Nowy Wiśnicz- Melsztyn– leży na

Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Żabno 2008r.
Nowy Wiśnicz miasto położone na Pogórzu
Panorama Nowego Wiśnicza
Wiśnickim, w południowej części
– w tle panoram Ziemi
powiatu bocheńskiego (8km. od
Bochni), przy drodze wojewódzkiej
nr.965 z Bochni do Limanowej.
Przez Nowy Wiśnicz przepływa
rzeczka Leksandrówka. Miasto liczy
ok. 2582 mieszkańców.
Główną atrakcją turystyczną
miasta jest Zamek Kmitów i
Lubomirskich, będący jedną z
najcenniejszych w Polsce
rezydencji wczesnobarokowych.
Nowy Wiśnicz w całości leży na granicy Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego.
Najcenniejsze jego fragmenty stanowią kompleksy leśne: Bukowiec, tworzący
malowniczy rezerwat z grupą skał oraz Kopaliny.
Ziemia Wiśnicka to teren pagórkowaty, porozcinany płytkimi dolinami. Zalesione
wzgórza
i wzniesienia, pocięte wyżłobieniami czystych potoków i strumyków, duża bariera
klimatyczna tworzona od strony Krakowa przez obszar lasów, sprzyja utrzymywaniu się
przez wiele miesięcy w roku korzystnego klimatu. Malownicze położenie, cenne
zabytki
i czyste powietrze sprzyjają
rozwojowi funkcji turystycznowypoczynkowej regionu.
Dębno – położone jest po
Zamek w Dębnie otoczony parkiem
mającym status rezerwatu przyrody
południowej stronie szosy E4 w
miejscu, gdzie płaski teren Niziny
Sandomierskiej przechodzi łagodnie
w pagórkowaty krajobraz Pogórza
Karpackiego. Wieś ma malowniczy i
urozmaicony wygląd, z kolorową
siatką pól i zespołami zieleni
wysokiej skupionej wzdłuż dróg. Na
tym terenie wybijają się dwie
dominanty, które tworzą: na
pierwszym planie niższe wzniesienie
z zamkiem, a na dalszym wyższe
kościołem.
Melsztyn – leży na
49053’N i na 20046’E, na lewym
brzegu Dunajca, 3km od Zakliczyna.
Jest to mała miejscowość licząca
ok.200 osób. Położona jest w
malowniczej okolicy przy drodze
W drodze do ruin zamku w Melsztynie
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”
1
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Żabno 2008r.
nr.980. Miejsce to słynie w Polsce z górującymi nad nią ruinami średniowiecznego
zamku Spicymirów.
Zamek melsztyński wzniesiony został na krawędzi jednego ze wzgórz zamykających
od północy rozległą w tym miejscu dolinę Dunajca. Dolina Dunajca jest granicą
pomiędzy Pogórzem Wiśnickim (na którym wznoszą się ruiny zamku w Melsztynie), a
Pogórzem Rożnowskim. Stoki wzgórz pokryte są przeważnie lasami liściastymi.
Czchów – (49 50’N, 20 41’E), miasto położone przy drodze krajowej nr75
0
0
Brzesko-Krynica Zdrój, nad Dunajcem i sztucznym zbiornikiem-Jeziorem Czchowskim
na wysokości 232m n.p.m.
Miasto Czchów liczy ok.2200 mieszkańców. Dla całego regionu spełnia rolę
głównego ośrodka administracyjno-usługowo-kulturalnego.
Nad Jeziorem Czchowskim i Rożnowskim zachowały się ruiny wielu zamków.
Zamek w Czchowie był jednym z najstarszych zamków królewskich, strzegących
traktu handlowego prowadzącego na Węgry. Do dziś zachowała się wysoka na 28m
wieża, która pełniła rolę strażnicy, kontrolując dolinę Dunajca. Nad Jeziorem
Czchowskim położony jest również zamek Tropsztyn we wsi Wytrzyszczka z przełomu
XIII i XIV w.
