„Wpływ bodźców podprogowych zawartych w internetowym
Transkrypt
„Wpływ bodźców podprogowych zawartych w internetowym
Piotr M. abuz „Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców” Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) Abstrakt. Od blisko 50 lat tj. od dnia przeprowadzenia pierwszego eksperymentu o pod u komercyjnym, temat oddzia ywania bod ców podprogowych budzi wiele kontrowersji, jest cz sto demonizowany, obrasta mitami i niezrozumieniem. W szczególno ci ma to miejsce w kontek cie praktycznych zastosowa bod ców podprogowych „komercyjnych” (na przyk ad w marketingu i reklamie). Przeprowadzone badanie mia o na celu sprawdzenie czy i w jakim zakresie mo liwe jest wp ywanie za pomoc bod ców podprogowych na postaw , zachowania oraz decyzje (i ich trwa w czasie) podejmowane przez ytkowników internetu. Eksperyment ten, by nie tylko prób potwierdzenia zwi zku „bodziec podprogowy – zmiana zachowania”, ale tak e prób zmierzenia si y i trwa ci w czasie takiego zwi zku. Badacz za Badanie , i zwi zek ten istnieje oraz, e jest on wzgl dnie trwa y. przeprowadzono na grupie 967 u ytkowników internetu podzielonych losowo na trzy grupy (jedna kontrolna oraz dwie eksperymentalne), których zadaniem by o wype nienie niezwykle nu cej i uci liwej ankiety internetowej. Uzyskane wyniki nie potwierdzi y hipotezy badawczej (istotno statystyczna p=0,592) – bod ce podprogowe emitowane na stronach internetowych nie wp yn y na zachowania osób bior cych udzia w badaniu. 2 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) Wst p teoretyczny. Celem badania jest odpowied na pytanie: czy – i je li tak – to w jakim stopniu bod ce podprogowe ukryte w przekazie reklamowym na stronach serwisów internetowych mog yby mie wp yw na decyzje dokonywane przez adresatów przekazu. Pierwszym znanym „badaniem” dotycz cym oddzia ywania bod ców podprogowych by o badanie przeprowadzone jesieni 1957 roku, kiedy to widzowie jednego z kin w Fort Lee obejrzeli film z wmontowanymi klatkami filmowymi zawieraj cymi komunikaty maj ce sk oni widzów do wzmo onego zakupu pop- cornu i coca-coli. Klatki filmowe z przekazem reklamowym miga y zbyt szybko, aby mo na je by o dostrzec a jednak – jak wówczas twierdzili autorzy eksperymentu zanotowano 50% wzrost sprzeda y w ten sposób reklamowanych produktów (Zimbardo, Leippe 2004). Chocia po latach okaza o si , i informacje na temat wyników tego eksperymentu by y nieprawdziwe (Weir, 1984) to jednak to w „badanie” sta o si nie kamieniem milowym w szczególno ci, je li chodzi o reakcje spo eczne na przekaz podprogowy. Zanim jeszcze przeprowadzono jakiekolwiek inne badania w USA wprowadzono zakaz stosowania przekazów podprogowych w reklamie. Kolejne lata przynios y szereg rzetelnych bada , w których badacze starali si odpowiedzie na pytanie czy przekaz podprogowy mo e mie wp yw na postaw nie wiadomych niczego odbiorców tego przekazu. Jednym z pierwszych i najwa niejszych bada w tym zakresie by eksperyment w trakcie, którego uczestnikom eksperymentu prezentowano przez milisekund obiekty b ce bod cami (nieregularne o miok ty). By to czas zbyt krótki, aby mo na by o bodziec zauwa (Kunst-Wilson i Zajonc, 1980). W dalszej cz ci eksperymentu te miok ty prezentowano ponownie. Tym razem przez czas wystarczaj cy, aby je zauwa (1 s.). W trakcie tej ekspozycji prezentowano tak e o miok ty, których wcze nie nie prezentowana w sposób podprogowy. Uczestnikom badania zadano pytanie, który z prezentowanych wielok tów podoba im si bardziej. Okaza o si , ze prezentowane wcze