Wody podziemnie - Gmina Grzmiąca

Gmina Grzmiąca
Wody podziemnie
Warunki hydrogeologiczne
Pod względem hydrogeologicznym obszar gminy położony jest w regionie słupsko-chojnickim, podregionie słupskim
(Witkowska 1988), który charakteryzuje się występowaniem poziomów wodonośnych w utworach czwartorzędu i
trzeciorzędu. Gmina Grzmiąca położona jest w obrębie Pomorskiego Regionu Hydrogeologicznego.
Ze względu na miąższą pokrywę osadów czwartorzędowych, główne poziomy wodonośne regionu znajdują się w
utworach czwartorzędowych. Zgodnie z Mapą Hydrogeologiczną (1985) głębokość pierwszego użytkowego poziomu
wodonośnego jest poniżej 20 m dla obszarów położonych w sąsiedztwie doliny Parsęty, od 40 do 60 m w południowej i
południowo-wschodniej części gminy i ponad 100 m w części środkowej i północnej, (Grzmiąca-Mieszałki). Ilość,
zasobność i właściwości głębszych warstw wodonośnych zależą od warunków litologicznych i struktury geologicznej.
Studnie wiercone na obszarze gminy ujmują czwartorzędowe piętro wodonośne (z wyjątkiem jednej studni w Suchej,
dane archiwalne z Banku HYDRO PIG). Na podstawie profili studni na badanym obszarze można wyróżnić do trzech
poziomów wodonośnych w czwartorzędzie: pierwszy o zwierciadle swobodnym, dwa głębsze o zwierciadle napiętym.
Użytkowy poziom tworzy najczęściej druga warstwa wodonośna oddzielona od warstwy wód gruntowych warstwą glin
słabo lub nieprzepuszczalnych.
Poziomy wodonośne
Poziomy wodonośne występują w piaskach i żwirach, piaskach podmorenowych i międzymorenowych. Wodonośność
wyrażona potencjalna wydajnością typowego otworu studziennego, wynosi przeważnie 30-70 m3s-1, w okolicach
Grzmiącej 70-120 m3s-1, a w okolicach Nosibądów spada poniżej 2 m3s-1 (Mapa Hydrogeologiczna 1985). W strefie
występowania piasków fluwioglacjalnych izolacja pierwszego poziomu wodonośnego od powierzchni jest połowiczna,
na pozostałej części glina zwałowa w pełni izoluje poziom użytkowy od powierzchni. Współczynnik filtracji rzędu
10-3-10-4 ms-1 określa dobrą przepuszczalność osadów tworzących ten poziom.
Wycinek mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:500000, mapa wodoprzewodności i jakości wód głównego
użytkowego poziomu wodonośnego, arkusz Szczecinek, (wg IG 1987)
1
Gmina Grzmiąca
Zmienność stanów wód podziemnych pozwolają określić stacjonarne obserwacje PIG prowadzone od 1997 r. w
punkcie obserwacyjnym II rzędu w Mieszałkach. Punkt ten ujmuje wody czwartorzędowe, w warstwie wodonośnej o
głębokości występowania 58,5 - 66,0 m. Głębokość do zwierciadła wody wynosi 5,5 m.
Na obszarze gminy pierwszy poziom wód gruntowych występuje głównie na głębokości 0-5 m, a na wysoczyźnie
morenowej w części północno-wschodniej leży 5-20 m poniżej powierzchni terenu (Mapa hydrogeologiczna Polski,
1985). Zasilanie badanego poziomu wód gruntowych następuje głównie przez infiltrację opadów, ale w utworach
czwartorzędowych możliwy jest również kontakt z wodami wgłębnymi. Wg Więckowskiej wody tego terenu należą do
wód w równowadze przesączania. Wahania zwierciadła płytkich wód gruntowych wykazują maksimum wiosną (luty,
marzec), a minimum późnym latem (sierpień).
Naprzemianległe ułożenie utworów przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych, nieciągłość warstw wodonośnych, ich
zmienna miąższość i częste wychodnie na powierzchni ułatwiają kontakt wód gruntowych z wodami
powierzchniowymi. Mało wydajny typ wód śródglinowych, pojawiających się w soczewkach i przewarstwieniach
piaszczystych w seriach gliniastych zasila okresowe wysięki i wycieki. Pojedyncze wycieki i źródła znajdujące się w
dolinach rzecznych czy brzegach głęboko wciętych koryt funkcjonują w ciągu całego roku, drenują one zazwyczaj
drugi horyzont wód czwartorzędowych, zalegający w warstwach piasków fluwioglacjalnych pod górną pokrywą glin
morenowych.
