informator
Transkrypt
informator
INFORMATOR PIC Polska Sp. z o.o. ul. Wazów 8a, 01-986 Warszawa Tel: 022/ 569 57 40 Fax: 022/ 569 57 50 www.pic.com/poland, [email protected] PIC * NASI KLIENCI * TECHNOLOGIE * ZDROWIE* AKTUALNOŚCI * SZANOWNI KLIENCI PIC POLSKA SZANOWNI KLIENCI PIC Polska Dziękuję wszystkim za pozytywne komentarze docierające do nas, jak i sugestie co należy poprawić, dodać. Ciekawe, że do tej pory nie dotarł do mnie ani jeden komentarz dotyczący sposobu liczenia zużycia paszy i różnicy w przyrostach. Czyżby było to tak oczywiste. Ciekawy jestem czy policzyli Państwo jakie oszczędności są możliwe w waszym przypadku. Czekam na komentarze pod adresem mailowym:[email protected] żu, który wkładamy w naszą codzienną pracę, decyzje powinny być racjonalne i oparte na ekonomii. To ona ostatecznie jest wyznacznikiem sukcesu dla każdego z nas. Dlatego decyzja o zamieszczeniu artykułu o powstaniu PIC 408. Opisujemy w jaki sposób PIC taki produkt tworzy. Jak wiele czynników bierzemy pod uwagę zanim produkt zostanie wprowadzony na rynek. W dzisiejszym świecie, nie ma zbyt wiele miejsca na pomyłki. Współpraca z PIC to nie tylko zakup materiału hodowlanego, to także wspólna produkcja i sprzedaż. W trzecim Informatorze PIC chcemy zaprezentować artykuły, które pomogą Wam podejmować decyzje dotyczące nadchodzącego gorącego okresu lata, doboru materiału ojcowskiego do krzyżowań i jak uzyskać dodatkowe źródło dochodu dla gospodarstwa. Pierwszy artykuł kontynuuje serię dotyczącą sukcesów naszych klientów, dzisiaj wiedzą , że podjęli dobrą decyzję. Pokazuje także, że współpraca z PIC to nie tylko zakup materiału hodowlanego to także wspólna produkcja i sprzedaż. To prawo do wykorzystania znaku towarowego PIC, wsparcie przy organizacji swojego biznesu opartego na partnerstwie. Na mapce obok kilka dodatkowych przykładów identycznej współpracy. Drugi artykuł określa sposób tworzenia produktów w PIC. Pokazuje , że pomimo całego emocjonalnego baga- PLN(Wartość prosięcia) PLN/ 200loch = 32,5 Oczywiście dalej możemy liczyć utracone dochody. Jednak dzisiaj wiemy, że o 1% mniejsze upadki przed odsadzeniem to w stadzie 200 loch mniejszy dochód o 6.500 PLN na rok. 2. Jaką wartość mają mniejsze upadki o 1% na tuczarni ? Załóżmy, że tuczniki sprzedajemy w wadze 110 kg, mamy stado 200 loch. 110kg * 4,7 PLN(Cena sprzedaży) = 517 PLN * 1% = 5,2 PLN/tucznika Trzeci artykuł dotyczy zdrowia stada, tak istotnego w naszej produkcji. Utrzymanie właściwych warunków na budynkach, i zmiany podejścia do obsługi zwierząt jest potrzebne. Przecież sami odczuwamy upały. Nie zapominajmy w takim razie o stworzeniu odpowiednich warunków dla podstawy funkcjonowania naszego gospodarstwa. Czyli 5,2 PLN * 4.800 tuczników = 24.900 PLN rocznie. A na koniec jak zwykle para wyliczanek: Życzę Państwu planowania, systematyczności i konsekwencji. 1. Jaką wartość mają mniejsze upadki o 1% przy dosadzeniu ? W tym przypadku zmniejszenie upadków w tuczu o 1% daje oszczędności w wysokości 25.000 PLN rocznie. Czy liczysz tak samo? Czy zgadzasz się z tym? Załóżmy że mamy stado 200 loch, i średnio odsadzamy 25 szt./lochę/rok. Produkujemy w roku 200 loch * 25 sztuk = 5.000 prosiąt. 5.000 prosiąt * 1% = 50 sztuki * 130 PIC408 CIESZY UTRZYMANIE I WSPÓŁPRACA Z OKO I KIESZEŃ ŻYWIENIE ŚWIŃ W PIC INACZEJ str. 4 OKRESIE UPAŁÓW str. 2 str. 11 Kwartalnik = 6.500 PLN/lochę Andrzej Łukijańczuk AKTUALNOŚCI/ ANALIZA str. 15 Nr 3/2009 NASI KLIENCI WSPÓŁPRACA Z PIC INACZEJ.... Pierwsze loszki z PIC zostały zamówione przez Pana Zbigniewa Plitta w 2004r. Wówczas stado macior liczyło ok. 40 szt. Nikt wtedy nie sprawdzał statusu zdrowia własnych macior, bo po co? Mimo to, loszki PIC dostarczone były w statusie najwyższym czyli wolne od PRRS, MHP, ZZZN, APP i innych chorób ważnych z ekonomicznego punktu widzenia. Pan Zbigniew jak każdy Klient PIC był poinformowany o konieczności przeprowadzenia kwarantanny i aklimatyzacji nowo dostarczonych zwierząt, ale jak najczęściej w tamtych latach bywało jedno wiedzieć, a drugie móc. Brak pomieszczenia na kwarantannę, oraz obawa przed zaproponowanymi procedurami. Dodatkowo stare przyzwyczajenia żywieniowe miały wpływ na wyniki produkcyjne. Nie trudno się więc domyśleć jakie wyniki mógł Pan Zbigniew osiągać na nowo dostarczonych zwierzętach. Co tu dużo mówić nie były one najciekawsze. Dopiero zwierzęta w 3 i 4 cyklu pokazały na co je stać. I tak prawdopodobnie byłoby do dzisiaj gdyby nie podjęta decyzja bardzo dobre wyniki w rozrodzie, ale o jakości prosiąt i tucznika już nic dalej się nie mówi. No i co tu ukrywać każdy z nas na te cechy zwraca bardzo dużo uwagę. Jeszcze przed zasiedleniem toczyły się rozmowy z Panem Zbigniewem jakim rodzajem loszki zasiedlić fermę. Jak to zrobić, aby wyniki w rozrodzie poprawić i utrzymać wysoką jakość tucznika. Każdy zdaje sobie sprawę z tego, że aby Klient chciał kupić to musi otrzymać to czego oczekuje. w 2005 r. o depopulacji stada i wybudowaniu nowej chlewni na 250 macior. Pan Zbigniew miał już dość ciągłych problemów ze zdrowiem świń oraz zwiększających się kosztów. Podjęta decyzja zaowocowała chlewnią, która zasiedlona została w sierpniu 2007r. Decyzja o wyborze genetyki PIC nie była łatwa patrząc wstecz na wyniki jakie były uzyskiwane na starych, schorowanych lochach. Jedyne co wskazywało na PIC była to bardzo wysoka jakość tucznika, bardzo dobre tempo przyrostu i wykorzystanie paszy. Zawsze jednak można postawić pytanie – Czy można mieć dobrego tucznika i bardzo wydajną lochę w rozrodzie? Jest wiele firm na rynku, które obiecują GR Plitt Zbigniew Kwartalnik Urodził się więc pomysł, że do Łasina zostaną dostarczone loszki GGP1020 i GP1050 (loszki praprarodzicielskie i prarodzicielskie), które będą wystarczająco plenne jak i pokryte odpowiednim knurem dadzą wysokiej jakości tucznika. W czasie tych rozmów, tuż przed wysłaniem loszek, doszliśmy do wniosku, że zasiedlane stado może równie dobrze produkować loszki hodowlane na potrzeby PIC jak też na potrzeby okolicznych producentów tucznika. I tak tuż przed zasiedleniem, PIC podpisało z Panem Zbigniewem Kontrakt o Namnażanie loszki towarowej na potrzeby własnego stada jak też na sprzedaż własną. Knu- ry do produkcji tucznika PIC408 zostały zamienione na knury GP1125 do produkcji loszki. Dzięki temu istnieje możliwość dodatkowego zarobienia pieniędzy z premii hodowlanej za wyprodukowane loszki. Pan Zbigniew może także sam sprzedać loszki Klientom, którzy są zainteresowani zakupem bezpośrednio u niego. Jednak, aby móc sprzedawać loszki, warunkiem koniecznym do spełnienia jest utrzymanie wysokiego statusu zdrowia produkowanych loszek. Od początku inwestycji wszystko postawiono na jedną kartę – tylko jakość pracy własnej, jakość paszy i jakość budynku zadecyduje o wynikach produkcyjnych. Wszystkie współpracujące firmy zostały postawione na baczność. Na wyniki nie trzeba było długo czekać. Dostarczone loszki zostały pokryte bez większych problemów, wyproszenia przebiegały i dalej przebiegają bez zastrzeżeń. Cyfry mówią same za siebie. Powtórki w stadzie średniorocznie na poziomie 12%, urodzone ogółem 13,6 prosiaka na miot przy średniej masie urodzeniowej 1,5 kg. Odsadzenie na poziomie 10,9 – 11,1. Aby utrzymać te bardzo dobre wyniki oraz wyprodukować wysokiej jakości loszki hodowlane Camborough24 i GP1080 Pan Zbigniew korzysta z nasienia knurów czystoliniowych ze Stacji Knurów PIC w Skotnikach. Dla utrzymania maksymalnego postępu genetycznego w stadzie nasienie jest produkowane z knurów o najwyższych indeksach hodowlanych, pochodzących z importów własnych PIC z Kanady. Jakość produkowanych loszek jest