Baszta zamku w Czchowie
Jezioro Czchowskie utworzono w celu wyrównywania
odpływów wody z Jeziora Rożnowskiego. Jego powierzchnia wynosi 364ha, a
szerokość dochodzi do 650m. Zapora betonowa ma 16m wysokości.
Jezioro Rożnowskie ma kształt litery S, 22 km długości i 1 km szerokości.
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”
2
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Żabno 2008r.
Linia brzegowa wynosi 56km a pojemność akwenu wynosi 190 mln m3. Znajduje się
na nim malownicza wyspa Grodzisko nazywana Małpią Wyspą.
Jezioro Rożnowskie i Czchowskie położone są wśród lesistych wzniesień Pogórza
Rożnowskiego i Wiśnickiego na Dunajcu. Pełnią one funkcje:
- przeciwpowodziową (polega na wyrównywaniu przepływów i ochronie dna dolin
przed powodziami, zmniejszenie fali powodziowej Dunajca i Wisły),
- energetyczną(wykorzystanie wody do produkcji energii elektrycznej oraz
regulowanie dobowych wahań przepływów, wywołanych pracą elektrowni Rożnów,
- zaopatrzenia w wodę,
- rekreacyjno-turystyczną,
- żeglugową(wyrównując przepływy zbiorniki umożliwiają spływ na Dunajcu i żeglugę
na Wiśle poniżej ujścia Dunajca).
Jezioro Rożnowskie
Jezioro
Rożnów – 49 46’N, 20 42’E, leży nad Jeziorem Rożnowskim, na wysokości
0
0
338m n.p.m. na Pogórzu Rożnowskim. Liczy 1800 mieszkańców.
Walorów turystycznych tej miejscowości nadaje Jezioro Rożnowskie, 50 metrowa
zapora ruiny zamków Zawiszy.
Skałki Rożnowskie tworzą skupisko kilkunastu skał zbudowanych z piaskowców
ciężkowickich (obszar fliszu karpackiego). Większość skałek Rożnowskich tworzy
długa na ok.250metrów grzęda skalna. Ciągnie się ona z północnego-wschodu na
południowy-zachód. W skałkach tych tworzą się jaskinie np. w Rożnowie- jaskinia
osiągająca 110 m głębokości. Jaskinia jest bardzo sucha. Występują tam dwa
gatunki nietoperzy: podkowiec małyi podkowiec duży.
Dolina Dunajca ,w którym położone są omawiane miejscowości to miejsce
tradycyjnej uprawy fasoli zwane ”Fasolową Doliną”. Ciągnie się ona po obu stronach
rzeki od zapory
w Czchowie, aż do Wisły. Utworzone przez rzekę mady rzeczne pozwalają na
uzyskanie obfitych plonów dochodzących nawet do 3ton fasoli z ha.
Ciężkowice – miasteczko położone ok. 40 km na południe od
Tarnowa, przy linii kolejowej Tarnów-Nowy Sącz i drodze nr977 w kierunku Grybowa.
Ciężkowice leżą na łagodnych wzgórzach Pogórza Ciężkowickiego, na prawym
brzegu rzeki Białej. Miasteczko stanowi interesujący przykład starego budownictwa w
obrębie rynku (domy drewniane z podcieniem) i rozchodzącymi się z jego rogów
ulicami, z usytuowanym pośrodku ratuszem XVIII i XIX w.
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”
3
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Żabno 2008r.
Na południe od centrum Ciężkowic (około 700 m), na północno-zachodnich
stokach wzniesienia „Skała”(365m n.p.m.) położony jest rezerwat przyrody
nieożywionej „Skamieniałe Miasto”.
Skałki występujące w rezerwacie zbudowane są z porowatego piaskowca
gruboławicowego zwanego „ciężkowickim”, ponieważ w Ciężkowicach znajduje się
największe skupisko tego typu skał.
