół budynków radykalnie i konsekwentnie zrywający z zabudową obrzeżną.
Na III Kongresie CIAM w Brukseli w 1930 roku Szymon Syrkus
zaprezentował projekt PRAESENSU osiedla WSM na Rakowcu: Wizja
funkcjonalnej dzielnicy mieszkaniowej o domach rozstawionych szeroko
wśród rozległych zieleńców, fascynuje członków Kongresu. Nie dziwi zatem
fakt, że jeden z głównych przedstawicieli modernizmu, współzałożyciel
Bauhausu, Walter Gropius, w liście do autorów projekt Rakowca określił
mianem dzieła prawdziwie pionierskiego (eine wichtige Pionierarbeit).
We współczesnej Warszawie brak dostępności i otwartości
przestrzeni jest realnym problemem, niezwykle aktualnie brzmią
zatem słowa projektantów: Na Rakowcu wspólnota wyraża się w tym
właśnie, że nikt wprawdzie nie posiada swego prywatnego ogródka,
ale za to tereny ciszy poszczególnych kolonii, tereny dziecięce, park
kultury i wypoczynku, boisko i place gier są własnością ogółu i każdy
może z nich korzystać. Nie są ogrodzone żadnymi parkanami i łączą
się w 1 całość kompozycyjną, bowiem tam, gdzie podstawą jest
łączność społeczna, musi być łączność przestrzenna. Warto także
przypomnieć, że ważnym elementem procesu powstania osiedla był
udział przyszłych użytkowników, których decyzje i uwagi wyrażone
w ankietach i konsultacjach rzutów mieszkań, miały realny wpływ
na ich docelowy układ. Celem takiego podejścia było jednak nie tyle
dostosowanie do indywidualnych wymagań, a raczej, jak to ujęli
projektanci: Wypośrodkowanie potrzeby masowej.
Wartość i unikalność układu przestrzennego osiedla czytelna jest
w wielu perspektywach. Helena Syrkusowa przedstawiła ją wizjonersko: Technika XX wieku pozwala jednak ogarnąć całe osiedle od razu
jednym rzutem oka. Kiedy Rakowiec będzie już wybudowany, samolot
stanie się równie popularnym środkiem komunikacji, jak tramwaj.
Wystartujemy z Okęcia i po minucie znajdziemy się nad Rakowcem. Zniżymy się, by z lotu ptaka zrobić zdjęcie, ilustrujące nową
kartę w księdze polskiej urbanistyki: funkcjonalne osiedle XX wieku.
Osiedle Rakowiec z etapu przed i powojennego łączy postać
architekta, Zasława Malickiego. Jeszcze jako student architektury
współtworzył zespół PRAESENS, a w czasie okupacji pracował wraz
z Syrkusami nad południową dzielnicą Warszawy w ramach konspiracyjnej Pracowni Architektoniczno – Urbanistycznej. Do współpracy
nad koncepcją rozbudowy osiedla w końcu lat 50 zaprosił Zofię
i Oskara Hansenów.
RAKOWIEC. ARCHIWUM IGORA HANSENA
OSKAR HANSEN NA RAKOWCU. ARCHIWUM IGORA HANSENA, FOT. MAREK HOLZMAN
Osiedle – PROTEST – za takie uznał Rakowiec jego współautor, Oskar
Hansen. Precz z koszarami! Precz z mrowiskiem! - wołał. Projekt osiedla
był protestem przeciwko zagubieniu indywidualności, przypomnieniem
o bogactwie i wartości, jakie niesie różnorodność. Założenia projektowe
oparł na autorskiej idei Formy Otwartej, rozumianej jako coraz lepsze
przystosowanie przestrzeni do zmiennych potrzeb człowieka, jako
wyzwolenie człowieka z obecnego konsumpcyjnego modelu życia w
kierunku rozwoju świadomości społecznej, w kierunku autentycznych
zainteresowań twórczych, wreszcie w kierunku potrzeb własnego autentycznego
„gniazda”. W niezrealizowanym, wstępnym projekcie koncepcyjnym,
dla każdego mieszkania przewidziany został własny ogród, a skala
i forma zabudowy nawiązywała do zabudowy szeregowej. W trakcie
pracy nad finalnym projektem stwierdził: Urbanistyka osiedla musi
być taka, by każdy, kto w nim mieszka, mógł powiedzieć: „Tu jest mój
dom, a tam – twój. Zrywamy z nieludzką nieskończonością budynku,
z monotonią usianej otworami okiennymi długiej ściany. Rakowieckie
bloki będą ukształtowane z poszczególnych, przesuniętych w stosunku
do siebie segmentów, co sprawi, że będzie można „odczytać” swój dom.