bardzo wysoka. Szczególna uwaga jest przykładana do ilości sutek, mocnej, twardej nogi. Każdy zdaje sobie sprawę z tego, że aby Klient chciał kupić to musi otrzymać to czego oczekuje. Loszki są selekcjonowane jak dla siebie, a poprzeczka jest stawiana bardzo wysoko. Sprzedaż loszek jest już prowadzona od 10 miesięcy i jak do tej pory żadna pełnowartościowa loszka nie została skierowana do rzeźni – każda znajduje swoje miejsce wśród Klientów PIC. Jakie plany współpracy z PIC na przy- Nr 3/2009 szłość? – Bardzo ambitne. Dalsza praca nad wyprodukowaniem loszek jeszcze lepszych, z jeszcze większą ilością sutek, a co najważniejsze z utrzymaniem bardzo wysokich parametrów tucznych swojego potomstwa. Obecne wyniki z tuczu przedstawiają się bardzo ciekawie. Zużycie paszy na kg sprzedanego żywca liczone od urodzenia średnio 2,55 kg. Trzeba tutaj zaznaczyć, że loszki najczęściej sprzedawane są w wadze ok. 100 kg, a odpady hodowlane (selekty loszek i kastraty) w wadze średniej 115kg. Co dla tej hodowli jest bardzo ważne to fakt, że produkt który produkuje, czyli: Camborough24 i GP1080, nie daje strat w postaci gorszej jakości tucznika. Jest on równie dobry jak z produkcji towarowej stad, które produkują pełnowartościowe tuczniki. Warto tutaj powiedzieć, że średnia mięsność odpadów hodowlanych jest na poziomie 57-58%, przy wadze żywej uboju 115kg. Tylko brak pomieszczeń tuczowych powstrzymuje Pana Zbigniewa od trzymania tuczników do wyższej wagi ubojowej. Hodowaca już zauważył, że przy prawidłowym żywieniu zwierzęta PIC można sprzedawać bez uszczerbku na mięsności przy wysokich wagach. A dzisiaj przy niskich 3 kosztach paszy bardzo się to opłaca!!!! Przykład współpracy Pana Zbigniewa Plitta z PIC nie jest odosobniony. Jeszcze kilku Klientów pracuje z PIC na podobnych zasadach. Motto tej współpracy jest jedno „Produkować jak najwięcej, jak najtaniej, aby wszystkim żyło się dostatniej”. Tym artykułem chciałbym podziękować wszystkim Klientom PIC z którymi mam przyjemność współpracować i życzyć sobie takich Klientów jak najwięcej. Bronisław Breninek Przedstawiciel PIC Polska 1 2 4 5 6 Gospodarstwo Rolne Produkt Telefon 1. GR Plitt Zbigniew C24, GP1080 0 605 229 907 2. GR Siemianowski Roman C24, GP1080 0 502 258 419 3. GR Wrzalik Mieczysław C24, GP1080 0 696 068 427 4. GR Jargieło Barbara i Wiesław C24, GP1080 0 668 437 287 5. GR Siepietowski Krzysztof C46 0 606 307 515 6. GR Wojciech Stanisław C24 0 602 265 951 Camborough22 Camborough24 ”Produkcyjność i trwałość” “Mięsność i ekonomika produkcji”. Kwartalnik Camborough46 “Tempo przyrostu i plenność”. GP1080 “Plenność, tempo przyrostu i wykorzystanie paszy”. Nr 3/2009 TECHNOLOGIE PIC408 - CIESZY OKO I KIESZEŃ ! Od połowy lat pięćdziesiątych obserwujemy na świecie dynamiczny rozwój prac hodowlanych mających na celu poprawę jakości oraz ekonomikę produkcji trzody chlewnej. Jedną z ras, która już na początku zwróciła uwagę hodowców poszukujących komponentu męskiego był Pietrain. Powstała ona w Belgi, najprawdopodobniej w wyniku krzyżowania rasy z Yorkshire z rasą Bayeux (posiadającą w swoim rodowodzie geny Berkshir’a). Po wstępnym entuzjazmie spowodowanym wybitnym umięśnieniem łopatki oraz szynek przyszła chwila zwątpienia gdy ujawniły się pro- ekonomiczny, zapoczątkował aktywne poszukiwania następnych, w których PIC jest niekwestionowanym liderem … PIC widząc ogromny potencjał drzemiący w rasie Pietrain, wprowadziła ją do hodowli w roku 1978. Jak widać obchodzimy obecnie trzydziestolecie pracy hodowlanej, której efektem jest już ponad 60 pokoleń zwierząt tak odległych od swego pierwowzoru. Od samego początku podeszliśmy do pracy genetycznej bardzo nowatorsko. Cała populacja wyjściowa była już wtedy innowacyjnie selekcjonowana w oparciu o BLUP, gdzie składowe sza- Potomstwo PIC408 przyrastało dziennie o ponad 100 gram szybciej i osiągnęło wagę ubojową o ponad 2 tygodnie wcześniej ! blemy związane z podatnością na stres. Wkrótce do faktorów limitujących jego wykorzystanie doszły także niezbyt wysokie tempo przyrostów oraz niska wartość przetwórcza produkowanego mięsa. W 1974 roku po raz pierwszy zastosowano test halotanowy, który pozwolił odrzucić zwierzęta wrażliwe – podatne na stres. Niestety metoda ta była daleka od doskonałości, ponieważ nie pozwalała wyodrębnić heterozygot („zwierząt nosicieli”). O skali problemu mogą świadczyć badania prowadzone na po- cunkowe wartości hodowlane pozwalają bardzo dokładnie wybrać osobniki najbardziej predysponowane do rozrodu. PIC w przeciwieństwie do innych firm, oprócz mięsności i konformacji skupiła się tu na tempie przyrostu i wykorzystaniu paszy, a później także na jakości mięsa. W ten sposób określono długofalowy cel, którym miała być unikalna dobrze rosnąca bezstresowa, wysokomięsna linia pozwalająca produkować najwyższej jakości powtarzalne tusze. Narzędziem pozwalającym prowadzić Dobrym przykładem odpowiadającym twierdząco na postawione pytanie jest knur PIC408. Standardowy index wykorzystywany przez hodowców polskich oraz zagranicznych w selekcji knurów typu pietrain opiera się tylko na pomiarze mięsności oraz tempa przyrostu. Wynikiem tego jednokierunkowego programu jest zwykle produkt obdarzony dużą mięsnością jednak wolno rosnący, źle wykorzystujący paszę i cechujący się niską jakością mięsa, a także nie koniecznie „bezstresowy”. PIC natomiast wykorzystuje dodatkowo w programie hodowlanym dla knura PIC408 następujące szacunkowe wartości hodowlane (EBV): • przyżyciowe tempo przyrostu tuszy • dzienny pobór paszy (apetyt) • tłuszcz grzbietowy (jakość tuszy) • oko polędwicy (jakość tuszy) • pH oka polędwicy (jakość mięsa) • marmurkowatość oka polędwicy (jakość mięsa) • ocena konformacji (budowa) • ocena jakości aparatu ruchu Monitoring Produktu PIC408 x Camborough22 (8 354 sztuk z 3 ferm, dane AutoFOM, Polska) Ferma sztuk WBC mięsność % szynka % schab % łopatka % boczek % ferma MT 380 72,40 57,40 61,90 56,40 58,90 54,90 ferma KP 3 545 70,60 57,23 61,65 56,30 58,82 54,78 ferma KP 1 512 74,63 57,16 61,67 56,20 58,80 54,72 ferma SW 466 75,60 56,85 61,54 55,84 58,62 54,36 ferma MT 2451 76,60 57,45 61,94 56,84 58,92 54,96 8 354 74,14 57,49 61,76 56,45 58,90 54,78 Tabela 1 czątku lat osiemdziesiątych, z których wynikało, że od 80 do 96% populacji jest wrażliwa na stres … i zaraz potem nastąpił przełom – zidentyfikowano punktową mutację genu RYR1. Odkrycie to pozwoliło laboratoryjnie określić status RYR1 zwierzęcia, ich pierwszy „duży” gen mający ogromny wpływ Kwartalnik skuteczną selekcję i realizować często przeciwstawne cele hodowlane jest duża baza danych (PICtraq) oraz prawidłowo skomponowany program hodowlany. Należy zadać sobie pytanie czy można prowadzić hodowlę poprawiając mięsność i konformację nie tracąc tempa przyrostu, apetytu oraz jakości mięsa? Od kilku lat prowadzimy także unikalny program Xbred, który polega na równoczesnym wykorzystaniu nasienia knurów ze szczytu piramidy hodowlanej (GN) do krycia loch u jej podstawy, czyli na fermach klientów. Wyniki zbierane ze „zwykłych ferm” uzupełniają wiedzę jaką posiadamy o wynikach osiąganych przez nasze zwierzęta w każdych warunkach Nr 3/2009 lepsza od konkurenta o 0,07/kg. przyrostu. W zakładach mięsnych jego mięso cechowało się lepszymi parametrami jakościowymi: pH, kolor, i minimalnym wyciekiem. Potwierdziła to mniejsza W ostatnich latach zebraliśmy z całego świata wiele pozytywnych opinii na temat większej odporności potomstwa PIC408 na PMWS. Kwartalnik utrata przetwórcza produktu podczas gotowania, wędzenia i została wyceniona przez zakład na 18,5 zł/ubitą sztukę. Bezstresowy knur PIC408 od czasu wprowadzenia na rynek