Obligacje 18.01.10 - Korporacja Feniks

Transkrypt

Emisja warrantów subskrypcyjnych przy podwyższeniu kapitału zakładowego w
granicach kapitału docelowego oraz przy warunkowym podwyższeniu kapitału
zakładowego
Warranty subskrypcyjne mogą być emitowane w związku z obydwoma szczególnymi trybami
podwyższenia kapitału zakładowego, tj. podwyższenia go w granicach kapitału docelowego
(zobacz wyjaśnienie: Podwyższenie kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego)
oraz gdy podwyższenie to ma charakter warunkowy (zobacz wyjaśnienie: Warunkowe
podwyższenie kapitału zakładowego).
Od czasu nowelizacji kodeksu spółek handlowych - ustawą z dnia 12 grudnia 2003 r. o
zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2003 r. Nr
229 poz. 2276) - w ramach upoważnienia zarządu spółki do podwyższenia kapitału
zakładkowego w granicach kapitału docelowego, można uprawnić zarząd do emisji
warrantów subskrypcyjnych (art. 444 § 7 kodeksu spółek handlowych); na temat tego
upoważnienia oraz instytucji kapitału docelowego, zobacz wyjaśnienie: Podwyższenie
kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego).
Warrant subskrypcyjny jest papierem wartościowym (imiennym lub na okaziciela)
inkorporującym:
- prawo do objęcia akcji albo
- prawo zapisu na akcje, z wyłączeniem prawa poboru (art. 453 § 2 kodeksu spółek
handlowych).
Przyznanie zarządowi ww. upoważnienia (co następuje w drodze statutu spółki lub na mocy
uchwały walnego zgromadzenia zmieniającej ten statut; zobacz wyjaśnienie: Podwyższenie
kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego) stanowi wyjątek od zasady, zgodnie
z którą emisja warrantów subskrypcyjnych wymaga uchwały walnego zgromadzenia (art. 393
pkt 5 in fine kodeksu spółek handlowych). Jeżeli emitowanie tych papierów wartościowych
odbywać się ma w związku ze stosowaniem instytucji kapitału docelowego, wówczas decyzja
o takiej emisji należy wyłącznie do zarządu, pod warunkiem oczywiście, iż w upoważnieniu
zarządu zamieszczone zostało stosowne uprawnienie (zob. wyżej).
Gdy warranty subskrypcyjne emitowane są w związku z podwyższeniem kapitału
zakładowego w granicach kapitału docelowego, treścią inkorporowanego w nich uprawnienia
jest prawo pierwszeństwa dokonania zapisu na akcje nowej emisji (zobacz wyjaśnienie:
Objęcie akcji w kapitale zakładowym) jednakże z terminem wykonania prawa zapisu
upływającym nie później niż okres, na który zostało udzielone upoważnienie (upoważnienie
zarządu do podwyższenia kapitału zakładkowego w granicach kapitału docelowego); zob. art.
444 § 7 kodeksu spółek handlowych. Oznacza to, że w przypadku warrantów emitowanych
przez zarząd, termin wykonania inkorporowanego w nim prawa nie może być dłuższy niż
termin obowiązywania tego upoważnienia (czyli na okres nie dłuższy niż 3 lata; zob. art. 444
§ 1 kodeksu spółek handlowych oraz Podwyższenie kapitału zakładowego w granicach
kapitału docelowego); jeśli warranty subskrypcyjne emitowane są na mocy uchwały walnego
zgromadzenia, wówczas termin wykonania prawa z warrantu może być dłuższy (nie może on
jednak wynosić więcej niż 10 lat; art. 453 § 3 pkt 4 kodeksu spółek handlowych).
Wykonanie prawa zapisu na akcje przez posiadaczy warrantów subskrypcyjnych następuje w
drodze subskrypcji zamkniętej lub otwartej. O tym która z nich zostanie zastosowana,
decyduje zarząd spółki. Instytucja subskrypcji prywatnej nie ma w tym przypadku
zastosowania z oczywistych względów - oferta objęcia akcji składana w jej ramach kierowana
jest do jednego, indywidualnie oznaczonego adresata; nie ma zatem sensu emitowanie
warrantów (na temat ww. rodzajów subskrypcji, zobacz wyjaśnienie: Objęcie akcji w kapitale
zakładowym).
Za akcje obejmowane przez posiadaczy warrantów, osoby te powinny wnieść wkłady do
spółki w stosownej wysokości (zob. wyjaśnienie: Wnoszenie wkładów na pokrycie kapitału
zakładowego). Posiadacz warrantu subskrypcyjnego uzyskuje pewność, iż w przypadku
realizacji podwyższenia kapitału zakładowego zaoferowane zostaną mu akcje nowej emisji w pierwszej kolejności (tj. z pominięciem osób, które nie posiadają takiego papieru
wartościowego) oraz po cenie emisyjnej ustalonej w dacie emisji warrantów lub według
sposobu ustalonego na tę datę. Dopiero brak skorzystania przez posiadaczy tych papierów
wartościowych z prawa objęcia akcji nowej emisji, upoważnia zarząd do zaoferowania ich
objęcia innym osobom.
Warrant subskrypcyjny (także ten emitowany na mocy uprawnienia zarządu) powinien
określać liczbę akcji, które na niego przypadają (zob. art. 453 § 3 pkt 3 kodeksu spółek
handlowych). Informacja taka powinna znaleźć się także już w uchwale zarządu o emisji
warrantów subskrypcyjnych. Uchwała ta powinna obejmować także informacje określające
uprawnionych do objęcia warrantów subskrypcyjnych, cenę emisyjną takiego warrantu (lub
sposób jej ustalenia) - jeżeli wskazane papiery wartościowe mają być emitowane odpłatnie, a
także termin wykonania prawa z warrantu (z zastrzeżeniem dokonanym wyżej); zob. art. 453
§ 3 pkt 1, 2, 4 kodeksu spółek handlowych.
Warranty subskrypcyjne mogą być przyznawane (odpłatnie lub nieodpłatnie; zob. art. 435 § 3
pkt 2 kodeksu spólek handlowych) zarówno dotychczasowym akcjonariuszom, jak i osobom
spoza spółki. Zasadą jest, iż przyznanie tych papierów powinno nastąpić na rzecz
akcjonariuszy. Prawo poboru stosować należy także do emisji papierów wartościowych
inkorporujących prawo zapisu na akcje (zob. art. 433 § 6 kodeksu spółek handlowych). Prawo
poboru może jednak zostać wyłączone również w omawianym przypadku. Wyłączenie to
powinno nastąpić w trybie określonym w art. 447 kodeksu spółek handlowych (na temat tego
trybu, zobacz wyjaśnienie: Podwyższenie kapitału zakładowego w granicach kapitału
docelowego).
Celem przyznania zarządowi uprawnienia do emisji warrantów subskrypcyjnych - przy
podwyższeniu kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego - jest w szczególności
zabezpieczenie realizacji realnego podwyższenia kapitału zakładowego przez ów zarząd
(czyli w granicach kapitału docelowego); emisja tych papierów wartościowych - oraz
oczywiście ich przyznanie określonym osobom (zob. wyżej) - pozwala także na wyznaczenie
zakresu podmiotowego przyszłych subskrybentów akcji nowej emisji (zobacz wyjaśnienie:
Objęcie akcji w kapitale zakładowym).
Jednym z celów warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego jest przyznanie praw do
objęcia akcji przez posiadaczy warrantów subskrypcyjnych (zob. art. 448 § 2 pkt 2 kodeksu
spółek handlowych). W tym przypadku decyzja o emisji takich papierów wartościowych
podejmowana jest w drodze uchwały walnego zgromadzenia (art. 393 pkt 5 kodeksu spółek
handlowych). Uchwała ta powinna określać:
1) uprawnionych do objęcia warrantów subskrypcyjnych;
2) cenę emisyjną lub sposób jej ustalenia, jeżeli warranty subskrypcyjne mają być emitowane
odpłatnie;
3) liczbę akcji przypadających na jeden warrant subskrypcyjny oraz
4) termin wykonania prawa z warrantu, z tym że nie może on być dłuższy niż 10 lat (art. 453
§ 3 kodeksu spółek handlowych).
