powtórzenie wiadomości cz. 2.

Lekcja
Temat: O wolność naszą i waszą - powtórzenie wiadomości cz. 2.
1. Następstwa upadku powstania listopadowego - represje cara Mikołaja I.
a) Odebranie konstytucji Królestwu Polskiemu.
b) Likwidacja polskiego rządu, sejmu oraz armii.
c) Wcielanie polskich patriotów do carskiej armii.
d) Konfiskata majątków uczestników powstania.
e) Represje wobec kościoła katolickiego i grekokatolickiego – konfiskata majątków,
zamykanie klasztorów
f) Budowa Cytadeli Warszawskiej – więzienia dla przeciwników władzy rosyjskiej w
Polsce.
g) Zesłania na Syberię.
2. Wielka Emigracja – ruch polityczny i kulturalny będący następstwem upadku
powstania listopadowego. Przejawiał się w licznych wyjazdach przeciwników władzy
carskiej w Polsce na zachód Europy (głownie Francja) i rozwijaniu działalności
politycznej, oraz kulturalno- naukowej Polaków poza ojczyzną.
3. Działalność Wielkiej Emigracji:
a) Działalność kulturalna.
 Literatura: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki
 Muzyka: Fryderyk Chopin
b) Działalność polityczna:
 Uwrażliwianie rządów państwa europejskich na sytuację narodu polskiego,
pozbawionego własnego państwa;
 Przygotowania do podjęcia walki o niepodległość Polski;
 Pomoc materialna i oświatowa dla rodaków w Polsce;
 Walka zbrojna o niepodległość innych narodów (gen. Józef Bem)
4. Przyczyny i okoliczności wybuchu powstania styczniowego
a) Złagodzenie polityki caratu wobec Królestwa Polskiego
 Porażka Rosji w wojnie z Anglią i Francją
 Śmierć cara Mikołaja I (1855.) i objęcie władzy przez Aleksandra II.
 Zezwolenie na powrót do kraju polskich emigrantów i patriotów
b) Działalność organizacji spiskowych
 Dążenie do odzyskania niepodległości
 Organizacja manifestacji patriotycznych
c) Branka.
 Przymusowy pobór do wojska carskiego, którego celem było rozbicie
polskich organizacji spiskowych i sprowokowanie wybuchu powstania w
niedogodnych warunkach.
5. Przebieg powstania styczniowego.
a) 22/23 stycznia 1863 r. – wybuch powstania
b) Wojna partyzancka wynikająca z przewagi liczebnej Rosjan i słabego uzbrojenia
powstańców
 Prowadzenie walki z zaskoczenia
 Małe bitwy i potyczki (około 1200)
 Pomoc ludności cywilnej
c) Działalność konspiracyjna Polaków – państwo podziemne.

Akt uwłaszczenia chłopów wydany przez władze powstańcze (potem także
przez carat) – przekazanie chłopom na własność uprawianej przez nich
ziemi, aby zachęcić ich do powstania.
 Romuald Traugutt – ostatni dyktator powstania. Stracony na stokach
Cytadeli.
d) Jesień 1864 r. – upadek powstania.
6. Skutki upadku powstania styczniowego.
a) Represje carskie.
 Aresztowania i stracenia
 Konfiskaty majątków
 Zesłania na Syberię
b) Likwidacja odrębności Królestwa Polskiego
 Zmiana nazwy na Kraj Nadwiślański
 Kontrola wojskowa
 Inwigilacja (ścisła kontrola) życia społecznego przez policję i
administrację carską
7. Rusyfikacja - próby narzucania Polakom rosyjskiego języka i kultury
(wynarodowienie)
 Prześladowania kościoła katolickiego
 Zakaz działalności polskich organizacji politycznych
 Cenzura publicystyczna (prasa, literatura)
 Wprowadzenie języka rosyjskiego do szkół i urzędów.
8. Germanizacja (zniemczanie) - próby narzucania Polakom niemieckiego języka i
kultury, a także działalność wywłaszczeniowa i kolonizacyjna.
 Język niemiecki w szkołach i urzędach
 Atak na kościół katolicki
 Zakaz polskiej działalności społecznej i politycznej
 Kolonizacja – sprowadzanie osadników niemieckich na ziemie odebrane
Polakom
 Rugi pruskie – wysiedlenia Polaków niepochodzących z zaboru pruskiego.
9. Swobody Polaków w zaborze austriackim (autonomia galicyjska).
a) Możliwość pełnienia urzędów przez Polaków.
b) Istnienie Sejmu Krajowego
c) Działalność polskich organizacji politycznych i społecznych
d) Działalność kulturalna (polskie kina, teatry).
e) Swobodny rozwój polskiej nauki i edukacji.
10. Walka Polaków o zachowanie tożsamości narodowej.
a) Działalność społeczna i gospodarcza
 Zakładanie polskich banków, spółdzielni, kółek rolniczych i gospodarstw
rolnych.
b) Działalność edukacyjna i oświatowa
 Tajne nauczanie języka polskiego i historii Polski (tajne komplety)
 Polskie biblioteki i czytelnie ludowe.
c) Symboliczne przykłady walki o polskość:
 Michał Drzymała – walka z zakazem budowania domów przez Polaków
(wóz Drzymały)
 Strajk dzieci we Wrześni wobec prób wprowadzenia języka niemieckiego
w nauczaniu religii i modlitwie

Rota – utwór literacki Marii Konopnickiej, jako reakcja na brutalną
germanizację Polaków.
11. Przyczyny zawieszenia walki zbrojnej jako jedynej drogi do niepodległości Polski
a) Niepowodzenia zbrojnych powstań narodowowyzwoleńczych i związane z tym
represje zaborców wobec Polaków.
b) Pozytywizm – ideologia II połowy XIX wieku, która w Polsce pod zaborami
przejawiła się w działalności na rzecz harmonijnego rozwoju gospodarczego i
kulturowego społeczeństwa (praca organiczna) oraz w krzewieniu oświaty i
podnoszeniu poziomu życia na wsi (praca u podstaw).
12. „Ku pokrzepieniu serc” – działalność kulturalna, której celem było pokazanie
dawnej potęgi Polski oraz kształtowanie poczucia dumy z przynależności do narodu
polskiego.
a) Jan Matejko (malarstwo):
 Bitwa pod Grunwaldem – zwycięstwo Polaków w bitwie z Krzyżkami
 Batory pod Pskowem – zwycięstwo króla Stefana Batorego w wojnie z
Rosją o Inflanty.
 Hołd pruski – likwidacja państwa krzyżackiego i uzależnienie Prus od
Polski.
b) Henryk Sienkiewicz (literatura)
 Krzyżacy – zwycięska wojna z Krzyżakami z lat 1409 – 1411.
 Trylogia (Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski) – wojny polskie
w XVII wieku z Kozakami, Szwedami, Turkami i Tatarami.
13. Przedstawiciele polskiej kultury i nauki 2. połowy XIX wieku.
a) Stanisław Wyspiański – dramaturg, malarz, architekt. Autor dramatu Wesele.
b) Bolesław Prus – pisarz, dziennikarz. Autor powieści Lalka
c) Stanisław Moniuszko – kompozytor. Twórca opery Halka i Straszny Dwór.
d) Helena Modrzejewska – światowej sławy aktorka
e) Maria Skłodowska – Curie – naukowiec, dwukrotna laureatka nagrody Nobla w
dziedzinie chemii.