jest nieustannie testowany zarówno w różnych konfiguracjach z loszkami Camborough jak również z materiałem hodowlanym konkurencji, a także tym nieznanego pochodzenia. Linia ta była także dokładnie TABELA 2 „Nasienie knura PIC408, wykorzystujemy do krycia wszystkich typów loch PIC i konkurencji. Korzystają z niego również hodowcy mający lochy nieznanego pochodzenia, którzy chcą szybko poprawić jakość swoich prosiąt i tucznika” lek. wet. Stanisław Pędziwiatr (właściciel stacji knurów WetRol). produkt PIC408 vs gr. Kontrolna 60,0 zł 58 57 Mięsność % 50,0 zł tucznik PIC408 56 55 ekstra marża generowana przez tucznika PIC 54 40,0 zł 30,0 zł 53 20,0 zł 52 51 grupa kontrolna 50 49 10,0 zł 0,0 zł 61 -6 2 63 -6 4 65 -6 6 67 -6 8 69 -7 0 71 -7 2 73 -7 4 75 -7 6 77 -7 8 79 -8 0 81 -8 2 83 -8 4 85 -8 6 87 -8 8 89 -9 0 91 -9 2 94 -9 5 <6 0 rane w ramach tego programu. Dlatego już dziś sprzedawane w Polsce knury terminalne mają również szacowaną: • śmiertelność przed odsadzeniową potomstwa • śmiertelność potomstwa w tuczu • prawdopodobieństwo wystąpienia przepuklin PIC bierze także aktywny udział w wykorzystaniu technologii markerów genetycznych i testowaniu następnych genów mających wpływ na pożądane z punktu widzenia hodowlanego cechy produkcyjne. Obecnie do codziennej selekcji wykorzystujemy 140 z 52000 znajdujących się w naszej bazie danych. Tak dokładna wiedza o naszym produkcie pozwala nam idealnie wyceniać nasze knury. Klienci otrzymują pewność poprawy pożądanych parametrów hodowlanych bez pogorszenia innych, ważnych dla całości ekonomiki produkcji. W ostatnim roku przeprowadziliśmy na dwóch fermach niemieckich test porównujący naszego knura ze swoim dalekim pierwowzorem – Pietrainem belgijskim (klasyczny typowy ekstremalny Pietrain). Wyniki potwierdziły słuszność naszych założeń sprzed lat mających na celu poprawę cech ważnych dla hodowcy z ekonomicznego punktu widzenia przy utrzymaniu mięsności i konformacji tucznika. Potomstwo PIC408 przyrastało dziennie o ponad 100 gram szybciej i osiągnęło wagę ubojową o ponad 2 tygodnie wcześniej! Testujący byli także pod wrażeniem poprawy wykorzystania paszy, która była Hiszpanii, Portugali, Republice Czeskiej, Rumunii, Grecji, Cyprze, a także już od 9 lat w Polsce. Ciągle doskonalony jest bardzo chętnie używany przez naszych klientów, którzy potwierdzają jego wysoką mięsność, konformację i jakość tuszy. Producenci warchlaków doceniają w jego potomstwie wigor, niską śmiertelność i wygląd a kupujący je tuczarze łatwość adaptacji w różnych warunkach odchowu i tuczu. W ostatnich latach zebraliśmy z całego świata wiele pozytywnych opinii na temat większej odporności potomstwa PIC408 na PMWS. przewaga zł/tuszę fermowych. Wykorzystując bazę zebranych wyników w ostatnim roku rozbudowaliśmy program hodowlany dla wszystkich naszych knurów w tym PIC408 o szacunkowe wartości hodowlane zbie- WBC wyceniana przez Instytut Zootechniki w Balicach, gdzie badano zarówno jej właściwości tuczne jak i jakość tuszy (pełna dysekcja). Od wielu lat udowadnia ona swój potencjał, jakość i powtarzalność parametrów tucznika na fermach i w zakładach mięsnych. Knur PIC 408 wykorzystywany do krycia loch Camborough24 daje najlepiej zbudowanego i najbardziej mięsnego tucznika PIC w Polsce. (Tabela 1.) Potomstwo PIC408 porównywane ze średnią linią ubojową potwierdza wysokie parametry tuszy - nawet na wysokich WBC. Testowane tusze w wadze 85-90 WBC miały większą wartość w ubojni średnio o 30-35zł/sztukę. (Tabela 2.) Knur PIC408 od wielu lat jest przez nas sprzedawany w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Holandii, Belgii, Francji, Średnie wyniki offtestowe zakwalifikowanych knurków PIC408 na fermie w Kwakowie. Testowe tempo przyrostów 938 g/ dzień Tłuszcz grzbietowy 7,2 mm Oko polędwicy 65,3 mm Mięsność 62,5 % Arkadiusz Wasiczek Kontroler Jakości Produktu PIC Polska Nr 3/2009 NAJTAŃSZE ROZWIĄZANIE REMONTU STADA NASIENIE MOŻNA ZAMÓWIĆ W STACJACH: SKOTNIKI TEL. 094 361 78 56 WETROL TEL. 012 386 27 94 NASIENIE DOSTĘPNE TAKŻE W OPAKOWANIU TYPU GEDIS. KNURY DO RPODUKCJI LOSZEK GP1010 GP1020 GP1075 Kwartalnik GP1125 Nr 3/2009 Loszki PIC GP1080 „plenność, tempo przyrostu i wykorzystanie paszy” GP1080 - loszka ta to nowy podstawowy komponent programu hodowlanego PIC. Jej uniwersalność pozwala wykorzystać jej potencjał w krzyżowaniu z różnymi knurami prarodzicielskimi PIC – otrzymujemy wtedy loszki Camborough mogące spełnić wyszukane oczekiwania hodowców. NOWOŚĆ Podstawowe cechy: Wysoka plenność Dobra mleczność i opiekuńczość Długa efektywna produkcyjność w stadzie Bardzo wysokie tempo przyrostu , dobre wykorzystanie paszy i mięsność! Zalecany knur prarodzicielski to GP1010 - produkt to loszka Camborough46 Camborough 22 „produkcyjność i trwałość” C22 - jest wynikiem krzyżowania loszki GP1050 z knurem GP1075. Knur ten to syntetyczny biały duroc, który wnosi bardzo duże tempo przyrostu, wykorzystanie paszy przy zachowaniu wysokiej mięsności i jakości mięsa! Podstawowe cechy: Wysoka plenność Dobra mleczność i opiekuńczość Długa efektywna produkcyjność w stadzie i odporność na niesprzyjające warunki Bardzo dobre tempo przyrostu, wykorzystanie paszy i żerność. Krzyżowana z PIC337 daje najszybciej rosnącego do wysokich wag tucznika PIC Camborough 24 „mięsność i ekonomika produkcji” C24 - to sprawdzony wynik wykorzystania nowego knura prarodzicielskiego PIC. Knur GP1125 to uniwersalna linia syntetyczna, który po latach selekcji przebojem wdarł się na rynki USA i Europy zostając uznanym za niekwestionowanego rekordzistę w ekonomice produkcji. Hodowcy docenili jego niesamowity potencjał nieograniczonego tempa przyrostu i jakości tuszy na wysokich wagach. Podstawowe cechy: Wszechstronna w wykorzystaniu Dobra plenność i opiekuńczość Dobre tempo przyrostów i wykorzystanie paszy Bardzo dobra konformacja Krzyżowana z PIC408 daje najbardziej mięsnego i doskonale zbudowanego Produkt Liczba miotów Żywo urodz. Odsadzonych Wsp. wypr. Ods./loch/rok GP1080 18 835 12,0 11,0 2,31 25,4 Camborough22 225 041 11,9 10,9 2,32 25,2 Camborough24 7388 11,7 10,8 2,30 24,8 „pełny program - pewny zysk” Kwartalnik Nr 3/2009 10 przykazań ... Dziesięć Przykazań Produkcyjności Loch 1. Należy izolować wprowadzane loszki przez 30 dni - w tym czasie potwierdzamy ich wysoki status zdrowotny wyni kami serologicznymi, a później aklimatyzujemy je przez 60-120 dni, w zależności od statusu zdrowia stada i rekomendacji weterynaryjnych. 2. Do 140 dnia karm loszki podobnie jak tucznika, później dostosuj dawkę pokarmową do zapotrzebowania loszki hodowlanej. 3. Od wieku 140 dni: Rozpocznij ich stymulację używając dojrzałego knura (min. 1 knur / 150 loszek). Zapewnij min. 1.6 m2 / odchowywaną loszkę. 4. Loszki możemy kryć, jeżeli spełniają następujące kryteria: wiek > 210 dni, waga > 135 kg, kondycja: 16-18 mm tłuszczu grzbietowego, dojrzałość fizjologiczna, prawidłowa budowa 5. Monioruj występujące ruje, stosuj stymulację żywieniową i kryj przygotowane loszki nie wcześniej niż w 3 rui. 6. Prowadź dwukrotną detekcję rui w ciągu dnia, aby dokładnie określić czas inseminacji. 7. Codziennie dokładnie prowadź detekcję rui oraz prośności, aby zminimalizować liczbę dni pustych. 8. Stymuluj pobór paszy i wody podczas laktacji, zapewniając lochom pełen komfort. 9. Od dnia odsadzenia karm lochy do woli (przynajmniej 2 razy dziennie) i rozpocznij stymulację knurem (min. 1 knur / 250 loch). Zwróć szczególną uwagę na te w słabszej kondycji. 