Jeżeli emisja warrantów subskrypcyjnych następuje w związku z warunkowym
podwyższeniem kapitału zakładowego, treścią inkorporowanego w nim uprawnienia może
być zarówno prawo do zapisu na akcje nowej emisji, jak i prawo do objęcia takich akcji. W
każdym przypadku posiadacz warrantu, obejmując akcje nowej emisji, ma obowiązek
wniesienia odpowiedniego wkładu (pieniężnego lub niepieniężnego) na ich pokrycie (zobacz
wyjaśnienie: Wnoszenie wkładów na pokrycie kapitału zakładowego). Celem uprawnionego z
tytułu warrantu jest przystąpienie do spółki jako jej (nowego) akcjonariusza bądź zwiększenie
jego udziału w spółce (zwiększenie reprezentowanego przezeń kapitału zakładowego).
Wykonanie przez uprawnionego jego prawa z warrantu (czyli złożenie zapisu na akcje lub
złożenie oświadczenia o objęciu akcji; zob. art. 451 § 1 kodeksu spółek handlowych) musi
nastąpić w terminie określonym w uchwale walnego zgromadzenia o emisji warrantów
subskrypcyjnych, który nie może wynosić dłużej niż 10 lat (zob. wyżej). Bezskuteczny upływ
tego terminu oznacza wygaśnięcie prawa z warrantu.
Jako że w ramach jednego warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego możliwe jest
przyznanie takiego prawa podmiotom należącym tylko do jednej z kategorii osób, którym
będzie miało zostać przyznane prawo objęcia akcji (zob. art. 448 § 2 kodeksu spółek
handlowych oraz Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego), posiadacze warrantów
subskrypcyjnych uzyskują pewność, iż będą one osobami, które na zasadzie wyłączności
uzyskają udział w kapitale zakładowym spółki (względnie zwiększą ten udział).
Autor: Konrad Kohutek
Funkcja banku-reprezentanta
Bank - reprezentant spełnia funkcję ochronną wobec obligatariuszy. Zakres tej funkcji
wyznaczają przepisy ustawy o obligacjach oraz postanowienia umowy o reprezentację, która
powinna określać szczegółowo uprawnienia i obowiązki banku-reprezentanta wobec emitenta
oraz obowiązki wobec obligatariuszy, jak również obowiązki emitenta wobec bankureprezentanta (art. 32 ust. 1). Sama ustawa o obligacjach zawiera minimalny zakres tych
obowiązków, natomiast w umowie o reprezentację mogą być one skonkretyzowane lub
rozszerzone (zob. też Umowa o reprezentację).
Na zasadach określonych w ustawie o obligacjach i w umowie o reprezentację, bank reprezentant występuje jako ustawowy przedstawiciel obligatariuszy (art. 30). Działalność
banku-reprezentanta polega na wykonywaniu różnego rodzaju usług, na które składają się
czynności faktyczne i czynności prawne dokonywane w imieniu obligatariuszy. Czynności
faktyczne mają przed wszystkim na celu analizowanie aktualnej sytuacji ekonomicznej
emitenta oraz informowanie o niej obligatariuszy. Czynności prawne zmierzają do
spowodowania prawidłowego wykonania przez emitenta jego zobowiązań wynikających z
obligacji wobec obligatariuszy. Czynności te nie mają charakteru nadzorczego, bowiem bank
- reprezentant nie może bezpośrednio wpływać na działalność emitenta. Przy wykonywaniu
swoich czynności bank-reprezentant obowiązany jest do najwyższej staranności zawodowej,
co oznacza podwyższenie wymagań w stosunku do podmiotów profesjonalnie zajmujących
się działalnością gospodarczą, wynikających z postanowień art. 355 § 2 k.c.
Funkcje obligacji
Dla emitenta obligacje spełniają funkcję pożyczkową, uzyskuje on bowiem tą drogą określone
środki finansowe. Najczęściej przeznacza je na określone przedsięwzięcie inwestycyjne. Tym
samym obligacje umożliwiają mu rozwój i dokonanie restrukturyzacji.
Dla obligatariusza obligacje pełnią funkcję lokacyjną. Inwestuje on w obligacje określone
środki pieniężne w celu osiągnięcia korzyści majątkowych.
Ponadto obligacje jako papiery wartościowe pełnią funkcję obiegową, płatniczą i
gwarancyjną. Funkcja obiegowa polega na możliwości przeniesienia obligacji na inny
podmiot (w odniesieniu do obligacji imiennych przez przelew - art. 921[8] k.c., w przypadku
obligacji na okaziciela przez wydanie dokumentu obligacji - art. 921[12] k.c. W przypadku
obligacji zdematerializowanych, umowa zobowiązująca do przeniesienia wynikających z niej
praw, przenosi te prawa z chwilą dokonania w ewidencji zapisu wskazującego osobę nabywcy
i liczbę nabytych obligacji. Podmiotami uprawnionymi do prowadzenia takiej ewidencji są:
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., firmy inwestycyjne i banki (art. 5a ust. 3 i
ust. 4 ustawy o obligacjach). Funkcja płatnicza wyraża się w możliwości pokrycia przez
obligatariusza swojego zobowiązania względem innego podmiotu za pomocą obligacji.
Funkcja gwarancyjna przejawia się w zaliczeniu określonych podmiotów do potencjalnych
emitentów obligacji oraz w zastosowaniu zabezpieczenia obligacji.
Autor: Ireneusz Weiss
Klasyfikacja obligacji
Klasyfikację obligacji można oprzeć na różnych kryteriach, co powoduje zastosowanie do
poszczególnych rodzajów obligacji różnych przepisów prawa wywołujących określone
konsekwencje prawne. Można wyróżnić, ze względu na:
1) źródło regulacji prawnej - obligacje podlegające przepisom ustawy o obligacjach i
obligacje wyłączone spod jej działania, do których odnoszą się przepisy innych ustaw,
2) miejsce emisji obligacji - obligacje krajowe i obligacje zagraniczne, których rodzajem są
Euroobligacje,
3) sposób oznaczenia obligatariusza - obligacje imienne i obligacje na okaziciela,
4) przedmiot praw ucieleśnionych w obligacji - obligacje zawierające wierzytelności
pieniężne, wierzytelności niepieniężne i wierzytelności mieszane,
5) sposób oprocentowania - obligacje o stałym, zmiennym i zerowym oprocentowaniu,
6) termin wykupu - obligacje krótko-, średnio- i długoterminowe,
7) możliwość dokonania zmiany treści obligacji - obligacje konwersyjne i obligacje o
zmiennej treści,
8) występowanie zabezpieczenia - obligacje całkowicie zabezpieczone, częściowo
zabezpieczone i niezabezpieczone,
9) zastosowany tryb emisji - obligacje emitowane w trybie subskrypcji publicznej i w trybie
niepublicznym,
10) rodzaj obrotu do którego są wprowadzane - obligacje przeznaczone do obrotu
publicznego i obligacje przeznaczone do obrotu prywatnego,
11) źródło pokrycia zobowiązań - obligacje ogólne pokrywane z ogólnych dochodów
emitenta i obligacje przychodowe pokrywane z dochodu, jaki przynosi przedsięwzięcie
finansowane przez emisję tych obligacji.
Możliwości i problemy emisji obligacji przychodowych w Polsce
Nowelizacja ustawy z dnia z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (t.jedn.: Dz.U. 2001 r. Nr
120 poz. 1300), która miała miejsce w 2001 r. wprowadziła możliwość emitowania obligacji
przychodowych. Emitentami tych papierów mogą być:
1) jednostka samorządu terytorialnego, związek jednostek samorządu terytorialnego, miasto
stołeczne Warszawa;
2) spółki akcyjne albo spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w których podmiot, o
którym mowa w pkt 1, posiada taką liczbę akcji albo udziałów, która zapewnia mu więcej niż
50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników, o ile
jedynym przedmiotem działalności spółki jest zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnych
lub wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej;
3) spółka akcyjna albo spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, której jedynym
przedmiotem działalności jest wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej na
podstawie umowy zawartej z jednostką samorządu terytorialnego, związkiem jednostek
samorządu terytorialnego lub miastem stołecznym Warszawa i która zadania te będzie
wykonywać co najmniej przez okres równy okresowi zapadalności obligacji;
4) spółka akcyjna, która na podstawie upoważnienia ustawowego lub na podstawie koncesji
albo zezwolenia wykonywać będzie zadania z zakresu użyteczności publicznej
albo świadczyć usługi w zakresie transportu lub komunikacji oraz utrzymania i rozwoju
infrastruktury komunikacyjnej lub transportowej co najmniej przez okres równy okresowi
zapadalności obligacji (art. 23 a ust 2 ustawy o obligacjach).