Wody gruntowe drenowane są przez cieki powierzchniowe, najsilniejszy wpływ na wody pierwszego poziomu
wodonośnego wywiera Parsęta. Doliny rzeczne i zagłębienia bezodpływowe drenują pierwszy horyzont wód. Głębokie
doliny drenują niższe poziomy wód podziemnych, z reguły leżący w utworach fluwioglacjalnych leżących pod lub
miedzy utworami morenowymi.
Literatura
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
Atlas zasobów, walorów i zagrożeń środowiska geograficznego Polski, 1994: PAN IGiPZ, Warszawa.
Augustowski, B., 1977: Pomorze. Warszawa.
Borowiec, S., 1998: Wybrane problemy pokryw glebowych dorzecza Parsęty. W: Funkcjonowanie geoekosystemów
zlewni rzecznych 1. środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona,
A.Kostrzewski (red.), s. 21-29.
Choiński, A., 1988: Zróżnicowanie i uwarunkowania zmienności przepływów rzek polskich. Wyd. Nauk. UAM. Poznań.
Choiński, A., 1998: Warunki obiegu wody w dorzeczu Parsęty. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych 1.
Œśrodowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss. 36-51.
Cyberski, J., 1984: Zasoby wodne zlewni rzecznych. W: Pobrzeże Pomorskie, B. Augustowski (red.). Wyd. PAN,
Wrocław - Warszawa - Kraków - Łódź.
Dynowska, I., 1971: Typy reżimów rzecznych w Polsce. Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr., z. 28, Prace Instytutu Geogr., z.
50. Kraków.
Erdmann, R., 1998: Koncepcja przyrodniczych obszarów chronionych w zlewni Parsęty. W: Funkcjonowanie
geosystemów zlewni rzecznych, 1. Œśrodowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie,
ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss.155-167.
Galon, R., 1972: Geomorfologia Polski T. 2. PWN. Warszawa.
Galon, R., Roszko, L., 1967: Zasięgi zlodowaceń skandynawskich i ich stadiów recesyjnych na obszarze Polski. W:
Czwartorzęd Polski, R. Galon, J. Dylik (red.). Warszawa.
Janecki, B., Kamiński, J., 1998: Monitoring jakości wód powierzchniowych w zlewni rzeki Parsęty. W: Funkcjonowanie
geosystemów zlewni rzecznych 1. Œśrodowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie,
ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss. 176-183.
Jasnowska, J., Jasnowska, M., 1983: Przyroda Polska. Pojezierze Zachodniopomorskie. Wiedza Powszechna,
Warszawa.
Jasnowska, J., Markowski, S., 1998: Torfowiska dorzecza Parsęty. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni
rzecznych 1. Œśrodowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski
(red.), s. 73-94.
Kaczmarek, U., 2000: Problemy wielofunkcyjnego rozwoju wsi województwa zachodniopomorskiego. W: Procesy
społeczno-gospodarcze w Polsce w końcu XX wieku. J.J. Parysek i H. Rogacki (Red.), Bogucki Wyd. Naukowe S.C.,
Poznań, s. 199-207.
2
Gmina Grzmiąca
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
Karczewski, A., 1985: Spatial arrangement of morainic plateau levels of the northern sloping surface in Pomerania
as a result of varying deglaciation. Quaestiones Geographicae, Spec. Iss. 1: 99-107.
Karczewski, A., 1989: Morfogeneza strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze lobu Parsęty w vistulianie
(Pomorze Œśrodkowe). UAM, Poznań, Geografia, 44.
Kondracki, J., 1978: Geografia fizyczna Polski. PWN. Warszawa.
Kondracki J., 1988: Geografia regionalna Polski. Warszawa, PWN, ss. 440.
Kondracki, J., 1994: Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. PWN. Warszawa.
Kostrzewski, A., 1994 (red.): Zintegrowany Monitoring ŒŚrodowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Storkowo.
Biblioteka Monitoringu ŒŚrodowiska. Warszawa.
Kostrzewski, A., 1996: Znaczenie programu Zintegrowanego Monitoringu ŒŚrodowiska Przyrodniczego dla rejestracji
przemian i zachowania struktury krajobrazowej Polski. W: Zintegrowany Monitoring ŒŚrodowiska Przyrodniczego,
Monitoring geoekosystemów górskich, R. Soja, P. Prokop (red.). Biblioteka Monitoringu ŒŚrodowiska. Warszawa.