10. Pamiętaj by udział loch w stadzie w cyklach 3-6 wynosił min. 50% Selekcja loszek PIC od lat daje swoim klientom możliwość namnażania loszek remontowych na potrzeby własnych stad (CHM). W ostatnim czasie rozszerzyliśmy naszą ofertę o nasienie knurów GP. Pozwala to dokonywać własnych i niezależnych wyborów dotyczących jakości oraz pokroju wprowadzanych zwierząt dostosowanych do indywidualnych potrzeb fermy. Wymaga to jednak profesjonalizmu w odchowie i selekcji loszek. Poniższe rekomendacje pozwolą państwu bez kłopotów przejść wszystkie etapy selekcji wybranego materiału hodowlanego tak, by w przyszłości maksymalnie wykorzystać jego potencjał produkcyjny.Remontując stado we własnym zakresie należy pamiętać by stado prarodzicielskie stanowiło minimum 12% stada podstawowego – umożliwi to ostrzejszą selekcję w przyszłości. Zaraz po wyproszeniu należy oznakować młode loszki tatuażem z datą urodzenia (np. wg kalendarza PIC) – pozwoli to właściwie przygotować je do krycia jak również zabezpieczyć przed zagubieniem na fermie. I ETAP (wybór loszek warchlakowych w dniu odsadzenia) Upewnij się, że wybrane zwierzęta są płci żeńskiej. Wybierz loszki harmonijnie zbudowane oraz mające dobrą kondycję i wagę. Odrzuć wszystkie te, które mają widoczne wady (opuchnięcia stawów, czy inne dyskwalifikujące urazy) Oznakuj kolczykiem wybrane sztuki (zarejestruj kolczyk oraz tatuaż w fermowej bazie danych ) Zalecany jest wspólny odchów wybranych loszek - pozwoli to łatwiej śledzić ich kondycję. II ETAP (przerzut z warchlakarni na sektor odchowu loszek – ok. 25kg) Podobnie jak w pierwszym etapie odrzucamy wszystkie najsłabsze sztuki odstające od grupy. Odrzucamy zwierzęta z opuchniętymi stawami, silnymi otarciami i uszkodzeniami ciała (uszy, ogon, wargi sromowe). Odrzucamy loszki mające nieprawidłową linię grzbietu oraz wady postawy. Oglądamy wymię i wstępnie określamy ilość, jakość i budowę sutków. W tym etapie selekcji zwracamy również szczególną uwagę na możliwość wystąpienia przepukliny pępkowej. W razie potrzeby uzupełniamy zagubione kolczyki. III ETAP (ostatni etap odchowu loszek i przygotowanie do krycia – ok. 80kg) Loszki cechują się właściwym dla danej rasy pokrojem, kolorem a ich wiek koresponduje z wagą. Posiadają prawidłowo wykształconymi zewnętrznymi narządami płciowymi. Nie mają żadnych zewnętrznych urazów, opuchlizn oraz wad, które mogłyby wpłynąć na ich późniejszą produkcyjność. Cechują się prawidłową postawą nóg przednich oraz tylnych, a także dobrym stanem racic. Mają właściwą budowę listwy wymienia, pożądaną ilość prawidłowo zbudowanych sutków. „pełny program - pewny zysk” Kwartalnik Nr 3/2009 Knury PIC PIC408 „jakość tuszy i mięsa” PIC408 to knur, którego wartość szczególnie możemy zaobserwować w zakładach mięsnych. Jego użytkownicy uzyskują dodatkowy profit otrzymując tuszę o wybitnej mięsności i bardzo dobrej konformacji. Wszystkie testy potwierdzają wysoką jakość mięsa i wartość wyrębów otrzymywanych od tego bezstresowego knura. Testowe tempo przyrostów 938 g/dzień* Tłuszcz grzbietowy 7,2 mm Oko polędwicy 65,3 mm Mięsność 62,5 % PIC410 „tempo przyrostu i jakość tuszy” PIC410 to spełnienie oczekiwań naszych klientów poszukujących knura uniwersalnego – szybko rosnącego a równocześnie obdarzonego wysoką mięsnością. Doskonale nadaje się do krycia loch o nieznanym pochodzeniu by wielokierunkowo podnieść wartość tuczną ich potomstwa. Testowe tempo przyrostów 1096 g/dzień* Tłuszcz grzbietowy 8,2 mm Oko polędwicy 64,2 mm Mięsność 62,1 % PIC337 „tempo przyrostu i wydajność w rzeźni” PIC337 generuje zysk poprzez maksymalizowanie tempa przyrostu i wykorzystania paszy a co za tym idzie produkcję cięższych tuczników oraz wzrost efektywności wykorzystania posiadanych budynków. Osiąga wysoką mięsność przy wysokich wagach przy zachowaniu doskonałej jakości mięsa i wyrębów. PIC337 to lider PIC w tempie przyrostów i ekonomice produkcji. Testowe tempo przyrostów 1274 g/dzień* Tłuszcz grzbietowy 8,2 mm Oko polędwicy 63,3 mm Mięsność 61,7 % PRODUKT PIC337 x C22 PIC408 x C22 PIC410 x C22 SZTUK WBC kg Mięsność % %S/E/U 12 915 90,3 56,0 95 3 545 72,6 57,1 98 16 612 81,7 56,1 97 1 513 74,6 57,8 99 5 434 85,4 56,5 96 1 786 78,6 57,5 99 * Średnie przyrosty testowe zakwalifikowanych knurów - I kwartał 2008 „pełny program - pewny zysk” Kwartalnik Nr 3/2009 10 przykazań ... 10 przykazań wprowadzenia i eksploatacji knura. 1. Knur po dostawie umieszczamy w obiekcie kwarantanny, na co najmniej 30 dni. W tym czasie potwierdzamy jego wysoki status zdrowotny wynikami serologicznymi, badamy także nasienie w wyspecjalizowanym laboratorium weterynaryjnym oraz wykonujemy zabiegi profilaktyczne. 2. Podczas kwarantanny knur musi oddawać nasienie przynajmniej raz na tydzień. 3. Właściwa eksploatacja knura w zależności od wieku: • do 10 miesięcy – 1 skok / tydzień, • 10 - 12 miesięcy – 3 skoki / 2 tygodnie, • pow. 12 miesięcy – 2 skoki / tydzień. 4. W warunkach fermowych 1 knur inseminacyjny obsługuje 150-175 macior. 5. Optymalne warunki utrzymania knura: • kojec o pow. min. 6 m2, • temp. pomieszczenia 20 oC, • wilgotność 60-75%, • oświetlenie sztuczne przez 12-14 h/dobę, • wypływ wody ze smoczka min. 1 l/min., • wymiana powietrza 50 m3/h/knura (zima), 250-300 m3/h/knura (lato). 6. Higiena podczas pobierania i obróbki nasienia jest podstawą sukcesu w inseminacji. 7. Przeprowadzaj badanie morfologiczne i bakteriologiczne nasienia w wyspecjalizowanym laboratorium weterynaryjnym przynajmniej, co 6 miesięcy. 8. Przed pobraniem nasienia od knura sprawdź jego temperaturę - nie może być wyższa, niż 39 oC. 9. Eksploatacja knura na fermie nie powinna trwać dłużej niż 2 lata - po tym okresie podejmij decyzję o jego wymianie. 10. Porcja nasienia nie powinna zawierać mniej niż 2 mld plemników. 10 przykazań wykorzystania nasienia na fermie 1. Nasienie wykorzystywane na fermie musi spełniać wysoki standard zdrowotny, genetyczny i jakościowy – pamiętaj, że każda porcja nasienia to 4 tuczniki na twojej fermie! 2. Pamiętaj, że ruch plemników zależy od wielu czynników: temperatur nasienia, szkiełka i stolika mikroskopu a, także używanego rozcieńczalnika. Dlatego aby prawidłowo ocenić jakość nasienia zaopatrz się w mikroskop z podgrzewanym stolikiem. 3. Nasienie zawsze przechowuj w termoboksie z dala od światła i źródeł ciepła w temp. 17 oC (co pewien czas sprawdź prawidłowość odczytu temperatury). 4. Dwa/trzy razy dziennie sprawdzaj temperaturę w termoboksie zapisując odczyt min/max równocześnie obracaj przechowywane nasienie. 5. Przed użyciem partii nasienia sprawdź pod mikroskopem ruchliwość plemników. 6. Wszystko, co styka się z nasieniem, również podczas oceny pod mikroskopem musi być sterylnie czyste. Zanie czyszczenia chemiczne a nawet kurz mogą zaburzać widoczny ruch plemników. 7. Ostrożnie podgrzewaj nasienie przed inseminacją. Pamiętaj, że powinno jak najszybciej trafić do dróg rodnych lochy/loszki. 