Uczytelnienie położenia poszczególnych mieszkań – gniazd podkreślone
zostało monochromatycznym malarstwem, bielą i szarością.
Zróżnicowanie mieszkań stanowiło adaptację teorii Formy Otwartej
w kontekście przestrzeni mieszkalnej, widzianej w skali zarówno
budynku, jak i całego osiedla, gdzie każde mieszkanie jest inne, żeby był
sens pójść do kolegi. Wysiłki skoncentrowane na dopracowaniu rzutów
mieszkań, w założeniu były próbą odpowiedzi na potrzebę pogodzenia indywidualnych, osobistych dążeń i pragnień z wymaganiami
funkcjonowania w zbiorowości. Po latach Oskar Hansen napisał:
Rakowiec zawsze kojarzyć mi się będzie z nieszczęśliwą krawcową, której
wiatr rozwiewał dodatki w „zbyt przestrzennym” mieszkaniu, i szczęśliwym
artystą, który dziękował mojej żonie, że może czuć się Europejczykiem.
Ten pierwszy przypadek był rezultatem mechanicznego przydzielania,
zamiast umożliwienia wyboru wśród zróżnicowanych mieszkań.
W 1959 roku Oskar Hansen na zaproszenie Jaapa Bekemy, na XI
Kongresie CIAM w Otterlo w Holandii zaprezentował ideę Formy
Otwartej i wybrane projekty, w tym Rakowiec. Co szczególne, był to
ostatni z Kongresów, które – przy współudziale Hansena, przerodziły się
w TEAM 10 - grupę architektoniczną stawiającą za cel humanizację
nowoczesnej architektury przy podkreśleniu etycznego i socjologicznego
wymiaru planowania przestrzennego.
Dziś pragniemy spojrzeć na Rakowiec jako zamieszkaną galerię
architektury, w ramach której współistnieją zespoły będące pierwszym
krokiem w kierunku masowej produkcji mieszkań w przyszłym mieście
funkcjonalnym z jednej strony, ale również realizacje u podstaw których
leży poszanowanie inności każdego człowieka, twórczej jednostki
nie tylko zamieszkującej, ale i współtworzącej swoje środowisko.
Wystawa, eksponowana bezpośrednio w przestrzeni osiedla, jest
zaproszeniem do podróży poprzez PRZESTRZEŃ, CZAS i ARCHITEKTURĘ
osiedla Rakowiec, wciąż żywej i fascynującej wcielonej utopii.
BIBLIOGRAFIA:
1. „DOM OSIEDLE MIESZKANIE” roczniki 1931, 1936
2. Szymon Syrkus „Informacje o IV Międzynarodowym Kongresie Architektury Nowoczesnej”,
odbitka z czasopisma „Architektura i Budownictwo” 1933 r.
3. Helena Syrkus „Ku idei osiedla społecznego”
4. „Mój i twój dom” wuesemowskich projektantów, rozmowę przeprowadził, a na Rakowcu
chciałby mieszkać Bohdan Rostropowicz, Stolica nr 23 (544) 1958
5. „Pragmatyzm utopii”, z Oskarem Hansenem rozmawiał Czesław Bielecki , Architektura nr 3-4 z 1977 r.
