skały, tektonika, procesy endogeniczne – zadania

SKAŁY, TEKTONIKA, PROCESY ENDOGENICZNE – ZADANIA
1.Oznacz literą P tylko te zdania, których prawdziwość potwierdza załączony poniżej
rysunek.
A) W wyniku wietrzenia skał magmowych mogą utworzyć się skały osadowe okruchowe. …………..
B) Skały metamorficzne mogą powstać ze skał magmowych po ich uprzednim przetopieniu. …………….
C) Ze skał metamorficznych mogą powstawać skały osadowe……………
D) Procesowi diagenezy podlegają zarówno skały osadowe jak i wylewne ……………
2. Na poniższym wykazie wskaż skały, które powstają wskutek:
a. powolnej krystalizacji magmy w głębi Ziemi
b. nagromadzenia luźnego osadu w postaci rozdrobnionych składników skalnych
c. reakcji wytrącania soli z wody
1) andezyt ………..
9) granit …………
17) porfir …………
2) bazalt ……….
10) ił …………..
18) sjenit …………..
3) brekcja ……….
11) kwarcyt …………
19) sól kamienna……
4) dolomit ………..
12) less ………….
20) torf ……………
5) gabro …………
13) łupek krystaliczny ………..
21) wapień …………
6) gips ………..
14) marmur ………….
22) węgiel kamienny..
7) glina ……….
15) piasek ………..
23) zlepieniec ………
8) gnejs ……….
16) piaskowiec …………
24) żwir …………
3. Do nazwy skały dobierz region Polski, w którym ona występuje.
a) granit
b) piaskowiec
c) sól kamienna
d) ropa naftowa
A) Kujawy
B) Pomorze Zachodnie
C) Przedgórze Sudeckie
D) Pojezierze Mazurskie
E) Beskidy
1
4. Po opisie rozpoznaj skałę.
a) Jest to skała magmowa zasadowa, grubokrystaliczna o czarnej lub
ciemnozielonej barwie.
b) Jest to skała osadowa pochodzenia chemicznego, choć może również powstawać na
drodze sedymentacji materiału organicznego. Skała o jasnej barwie, czasem
zabarwiona na różne odcienie
5. Wskaż różnice w budowie skorupy ziemskiej pod kontynentami i oceanami.
Skorupa kontynentalna
Skorupa oceaniczna
Grubość skorupy
Gęstość skał
Rodzaj skał
6 . Wybierz prawidłową odpowiedź :
I.Astenosfera to :
Najbardziej zewnętrzna Plastyczna część
Plastyczna część
Dolna część skorupy
część płaszcza górnego
litosfery
płaszcza górnego
ziemskiej .
Ziemi .
Ziemi .
II. Bezpośredni dostęp człowieka w głąb Ziemi jest niemożliwy ze względu na wzrastające
wraz z głębokością :
Ciśnienie i wody
Ciśnienie i
Ciśnienie ,
Temperaturę i
podziemne
temperaturę
temperaturę i
twardość skał .
twardość skał
III. Prądy konwekcyjne materii zachodzą pod wpływem :
Ściskania materii
Różnic temperatury w Istnienia „gorących i
Pionowych
pomiędzy
obrębie warstwy i jej zimnych plam „ w
ruchów litosfery
zderzającymi się
plastyczności
przekroju Ziemi”
płytami litosfery
IV. Teoria tektoniki płyt zakłada :
Istnienie dolin
Istnienie w obrębie
Istnienie w obrębie Istnienie prądów
ryftowych w
litosfery
astenosfery
konwekcyjnych w
najmłodszych górach przemieszczających się ruchomych płyt
jądrze Ziemi
świata
płyt
V. Strefa ryftowa jest to :
Obszar kurczenia się Obszar lądowy, na
Obszar oceaniczny , na Obszar
skorupy ziemskiej
którym obserwuje się którym występują
powstawania nowej
wskutek jej ściskania ruchy górotwórcze .
najgłębsze rowy
skorupy
oceaniczne
oceanicznej
VI. Przykładem strefy ryftowej jest :
Morze Śródziemne
Grzbiet Atlantycki
Granica Płyty
Granica Płyty
Amerykańskiej i
Pacyficznej i
Nazca
Euroazjatyckiej
VII. Powierzchnia nieciągłości Moho rozciąga się pomiędzy :
Warstwą granitową a Płaszczem górnym a Astenosferą a
Skorupą Ziemi a
bazaltową litosfery
dolnym Ziemi
płaszczem górnym
płaszczem
2
VIII. Astenosfera znajduje się w :
Płaszczu górnym
W skorupie ziemskiej
Ziemi
IX. Doliny ryftowe powstają :
W strefach
W strefach kompresji ,
subdukcji ,
w których wskutek
przebiegających
pogrążania się skorupy
wzdłuż wybrzeży
oceanicznej powstają
kontynentów
doliny
W płaszczu dolnym
Ziemi
W strefach tensji
najczęściej
przebiegających na
dnie oceanów
X. Strefa subdukcji jest to :
Obszar podsuwania Obszar powolnego
się płyty
wypiętrzania się
kontynentalnej pod fragmentów skorupy
oceaniczną
ziemskiej
Obszar powolnego
obniżania się
powierzchni Ziemi.