8. Inseminuj w momencie tolerancji. Stymuluj zasysanie nasienia przez maciorę (obecność knura!, aktywna stymulacja lochy/loszki – „bądź knurem”). To maciora musi zdecydować o pobraniu nasienia – nie wciskaj go na siłę. 9. Nasienie, które raz opuściło termoboks nie powinno już do niego wracać … 10. Nie eksperymentuj, w razie jakichkolwiek wątpliwości zawsze zapytaj dostawcę nasienia PIC! „pełny program - pewny zysk” Kwartalnik Nr 3/2009 ZDROWIE UTRZYMANIE I ŻYWIENIE ŚWIŃ W OKRESIE UPAŁÓW. Na zapopotrzebowanie pokarmowe świń wpływa cały szereg czynników, wśród których wymienić należy genetykę, płeć, wiek, warunki sanitarno-higieniczne oraz klimat. Nie ma co do tego wątpliwości, że świnie rosną najszybciej w warunkach komfortu cieplnego. Należy zauważyć, że zachodzące na Ziemi zmiany klimatyczne (tzw. ocieplanie się klimatu) nie omija także i Polski. Ostatnie lata także i u nas były wyjątkowo upalne, co niewątpliwie miało negatywny wpływ na produkcyjność świń. Zbliża się kolejne lato, czy równie upalne jak poprzednie, wszystko wskazuje na to, że chyba tak??? W związku z tym w niniejszym opracowaniu chciałbym skoncentrować się na wpływie wysokiej trza, które jest z reguły chłodniejsze. * Radiacja. Wymiana ciepła pomiędzy zwierzęciem, a powierzchnią otoczenia Temperatura otoczenia oC Ciepłota skóry (oC) 22,7 33,9 35,1 37,0 37,9 Wewnętrzna ciepłota ciała (oC) 39,0 39,1 39,5 40,4 Liczba oddechów/min. Pobieranie paszy (g/dzień) Kategoria wiekowa świń (ściana, sufit etc). * Parowanie. Ma małe znaczenie u świń ze względu na ograniczoną ilość gruczołów potowych. Mechanizm ten można wyraźnie uaktywnić poprzez spryskanie/zroszenie świń wodą. W takich okolicznościach ciepło ze skóry jest uwalniane na skutek przekształcenia wody w parę wodną. * Pobieranie wody. Ogrzanie pobranej wody wpływa na obniżenie wewnętrznej ciepłoty ciała. * Proces oddychania. Powietrze wydychane ma zwykle wyższą temperaturę i jest bardziej wilgotne niż powietrze wdychane. Ten proces eliminacji ciepła z organizmu jest szczególnie ważny w okresie upałów. Mechanizmy fizjologiczne stałocieplności. Temperatura komfortu cieplnego (oC) Warchlaki w wadze 20-30 kg 18-20 Świnie w wadze 35-60 kg 16-18 Tuczniki w wadze 60-100 kg 12-18 Lochy 12-25 Tabela 2 ces produkcji mleka czy mięsa. W trakcie procesów życiowych organizmu wytwarza się duża ilość energii, która musi być uwolniona z organizmu, aby temperatura ciała nie ulegała podwyższeniu. Jest to naturalna funkcja organizmu, jednak wymagająca pewnego wysiłku, co wpływa na obniżenie produkcyjności. W okresie upałów świnie mają ogromne trudności w utrzymaniu równowagi pomiędzy ciepłem wytwarzanym przez organizm, a temperaturą otoczenia. Dodatkowo wysoka temperatura otoczenia obniża apetyt, co jeszcze bardziej potęguje problem. Drogi utraty ciepła przez organizm: * Kondukcja. Część ciepła jest oddawana z organizmu poprzez skórę, na skutek jej kontaktu z powierzchnią chłodniejszą np. podłoga. * Konwekcja. Absorbcja ciepła z powierzchni skóry na skutek ruchu powie- Kwartalnik 25,9 28,5 31,4 27 51 85 112 2846 2340 1888 900 Tabela 1 Aby utrzymać stałą temperaturę ciała zwierzę traci ok. 80% energi pobranej z paszą, a tylko 20% przeznacza na proces produkcji mleka, czy mięsa. temperatury zewnętrznej na behawioryzm świń oraz możliwościach minimalizowania niekorzystnych skutków upałów na produkcyjność trzody chlewnej. Świnia jest zwierzęciem stałocieplnym, co oznacza, że utrzymuje wewnętrzną ciepłotę ciała na stałym poziomie ok. 39C, niezależnie od temperatury otoczenia. Aby utrzymać stałą temperarturę ciała zwierzę traci ok. 80% energii pobranej z paszą, a tylko 20% przeznacza na pro- nie wzrasta poziom adrenaliny, a spada ilość wydzielanej noradreanaliny. Powoduje to istotne zmiany w przepływie Świnia rejestruje zmiany termiczne poprzez receptory nerwowe zlokalizowane w skórze oraz w mózgu. Receptory skórne są mniej „wrażliwe” i są w stanie reagować na różnice większe niż 1C. Receptory mózgowe są bardzo czułe i są w stanie wykrywać różnice rzędu 1/1000 stopnia Celsjusza. Są one zlokalizowane w podwzgórzu u podstawy mózgu. Rceptory odpowiedzialne za zimno są zlokalizowane w tylnej części podwzgórza, te zaś które reagują na ciepło umieszczone są w jego przedniej części. W trakcie ich aktywacji dochodzi do stymulacji podwzgórza i uwalniania do krwi hormonu ACTH, który stymuluje nadnercza do produkcji adrenaliny i noradrenaliny. To te hormony są odpowiedzialne za fizyczne i metaboliczne zmiany, najważniejsze w procesie utrzymania stałej temperatury ciała. W momencie stresu cieplnego wyraź- krwi w organizmie zwierzęcia. Następuje zwiększone przemieszczanie się krwi do naczyń obwodowych (skóra) kosztem ukrwienia organów wewnętrznych ciała, co w następstwie wstrzymuje procesy trawienne i obniża poziom energii konieczny dla procesów produkcyjnych (produkcja mleka, przyrosty). W czasie stresu cieplnego obserwuje się także zwiększoną produkcję hormonów korowych, wpływających na obniżenie aktywności makrofagów poprzez zahamowanie produkcji interleukiny. W efekcie osłabiony zostaje układ immunlologiczny, czym tłumaczyć należy większą zachorowalność świń. Stres cieplny zwiększa produkcję tłuszczu. Dzieje się tak na skutek zwiększonego metabolizmu lipidów, które są gromadzone w oklicy jamy brzusznej i gotowe do wykorzystania w przypadku takiej potrzeby. Zwierzęta tracą apetyt w związku z ograniczoną aktywnością tarczycy. Oznaki dyskomfortu cieplnego: * Wzrost zewnętrznej ciepłoty ciała. Zwiększony przepływ krwi przez naczynia obwodowe skóry pozwala na utratę przez zwierzę dużej ilości ciepła. Temperatura skóry może wzrastać nawet o 7-11%. * Behawioryzm. Zwierzęta piją więcej wody oraz szukają bardziej wilgotnych, chłodniejszych miejsc do leżenia. * Obniżenie apetytu. Zaznacza się wyraźnie w czasie upałów. Zmniejszone pobieranie paszy obniża poziom energii metabolicznej. U karmiących loch zaobserwowano zmniejszenie pobierania paszy o 0,1 kg/dzień na każdy stopień temperatury otoczenia powyżej komfortu cieplnego tj. >25C. U zwierząt eksponowanych na wysoką temperaturę fizjologicznie dochodzi do obniżenia aktywności tarczycy, a tym samym osłabienia apetytu. * Przyspieszony oddech. Z uwagi na brak wystarczającej ilości gruczołów potowych w sytuacji wysokiej temperatury świnie zaczynają intensywnie oddychać, aby nadmiar ciepła wydalić Pobieranie paszy (kg) Spadek masy ciała (kg) 3,2 22 4,1 14 5,0 10 Tabela 3 Nr 3/2009 poprzez drogi oddechowe. U świń jest to najbardziej wydajny proces eliminacji nadmiaru ciepła z organizmu (ok. 90% w temp. 38oC). U ciężarnych loch niana łącznie z wilgotnością, ruchem powietrza, wielkością grupy świń jak również warunkami technicznymi pomieszczeń. Wymienione czynniki decydują o tzw. „ Spożycie paszy (kg/dzień) 2,9 3,6 4,3 5,0 Spadek masy ciała (kg) 27 19 16 9 Zmniejszenie grubości słoniny w punkcie P2(mm) 6,4 5,7 4,2 4,0 Lochy, które weszły w kolejny cykl rujowy w ciągu 8 dni po odsadzeniu (%) 50,0 58,3 58,3 83,8 Tabela 4 przebywających w temp. 30oC w warunkach słabej wentylacji częstotliwość oddechów wzrasta nawet o 20/min. * Zaburzenia elektrolitowe. Zwiększenie liczby oddechów doprowadza do zasadowicy oddechowej wskutek wydalania dużej ilości CO2. W celu utrzymania równowagi organizm zmienia wydalanie dwuwęglanów z moczem, doprowazdając do tzw. kwasicy metabolicznej. To pozwala na utrzymanie równowagi pomiędzy CO2 a dwuwęglanami. * Przegrzanie. W przypadku przedłużania się stresu cieplnego dochodzi do zaburzeń w gospodarce wodnej, elektrolitowej oraz jonów wodorowych w organizmie. Doprowadza to do przegrzania i wyczerpania zwierzęcia i w efekcie często do jego śmierci. * Aklimatyzacja. Obserwacje terenowe wykazały, że istnieje możliwość adaptacji świń do wysokich temperatur. Verhagen (1987) zauważył, że świnie potrzebują 5 dni na adaptację do temp. 25C, 7 dni do temp. 15C, a 6 dni na przystosowanie się do temp. w zakresie 15-25C. W tab. 1. przedstawione są fizyczne i behawioralne zmiany, rejestrowane w przeciągu 48 godzin stresu cieplnego, u świń w wadze 90 kg (Gilles i wsp. 1990). Temperatury optymalne dla świń. Zakres komfortu cieplnego zależy od wieku świń. Czym zwierzę starsze tym bardziej wrażliwe na wysoką temperaturę otoczenia, co związane jest z trudnością eliminacji ciepła wytworzonego w wyniku procesów metabolicznych. Dzieje się tak dlatego, że wraz z wiekiem zwiększa się grubość skóry oraz tkanki tłuszczowej, co uniemożliwia wydalanie ciepła. Z tego powodu u starszych zwierząt nabiera znaczenia