6. Oskar Hansen „Zobaczyć świat” 2005 r.
7. Oskar Hansen w rozmowie z Joanną Mytkowską w: „Ku Formie Otwartej”, Oskar Hansen,
red. Jola Gola, Fundacja Galerii Foksal, 2005 r.
8. Sigfried Giedion „Przestrzeń, czas, architektura. Narodziny nowej tradycji”, wyd. 1965 r.
GODZ. 12 - 14
GODZ. 14 - 16
Prowadzenie: Ludwika Ignatowicz Wiek
MIEJSKA BI‚UTERIA: miasto w
biǏuterii - biǏuteria w mieƑcie. Miejskie
motywy w kolczykach i broszkach oraz
broszki i kolczyki dla szarych budynków.
GODZ. 16 - 18
RAKOWIECKI DEPARTAMENT
GODZ. 18 - 20
METAMORFOZY - otwarcie wystawy:
przedstawiamy efekty pracy warsztatowej
mųodych projektantów, szukajČcych
rozwiČzaŷdla rakowieckich mieszkaŷ.
GODZ. 12 - 14
GODZ. 14 - 16
GODZ. 16 - 18
GODZ. 18 - 20
UPCYCLING MEBLI - akcja przetwarzania i ozdabiania mebli Prowadzenie: Anna Zawadzka i MichaųPiasecki
DZIABEKSPLOATACJI D€WI%KU - przetwarzamy M4 w instrument Prowadzenie: Jacek Mazurkiewicz
Paulina Szczħsna, Marta Jasiŷska, Ewelina Grzechnik
Prowadzenie : Iga Koųodziej i Ola Wiktorko Wiek
uczestników : 3-10 lat wraz z rodzicami
poznajemy zioųa i tworzymy miniaturowe
ogródki dla skrzatów, wróǏek i elfów.
Prowadzenie: Radosųaw Lenczewski (Warszawska
Liga hůƟŵĂƚĞͿ Wiek uczestników : 10-100 lat
FRISBEE: nauka gry latajČcym dyskiem
BA_NIOWY OGRÓDEK ZIOBOWY:
spacer architektoniczny - poszukiwania
17:00 PANTOMIMA STOPchrakterystycznych
rakowieckich detali KLATKI. Akcja nawiČzujČca do poczČtków ich pierwowzorów i kontynuacji.
Prowadzenie: Gosia Kuciewicz i Hubert Trammer
Rakowca. Wykonanie: Hanna Kųoszewska,
đwiczenia ruchowo-zdrowotne Prowadzenie:
Waleria Mikoųajczyk (UTW "Omega") wiek
uczestników: 20-100 lat
PI%KNO TKWI W SZCZEGÓBACH -
16:00 QUIGONG LECCY‚URAW:
Wypowiedzi mieszkaŷców zbieramy na wielkiej mapie.
GODZ. 12 - 14
GODZ. 14 - 16
GODZ. 16 - 18
GODZ. 18 - 20
UPCYCLING MEBLI - akcja przetwarzania i ozdabiania mebli Prowadzenie: Anna Zawadzka i MichaųPiasecki
RAKOWIEC TO LUBI%! Które miejsca na Rakowcu lubimy najbardziej? Co nam siħnie podoba? Co warto zmieniđna osiedlu?
tematyce blokowiskowej Prowadzenie: Asia
osiedla mieszkaniowegoƑlady z przeszųoƑci Michnicka (Stowarzyszenie AKTYWACJA) Wiek
Prowadzenie : Marzena Kħsy Wiek uczestników : 5 uczestników : 20-100 lat
10 lat
ARCHEOLOGIA OSIEDLOWA:
odkrywamy w przestrzeni wspóųczesnego
GODZ. 12 - 14
VLEPKI: tworzenie i dystrybucja vlepek o
GODZ. 14 - 16
Prowadzenie : prof. Stanisųaw Ignatowicz i Ludwika
Ignatowicz Wiek uczestników : 5- 10 lat
obiektów i artystów.