Obligacje przychodowe zostały w ustawie zdefiniowane jako papiery, w których emitent
ogranicza swoją odpowiedzialność za zobowiązania do kwoty przychodów lub wartości
majątku przedsięwzięcia (art. 8 ust 2 ustawy o obligacjach). Wobec tych przychodów
obligatariusz ma prawo pierwszeństwa do zaspokojenia swoich roszczeń przed innymi
wierzycielami emitenta:
1) z całości albo z części przychodów lub z całości albo części majątku przedsięwzięć, które
zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji obligacji, lub
2) z całości albo z części przychodów z innych przedsięwzięć określonych przez emitenta
(art. 23 a ust 1).
W art. 23 b ustawy o obligacjach, określone są szczegółowo zasady gospodarowania tym
wydzielonym strumieniem przychodów. I tak muszą one wszystkie wpływać na rachunek
bankowy, przeznaczony do dokonywania wypłat środków w celu zaspokojenia roszczeń
obligatariuszy. Z tego rachunku nie można dokonywać innych wypłat, chyba, że występują
nadwyżki ponad kwotę wystarczającą do zaspokojenia zobowiązań wobec obligatariuszy
przez kolejnych 12 miesięcy. Co więcej taka możliwość musi być podana w warunkach
emisji.
Powyższa konstrukcja sprawia, że nie istnieje możliwość wydzielenia z przychodów
przyjętych w emisji obligacji, funduszy operacyjnego i rezerwowego (zobacz wyjaśnienie:
Obligacje przychodowe, dla kogo i po co?). Oczywiście emitent może tworzyć takie
fundusze, ale wobec zgromadzonych tam środków nie będzie obligatariuszowi służyło prawo
pierwszeństwa. Tak więc polskie przepisy ograniczają bezpieczeństwo długu wynikającego z
obligacji przychodowych, a zatem jedną z podstawowych zalet tych papierów na rynkach
rozwiniętych.
Emitent obligacji przychodowych jest obowiązany informować obligatariuszy o stanie
wydzielonego rachunku, na który spływają zabezpieczające ich przychody (wpływach i
wydatkach z tego rachunku), a także o strukturze przychodów z przedsięwzięcia oraz o
kosztach na jego utrzymanie (art. 23 a ust 5 ustawy o obligacjach). Jeśli emitentem obligacji
przychodowych jest spółka akcyjna czy z ograniczoną odpowiedzialnością, jej dług nie będzie
oczywiście włączony do limitów długu jednostki samorządu. Ustawa o obligacjach
wprowadziła również zwolnienie z limitów dla samorządu jako emitenta obligacji
przychodowych (art. 23 b ust 7 ustawy o obligacjach), z tym, że dotyczy to jedynie limitu
obsługi długu- 15% (zobacz wyjaśnienie: Ustawowe ograniczenia dla stosowania
instrumentów dłużnych przez polskie samorządy). W ustawie nie wspomina się zwolnieniu z
kolejnego istotnego limitu - a więc ograniczeniu ogólnej kwoty zadłużenia jednostki
samorządu do 60% jej dochodów.
Obligacje przychodowe, dla kogo i po co?
W wielowiekowej historii obligacji komunalnych jako pierwsze formy, pojawiły się
instrumenty podobne do dzisiejszych obligacji przychodowych. Obligacje te dają
zabezpieczenie obligatariuszowi jego długu, nie w całym majątku emitenta komunalnego,
ale w strumieniu określonych jego dochodów (przychodów). Dochody te, stanowią źródło
spłaty obligacji. Przykładem takiej operacji może być dług zaciągnięty w formie wpisu do
księgi długów w 1270 r. przez miasto Genue, który zabezpieczony był dochodami miasta z
kopalni soli. Dopiero znacznie później (około XIX w.) pojawiły się emisje papierów
komunalnych, oparte na całym majątku czy budżecie samorządu- zwane obligacjami
ogólnymi (general bonds).
Popularność obligacji przychodowych jest i dziś znaczna, na przykład na rynku
amerykańskim (niewątpliwie największym rynku obligacji na świecie) obligacje
przychodowe stanowią niemal 2/3 wszystkich emisji komunalnych. Ta popularność wynika z
tego, że obligacje przychodowe uważa się za znacznie bezpieczniejsze niż obligacje ogólne.
Majątek jednostki samorządu nie stanowi dobrego zabezpieczenia jej długu, najczęściej ma
on niewielką lub trudną do oszacowania wartość rynkową (bo jak np. dokonać wyceny rur
kanalizacyjnych albo ulicy), przy tym nawet gdyby wartość taka istniała, większość majątku
jest ściśle związana z funkcjonowaniem samorządu, a więc po prostu nie może być mu
zabrana. Podobnie zabezpieczenie na całym budżecie samorządu może okazać się
problematyczne do wyegzekwowania. Samorząd niezależnie od stopnia swojej wypłacalności
musi funkcjonować, a więc pożyczkodawca na uzyskanie zwrotu swojej wierzytelności musi
czekać, aż samorząd wypełni swoje podstawowe funkcje publiczne. Dodatkowo cały budżet
jest narażony na ryzyko zmian w zarządzaniu samorządem choćby związanych z cyklem
elekcyjnym (zobacz wyjaśnienie: Zdolność kredytowa jednostki samorządu terytorialnego).
Tymczasem źródła przychodów samorządowych - podatki, a szczególnie przychody ze
świadczonych usług komunalnych, są pewnym i stosunkowo stabilnym źródłem środków
finansowych. Jest przecież mało prawdopodobnym, aby nagle wszyscy odbiorcy tych usług
zaprzestali wnoszenia za nie opłat i zrezygnowali, np. z korzystania z miejskiej wody czy
kanalizacji. Należy przy tym zaznaczyć, że emitentem obligacji przychodowych najczęściej
nie jest sama jednostka samorządu, a przedsiębiorstwo wykonujące usługi komunalne. Warto
dodać, że w tym przypadku dług będzie wprawdzie długiem komunalnym, ale nie będzie
„wchodził” w ograniczenia i limity długu, nakładane na zadłużenie samorządów. Ta cecha
stała się drugą, obok bezpieczeństwa, przyczyną rozwoju obligacji przychodowych np. na
rynku amerykańskim. Zaczęto nawet tworzyć dla tego celu specjalne podmioty (spółki
specjalnego przeznaczenia), często wspólnie z podmiotami prywatnymi aby te cechy obligacji
przychodowych wykorzystać (zobacz wyjaśnienie: Partnerstwo publiczno prywatnego jako
forma realizacji zadań samorządów).
Należy oczywiście zabezpieczyć się przed ewentualnymi opóźnieniami w spłatach oraz
zjawiskami nieprzewidzianymi (jak klęski żywiołowe). Przede wszystkim należy jednak
zapewnić sprawne bieżące dzianie finansowanemu z obligacji przychodowych
przedsięwzięciu. W tym celu, ze strumienia przychodów wydziela się tzw. fundusz
operacyjny. Dopiero w drugiej kolejności tworzy się fundusz obsługi długu, a więc ten z
którego następują spłaty zobowiązań wobec obligatariuszy. Wreszcie tworzony jest tzw.
fundusz rezerwowy (na nieprzewidziane wydarzenia, remonty). Stworzenie takich trzech
funduszy staje się dodatkowym zabezpieczeniem wierzytelności obligatariuszy, a
jednocześnie nadaje sens ekonomiczny finansowanemu przedsięwzięciu.
Autor: Agnieszka Kopańska
Pojęcie i cechy obligacji
Pojęcie obligacji określone zostało w przepisie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r.
o obligacjach (t.jedn.: Dz. U. 2001 r. Nr 120 poz. 1300), który stanowi, że: obligacja jest
emitowanym w serii papierem wartościowym, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem
właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia
określonego świadczenia. Z definicji obligacji wynikają następujące jej cechy:
1) obligacje są papierami wartościowymi ucieleśniającymi określone prawa majątkowe.