wyparowywanie ciepła drogą oddechową. W tab. 2. przedstawiono optymalny zakres temperatury zewnętrznej dla świń w różnym wieku przy ruchu powietrza 0,2 m/s (Naas, 1989). Zapotrzebowanie świń na inne parametry bioklimatu. Temperatura zarejestrowana na termometrze nie jest wystarczającym wyznacznikiem warunków atmosferycznych panujących w pomieszczeniu dla świń. Temperatura otoczenia powinna być oce- efektywnej temperaturze otoczenia”. W przypadku, gdy efektywna temperatura otoczenia wychodzi poza zakres komfortu termicznego wówczas zarówno zachowanie świń oraz ich wydajność produkcyjna są zaburzone. Szybkość przepływu powietrza decyduje o utracie ciepła poprzez skórę zwierzęcia. Wzrost ruchu powietrza w temp. 300C z 0,05 m/s do 1,58 m/s zwiększa ubytek ciepła aż o 25%. Należy jednak pamiętać, że zwiększony przepływ powietrza wskazany jest w wyższych temperaturach otoczenia; w niższych może doprowadzać do ozię- Spadek masy ciała w okresie laktacji (kg) Cykl reprodukcyjny 0-5 5-7,5 7,5-12,5 >12 1 cykl (liczba dni) 9,5 10 11,7 14,7 2 cykl (liczba dni) 6,7 6,7 8,0 8,5 3 cykl (liczba dni) 6,0 6,3 6,5 6,5 Tabela 5 bienia pomieszczeń (np. 0,8 m/s wskazane w temp. 300C, ale nie w temp. 100C). Dla zwierząt w sektorze tuczu optymalna wentylacja powinna wynosić 0,1 – 0,3 m/s. Dla loch przebywających w temp. 30oC optymalny poziom wentylacji to 2-5 m/s. Wilgotność względna nie wydaje się odgrywać negatywnej roli w przyrostach świń pod warunkiem, że temperatura otoczenia znajduje się w zakresie poniżej poziomu krytycznego. W przypadku jednak wysokiej temperatury i wilgotności zaznacza się ograniczone wydalanie ciepła drogą oddechową, a w konsekwencji zmniejszenie apetytu. Wielu autorów zaobserwowało, że zwiększenie poziomu wilgotności względnej z 45 do 90% w temp. 21oC skutkowało w obniżeniu o 8% utraty ciepła. W warunkach normalnej temperatury otoczenia idealny poziom wilgotności względnej dla świń powinien wynosić 60-80%. Oczywistym jest też fakt, że czym liczniejsza grupa świń w pomieszczeniu tym większa produkcja ciepła. W zależności od pory roku może to mieć pozytywny skutek (zima) lub niekorzystny wpływ na zachowanie i produkcyjność świń (lato). Największym problemem współczesnych, wysoce mięsnych i wydajnych Temperatura otoczenia (oC) 18 22 25 27 29 5,66 5,42 4,95 4,52 3,08 Ubytek m.c. (kg) 23 22 25 30 35 Zmniejszenie tłuszczu grzbietowego w punkcie P2 (mm) 2,1 1,9 2,7 3,5 3,5 Pobieranie paszy (kg) Tabela 6 Kwartalnik ras i linii świń jest ograniczone spożycie paszy w okresie laktacji, co skutkuje niejednokrotnie nadmiernym ubytkiem masy ciała. Generalnie charakteryzują się one mniejszą pojemnością żołądka oraz obniżonym apetytem nawet w warunkach normalnej temperatury otoczenia, co w okresie laktacji ogranicza możliwość pełnego pokrycia potrzeb pokarmowych. Współczesna locha, rodząca 11-13 prosiąt i produkująca 10l mleka/dzień przez okres 3-4 tygodni powinna pobierać ok. 8 kg paszy/dzień. Średnie pobranie paszy w normalnych warunkach wynosi tylko ok. 5-6 kg/dzień. Powstała różnica 2-3 kg/dzień musi być uzupełniona własnymi rezerwami energetyczno-białkowymi. W warunkach wysokiej temperatury otoczenia ilość pobieranej, przez lochy karmiące, paszy jeszcze bardziej się obniża. W tabeli 3. przedstawiono wpływ ilości pobieranej paszy przez lochę w okresie laktacji na ubytek masy ciała (Nelson, 1985). Postępujący ubytek masy ciała ma bardzo negatywny wpływ na reprodukcję, szczególnie odnośnie do liczby samic wchodzących w kolejny cykl rujowy w ciągu pierwszych 5-7 dni po odsadzeniu. Związane to jest ze stopniową atrofią jajników oraz zmniejszeniem poziomu cholesterolu, który jest podstawowym składnikiem w syntezie niezbędnych w tym zakresie hormonów. W tabeli 4. przedstawiono zależność pomiędzy ilością pobranej przez lochę, w okresie laktacji, paszy a czasem wystąpienia rui po odsadzeniu (King i Dunking, 1996). Ubytek masy ciała jest bardziej zauważalny u pierwiastek (po I porodzie). Wynika to z faktu, że samice te mają mniejszą pojemność żołądka, w związku z tym pobierają mniej paszy, a co najważniejsze są one jeszcze wciąż w fazie wzrostu, co wymaga dodatkowego zapotrzebowania na składniki odżywcze. W przypadku pierwiastek spadek masy ciała w okresie laktacji powyżej 7,5% skutkuje wyraźnym wydłużeniem okresu czasu od odsadzenia do wystąpienia rui. Starsze samice są mniej wrażliwe ze względu na pobieranie większej ilości karmy oraz fakt, że nie potrzebują dodatkowej paszy niezbędnej do utrzymania wzrostu. W tabeli 5 pokazano zależność pomiędzy ubytkiem masy ciała u samic, w różnych cyklach produkcyjnych, a okresem czasu od odsadzenia do wystąpienia rui (Vesseur, 1994). Reasumując można powiedzieć, że „dzisiejsze” lochy posiadają ogromny potencjał genetyczny ukierunkowany na wysoką plenność, jednak często nie idzie to w parze z ilością pobieranej przez nie paszy w okresie laktacji. Problem ten zaznacza się z jeszcze większą ostrością Nr 3/2009 Temp.(oC) 20 29 Poziom białka (%) 17,6 14,2 17,6 14,2 Pobranie paszy (kg/dzień) 6,71 6,51 3,56 4,05 Producja mleka (kg/dzień) 10,0 9,6 7,4 7,7 Spadek m.c.(kg) 16 15 41 29 Tabela 7 w warunkach wysokiej temperatury otoczenia. Ten czynnik w największym stopniu wpływa na obniżenie apetytu. Warto przypomnieć, że optymalna temperatura dla loch wynosi 18-25oC. Im wyższa temperatura otoczenia, tym mniejsze pobieranie paszy, a co za tym idzie większy ubytek masy ciała. W tabeli 6. zaprezentowano wpływ temperatury otoczenia na kondycję lochy w okresie laktacji (Quiniou i Noblet,1999). Żywienie loch w okresie upałów Zapotrzebowanie pokarmowe świń zostało bardzo dokładnie określone dla optymalnych parametrów środowiskowych, w których utrzymywane są zwierzęta. Jednak w warunkach wysokiej temperatury otoczenia świnie pobierają wyraźnie mniej paszy, aby w ten sposób obniżyć produkcję tzw. ciepła metabolicznego, a co za tym idzie utrzymanie równowagi termicznej organizmu. Należy pamiętać, że u loch w okresie laktacji zapotrzebowanie na składniki odżywcze wzrasta 2-3 krotnie w porównaniu do samic ciężarnych. Locha produkując 9-10 litrów mleka/dzień wytwarza ok. 570 g tłuszczu oraz ok. 440 g białka/dzień. Aby tak wysoka produkcja mogła być utrzymana niezbędnym warunkiem jest dostarczenie zwierzęciu odpowiedniej ilości i jakości składników odżywczych z paszą. Jest to szczególnie ważne w okresie upałów, kiedy zmniejsza się wyraźnie ilość pobieranej przez zwierzęta paszy. W oparciu o nowoczesną wiedzę i praktykę podjęto wiele prób opracowania odpowiednich schematów postępowania w zakresie żywienia świń w okresie upałów, aby minimalizować ich negatywny wpływ na produkcyjność zwierząt. Zaobserwowano, że przyrost masy ciała w okresie upałów był niższy u świń żywionych wysoką dawką białka ogólnego (19,8%) w porównaniu do świń, które dostawały 16% dobrze zbilansowanego białka z dodatkiem odpowiedniej ilości lizyny. Tłumaczy się to tym, że w procesie trawienia białko generuje więcej energii metabolicznej (26%) niż tłuszcz (9%), co potęguje stres termiczny a w rezultacie obniża apetyt. Jest to wynikiem całego szeregu reakcji metabolicznych aminoSkładnik pokarmowy kwasów, wchodzących w jego skład. Wykazano, że tuczniki żywione paszą zawierającą 13,9% białka ogólnego produkowały 1,379 MJ energii/kg masy ciała, świnie otrzymujące 17,4% białka wytwarzały 1,417 MJ energii/kg. Biorąc powyższe pod uwagę, w celu obniżenia poziomu energii metabolicznej, a co za tym idzie stresu termicznego zaleca się raczej stosowanie niższego poziomu białka ogólnego, uzupełnionego dodatkiem niezbędnych aminokwasów syntetycznych takich jak: lizyna, tryptofan, metionina czy