niej o miok ty podoba y si bardziej ni te, które nie by y 3 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) prezentowane podprogowo (Zimbardo i Leippe, 2004). Zajonc nazywa to zjawisko paradygmatem torowania (priming) a opisywane bod ce bod cami toruj cymi (za: Doli ski, 2003). Wyników powy szego eksperymentu nie mo na uogólnia na sytuacje komercyjno-reklamowe z dwóch powodów. Po pierwsze bod ce podprogowe w tym eksperymencie by y izolowane a wi c podawane w rodowisku skrajnie odmiennym od rodowiska, w którym podawana jest typowa reklama np. wizualna gdzie widz „bombardowany” jest z onymi tre ciami audiowizualnymi. Po drugie jedynym, co udowodni y to fakt, e w wyników ich oddzia ywania jedyne, co nast pi o, to pojawienie si u osób badanych sympatii do tych w nie bod ców. Nie mo na te pomija faktu, i eksperyment bada zachowania jego uczestników bezpo rednio po jego zako czeniu. W typowej sytuacji reklamy audiowizualnej chodzi natomiast o wzgl dnie trwa e zmiany postaw a wi c sytuacje, w których zawarto ew. bod ca podprogowego „programuje” umys odbiorcy na okre lone zachowania w chwili ponownego pojawienia si tego bod ca np. decyzja o wyborze proszku do prania konkretnej marki, której nazwa/logo prezentowana by aby podprogowo. Takich sytuacji wy ej opisany eksperyment nie uwzgl dnia . (Zimbardo i Leippe, 2004). A wi c czy mo na powiedzie , e przekazy podprogowe mog mie wzgl dnie trwa y wp yw na nasza postawy i czy przekaz podprogowy oddzia uje skutecznie, je li podawany jest w formie „koktajlu” z innym, wiadomie percepowanym przekazem? Na to pytanie odpowiedziano w szeregu bada . Wszystkie one potwierdzi y fakt, e bod ce podprogowe oddzia uj na nas tak e wówczas, gdy podawane s równolegle z innymi bod cami, które anga uj nasze zasoby uwagi. W jednym z takich bada uczestnikom prezentowano w sposób podprogowy s owa o adunku emocjonalny równolegle z „maskuj cym” bod cem odbieranym przez uczestników badania w sposób wiadomy (Greenwald, Klinger, Liu, 1989). Wyniki udowodni y, e przekaz podprogowy prezentowany cznie z silniejszymi przekazem analizowanym wiadomie ma istotny wp yw na odbiorców przekazu. S one bod cami toruj cymi atwiaj cymi powstawanie okre lonych emocji w chwili pó niejszego kontaktu 4 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) osoby poddanej oddzia ywaniu przekazu podprogowego z tym lub podobnym bod cem. To jednak ci gle ma o, aby mo na by o powy sze wyniki wykorzysta w jakikolwiek sensowny sposób przy tworzeniu skutecznie dzia aj cych przekazów reklamowych zawieraj cych bod ce podprogowe. ostatecznych i mocnych dowodów na to, wzgl dnie trwa zmian zachowania To, czego brakuje, e takie bod ce mog ich odbiorców. Co to spowodowa prawda zosta o przeprowadzone badanie w trakcie którego uczestnicy wykonuj c kilka zada warto ciuj cych cz ciej zgadzali si publicznie z podstawionym uczestnikiem bada , którego twarz by a im wcze niej prezentowana w sposób podprogowy ni z uczestnikiem, którego twarz nie by a prezentowana podprogowo ale efekt ten by zbyt s aby aby wyci ga zbyt daleko id ce wnioski. Potwierdzi prawdopodobnie daje si zaobserwowa jedynie, e pewien zwi zek mi dzy zachowaniem polegaj cym na wykonywaniu prostych czynno ci a stanem emocjonalnym b cym wynikiem oddzia ywania bod ców podprogowych (Bornstein, 1987). Badanie, które zosta o przeprowadzone mia o na celu wyra ne wykazanie, i taki zwi zek rzeczywi cie istnieje i po raz kolejny potwierdzi fakt, i maj one tak e wp yw na ogólne reakcje adresatów bod ców podprogowych. Po raz kolejny