Posiadanie obligacji, jako papieru wartościowego stanowi niezbędną przesłankę istnienia i
wykonywania tych praw;
2) obligacje emitowane są w seriach, przez co art. 4 ust. 1a ustawy o obligacjach rozumie
papiery wartościowe reprezentujące prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę
równych jednostek;
3) wierzytelności ucieleśnione w obligacji polegają na spełnieniu przez emitenta określonego
świadczenia. Świadczenia te mogą mieć charakter pieniężny, niepieniężny bądź mieszany;
4) emitent, który doprowadził do skutecznej emisji obligacji, staje się dłużnikiem
obligatariuszy, którzy te obligacje nabyli. Zobowiązanie emitenta powstaje przez wystawienie
dokumentu obligacji, a w przypadku zastosowania przez emitenta zdematerializowanej formy
obligacji powstaje z chwilą dokonania zapisu w ewidencji i przysługuje osobie w niej
wskazanej. Podmiotami upoważnionymi do prowadzenia takiej ewidencji są Krajowy
Depozyt Papierów Wartościowych S.A., firmy inwestycyjne i banki (art. 5a ust. 1-3). Z
obligacji wynika dla obligatariusza roszczenie względem emitenta o spełnienie powyższych
świadczeń. W przypadku, gdyby emitent nie zaspokoił tego roszczenia dobrowolnie,
obligatariusz może domagać się zaspokojenia swojego roszczenia, tak jak każdy wierzyciel,
na drodze przymusowej z majątku emitenta, a w przypadku obligacji zabezpieczonych,
ponadto od innych podmiotów lub z określonych rzeczy w zależności od formy
zastosowanego zabezpieczenia.
Przedmiot praw ucieleśnionych w obligacji
Przedmiotem praw ucieleśnionych w obligacji są świadczenia, do których spełnienia emitent
zobowiązał się w obligacji. Świadczenia te mogą mieć charakter pieniężny, niepieniężny lub
mieszany.
Świadczenia pieniężne obejmują należność główną polegającą na wykupie obligacji oraz
należności uboczne, które stanowią oprocentowanie lub dyskonto będące różnicą pomiędzy
wartością nominalną obligacji a jej niższą w tym przypadku ceną emisyjną.
Jako zawierające świadczenie niepieniężne ustawa o obligacjach unormowała obligacje
partycypacyjne, obligacje zamienne, obligacje z prawem pierwszeństwa i obligacje
przychodowe.
Obligacje partycypacyjne polegają na przyznaniu obligatariuszowi praw do udziału w zysku
emitenta. W takim przypadku szczegółowe warunki i zasady udziału w zysku powinny być
określone w warunkach emisji, a tekst tych warunków powinien być złożony w sądzie
rejestrowym, właściwym dla emitenta. Jeżeli emitentem jest spółka akcyjna lub spółka z o.o.
wzmianka o takim prawie obligatariuszy podlega wpisaniu do Krajowego Rejestru Sądowego.
Rozporządzenie zyskiem przez emitenta w sposób sprzeczny z warunkiem emisji jest
nieskuteczne wobec obligatariuszy (art. 19 ust. 3 ustawy o obligacjach). Wpis do rejestru
podyktowany jest tu ochroną interesów obligatariuszy i oznacza zmianę zasad podziału zysku
pomiędzy wspólników czy akcjonariuszy.
Emisja obligacji zamiennych na akcje jest możliwa tylko wtedy, gdy statut spółki akcyjnej to
przewiduje (art. 20 ust. 1). W braku takiego postanowienia statutu konieczna jest w tym celu
odpowiednia jego zmiana.
W obligacjach zamiennych ucieleśnione jest prawo obligatariusza do uzyskania od emitenta,
w zamian za te obligacje, określonej ilości jego akcji, a jeśli z tego nie skorzysta - prawo
żądania od emitenta odpowiedniego świadczenia pieniężnego. Obligatariuszowi służy zatem
wybór pomiędzy tymi świadczeniami. Obligatariusze, dokonując zakupu obligacji
zamiennych, liczą na wzrost ceny rynkowej akcji emitenta w stosunku do ich ceny emisyjnej,
a dokonując wyboru pomiędzy zamianą obligacji na akcje a świadczeniem pieniężnym,
kierują się ceną rynkową akcji emitenta w terminie zamiany. Z kolei spółka akcyjna emitując
obligacje zamienne uzyskuje środki finansowe, które może od razu przeznaczyć na
działalność inwestycyjną, a następnie - zamieniając obligacje na akcje - nie musi zwracać
obligatariuszom pożyczonych od nich środków finansowych wraz z oprocentowaniem.
Podwyższony kapitał akcyjny będzie faktycznie pokryty dokonanymi wcześniej wpłatami
obligatariuszy.
Emisja obligacji zamiennych wymaga podjęcia przez walne zgromadzenie akcjonariuszy
uchwały o emisji obligacji zamiennych i o podwyższeniu kapitału akcyjnego z równoczesnym
pozbawieniem dotychczasowych akcjonariuszy przysługującego im, na mocy art. 433 § 1
k.s.h.,prawa pierwszeństwa do nabycia akcji nowej emisji w całości lub w odpowiedniej
części.
Uchwała o emisji obligacji zamiennych powinna określać w szczególności:
1) zakres przyznawanego prawa oraz warunki jego realizacji, w tym rodzaj akcji wydawanych
w zamian za obligacje,
2) sposób przeliczenia obligacji na akcje, z tym jednak, że na każdy jeden złoty wartości
nominalnej obligacji może przypadać najwyżej jeden złoty wartości nominalnej akcji,
3) maksymalną wysokość podwyższenia kapitału akcyjnego w drodze zamiany obligacji na
akcje (art. 20 ust. 4).
Określenie maksymalnej wysokości podwyższenia kapitału akcyjnego stanowi odstępstwo od
ogólnej zasady wyrażonej w art. 432 § 1 k.s.h. że podwyższenie kapitału akcyjnego następuje
o określoną kwotę. Unormowanie to podyktowane jest tym, że nie wiadomo z góry, w jaki
sposób zachowają się obligatariusze, którym przysługuje prawo wyboru pomiędzy zamianą
obligacji na akcje albo wykupem obligacji. Nie wiadomo więc, ile obligacji przedstawią do
zamiany na akcje.
Obligacje zamienne nie mogą być emitowane poniżej wartości nominalnej i nie mogą być
wydawane przed pełną wpłatą (art. 20 ust. 2), co zapewnia realne podwyższenie kapitału
akcyjnego przy zamianie obligacji na akcje, a tym samym chroni przed naruszeniem art. 308
§ 1 k.s.h. Uchwała o emisji obligacji zamiennych podlega zgłoszeniu do Krajowego Rejestru
Sądowego, a wzmianka o uchwale wskazująca maksymalną wysokość podwyższenia kapitału
akcyjnego podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego, przy czym data przydziału i
wydania obligacji nie może być wcześniejsza niż data wpisu (art. 20 ust. 3).
Obligatariusze wykonują uprawnienie do zamiany obligacji na akcje przez złożenie
oświadczenia w terminach określonych w warunkach emisji. Oświadczenie takie wywołuje
skutek prawny przydziału akcji i podwyższenia kapitału akcyjnego (art. 21 ust. 1), a
podwyższenie kapitału akcyjnego w wyniku tego oświadczenia uważa się za dokonane przez
wniesienie wkładu pieniężnego (art. 21 ust. 3). Zarząd spółki ma obowiązek wydać
obligatariuszowi akcje w ciągu tygodnia od złożenia powyższego oświadczenia (art. 21 ust.
4). Podwyższenie kapitału akcyjnego, do którego doszło w następstwie złożenia
oświadczenia, zarząd spółki zgłasza do sądu rejestrowego celem zaktualizowania wpisu w
rejestrze handlowym co najmniej jeden raz w roku w terminie 30 dni od dnia zakończenia
roku kalendarzowego, a w przypadku spółki publicznej w terminie tygodnia, po upływie
każdego miesiąca, w którym było złożone powyższe oświadczenie (art. 21 ust. 5).
Obligacje z prawem pierwszeństwa uprawniają obligatariuszy oprócz innych świadczeń
(najczęściej pieniężnych) do subskrybowania akcji spółki z pierwszeństwem przed jej
akcjonariuszami. Tak jak w przypadku emisji obligacji zamiennych, emisja obligacji z
prawem pierwszeństwa wymaga podwyższenia kapitału akcyjnego, a jeśli akcjonariuszom
służy prawo poboru do objęcia nowych akcji, uchwała o emisji powinna to prawo wyłączyć w
takiej części, która umożliwi realizację powyższego prawa przysługującego obligatariuszom
(art. 23). Uchwała powinna określać liczbę akcji przypadających na jedną obligację oraz cenę
emisyjną akcji lub sposób jej ustalenia, a także termin wygaśnięcia uprawnień obligatariuszy
wynikających z przyznanego prawa pierwszeństwa (art. 22 ust. 2 i 3). Inaczej niż w
obligacjach zamiennych realizacja tego świadczenia nie wyłącza świadczenia pieniężnego, ale
wymaga pokrycia jego ceny.