treonina. Karmiąca locha wydziela poprzez mleko ok. 400-500 g białka dziennie. Co oznacza, że w ciągu 8-10 dni laktacji samica wydziela tyle białka ile locha ciężarna potrzebuje na rozwój prosiąt w ciągu 114 dni ciąży. Fakt ten uzmysławia nam raz jeszcze jak ważne jest zapewnienie samicom w okresie Pasza sypka Pasza granulowana Spożyta pasza (kg) 2,29 2,17 Przyrost dzienny (g/dzień) 754 781 Zużycie paszy 3,08 2,82 Grubość słoniny (mm) 14,5 14,4 Tabela 8 laktacji odpowiedniej ilości pełnowartościowego białka, aby uniknąć problemów w kolejnych stadiach cyklu reprodukcyjnego samicy. Stopniowe zwiększanie poziomu lizyny w paszy dla loch karmiących obniżało wyraźnie spadek masy ciała samicy, zwiększała się waga prosiąt odsadzanych oraz wzrastał odsetek loch pokrytych w ciągu 14 dni po odsadzeniu. Wykazano, że dla loch wysoko produkcyjnych optymalny poziom lizyny w paszy powinien wynosić 0,92%. W tabeli 7. przedstawiono wpływ stosowania różnych poziomów białka w paszy dla loch karmiących na wyniki produkcyjne w różnym zakresie temperatury otoczenia (Noblet, 2000). Z danych zawartych w tabeli wynika jednoznacznie, że dieta ze stosunkowo niskim poziomem białka, ale z dobrze zbilansowanym poziomem aminokwasów wpływa najbardziej korzystnie na ilość pobranej paszy w warunkach stresu termicznego. Tłuszcze są doskonałym źródłem łatwo przyswajalnej energii dla świń, szczgólnie w okresie upałów, aby rekompensować mniejsze spożycie paszy przez zwierzęta. Szczególnie cenne w żywieniu zwierząt są tłuszcze roślinne ze względu na wysoką zawartość kwasu linolowego oraz linolenowego. Stosowanie tłuszczów nie zwiększa poziomu ogólnej energii metabolicznej w dawce Zawartość włóknika ogółem (%) Strawność energii (%) Tuczniki Lochy Kukurydza 2,8 88,9 91,6 Soja (w całości) 5,6 73,2 81,7 Mączka sojowa 7,5 84,5 89,4 Mączka pszenna 10,0 58,5 64,6 Mączka ryżowa 10,2 56,2 63,7 Tabela 9 Kwartalnik pokarmowej, ale zwiększa ilość energii pochodzącej z tłuszczu roślinnego lub zwierzęcego. W związku z tym, że tłuszcze są łatwiej metabolizowane w organizmie świni niż skrobia czy białko, mniej też generuje się energii metabolicznej w procesie ich trawienia, co ma ogromne znaczenie szczególnie w warunkach wysokich temperatur otoczenia. Należy jednak pamiętać, że zbyt duży dodatek tłuszczu hamuje spożycie paszy i pogarsza jej wykorzystanie. W badaniach na tucznikach wykazano, że w okresie upałów suplementacja diety przy użyciu 5-7% tłuszczu wpłynęła korzystnie na przyrost masy ciała oraz wykorzystanie paszy. Podobny efekt uzyskano także u loch karmiących. Zwiększając poziom energii poprzez dodatek 5% oleju sojowego do paszy dla loch karmiących uzyskano wyższą produkcję mleka, pomimo nieco mniejszego pobrania paszy przez zwierzęta. Ponadto zaobserwowano mniejszy ubytek masy ciała w porównaniu do zwierząt otrzymujących paszę bez dodatku oleju. Zarejestrowano też pozytywny wpływ dodatku oleju na ilość oraz skład jakościowy produkowanego mleka (więcej tłuszczu), a w konsekwencji na jakość odsadzanych prosiąt. Na ilość wytwarzanej energii metabolicznej niemały wpływ ma stan fizyczny karmy, stosowanej w żywieniu świń. Wykazano, że granulacja poprawia strawność tłuszczu zawartego w paszy aż o 61-77% w porównaniu do karmy sypkiej. Należy pamiętać, że czym lepsza strawność paszy tym mniejsze wytwarzanie ciepła metabolicznego w trakcie trawienia, co ma duże znaczenie w okresie upałów. Ponadto poprawia się zużycie paszy oraz przyrost świń. Oczywiście proces granulacji zwiększa koszt paszy. Przed podjęciem decyzji o jej zmianie powinien być przeprowadzony rachunek ekonomiczny takiego przedsięwzięcia. Tab. 8. Wpływ stosowania paszy sypkiej i granulowanej na parametry produkcyjne tuczników w wadze 35 – 87 kg (Walker, 1990). Pasze o dużej zawartości włóknika indukują produkcję dużej ilości ciepła i nie powinny być stosowane u świń w okresie wysokiej temperatury zewnętrznej. W miarę wzrostu poziomu włóknika w dawce pokarmowej spada strawność, a wzrasta wyraźnie produkcja ciepła. Dzieje się tak dlatego, że niestrawiony włóknik przesuwa się do jelit grubych, gdzie stymuluje namnażanie flory jelitowej, która w procesie fermentacji generuje duże ilości ciepła. W badaniach doświadczalnych na ciężarnych lochach o m.c. 260 kg stwierdzono, że w trakcie stosowania diety zawierającej 12% włóknika powstawało 0,455MJ energii/kg m.c., podczas Nr 3/2009 Typ koryta Wspólne Rodzaj paszy Indywidualne Sucha Sucha Mokra 2,35 Ilość pobranej paszy (kg) 2,19 2,18 Przyrost dzienny (g) 764 764 852 Zużycie paszy 2,88 2,86 2,79 Grubość słoniny (mm) 13,10 12,80 14,00 Tabela 10 gdy w przypadku diety zawierającej 34% włóknika wytwarzanej było 0,479 MJ energii/kg m.c. zwierzęcia. Tab. 9. Strawność energii wybranych składników pokarmowych stosowanych w paszy dla świń i tuczników (Noblet i Le Goff, 2000). Jedną z najbardziej skutecznych metod zwiększenia pobrania paszy przez świnie w okresie upałów jest stosowanie żywienia na mokro. Wpływa ono korzystnie nie tylko na ilość pobranej karmy, ale także ogranicza jej straty, a przede wszystkim poprawia zużycie paszy oraz przyrosty. wyprowadzili Amerykanie, wykazując, że lochy mające stały dostęp do paszy pobierały ją w porównywalnej ilości zarówno w dzień jak i w nocy. Powszechnie praktykowane karmienie świń tylko w porze dnia wynika jedynie z rozkładu planu pracy człowieka zatrudnionego przy obsłudze zwierząt. Świnie mające swobodny dostęp do paszy spożywają ją wielokrotnie w ciągu doby. Biorąc to pod uwagę zasadnym jest instalowanie automatycznych stacji kamienia szczególnie dla loch ciężarnych. Mobilizuje to Żywienie na sucho – do woli Ilość pobranej paszy (kg/dzień) Ilość pobranej energii (kcal) Żywienie na mokro – dwa razy dziennie 4,72 5,28 14,890 16,563 29,8 23,2 Ubytek masy ciała (kg) Tabela 11 Jedynym minusem żywienia na mokro jest nieco większa grubość słoniny. Fakt ten łatwo można wyelimonować poprzez użycie lepszych genetycznie, mięsnych linii świń. Żywienie na mokro staje się coraz powszechniej stosowanym systemem karmienia świń. Wykazano, że u tuczników żywionych paszą mokrą przyrost dzienny wzrastał o 5-6%. U loch karmiących spożycie paszy mokrej wzrasta o 12%, a co za tym idzie zwiększa się ilość pobranej energii, a przez to mniejszy ubytek masy ciała w okresie laktacji. Tab. 10. Wpływ żywienia paszą suchą oraz mokrą na wydajność produkcyjną świń w wadze 35-87 kg (Walker, 1990) Tab. 11. Wpływ systemu karmienia na wydajność loch karmiących. Na uwagę zasługuje także fakt, że czym więcej rodzajów pasz stosuje się w żywieniu tuczników, tym lepsze uzyskuje się wskaźniki produkcyjne. Innymi słowy stosowanie kilku diet pokarmowych pozwala na zaspokojenie zapotrzebowania świń, w różnym stadium rozwoju, na określone składniki pokarmowe. W konsekwencji poprawia się wydajność i rentowność stada oraz zmniejsza się ilość wyprodukowanej energii metabolicznej u świń, co ma niebagatelne znaczenie w okresie upałów. Tab. 12. Wpływ stosowania różnych diet pokarmowych (poziom lizyny) na wydajność świń w okresie tuczu. Interesujące wnioski ze swoich badań zwierzęta do nocnego pobierania karmy, wtedy kiedy temperatura w pomieszczeniach jest wyraźnie niższa. Hodowcy, którzy nie mają takiej możliwości powinni żywić lochy 4 razy dziennie, a w okresie upałów jedno karmienie powinno być przeprowadzone późnym wieczorem lub wczesnym rankiem. Na temat znaczenia wody dla życia i produkcyjności świń pisałem już w jednym z wcześniejszych wydań Hoduj z głową. W tym miejscu chciałbym jeszcze raz podkreślić znaczenie wody w obniżaniu temperatury wewnętrznej ciała świni. Woda działa jak system chłodzenia i jest w