bowiem kilka bada wykaza o, e bod ce podprogowe mog wp ywa na oceny innych bod ców (Bargh i Petromonaco, 1982). Badanie, w którym za pomoc tachystoskopu (urz dzenia s badania pami ci, uwagi, spostrzegawczo ci itp., z mo liwo ci cego do kontrolowania reakcji badanych osób na bardzo szybko zmieniaj ce si obrazy, symbole, s owa. ), prezentowano parami s owa nacechowane emocjonalnie (w jednej grupie pozytywnie w drugiej negatywnie) po lewej lub prawej stronie punktu ostro ci przez czas na tyle krótki, aby niemo liwe by o wykrycie ich znacze , wykaza o e mia y one wp yw na ocen bod ców prezentowanych pó niej tj. ocen zachowa innych ludzi. Grupa uczestników badania, w której pary s ów nacechowane by y emocjami pozytywnymi: „szczero ”, „prawo ” ocenia a zachowania innych osób w sposób nacechowany pozytywnie, druga grupa za , której prezentowana w sposób podprogowy pary s owa nacechowane emocjami negatywnymi np.: „z ”, „arogancja”, „wrogo ” te same zachowania innych osób ocenia y negatywnie (Erdley i D’Agostino, 1988). 5 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) Podobny efekt uzyskano w badaniu gdzie s owa odnosi y si nie do cech a do stereotypów oddawanych przez epitety: „czarnuch”, czarni”; miejsca: „Afryka”, „getto”, czy cechy: „atletyczni”, „biedni”, itd. (Devine, 1989). Bia ym uczestnikom podawano te s owa w formie bod ców podprogowych toruj cych. Okaza o si , ze uczestnicy, który otrzymali podprogowo du czyzn dawk stereotypów oceniali czarnego jako bardziej wrogiego ni ci biali, którzy otrzymali mniejsz dawk stereotypów lub nie otrzymali jej wcale. Oba powy sze badania wskazuj jak boki wp yw na s dy mog mie przekazy podprogowe. Z punktu widzenia przekazów reklamowych powy sze badania dawa y wi c pewne przes anki (które sprawdzane by y w badaniu) do stwierdzenia, i mo liwe jest stworzenie takiego przekazu reklamowego na stronach internetowych zawieraj cego bod ce podprogowe, który b dzie mia y wp yw na postaw i zachowania jego odbiorców. Metoda. Zmienne Zmienna zale na – podatno (wyst powanie lub nie oraz si na dzia anie bod ca podprogowego bod ca). Zmienna niezale na – bodziec podprogowy emitowany na stronach www. Zmienne zak ócaj ce – b dy emisji bod ców toruj cych wynikaj ce z przyczyn technicznych (np. cza internetowe o zbyt ma ej pr dko ci, dne dzia anie skryptów wy wietlaj cych animacje wynikaj ce ze zbyt ubogiej konfiguracji komputera osoby bior cej udzia w badaniu). Pytanie badawcze Czy i w jakim stopniu emisja bod ców podprogowych wp ywa na zachowania osób podlegaj cych dzia aniu tych bod ców? 6 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) Hipotezy Hipoteza badawcza: grupach (ilo rednie ilo ci zdobytych punktów w poszczególnych wype nionych stron ankiety) s ró ne i ró nice te s istotne statystycznie. Osoby badane. Przebadano 967 losowych po rednictwem og osze zaproszeni do badania za na stronach serwisów internetowych i bezp atnych newsletterów. Poniewa p stosuje si internautów i wiek nie ma znaczenia dla wyników badanie nie adnego podzia u w tym wzgl dzie. Ka dy z uczestników badania b dzie bra w nim udzia „on-line” Badanych podzielono losowo na trzy grupy (kontroln oraz dwie eksperymentalne). Materia y. Badanie zosta o przeprowadzone na stronach - specjalnego w tym celu stworzonego - serwisu internetowego znajduj cego si pod adresem www.hipnomarketing.pl. W chwili wchodzenia na strony serwisu potencjalny uczestnik badania by losowo przydzielany do grupy kontrolnej lub do jednej z dwóch grup eksperymentalnych. Nast pnie w zale no ci od przydzia u kierowany by na odpowiedni wersj serwisu. Ka da z wersji sk ada a si z trzech cz ci tj.: Cz I to cz wprowadzaj ca (jednakowa dla ka dej z grup uczestników), z której uczestnik dowiaduje si o mo liwo ci otrzymania fragmentu szkolenia „Hipnotyczny Marketing”. W cz ci tej zach cany by tak e do wzi cia udzia u w „pewnym” badaniu dot. preferencji, jakie przejawiaj konsumenci w podejmowaniu decyzji dot. zakupów ró nych produktów i us ug (podany cel badania jest celem maskuj cym). 