W obligacjach przychodowych emitent przyznaje obligatariuszowi prawo do zaspokojenia
swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi jego wierzycielami:
1) z całości albo części przychodów lub z całości albo części majątku przedsięwzięć, które
zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji obligacji lub
2) z całości albo z części przychodów z innych przedsięwzięć określonych przez emitenta
(art. 23a ust. 1).
Emitent określa w treści obligacji rodzaj i cel przedsięwzięcia (przedsięwzięć może być
więcej niż jedno), sposób obliczenia dochodów z przedsięwzięcia i wskazywać, do jakiej
części przychodów z przedsięwzięcia lub majątku z przedsięwzięcia służy obligatariuszom
prawo pierwszeństwa do zaspokojenia ich roszczeń przed innymi wierzycielami emitenta (art.
23a ust. 3 i 4). Z zastrzeżeniem art. 37b ust. 3 ustawy z dnia 27 października 1994 r. o
autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. 2001 r Nr 110 poz.
1192), wszystkie przychody z przedsięwzięcia powinny wpływać na rachunek bankowy
przeznaczony wyłącznie do gromadzenia i dokonywania wypłat obligatariuszom (art. 23b ust.
1), a emitent nie może dokonywać wypłat z tego rachunku na zaspokojenie innych celów (art.
23b ust. 2), poza kwotą przewyższającą realizację roszczeń obligatariuszy (art. 23b ust. 3).
Naruszenie powyższych obowiązków i zakazów zagrożone jest odpowiedzialnością karną
(art. 40a).
Ustawa o obligacjach zawiera szereg postanowień mających na celu ochronę interesów
obligatariuszy, które nakładają na emitentów obligacji przychodowych obowiązki o
charakterze sprawozdawczo-informacyjnym, co do przychodów z przedsięwzięcia (art. 23a
ust. 5 i 6), zakaz zbywania lub obciążania składników majątkowych przedsięwzięcia (art. 23a
ust. 7), wyłączenie wierzytelności tworzących te przychody z zabezpieczenia zastawem oraz
cesji (art. 23a ust. 8), wyłączenie z egzekucji prowadzonej przeciwko emitentowi środków
zgromadzonych na rachunku do wysokości kwoty zobowiązania emitenta wobec
obligatariuszy (art. 23b ust. 4), co obejmuje również składniki majątkowe przedsięwzięcia
(art. 23b ust. 5). Specjalne postanowienia chronią również interesy obligatariuszy obligacji
przychodowych w postępowaniu upadłościowym lub likwidacyjnym dotyczącym emitenta
(art. 23c).
Zakres podmiotowy emitentów obligacji przychodowych jest ograniczony ściśle do
podmiotów wymienionych w art. 23a ust. 2. Są to więc jednostki samorządu terytorialnego,
ich związki i miasto stołeczne Warszawa, a także spółki akcyjne i spółki z o.o. działające w
zakresie użyteczności publicznej i zaspokajania społecznych potrzeb lokalnych oraz
koncesjonariusz jeżeli spełniają warunki wymienione w art. 23a ust. 2.
Emitent może również przewidzieć w obligacjach inne jeszcze, oprócz unormowanych w
ustawie o obligacjach, świadczenia niepieniężne przysługujące obligatariuszom. Mogą to być
np. prawa do uzyskania przez obligatariusza towarów lub usług z działalności gospodarczej
emitenta, uzyskanej czy rozwiniętej dzięki emisji obligacji.
Przyczyny wprowadzenia instytucji banku-reprezentanta
Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (t.jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 120 poz. 1300)
wprowadziła instytucję tzw. banku-reprezentanta, aby zapewnić szczególną ochronę
interesów obligatariuszy nabywających obligacje emitowane w trybie subskrypcji publicznej,
dopuszczonych do publicznego obrotu. Emitent takich obligacji obowiązany był ustanowić
bank - reprezentanta jeszcze przed rozpoczęciem emisji obligacji, zawierając z nim umowę o
reprezentację obligatariuszy wobec emitenta, zwaną „umową o reprezentację” (art. 29 ust. 1 w
pierwotnym brzmieniu). Nowelizacja ustawy o obligacjach z dnia 29 czerwca 2000 r. (Dz. U.
Nr 60 poz. 702) jako zasadę przyjęła fakultatywny charakter tej instytucji, ustalając, iż
emitent może przed rozpoczęciem emisji obligacji zawrzeć z bankiem umowę o reprezentację
obligatariuszy wobec emitenta. Równocześnie przewidziano wyjątek od tej zasady,
przyjmując jedynie obligatoryjne zastosowanie powyższej instytucji przez emitenta w
przypadku zabezpieczenia emisji poręczeniem lub gwarancją Skarbu Państwa, gdy liczba
nabywców obligacji jest wyższa niż 15 (art. 29 ustawy o obligacjach w aktualnym brzmieniu).
Realizacja praw ucieleśnionych w obligacji
Prawom przysługującym obligatariuszom z obligacji odpowiada po stronie emitenta
obowiązek spełnienia odpowiednich świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych, do czego
zobowiązał się w obligacji oraz do wykonania innych obowiązków przewidzianych
w ustawie o obligacjach, w szczególności obowiązków informacyjno-publikacyjnych oraz
obowiązków wynikających z obligacji przychodowych, których naruszenie powoduje
odpowiedzialność karną emitenta przewidzianą w art. 40 i 40a. W przypadku obligacji
emitowanych w trybie emisji zamkniętej, ja
Treść i forma obligacji
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o obligacjach obligacja powinna zawierać w szczególności:
1) powołanie podstawy prawnej emisji,
2) nazwę (firmę) i siedzibę emitenta, miejsce i numer wpisu do właściwego rejestru albo
wskazanie jednostki samorządu terytorialnego, związku tych jednostek lub miasta stołecznego
Warszawy, będących emitentem,
3) nazwę obligacji i cel jej wyemitowania, jeżeli jest określony,
4) wartość nominalną i numer kolejny obligacji,
5) opis świadczeń emitenta, ze wskazaniem w szczególności wysokości tych świadczeń lub
sposobu ich ustalenia, terminów, sposobów i miejsc ich spełniania,
6) przy obligacji imiennej oznaczenie obligatariusza,
7) ewentualny zakaz lub ograniczenie zbywania obligacji imiennej,
8) datę, od której nalicza się oprocentowanie, wysokość oprocentowania, terminy jego wypłat
i miejsce płatności, jeżeli warunki emisji przewidują oprocentowanie oraz warunki wykupu,
9) zakres i formę zabezpieczenia albo informację o jego braku,
10) miejsce i datę wystawienia obligacji,
11) podpisy osób uprawnionych do zaciągnięcia zobowiązań w imieniu emitenta, które mogą
być odtworzone sposobem mechanicznym.
Poprzedzenie powyższego wyliczenia określeniem „w szczególności” oznacza, że obligacja
oprócz podanych wyżej elementów o charakterze obligatoryjnym, może zawierać inne jeszcze
elementy fakultatywne. Do obligacji dołącza się arkusz kuponowy oprocentowania, jeśli
warunki emisji to przewidują, oraz arkusz wykupu obligacji (art. 5 ust. 4). W przypadku
obligacji zdematerializowanych, wynikające z nich prawa powstają z chwilą dokonania zapisu
w ewidencji, do której prowadzenia uprawniony jest Krajowy Depozyt Papierów
Wartościowych, firmy inwestycyjne i banki, i przysługują osobie wskazanej jako posiadacz
obligacji. Prawa przysługujące obligatariuszowi i obowiązki emitenta określone są wówczas
w warunkach emisji (art. 5a ust. 1-3 i art. 5b ustawy o obligacjach).
Aktualne do: 2005-10-23
Udział banku w obsłudze procesu emisyjnego obligacji subskrybowanych publicznie i
znajdujących się w obrocie publicznym
W powyższym trybie emisji obligacji obowiązkowe pośrednictwo domów maklerskich lub
zrównanych z nimi banków prowadzących działalność maklerską, ustawa - Prawo o
publicznym obrocie papierami wartościowymi przewiduje w odniesieniu do:
1) wystąpienia do Komisji Papierów Wartościowych i Giełd z wnioskiem o uzyskanie zgody
na dopuszczenie obligacji do obrotu publicznego (art. 68 ust. 1). Obowiązkowe pośrednictwo
ma zagwarantować należyte przygotowanie wniosku, zgodnie z wymogami wynikającymi z
art. 68;
2) oferowania obligacji w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej, o ile
czynność ta mieści się w zakresie zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych i Giełd
udzielonego takim podmiotom na prowadzenie działalności maklerskiej (art. 30 ust. 2 pkt 5 w
zw. z art. 30 ust. 1 i art. 32);
3) obrotu obligacjami na wtórnym krajowym (giełdowym lub pozagiełdowym) oraz
zagranicznym rynku regulowanym (art. 30 ust. 2 pkt 3, ust. 2a pkt 1), o ile mieszczą się w
zakresie objętym zezwoleniem na prowadzenie działalności maklerskiej.