Piaskowiec Ciężkowicki jest zwięzłą,
osadową skałą okruchową,
powstałą w skutek scementowania
ziaren piasku. Głównymi składnikami
okruchowymi są: kwarc, skalenie,
łyszczyki, glaukonit, okruchy skał,
minerały ciężkie(np. rutyl, cyrkon,
turmalin), szczątki organiczne i
materiał wulkaniczny. Spoiwem jest
np. krzemionka, węglany, minerały
ilaste, fosforany i związki żelaza.
Piaskowiec ten w odróżnieniu od
innych skał tego typu jest
zbudowany z grubych ziaren - stąd
gruboziarnisty. Jest stosunkowo mało
odporny na wietrzenie i erozję,
dlatego pojedyncze bloki mogą
przybierać najróżniejsze formy i
niemal bajkowe kształty.
Pod względem geologicznym obszar
Ciężkowic i okolic leży w obrębie
fliszu karpackiego. Najstarsze utwory
fliszowe pochodzą z kredy górnej, a
najmłodsze z eocenu dolnego. Dla
fliszu karpackiego charakterystyczne
jest występowanie naprzemianległe
ułożonych ławic piaskowcowych i
zlepieńców oraz łupków ilastych i
Skały Pogórza
wapnistych. Skały te pojawiły się już
około 30mln lat temu w erze
kenozoicznej jako potężne bloki
skalne, których grubość dochodzi
nawet do około 1000 metrów.
Długotrwałe działanie czynników atmosferycznych spowodowało podział niegdyś
litej skały na pojedyncze bloki, które z kolei przybrały charakter ostańców o
malowniczych formach.
Najciekawsze formy można oglądać w rezerwacie „Skamieniałe Miasto”. Rozrzucone
na wzgórzu małe i duże formy skalne sprawiają wrażenie ruin dawnego grodu.
Niektórym nadano zwyczajowe nazwy: „Skałka z krzyżem”, „Grzybek”, „Baszta
Paderewskiego”, „Piramidy”, „Borsuk”, „Warownie”, „Grunwald”, „Ratusz” i
„Czarownica”.
Obszar Ciężkowic i okolic pod względem topograficznym jest ilość jednolity.
Wierzchowiny utrzymują się w przedziałach 340-400m n.p.m.
Między Białą a Dunajcem występuje najwyższe wzniesienie terenu sięgające 514m
n.p.m.. Doliny charakteryzują się stromymi zboczami. Dolina Białej jest głęboką doliną
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”
4
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Żabno 2008r.
z wykształconymi poziomami teras:
- terasy zalewowe 1-3m
- terasy nadzalewowe 4-6m
Wyższe poziomy teras:
- od kilku do 20 m- w bardzo niewielkich fragmentach,
- ok. 40 m- leży na niej centrum Ciężkowic.
Urozmaicona rzeźba terenu sprzyja powstawaniu procesów morfologicznych.
Powszechne jest tu występowanie osuwisk, złazisk i innych ruchów masowych.
W okolicach Ciężkowic występuje złoża: piaskowców grubo i średnioziarnistych,
żwirów oraz wody siarczkowe, które mogą być wykorzystane do zabiegów
kąpielowych lub kuracji pitnej.
Skutkiem budowy geologicznej i ukształtowania terenu są występujące tu gleby,
głównie gleby brunatne, bielicowe, opadowo-glejowe oraz mady.
Łagodny klimat o rekordowej liczbie dni słonecznych sprawia, że w okresach letnich
studnie wysychają. Dla poprawy zaopatrzenia mieszkańców w wodę, wybudowano
dwa główne zbiorniki wód podziemnych. Lesistość w Gminie Ciężkowic jest nieco
wyższa od średniej krajowej, wynosi 29,3%.
Grunwald – słynna skała
zbudowana z piaskowca
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”
5
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Żabno 2008r.
Kąśna Dolna – wieś położona na 49046’53’’N i 20055’59’’E w gminie Ciężkowice u
ujścia Jastrzębianki do Białej. Przez Kośną Dolną biegnie linia kolejowa nr96 TarnówLeluchów. W miejscowości tej znajduje się dworek z parkiem, który należał do
Ignacego Paderewskiego.
Park w Kąśnej
D l j
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”
6