stanie obniżyć krytyczną temperaturę nawet o 0,5OC. Tak więc, gdy wzrasta temperatura otoczenia zwiększa się zapotrzebowanie zwierząt na wodę. Optymalna temperatura wody do picia dla świń wynosi 12-18OC. W upalne dni obserwuje się wyraźną zależność pomiędzy temperaturą wody, a ilością jej pobrania. W badaniach doświadczalnych wykazano, że w przypadku podniesienia temperatury otoczenia powyżej 25OC pobranie wody o temp. 30OC zmniejszyło się u świń aż o 60% w porównaniu do konsumpcji wody o temp. 12OC. Zmniejszone pobranie wody związane jest także z siłą strumienia jej przepływu przez poidło. Tab. 13. Zapotrzebowanie na wodę (l/dzień) oraz optymalny przepływ wody Zapotrzebowanie min. Zapotrzebowanie max. Minimalny przepływ Świnie 25-50 kg 4,0 7,0 0,7 Swinie 50-100 kg 5,0 10,0 1,0 Lochy ciężarne 15,0 23,0 2,0 Lochy karmiące 20,0 35,0 2,0 Zwierzęta w poidle (l/min) w przypadku loch oraz warchlaków i tuczników (Bodman,1994). Należy pamiętać, że lochy niemające stałego dostępu do wody tracą 3 razy więcej masy ciała w ciągu 21 dni laktacji w porównaniu do zwierząt korzystających z poideł automatycznych. Lochy ciężarne powinny mieć swobodny dostęp do wody w celu ograniczenia wystąpienia zapalenia pęcherza moczowego, co jest jedną z głównych przyczyn padnięć oraz wybrakowań samic z dalszego chowu. Warto podkreślić, że właściwe pod względem ilości i jakości pobranie wody przez lochy poprawia konsumpcję paszy, a w konsekwencji produkcję mleka oraz wagę odsadzanych prosiąt. Inne możliwości obniżania temp. otoczenia w pomieszczeniach dla świń. W praktyce używa się różnych metod obniżania temperatury w pomieszczeniach dla świń. Najczęściej stosowany jest system grawitacyjnej lub mechanicznej wentylacji, która pozwala na usunięcie wilgoci, gazów oraz nadmiaru ciepła z pomieszczeń inwentarskich. Optymalna wymiana powietrza w pomieszczeniach dla loch powinna wynosić 180 do 230 m/ godz. W upalne dni wymiana powietrza powinna być na jeszcze wyższym poziomie, co jest możliwe tylko przy zastosowaniu wentylacji mechanicznej. W ten sposób duża ilość ciepła jest usuwana poprzez konwekcję i parowanie. Dodatkowe zastosowanie zamgławiaczy (neDieta pokarmowa Poziom lizyny (%) Dni do uzyskania 110 kg m.c. 1 0,80 102 1 0,95 100 2 0,95-0,80 98 3 0,95-0,80-0,65 96 Tabela 12 bulizery) pozwala na jeszcze większy komfort termiczny poprzez wyraźne obniżenie wewnętrznej temperatury instalacji. W takich warunkach wilgotna skóra zwiększa oporność świń na temperaturę krytyczną o ok. 7OC. Zaleca się, aby przepływ wody przez nebulizer wynosił 35 l/godz, a proces zamgławiania powinien trwać 30 s i być powtarzany co 30 min. przez okres 8-21 godz/dobę, w zależności od temperatury otoczenia. W przypadku ekstremalnie wysokich temperatur, szczególnie w pomieszczeniach dla loch karmiących, mogą mieć zastosowanie zraszacze wody. Zaleca się ściekanie wody z szybkością 2 l/ godz bezpośrednio na okolicę szyi/karku zwierzęcia. Należy jednak pamiętać, że w trakcie ich stosowania wzrasta wilgotność pomieszczeń, co w konsekwencji może sprzyjać rozwojowi biegunek u prosiąt ssących. Dr hab. Kazimierz Tarasiuk Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna Tabela 13 Kwartalnik Nr 3/2009 * Znakomite osiągnięcia loszek C24 9 m-cy temu PIC Polska uczestniczyła w dostawie 1,600 loszek C24 na fermę na Ukrainie. Pierwsze mioty z Camborough24 wyprodukowały: 11,8 żywo urodzonych zwierząt/miot. Te znakomite osiągnięcia potwierdzają wartość loch Camborough24, które są bardzo ekonomicznie w produkcji. * Ciągłe podnoszenie wydajności reprodukcyjnej: 3 lata temu PIC Polska rozpoczęła nowatorski projekt monitoringu produktów reprodukyjnych. Celem było osiągnięcie wzrostu żywo urodzonych prosiąt na miot oraz podniesienie liczby wyproszeń na lochę/rok. W projekcie zastosowano program PICtraq z wykorzystaniem EBV i najnowszych danych z Xbred. Postęp był dokładnie monitorowany, a rezultaty w okresie od marca ‘08 do lutego ‘09 są następujące: * poprawa o 1,3 prosięcia żywo urodzonego więcej/miot (śr. 12,2 żywo narodzonych/miot). * zmniejszenie o 0,5 prosięcia martwo urodzonego (śr. 1 prosię mniej martwo urodzone/miot). * PIC Polska wprowadza na rynek nową loszkę Camborough46, produkt skierowany będzie do klientów poszukujących bardzo dobrej plenności, wydajności oraz szybkiego tempa przyrostu potomstwa. * Na podstawie wyników niezależnej firmy badawczej DLG, która anonimowo badała reprezentatywną grupę 550 rolników w Niemczech, PIC jako jedyna firma z branży hodowlanej znalazła się w 1-ej 10-tce najbardziej uznanych firm na rynku w Niemczech, obok nas znalazły się takie firmy jak: Bayer, Sano, Pfizer, Raiffaisen, Boehringer. ANALIZA RYNKU Analiza wpływu liczby ubojów w Europie (EU25) na * W poprzednim informatorze szacowaliśmy polskie pogłowie trzody zmianę ceny tusz 2007 - 2009 chlewnej na przełom marca-kwietnia na 13,5-13,7 mln. Ostatnie dane GUS pokazują, że spadek ten był nawet większy i bieżące dane mówią o 13,28 mln sztuk. Wynika z tego spadek pogłowia na poziomie 2,4 mln. „rok do roku”. * Średnia cena żywca rok do roku wzrosła w Polsce o ok. 33% * Średnie ceny warchlaków tuczowych gwałtownie wzrosły na przełomie lutego i marca obecnie obserwujemy stabilizację cen na bardzo wysokim poziomie, jednak cały czas popyt przewyższa podaż co nie wróży spadku ich cen w najbliższych miesiącach. * Ceny tusz przez najbliższe kilka miesięcy powinny utrzymywać się na podobnym wysokim poziomie. Obecnie (maj) obserwujemy jednak stagnację w obrocie wieprzowiną co bezpośrednio jest związane z wyższą podażą 2007 2008 2009 Cena (spodziewane) ubojeEU EU27 (expected) Slaughter 27 EU-25 Price niż popytem, nie notujemy jednak spadku cen wieprzowiny. Wiele firm boryka się także, ze zwiększonymi zwrotami towaru. * W zależności od letniego zapotrzebowania możliwe okresowe skoki ceny rzeźnej – prawdopodobny wzrost w drugiej połowie czerwca. W miesiącu wrześniu możliwa lekka korekta w dół. * Coraz więcej firm rozlicza się z dostawcami w oparciu o SEUROP – rozliczenia na wagę żywą powoli odchodzą w przeszłość. * Według przewidywań Rosyjskiej Unii Mięsa możliwe jest drastyczne ograniczenie importu mięsa mi. z krajów Unii . Związane jest to ze wzrostem produkcji trzody chlewnej w Rosji + 8,2%. Głównymi eksporterami mięsa do Rosji w pierwszym półroczu 2009 byli: Brazylia, USA i Kanada. * Rosną ceny zbóż głównie za sprawą exportu pszenicy i kukurydzy, maleją zapasy zbóż w polskich magazynach a i import jest mały. Ceny zbóż będą najprawdopodobniej rosnąć, aż do tegorocznych zbiorów. 175,00 2 100 165,00 155,00 145,00 1 700 135,00 1 500 Euro/ 100kg Uboje 1000 T 1 900 125,00 1 300 115,00 1 100 Aby dokonać właściwego doboru produktów, skontaktuj się z Przedstawicielem PIC: Polska północno-zachodnia: Bronisław Breninek tel.: 0 606 838 023 E-mail: [email protected] Polska półonocna i centralna: Adam Bieliński tel. 0 606 838 018 E-mail: [email protected] Polska południowo-zachodnia: Lech Wieszczeczyński tel.: 0 606 838 014 E-mail: [email protected] Kwartalnik 105,00 Nasienie można zamówić w Stacjach: KF BB AB LW JB PIC Skotniki tel.: 094 361 78 56 E-mail: [email protected] WetRol tel.: 012 386 27 94 Polska półonocno-wschodnia: Krzysztof Fil tel. 0 606 838 015 E-mail: [email protected] Polska południowo-wschodnia: Jakub Baltaziak tel.: 0 606 838 022 E-mail: [email protected] Nr 3/2009 PRODUKCYJNOŚĆ, MIĘSNOŚĆ, PLENNOŚĆ RODZINA Camborough daje Ci wybór Camborough22 Camborough24 Camborough46 ”Produkcyjność i trwałość” “Mięsność i ekonomika “Tempo przyrostu i plenność”. produkcji”. Kwartalnik GP1080 “Plenność, tempo przyrostu i wykorzystanie paszy”. Nr 3/2009