XI. Grzbiety śródoceaniczne powstają wskutek :
Podmorskiego
Lądowego
Zderzenia się dwóch
wulkanizmu w
wulkanizmu w
płyt oceanicznych
strefach ryftowych .
strefach ryftowych
XII. Przykładem strefy subdukcji jest :
Granica płyty
Grzbiet
Granica płyty
indoaustraijskiej i
środkowoatlantycki
amerykańskiej i
afrykańskiej
Nazca
W jądrze
zewnętrznym
W strefach kolizji
dwóch płyt
kontynentalnych , na
skutek niszczenia i
nadtapiania dolnych
fragmentów płyt
litosfery
Obszar podsuwania
się płyty oceanicznej
pod kontynentalną .
Kurczenia się dna
oceanicznego
Wielki Rów
Afrykański
7.Określ typ granicy, która przebiega wzdłuż Filipin, Tajwanu i Rowu Filipińskiego oraz
nazwij płyty, pomiędzy którymi ona przebiega.
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................
8. Mapa przedstawia rozmieszczenie głównych płyt litosfery i kierunki ich ruchu.
Źródło:
Kądziołka
J.,
Podstawy
geografii w
zadaniach,
WSiP,
1994.
3
a) Podaj po dwa przykłady obszarów położonych w strefach subdukcji i w strefach ryftowych.
Strefy subdukcji
1. .......................................................................................................................... .................................
2. ...........................................................................................................................................................
Strefy ryftowe
1. .......................................................................................................................... ................................
2. ...................................................................................................................................... ....................
b) Wymień cztery procesy lub zjawiska geologiczne będące konsekwencją ruchu płyt litosfery
w tych strefach.
1. .......................................................................................................................... ................................
2. ..........................................................................................................................................................
3. .......................................................................................................................... ................................
4. ..........................................................................................................................................................
9. Dopisz, której sfery Ziemi dotyczą określenia:
a) Jest ciałem stałym, zbudowanym głównie z pierwiastków metalicznych ……………
b) Półplastyczna warstwa płaszcza Ziemi ………………………….
c) Zalega pod litosferą ………………………
d) Jest w stanie płynnym, zalega poniżej 2900 km ………………………..
e) Składa się z kilkunastu płyt …………………………
f) Głównymi składnikami występujących tam związków chemicznych są: tlen, glin,
żelazo, magnez, sód i potas …………………….
g) W obrębie tej warstwy występują wędrujące ku powierzchni strumienie ciepła
……………..
10. Napisz, którą cyfrą oznaczono na rys.:
a) ryft …………..
b) rów oceaniczny ………
Napisz, którą literą oznaczono na rys.:
a)
b)
c)
d)
e)
warstwę skał osadowych w skorupie ocean. ...
warstwę skał osadowych w skorupie kont. …
warstwę granitową …….
warstwę bazaltową w skorupie ocean. ………
warstwę bazaltową w skorupie kont. ………..
1. Dopisz, czego dotyczą określenia:
a) Skalna powłoka, na którą składa się skorupa ziemska i zewnętrzna część płaszcza
Ziemi ……………….
b) Ruchy pionowe w litosferze wywołane zwiększeniem lub zmniejszeniem masy
fragmentu litosfery ………………….
c) Obszar litosfery, w którym następuje kolizja płyt i pogrążanie się jednej płyty pod
drugą …………………..
d) Głębokie rozpadliny w litosferze powstające w miejscach odsuwania się od siebie płyt
litosfery ……………….
4
e) Przemieszczanie się materii w płaszczu Ziemi, ruchy okrężne, wywołane różnicą
temperatury między jego dolną i górną warstwą ………………….
f) Fragmenty skorupy ziemskiej o większej grubości i mniejszej gęstości w stosunku do
pozostałych części skorupy
2. Literą P oznacz zdania prawdziwe, a literą F – zdania fałszywe:
a) Najintensywniejsze zjawiska wulkaniczne miały miejsce w prekambrze ………..
b) Hipocentrum to miejsce na powierzchni Ziemi, w którym odczuwane są wstrząsy o
największej sile ………..
c) Czynny wulkanizm jest związany z obszarami prekambryjskich tarcz ………..
d) Stratowulkany to najbardziej typowe wulkany Islandii …………
e) Doliny ryftowe są miejscem podwodnego wulkanizmu ……….
f) Zatopione łańcuchy gór fałdowych są najczęściej grzbietami śródoceanicznymi ……...
g) Ruchy górotwórcze występują w strefach rozrywania skorupy ziemskiej pod wpływem
ruchu płyt litosfery ………
3. Napisz, jakiego rodzaju ruchy skorupy ziemskiej, przedstawione na rysunku, zachodzą
między płytami:
a) pacyficzną i Nazca ……
b) indo-australijską i euroazjatycką ……..
c) afrykańską i amerykańską …..