Poza powyższymi czynnościami emitent teoretycznie może wykonywać pozostałe czynności
sam. W praktyce, ze względu na brak profesjonalnego przygotowania emitent zleca
wykonywanie również i tych czynności (np. analizę zasadności przeprowadzenia emisji
obligacji i opracowywania jej programu, opracowanie prospektu emisyjnego lub
memorandum informacyjnego i ich skrótów, doradztwo w zakresie określenia ceny emisyjnej
i ustalenia terminu rozpoczęcia subskrypcji, wykonywanie obowiązków informacyjnopublikacyjnych, dokonanie zabezpieczeń obligacji, zawarcia umów o subemisję inwestycyjną
i usługową, zawarcie umowy z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych, umowy z
bankiem-reprezentantem) innym podmiotom według swego wyboru, w tym bankom, które
gwarantują prawidłową ich realizację i wysoki poziom usług. Może to być bank prowadzący
działalność maklerską i rachunki papierów wartościowych, który obok czynności
wymagających jego obowiązkowego pośrednictwa, obejmuje całość czynności procesu
emisyjnego na podstawie kompleksowej umowy, zawierającej także pośrednictwo w
realizacji zobowiązań emitenta, wynikających z obligacji. Do czynności tych znajdują
odpowiednie zastosowanie przepisy umowy zlecenia, o świadczenie usług, o dzieło, komisu i
umowy rachunku bankowego.
Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego
Istotą warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego jest podjęcie przez walne
zgromadzenie uchwały (o podwyższeniu), z zastrzeżeniem, iż osoby, którym przyznano
prawo do objęcia akcji, wykonają to prawo na warunkach określonych w tej uchwale oraz w
trybie określonym ustawą (art. 448 §1 kodeksu spółek handlowych); prawo to wykonane
zostanie dopiero po zarejestrowaniu uchwały o podwyższeniu. Podwyższenie to ma zatem
charakter abstrakcyjny (tylko „księgowy”), jako że w momencie jego skuteczności (czyli
wpisu do rejestru; zob. art. 441 §4 kodeksu spółek handlowych) nie dochodzi jeszcze do
objęcia akcji (zobacz wyjaśnienie: Objęcie akcji w kapitale zakładowym); tym samym nie
dochodzi tu do realnego przysporzenia majątkowego na rzecz spółki w postaci wniesienia
wkładów na pokrycie objętych akcji (zobacz wyjaśnienie: Wnoszenie wkładów na pokrycie
kapitału zakładowego). Warunek wskazanego przysporzenia (efektywnego zwiększenia
majątku spółki) spełniony jest dopiero w razie objęcia akcji przez uprawnionych (zob. niżej).
Instytucja warunkowego podwyższania kapitału zakładowego może być stosowana tylko w
odniesieniu do ograniczonego kręgu podmiotów. Chodzi tu o osoby, którym przysługują
uprawnienia wynikające z następujących papierów wartościowych:
- obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa (odnośnie do realizacji tych
praw, zobacz: Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego związane z emisją obligacji)
albo
- warrantów subskrypcyjnych, o których mowa w art. 453 §2 kodeksu spółek handlowych (o
warrantach tych, zobacz: Emisja warrantów subskrypcyjnych), albo
- o osoby będące pracownikami, członkami zarządu lub rady nadzorczej, którym przysługują
wobec spółki wierzytelności z tytułu nabytych uprawnień do udziału w zysku tej spółki lub
spółki zależnej (art. 448 §2 kodeksu spółek handlowych); o prawach tych osób, zob. niżej.
Uchwała walnego zgromadzenia o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego może
zostać powzięta w celu przyznania wyłącznie wyżej wymienionym osobom praw do objęcia
akcji. Dokonanie podwyższenia warunkowego na rzecz innych osób nie jest dopuszczalne.
Jednocześnie z treści art. 448 §2 kodeksu spółek handlowych (posłużenie się spójnikiem
„albo”) wynika, iż w ramach jednego warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego
możliwe jest przyznanie takich praw podmiotom należącym wyłącznie do jednej ze
wspomnianych wyżej kategorii osób.
Wymienieni wyżej pracownicy spółki lub członkowie jej zarządu (rady nadzorczej)
pokrywają objęte akcje wkładem niepieniężnym - w postaci przysługującej im wobec spółki
wierzytelności (która w wyniku jej „wniesienia” do spółki ulega wygaśnięciu); w tym
przypadku dochodzi do konwersji zadłużenia spółki na udział w jej kapitale zakładowym.
Objęcie to następuje z zachowaniem warunków obowiązujących przy wnoszeniu wkładów
niepieniężnych (zob. art. 449 §3 kodeksu spółek handlowych oraz Warunkowe podwyższenie
kapitału zakładowego związane z emisją obligacji; Wnoszenie wkładów na pokrycie kapitału
zakładowego).
Wartość nominalna warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie może przekraczać
kwoty stanowiącej dwukrotności kapitału zakładowego z chwili podejmowania uchwały o
warunkowym podwyższeniu (art. 448 §3 kodeksu spółek handlowych).
Poza powyższymi ograniczeniami, przewidziano także inne warunki proceduralne
obowiązujące przy warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego. Odnoszą się one do
uchwały walnego zgromadzenia (dotyczącej tego podwyższenia). Należą do nich:
- zaostrzona większość głosów wymaganych do podjęcia tej uchwały; wynosi ona trzy
czwarte głosów, przy obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę kapitału
zakładowego, a w odniesieniu do spółki publicznej, reprezentujących co najmniej jedną
trzecią kapitału zakładowego (art. 449 §1, w zw. z art. 445 §1 zd.1 i 2 kodeksu spółek
handlowych);
- konieczność umotywowania tej uchwały (art. 449 §1, w zw. z art. 445 §1 zd. 3 kodeksu
spółek handlowych);
- wymóg ogłoszenia tej uchwały przez zarząd najpóźniej w terminie 6 tygodni od dnia wpisu
do rejestru warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego (art. 450 §2 kodeksu spółek
handlowych); ogłoszenie to następuje w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (art. 5 §3
kodeksu spółek handlowych).
Uchwała walnego zgromadzenia w sprawie warunkowego podwyższenia kapitału
zakładowego powinna określać w szczególności:
- wartość nominalną warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego;
- cel warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego, zatem określenie czy operacja ta
następuje w związku z emisją obligacji (zamiennych lub z prawem pierwszeństwa) czy
warrantów subskrypcyjnych czy też w związku z konwersją zadłużenia spółki (lub spółki
zależnej) wobec jej pracowników lub członków organów menedżerskich na podwyższony
kapitał tej spółki (zob. wyżej);
- termin wykonania prawa objęcia akcji emitowanych w związku z warunkowym
podwyższeniem;
- określenie grona osób uprawnionych do objęcia akcji (art. 449 §1 kodeksu spółek
handlowych).
Jeżeli podwyższenie kapitału zakładowego następuje w celu przyznania praw do objęcia akcji
przez obligatariuszy obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa, wówczas
podwyższenie to powinno nastąpić z uwzględnieniem przepisów ustawy z dnia 29 czerwca
1995 r. o obligacjach; t. jedn.: Dz.U. 2001 r. Nr 120 poz. 1300 (zob. Warunkowe
podwyższenie kapitału zakładowego związane z emisją obligacji).
Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego podlega - analogicznie jak zwykłe
podwyższenie - zgłoszeniu do rejestru. Dokonanie tego zgłoszenia należy do zarządu (art. 450
§1 kodeksu spółek handlowych). Zgłoszenie to powinno być złożone na urzędowym
formularzu (zobacz wyjaśnienie: Zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego). Do formularza
tego należy dołączyć:
- uchwałę w sprawie warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego;
- ogłoszenie i wzór zapisu, jeżeli podwyższenie kapitału nastąpiło w drodze subskrypcji
zamkniętej albo otwartej (zobacz wyjasnienie: Objęcie akcji w kapitale zakładowym);
- dowód zatwierdzenia zmiany statutu przez właściwy organ władzy publicznej, jeżeli do
zmiany statutu takie zatwierdzenie jest wymagane; - sprawozdanie zarządu i opinię biegłego
rewidenta, jeżeli objęcie akcji następuje w zamian za wkłady niepieniężne (zobacz
wyjasnienie: Sprawozdanie założycieli; wycena wkładów niepieniężnych);
- uchwałę walnego zgromadzenia w sprawie emisji warrantów subskrypcyjnych, jeżeli
warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego uchwalone zostało w celu określonym w art.