7 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) Tekst cz ci pierwszej: „W jaki sposób bezp atnie otrzyma Marketing" w formie pliku mp3?”? pierwsz cz warsztatu "Hipnotyczny Dzi kuje za skorzystanie z zaproszenia. Zanim przejdziesz dalej, aby otrzyma ca kiem bezp atnie obiecany fragment warsztatu w formie pliku mp3 to chcia bym aby wiedzia /wiedzia a, e przechodz c na nast pn stron (klikaj c na button "TAK! Zgadzam si ") we miesz tym samym wirtualny udzia w pewnym niezwykle ciekawym eksperymencie realizowanym przez studenta Wy szej Szko y Psychologii Spo ecznej a dotycz cym preferencji, jakimi kierujemy si przy podejmowaniu decyzji dotycz cych kupowania ró nych produktów lub us ug. Je li nie chcesz bra w nim udzia u po prostu opu t stron . Je li uwa asz, e jednak warto kliknij w przycisk poni ej.” Cz II to cz , w której uczestnik badania kierowany by (zgodnie z losowanie dokonanym w chwili wchodzenia na strony serwisu) na jedn z trzech wersji strony: dla grupy kontrolnej, dla grupy eksperymentalnej I lub dla grupy eksperymentalnej II. We wszystkich trzech przypadkach „jawny” tekst, który widzia uczestnik na stronie internetowej jest tekstem perswazyjnym zach caj cym go do wzi cia udzia u w dalszej cz ci badania. Tekst w cz ci II badania: „Skoro tutaj jeste to znaczy, e interesuje Ci skuteczna perswazja i wywieranie wp ywu w tekstach reklamowych (w e-mailach, na stronach www, w og oszeniach i ofertach handlowych). Dobrze trafi ! Juz za chwil b dziesz móg pobra fragment warsztatu "Hipnotyczny Marketing" w formie pliku mp3. Zanim jednak podam informacj , dzi ki której ci gniesz plik to mam do Ciebie pro . Oto ona: poniewa zajmujemy si kwestiami dotycz cymi preferencji jakimi ludzie kieruj si dokonuj c zakupów w internecie chcia bym Ci prosi aby wzi /wzi a udzia w eksperymencieankiecie dotycz cej tych preferencji. Twoim zadaniem b dzie wybranie tych preferencji, którymi Twoim zdaniem kieruj si inni decyduj c si na zakup okre lonego towaru lub us ugi (jak widzisz w ankiecie nie b dziesz ujawnia jakichkolwiek informacji, które dotycz Ciebie). Poniewa ufam Ci i g boko wierz w to, e spe nisz moj pro prezent dla Ciebie: aby otrzyma informacje w jaki sposób ci gn oto ju teraz obiecany e-booka wy lij pusty e-mail na adres: [email protected] Po chwili otrzymasz e-mail z linkiem do pliku i kilkoma ciekawymi informacjami na temat reklamy podprogowej. Mamy nadziej i gor co Ci o to prosz aby wzi udzia w naszym eksperymencie i wyrazi /wyrazi a zgod na udzia w ankiecie”. 8 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) W wersjach dla grup eksperymentalnych na stronach emitowany by albo „wspomagaj cy” bodziec podprogowy (s owo TAK oraz u miechni ta emotikona) albo tez podprogowy bodziec „hamuj cy” (s owo NIE oraz smutna emotikona) wyra enie zgody na dalszy udzia w badaniu. Cz III to cz fikcyjn ankiet , któr dotycz stanowi o kilkana cie kolejnych stron www z preferencji konsumentów. Ankieta zbudowana by a w taki sposób, aby jej wype nianie by o m cz ce i nu ce. Dla uczestników z grupy