Kostrzewski, A., 1997: Opracowanie koncepcji i zasad georóżnorodności: definicja, zadania i cele georóżnorodności.
W: Opracowanie systemu ochrony georóżnorodności w Polsce. Archiwum Państwowego Instytutu Geologicznego.
Warszawa. MS.
Maksiak, S., Mróz, W.J., 1978: Czwartorzęd œśrodkowej części Pojezierza Pomorskiego. Biul. Inst. Geol., 300: 97-152.
Mapa geologiczna Polski, A-Mapa utworów powierzchniowych Polski, arkusze: Szczecinek, Świdwin, Koszalin,
Kołobrzeg, 1:200000. Instytut Geologiczny, Wyd. Geol., Warszawa, 1975.
Mapa geologiczna Polski, A-Mapa utworów powierzchniowych Polski, arkusz Szczecinek, Mapa podstawowa 1:50000.
Instytut Geologiczny, Wyd. Geol., Warszawa, 1974.
Marcinek, J., 1998: Badania gleboznawcze nad zróżnicowaniem pokrywy glebowej w obrębie powierzchni testowej
Zintegrowanego Monitoringu ŒŚrodowiska Przyrodniczego w Storkowie. W: Zintegrowany Monitoring ŒŚrodowiska
Przyrodniczego. Funkcjonowanie i tendencje rozwoju geoekosystemów Polski, A.Kostrzewski (red.), s. 31-50.
Marcinek, J., 1998: Zróżnicowanie gleb w zlewni Parsęty w aspekcie erozji powierzchniowej. W: Funkcjonowanie
geoekosystemów zlewni rzecznych 1. Œśrodowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie,
ochrona, A.Kostrzewski (red.), s. 167-175.
Ostrowski, K., 1984: Gleby. W: Pobrzeże Pomorskie, B.Augustowski (red.), s. 151-166.
PIOŒ, 1999: Stan czystoœci rzek, jezior i Bałtyku. Biblioteka Monitoringu ŒŚrodowiska. Warszawa.
Piotrowska, I., 1998: Struktura użytkowania ziemi w dorzeczu Parsęty. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni
rzecznych 1. Œśrodowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski
(red.), s. 124-130.
Podział hydrograficzny Polski. 1983: Mapa 1:200000. IMiGW, Warszawa.
Raport o stanie œśrodowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 1997-1998, 1999: WIOŒ, Biblioteka
Monitoringu ŒŚrodowiska, Szczecin.
Stryjakiewicz, T., 1994: Osadnictwo, ludnoœć i pozarolnicza działalnoœć gospodarcza na obszarze zlewni górnej
Parsęty. W: ZMŒP, Stacja Bazowa Storkowo. A.Kostrzewski (red.), Biblioteka Monitoringu ŒŚrodowiska, Warszawa, s.
119-146.
Szpikowski, J., Michalska, G., Kruszyk, R., 1998: Raport Stacji Bazowej Zintegrowanego ŒŚrodowiska Przyrodniczego
Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Storkowie za lata hydrologiczne 1994-1997. W: A.Kostrzewski (Red.)
Zintegrowany Monitoring ŒŚrodowiska Przyrodniczego. Stan geoekosystemów Polski w latach 1994-1997. Biblioteka
Monitoringu ŒŚrodowiska, Warszawa, s. 23-76.
Szulc, H., 1988: Morfogenetyczne typy osiedli wiejskich na Pomorzu Zachodnim. Prace Geograficzne IGiPZ PAN nr
149.
Urząd Gminy w Grzmiącej, 2000: Strategia Rozwoju Gminy Grzmiąca. Grzmiąca.
Witek, T., 1979 (red.): Mapa glebowo-rolnicza; województwo koszalińskie.IUNG, Puławy.
Witek, T., 1981 (red.): Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski wg gmin. IUNiG, Puławy.
Witek, T., Koter, M., 1994: Bonitacja i zagospodarowanie gleb. W: Atlas œŚrodowiska geograficznego Polski, S.
Kozłowski (red.), Dział VI, tablica 36, 37.
Zwoliński Zb., 1987: Stan badań rzek Przymorza w aspekcie geomorfologii fluwialnej. Koszal. Stud. i Mater. 3/4(53):
125-150.
Zwoliński, Zb., 1989: Geomorficzne dostosowywanie się koryta Parsęty do aktualnego reżimu rzecznego. Dokum.
Geogr., 3/4: 1-144.
Żukowski, W., 1988: Rys szaty roślinnej dorzecza Parsęty. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych 1.
Œśrodowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss. 52-63.
3