448 § 2 pkt 3 kodeksu spółek handlowych (czyli w celu przyznania praw do objęcia akcji
przez posiadaczy tych warrantów; zobacz wyjasnienie: Emisja warrantów subskrypcyjnych).
Na zarządzie ciąży obowiązek ogłoszenia (w Monitorze Sądowym i Gospodarczym; zob. art.
5 §3 kodeksu spółek handlowych) uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału
zakładowego najpóźniej w terminie 6 tygodni od dnia wpisu do rejestru warunkowego
podwyższenia kapitału zakładowego (art. 450 §2 kodeksu spółek handlowych); wymóg
takiego ogłoszenia nie obowiązuje odnośnie do uchwały o zwykłym podwyższeniu kapitału
zakładowego. Niewywiązanie się przez zarząd z ww. obowiązku nie powoduje nieważności
uchwały o ogłoszeniu oraz nie pozbawia skuteczności operacji podwyższenia; może jednak
rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą członków tego organu wobec spółki (na zasadzie
art. 483 kodeksu spółek handlowych).
Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego staje się skuteczne w dacie jego wpisu do
rejestru (art. 441 §4 kodeksu spółek handlowych, w zw. z art. 453 §1 kodeksu spółek
handlowych). Od tej daty możliwe jest obejmowanie akcji w podwyższonym (jakkolwiek
dopiero abstrakcyjnie, „księgowo” ; zob. wyżej) kapitale zakładowym. Objęcie to następuje
przez osoby uprawnione - określone w uchwale walnego zgromadzenia o podwyższeniu (zob.
art. 449 §1 pkt 4 kodeksu spółek handlowych) w drodze pisemnego oświadczenia na
formularzach przygotowanych przez spółkę (art. 451 §1 zd. 1 kodeksu spółek handlowych).
Do oświadczeń tych stosuje się regulacje dotyczące zapisów na akcje (o regulacjach tych,
zob. Objęcie akcji w kapitale zakładowym); art. 437 kodeksu spółek handlowych, w zw. z art.
451 §1 zd. 2 kodeksu spółek handlowych.
Po zarejestrowaniu warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego zarząd wydaje
dokumenty akcji osobom uprawnionym wskazanym w uchwale o podwyższeniu. W
przypadku gdy akcje spółki są dopuszczone do publicznego obrotu (mają postać
zdematerializowaną), zamiast wydania dokumentów akcji dokonuje się stosownego zapisu na
rachunku papierów wartościowych (rachunku tych akcji), z uwzględnieniem przepisów o
publicznym obrocie papierami wartościowymi (art. 451 §2 kodeksu spółek handlowych) czyli przede wszystkim przepisów zawartych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie
instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183 poz. 1538). Wydanie dokumentów akcji
(dokonanie stosownego zapisu na rachunku papierów wartościowych) może nastąpić
wyłącznie na rzecz tych akcjonariuszy, którzy w pełni wnieśli wkłady (art. 451 §3 kodeksu
spółek handlowych); dokumenty akcji wydane z naruszeniem tego wymogu (względnie
wydane osobom nieuprawnionym) są nieważne (art. 451 §4 kodeksu spółek handlowych). W
przypadku obejmowania akcji w warunkowo podwyższonym kapitale zakładowym
wyłączono zatem stosowanie odstępstwa od zasady jednoczesności gromadzenia kapitału
zakładowego (odstępstwa te wprowadzają art. 309 § 3 i § 4 kodeksu spółek handlowych; na
ich temat: Wnoszenie wkładów na pokrycie kapitału zakładowego).
W dacie wydania dokumentów akcji lub - w przypadku, gdy akcje są dopuszczone do
publicznego obrotu - w dacie dokonania stosownego zapisu na rachunku papierów
wartościowych (rachunku tych akcji) zachodzą dwa istotne skutki prawne:
- po pierwsze następuje nabycie praw z akcji oraz
- po drugie następuje podwyższenie kapitału zakładowego spółki o sumę równą wartości
nominalnej akcji objętych na podstawie uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału
zakładowego (art. 452 §1 kodeksu spółek handlowych); tzw. realne podwyższenie kapitału
zakładowego.
Dla powstania obu z ww. skutków nie jest konieczne dokonanie stosownego zgłoszenia do
rejestru. Dopiero zatem w ww. dacie dochodzi do realnego (bezwarunkowego) podwyższenia
kapitału zakładowego, tj. pokrytego - w pełni (zob. wyżej) - wkładami wniesionymi przez
osoby obejmujące akcje (przed tą datą podwyższenie kapitału miało charakter tylko
abstrakcyjny, „warunkowy”; zob. wyżej). Wkładami tymi są np. obligacje, czy też
wierzytelności wobec spółki, o których mowa w art. 448 §2 kodeksu spółek handlowych (zob.
wyżej). Oczywiście ww. objęcie akcji (i nabycie wynikających z nich praw) nie musi
obejmować całej wartości nominalnej warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego
(objętych może być np. tylko taka część akcji, których suma wartości nominalnych równa
będzie tylko połowie kwoty warunkowo podwyższanego kapitału). Pozostała część może
zostać obejmowana w późniejszym czasie. Stąd też na zarząd spółki nałożono obowiązek
zgłaszania do sądu rejestrowego - w terminie 30 dni po upływie każdego roku
kalendarzowego - wykazu akcji objętych w danym roku (tj. ubiegłym roku kalendarzowym)
celem uaktualnienia wpisu kapitału zakładowego (art. 452 §2 kodeksu spółek handlowych).
Jednakże w przypadku spółki publicznej zarząd ma obowiązek dokonywania tego zgłoszenia
znacznie częściej, gdyż w terminie tygodnia po upływie każdego kolejnego miesiąca, licząc
od dnia dokonania pierwszego zapisu na rachunku papierów wartościowych - rachunku akcji
(zapisu zastępującego wydanie dokumentu akcji; zob. wyżej)); jeżeli w danym miesiącu nie
wydano akcji w trybie warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego, zarząd także ma
obowiązek zawiadomienia o tym sądu rejestrowego (art. 452 §4 kodeksu spółek handlowych).
Do składanego zgłoszenia zarząd powinien dołączyć wykaz osób, które wykonały prawo
objęcia akcji. Wykaz powinien zawierać nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) akcjonariuszy,
liczbę objętych przez nich akcji oraz wartość wniesionych przez każdego akcjonariusza
wkładów; do zgłoszenia należy dołączyć oświadczenie zarządu, że akcje zostały wydane
akcjonariuszom, którzy wnieśli pełne wkłady (art. 452 §3 kodeksu spółek handlowych).
Podkreślenia wymaga, iż ww. zgłoszenia dokonywane przez zarząd mają charakter tylko
deklaratoryjny. Ich celem jest aktualizacja danych w rejestrze na temat ilości akcji objętych w
ramach warunkowo podwyższonego kapitału zakładowego. Prawa z akcji wydanych w
ramach podwyższenia powstają już w dacie wydania dokumentów akcji (dokonania
stosownego zapisu na rachunku tych akcji; zob. wyżej).
Walne zgromadzenie zachowuje swe uprawnienie do (zwykłego) podwyższenia kapitału
zakładowego oraz na warunkach obowiązujących w tym trybie (zobacz:Zwykłe podwyższenie
kapitału zakładowego) niezależnie od korzystania przez zarząd z uprawnień przyznanych mu
w przepisach o warunkowym podwyższeniu tego kapitału (art. 454 kodeksu spółek
handlowych).