kontrolnej w ca ym badaniu wy wietlane by y strony niezawieraj ce bod ców podprogowych. Dla uczestników z grup eksperymentalnych ka da ze stron w tej cz ci zawiera a bodziec podprogowy („wspomagaj cy” lub „hamuj cy” w zale no ci od przyporz dkowania do grupy). Do pomiaru zmiennej zale nej u ywany by system statystyk oferowanych przez wyspecjalizowany serwis znajduj c si pod adresem: www.indextools.com. Pomiar obejmowa ilo uczestnik badania (za ka liczba stron tym stron serwisu, które „odwiedzi” ka dy unikalny stron badany otrzymywa jeden punkt). Im wi ksza wi ksza si a oddzia ywania wspomagaj cego bod ca podprogowego, im mniejsza liczba odwiedzonych stron tym wi ksza si a oddzia ywania bod ca „hamuj cego” (porównanie odbywa si b dzie wzgl dem ilo ci stron odwiedzanych przez uczestników badania z grupy kontrolnej). 9 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) Procedura. Rys.1. Schemat procedury badania. Potencjalny uczestnik badania po wej ciu na pierwsz internetowego na stronach, którego obywa si stron serwisu badanie informowany by o mo liwo ci otrzymania darmowego fragmentu szkolenia a tak e o tym, i wej cie 10 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) na kolejne strony serwisu oznacza zgod na wzi cie udzia u w badaniu. Na tej samej stronie podawany by tak e fikcyjny, maskuj cy cel badania. Po wyra eniu zgody (i klikni ciu w odpowiedni przycisk) uczestnik badania przenoszony by w sposób losowy (tu nast powa o przyporz dkowanie do grupy kontrolnej oraz do grup eksperymentalnych) na kolejn stron serwisu. Uczestnicy przyporz dkowani do grupy kontrolnej trafiali na stron , na której brak by o bod ców podprogowych, uczestnicy grup eksperymentalnych na stron , na której emitowane by y (odpowiednie dla ka dej grupy) bod ce podprogowe. Dla wszystkich grup strona zawiera a te same informacje tj. wskazówki dotycz ce procedury pobrania darmowego fragmentu szkolenia oraz pro w eksperymencie polegaj cym na wype nieniu ankiety dot. o udzia preferencji konsumenckich (cel maskuj cy). Po wyra eniu zgody na wype nienie ankiety (a tym samym na dalszy udzia w badaniu) uczestnik przenoszony by na strony z fikcyjn ankiet (ca y czas w ramach tej samej grupy kontrolnej lub eksperymentalnych). Kolejne strony z ankiet w zale no ci od tego, dla jakiej grupy s przeznaczone zawiera y lub te nie bod ce podprogowe. Po zako czeniu wype niania wszystkich cz ci ankiety lub te w chwili wcze niejszego opuszczenia stron serwisu uczestnikowi wy wietlana by a strona z wyja nieniem w ciwego celu badania i jego opisem. 11 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) Wyniki badania. W badaniu mierzona by a ilo stron ankiety, jakie zosta y wype nione przez ka dego uczestnika badania w poszczególnych grupach. Za ka uczestnik badania otrzymywa wype nion stron jeden punkt. Uzyskane w ten sposób wyniki (zale no ci mi dzy zmiennymi) opracowane zosta y przy pomocy jednoczynnikowej analizy wariancji (procedura ANOVA, pakiet SPSS). Wykres 1. Warto ci rednich liczb wype nionych stron ankiety w poszczególnych grupach Na wykresie 1 przedstawiono wyniki w: grupie kontrolnej – rednia liczba wype nionych stron ankiety: 15,8 (brak emisji bod ców podprogowych), I grupie eksperymentalnej „hamulec” - rednia liczba wype nionych stron ankiety: 16,3 (emisja „zniech caj cego” bod ca podprogowego) 12 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) II grupie eksperymentalnej „zach ta” - rednia liczba wype nionych stron ankiety:: 16,2 (emisja „zach caj cego” bod ca podprogowego). Obserwowane