OTWARCIE M4 -prezentacja wystaw,
CO PISZCZY W TRAWIE: poznajemy
straszne i niestraszne robaleǏyjČce w
przestrzeni osiedli warszawskich
GODZ. 16 - 18
Mapa Rakowca
XO5DFãDZLFND
XO
:
.R
JR
ęVNLH
URW\
XO3UXV]NRZVND
N
3DUNLP=DVãDZD0DOLFNLHJR
D
OLFN
:LĤ
XO
R
1R
O0
VD
X
NHQ
'
LF
XO
.
ZLF
NLHJ
JR
ZLę
VNLH
03.09
XO
$
3D
08.09
Prowadzenie : Monika Komorowska Wiek
Dojazd z Centrum to około 10 minut.
RAKOWIEC WCZORAJ, DZI_,
mieszkaŷców naszego M? Prowadzenie : prof.
Stanisųaw Ignatowicz wiek uczestników: 20-100
BATIK: farbowanie pųótna za pomocČ
GODZ. 12 - 14
Polecamy dojazd linią 175 do przystanku Pruszkowska. Następnie
10 minutowy spacer wzdłuż ulicy Pruszkowskiej w kierunku parku.
Autobusy linii 175 kursują sześć razy na godzinę.
Odjeżdżają m.in z przystanków Centrum, Uniwersytet i Pl.Zamkowy.
D
ul. Sanock
a
– tak jak to zaznaczono w tabeli. Ilość miejsc na warsztatach jest ograniczona, warto więc zapewnić sobie udział zapisując się
na zajęcia poprzez mail na adres [email protected] podając termin i rodzaj zajęć lub bezpośrednio w pawilonie M4.
SOBOTA
14.09
ZVN
D
15.09
X
ãGD
O0
R
XO-DVLHOVN
$OįZ
ZLUNLL:LJ
XU\
UWAGA: Udział w akcjach i warsztatach jest BEZPŁATNY, z wyjątkiem warsztatów organizowanych przez Dom Kultury Rakowiec
Słońce zaglądające do domów złocistą poświatą,
bloki bielejące wśród rozkołysanych zielonych
trawników, stwierdzenie, że „życie tu to idylla” –
tak w krótkiej i emocjonalnej balladzie osiedlowej
sportretowany został Rakowiec widziany oczami
narratora – mieszkańca. Słowa te najpełniej oddają
aspiracje projektantów osiedla.
GODZ. 18 - 20
XO.VLčFLD7URMGHQD
„DOM OSIEDLE MIESZKANIE” NR 5, 1931, ZESPÓŁ PRAESENS „OSIEDLE WSM NA RAKOWCU”
„DOM OSIEDLE MIESZKANIE” NR 10-11, 1936 R., TABLICE TOWARZYSTWA OSIEDLI ROBOTNICZYCH W ARTYKULE STANISŁAWA TOŁWIŃSKIEGO PT. „PRACA BADAWCZA PODSTAWĄ DZIAŁALNOŚCI”
RZUT PIĘTRA BUDYNKU PRZY ULICY SANOCKIEJ PROJEKTU ZOFII I OSKARA HANSENÓW I ZASŁAWA MALICKIEGO. Z ARCHIWUM WSM RAKOWIEC
GRAFIKA JANA MŁODOŻEŃCA TOWARZYSZĄCA KATALOGOWI WYSTAWY OSKARA HANSENA, ILUSTRUJĄCA IDEĘ FORMY OTWARTEJ W ODNIESIENIU DO PRZESTRZENI MIESZKALNYCH. Z ARCHIWUM IGORA HANSENA
Harmonogram wydarzeń