4. Napisz, czego dotyczą określenia:
a) Podziemne wtargnięcie magmy w skały skorupy ziemskiej ……………….
b) Wulkany, które na przemian wyrzucają produkty stałe i wylewają lawę ………………
c) Pozostałość rozerwanego wybuchem starego stożka wulkanicznego ………………….
d) Osadzające się na powierzchni Ziemi stał produkty wybuchu wulkanu (popioły,
lapille, pumeksy), występujące w postaci luźnej lub scementowanej …………………
e) Wulkany tworzące płaskie, rozległe wzniesienia, którymi wydobywa się uboga w
krzemionkę lawa podczas spokojnych erupcji ……………..
f) Zjawiska związane z tworzeniem się ognisk magmowych, intruzji, i powstawaniem
skał magmowych głębinowych ……………………
g) Rodzaj rozległej intruzji magmowej, powstającej często poprzez zakrzepnięcie dużego
ogniska magmowego …………………….
5
15.Uzupełnij zdania, wybierając z nawiasów odpowiednie wyrazy.
W zależności od właściwości lawy wulkany przybierają różne kształty. Z lawy zawierającej
dużo krzemionki powstają wulkany ( stożkowe / tarczowe ) , a z lawy zawierającej mało
krzemionki powstają wulkany ( stożkowe / tarczowe) . Lawa ( kwaśna/ zasadowa) jest rzadka,
a lawa ( kwaśna /zasadowa) jest gęsta. Od właściwości lawy zależy też siła wybuchu wulkanu.
Gwałtowne eksplozje zachodzą, gdy lawa ( kwaśna /zasadowa) zatyka ujście krateru i tamuje
uchodzenie ( lawy/ gazów)
a. Podkreśl te kraje, w których występują zjawiska sejsmiczne i (lub) wulkaniczne.
Meksyk, Urugwaj, Litwa, Gruzja, Mauretania, Maroko, Nepal , Szwecja
b. Czym się różni hipocentrum od epicentrum?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
...........................................................................
16.Uzupełnij zdania, wykorzystując określenia: kwaśny, zasadowy, tarczowy, stratowulkan.
Stożek wulkaniczny utworzony przez wylewającą się lawę ........................- rzadką, łatwo
topliwą - jest rozległy i ma łagodnie nachylone stoki. Jest to wulkan...................... . Stożek
wulkaniczny , przez który wydostaje się lawa........................ - gęsta i zawierająca stałe
produkty wulkanizmu - jest stromy oraz wysoki. Jest to wulkan zwany................................ .
b. Podkreśl te kraje, w których występują zjawiska sejsmiczne i (lub) wulkaniczne.
Boliwia, Gujana, Białoruś, Turcja, Finlandia, Indonezja, Grecja, Australia
c. Czym się różni magma od lawy ?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
17. Dwutlenek krzemu (krzemionka) decyduje o właściwościach lawy. Wymień dwie
cechy lawy zależne od ilości krzemionki w niej zawartej.
a)..............................................................................................................................................
b)..................................................................................................................................................
18. Porównaj wulkany eksplozywne i efuzywne. Podaj trzy występujące między nimi
różnice.
a)...............................................................................................................................................
b).................................................................................................................................................
c).................................................................................................................................................
6
19. Na rysunku zaznacz i podpisz 4 obszary sejsmiczne (po jednym obszarze na jednym
kontynencie)
20. Przyporządkuj pojęciom podane definicje:
a) batolit
A) zakrzepła magma w obrębie skał starszych
b) płaszczowina
B) struktura fałdowa zbudowana z wielu fałdów oderwanych
od podłoża, przewróconych i przesuniętych na znaczne
odległości
c) lakolit
C) ogromna intruzja magmowa o nieustalonej powierzchni
dolnej
d) intruzja
D) nieduża intruzja magmowa w kształcie soczewki
a)........., b) ........, c) .........., d) .............
21. Wskaż, wśród podanych, zdania prawdziwe.
a) Do tektonicznych trzęsień ziemi zaliczane są trzęsienia antropogeniczne.
b) Skutkiem trzęsień ziemi zlokalizowanych pod dnem morza są tsunami.
c) Z lawy ubogiej w krzemionkę powstają wulkany tarczowe.
d) Dążenie do zachowania równowagi przez płyty litosfery wywołuje ruchy
epejrogeniczne.
22.
Podanym typom wulkanów przyporządkuj wymienione niżej wulkany.
a) efuzywne
A) Hekla
b) eksplozywne
B) Wezuwiusz
c) stratowulkan
C) Etna
D) Mauna Loa
E) Mayon
a) ……………. b) …………….. c) …………………
7
23. Na rysunku podpisz elementy wulkanu:
8