ró nice s minimalne a warto ci statystki F przedstawiaj si nast puj co: F(2,964)=0,525; p=0.592 (brak istotno ci statystycznej). Dyskusja wyników. Minimalne ró nice w redniej ilo ci stron w poszczególnych grupach ju na wst pie dawa y przes anki do wyci gni cia wniosku o mo liwo ci odrzucenia hipotezy badawczej. Uzyskane warto ci jednoznacznie wskazuj , statystyki F (brak istotno ci na poziomie 0,05) e rednie ilo ci zdobytych punktów w poszczególnych grupach s takie same. Tym samym hipotez zak adaj istnienie wp ywu bod ców podprogowych na zachowania osób, które podlegaj takim bod com nale y odrzuci . Przeprowadzone badanie wykluczy o mo liwo oddzia ywania podprogowego poprzez emisje bod ców toruj cych na u ytkowników Internetu. Wykluczenie to, bior c po uwag prostot zastosowanych bod ców (m.in. ideogramy u miechni tej lub zasmuconej twarzy) w porównaniu z bod cami stosowanymi np. w eksperymencie przeprowadzonym w trakcie opisywanego ju seansu filmowego w Fort Lee, jest mocn przes ank do poddania w w tpliwo tezy o mo liwo ci wp ywania skomplikowanych bod ców podprogowych na zachowania osób poddawanych dzia aniu takich bod ców. Zastosowanie w badaniu – obok ideogramów – prostych znaczeniowo i „graficznie” s ów „TAK” lub „NIE” utwierdza nas jeszcze w tych w tpliwo ciach. Z kolei porównywalno - pod wzgl dem z ono ci - zastosowanych ideogramów z wielok tami stosowanymi w opisywanych w tym raporcie badaniach nad bod cami toruj cymi, sk ania ku wnioskowaniu, i granic oddzia ywania przekazu podprogowego jest li i jedynie pewien wp yw na postaw i procesy poznawcze. A i to w ograniczonym czasie i zakresie. 13 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) Reasumuj c: uzyskane wyniki, przede wszystkim. ze wzgl du na brak replikacji badania, nie przes dzaj jednoznacznie o niemo no ci stosowania bod ców podprogowych we wp ywaniu na zachowania ludzi im podlegaj cych. Daj jednak uzasadnione powody, aby w takie oddzia ywanie w tpi . 14 Wp yw bod ców podprogowych zawartych w internetowym przekazie reklamowym na zachowania jego odbiorców autor: Piotr M. abuz – Yans Cron Consulting Group sp. z o.o. (www.yanscron.pl) Bibliografia Bargh, J.A., Pietromonaco, P. (1963). Automatic information processing and social perception: The influence of trait information presented outside of conscious awareness on impression formation. Journal of Personality and Social Psychology 63, 437-449. Bornstein, R.F., Leone, D.R., Galley D.J. (1987). The generalizability of subliminal mere exposure effects: Influence of stimuli perceived without awareness on social behavior. Journal of Personality and Social Psychology 53, 1070-1079 Devine, P.G.(1989), Stereotypes and predjudice: Their automatic and controlled components Journal of Personality and Social Psychology, 56, 5-18 Doli ski, D. (2003). Emocje, poznanie i zachowanie. W Strelau, J. (red.), Psychologia – podr cznik akademicki t.2. 373-374 Erdley, C.A., D`Agostino, P.R. (1988). Cognitive and affective components of automatic priming effects. Journal of Personality and Social Psychology, 54, 741-747 Greenwald, A.G., Klinger, M.R., Liu, T.J. (1989). Unconscious processing of dichoptically masked words. Memory & Cognition, 17, 35-47. Kunst-Wilson, W.R. (1980). Zajonc, R.B., Affective discrimination of stimuli that cannot be recognized. Science, 207, 557-58. Weir, W. (1984). Another look at subliminal “facts”, Advertising Age, 46. Zimbardo, P.G., Leippe M.R. (2004). Psychologia Zmiany postaw i wp ywu spo ecznego, Pozna : Zysk i S-ka Wydawnictwo. 15