Autor: Konrad Kohutek
Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego
Istotą warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego jest podjęcie przez walne
zgromadzenie uchwały (o podwyższeniu), z zastrzeżeniem, iż osoby, którym przyznano
prawo do objęcia akcji, wykonają to prawo na warunkach określonych w tej uchwale oraz w
trybie określonym ustawą (art. 448 §1 kodeksu spółek handlowych); prawo to wykonane
zostanie dopiero po zarejestrowaniu uchwały o podwyższeniu. Podwyższenie to ma zatem
charakter abstrakcyjny (tylko „księgowy”), jako że w momencie jego skuteczności (czyli
wpisu do rejestru; zob. art. 441 §4 kodeksu spółek handlowych) nie dochodzi jeszcze do
objęcia akcji (zobacz wyjaśnienie: Objęcie akcji w kapitale zakładowym); tym samym nie
dochodzi tu do realnego przysporzenia majątkowego na rzecz spółki w postaci wniesienia
wkładów na pokrycie objętych akcji (zobacz wyjaśnienie: Wnoszenie wkładów na pokrycie
kapitału zakładowego). Warunek wskazanego przysporzenia (efektywnego zwiększenia
majątku spółki) spełniony jest dopiero w razie objęcia akcji przez uprawnionych (zob. niżej).
Instytucja warunkowego podwyższania kapitału zakładowego może być stosowana tylko w
odniesieniu do ograniczonego kręgu podmiotów. Chodzi tu o osoby, którym przysługują
uprawnienia wynikające z następujących papierów wartościowych:
- obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa (odnośnie do realizacji tych
praw, zobacz: Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego związane z emisją obligacji)
albo
- warrantów subskrypcyjnych, o których mowa w art. 453 §2 kodeksu spółek handlowych (o
warrantach tych, zobacz: Emisja warrantów subskrypcyjnych), albo
- o osoby będące pracownikami, członkami zarządu lub rady nadzorczej, którym przysługują
wobec spółki wierzytelności z tytułu nabytych uprawnień do udziału w zysku tej spółki lub
spółki zależnej (art. 448 §2 kodeksu spółek handlowych); o prawach tych osób, zob. niżej.
Uchwała walnego zgromadzenia o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego może
zostać powzięta w celu przyznania wyłącznie wyżej wymienionym osobom praw do objęcia
akcji. Dokonanie podwyższenia warunkowego na rzecz innych osób nie jest dopuszczalne.
Jednocześnie z treści art. 448 §2 kodeksu spółek handlowych (posłużenie się spójnikiem
„albo”) wynika, iż w ramach jednego warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego
możliwe jest przyznanie takich praw podmiotom należącym wyłącznie do jednej ze
wspomnianych wyżej kategorii osób.
Wymienieni wyżej pracownicy spółki lub członkowie jej zarządu (rady nadzorczej)
pokrywają objęte akcje wkładem niepieniężnym - w postaci przysługującej im wobec spółki
wierzytelności (która w wyniku jej „wniesienia” do spółki ulega wygaśnięciu); w tym
przypadku dochodzi do konwersji zadłużenia spółki na udział w jej kapitale zakładowym.
Objęcie to następuje z zachowaniem warunków obowiązujących przy wnoszeniu wkładów
niepieniężnych (zob. art. 449 §3 kodeksu spółek handlowych oraz Warunkowe podwyższenie
kapitału zakładowego związane z emisją obligacji; Wnoszenie wkładów na pokrycie kapitału
zakładowego).
Wartość nominalna warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie może przekraczać
kwoty stanowiącej dwukrotności kapitału zakładowego z chwili podejmowania uchwały o
warunkowym podwyższeniu (art. 448 §3 kodeksu spółek handlowych).
Poza powyższymi ograniczeniami, przewidziano także inne warunki proceduralne
obowiązujące przy warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego. Odnoszą się one do
uchwały walnego zgromadzenia (dotyczącej tego podwyższenia). Należą do nich:
- zaostrzona większość głosów wymaganych do podjęcia tej uchwały; wynosi ona trzy
czwarte głosów, przy obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę kapitału
zakładowego, a w odniesieniu do spółki publicznej, reprezentujących co najmniej jedną
trzecią kapitału zakładowego (art. 449 §1, w zw. z art. 445 §1 zd.1 i 2 kodeksu spółek
handlowych);
- konieczność umotywowania tej uchwały (art. 449 §1, w zw. z art. 445 §1 zd. 3 kodeksu
spółek handlowych);
- wymóg ogłoszenia tej uchwały przez zarząd najpóźniej w terminie 6 tygodni od dnia wpisu
do rejestru warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego (art. 450 §2 kodeksu spółek
handlowych); ogłoszenie to następuje w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (art. 5 §3
kodeksu spółek handlowych).
Uchwała walnego zgromadzenia w sprawie warunkowego podwyższenia kapitału
zakładowego powinna określać w szczególności:
- wartość nominalną warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego;
- cel warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego, zatem określenie czy operacja ta
następuje w związku z emisją obligacji (zamiennych lub z prawem pierwszeństwa) czy
warrantów subskrypcyjnych czy też w związku z konwersją zadłużenia spółki (lub spółki
zależnej) wobec jej pracowników lub członków organów menedżerskich na podwyższony
kapitał tej spółki (zob. wyżej);
- termin wykonania prawa objęcia akcji emitowanych w związku z warunkowym
podwyższeniem;
- określenie grona osób uprawnionych do objęcia akcji (art. 449 §1 kodeksu spółek
handlowych).
Jeżeli podwyższenie kapitału zakładowego następuje w celu przyznania praw do objęcia akcji
przez obligatariuszy obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa, wówczas
podwyższenie to powinno nastąpić z uwzględnieniem przepisów ustawy z dnia 29 czerwca
1995 r. o obligacjach; t. jedn.: Dz.U. 2001 r. Nr 120 poz. 1300 (zob. Warunkowe
podwyższenie kapitału zakładowego związane z emisją obligacji).
Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego podlega - analogicznie jak zwykłe
podwyższenie - zgłoszeniu do rejestru. Dokonanie tego zgłoszenia należy do zarządu (art. 450
§1 kodeksu spółek handlowych). Zgłoszenie to powinno być złożone na urzędowym
formularzu (zobacz wyjaśnienie: Zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego). Do formularza
tego należy dołączyć:
- uchwałę w sprawie warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego;
- ogłoszenie i wzór zapisu, jeżeli podwyższenie kapitału nastąpiło w drodze subskrypcji
zamkniętej albo otwartej (zobacz wyjasnienie: Objęcie akcji w kapitale zakładowym);
- dowód zatwierdzenia zmiany statutu przez właściwy organ władzy publicznej, jeżeli do
zmiany statutu takie zatwierdzenie jest wymagane; - sprawozdanie zarządu i opinię biegłego
rewidenta, jeżeli objęcie akcji następuje w zamian za wkłady niepieniężne (zobacz
wyjasnienie: Sprawozdanie założycieli; wycena wkładów niepieniężnych);
- uchwałę walnego zgromadzenia w sprawie emisji warrantów subskrypcyjnych, jeżeli
warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego uchwalone zostało w celu określonym w art.
448 § 2 pkt 3 kodeksu spółek handlowych (czyli w celu przyznania praw do objęcia akcji
przez posiadaczy tych warrantów; zobacz wyjasnienie: Emisja warrantów subskrypcyjnych).
Na zarządzie ciąży obowiązek ogłoszenia (w Monitorze Sądowym i Gospodarczym; zob. art.
5 §3 kodeksu spółek handlowych) uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału
zakładowego najpóźniej w terminie 6 tygodni od dnia wpisu do rejestru warunkowego
podwyższenia kapitału zakładowego (art. 450 §2 kodeksu spółek handlowych); wymóg
takiego ogłoszenia nie obowiązuje odnośnie do uchwały o zwykłym podwyższeniu kapitału
zakładowego. Niewywiązanie się przez zarząd z ww. obowiązku nie powoduje nieważności
uchwały o ogłoszeniu oraz nie pozbawia skuteczności operacji podwyższenia; może jednak
rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą członków tego organu wobec spółki (na zasadzie
art. 483 kodeksu spółek handlowych).
Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego staje się skuteczne w dacie jego wpisu do
rejestru (art. 441 §4 kodeksu spółek handlowych, w zw. z art. 453 §1 kodeksu spółek
handlowych). Od tej daty możliwe jest obejmowanie akcji w podwyższonym (jakkolwiek
dopiero abstrakcyjnie, „księgowo” ; zob. wyżej) kapitale zakładowym. Objęcie to następuje
przez osoby uprawnione - określone w uchwale walnego zgromadzenia o podwyższeniu (zob.
art. 449 §1 pkt 4 kodeksu spółek handlowych) w drodze pisemnego oświadczenia na
formularzach przygotowanych przez spółkę (art. 451 §1 zd. 1 kodeksu spółek handlowych).
Do oświadczeń tych stosuje się regulacje dotyczące zapisów na akcje (o regulacjach tych,
zob. Objęcie akcji w kapitale zakładowym); art. 437 kodeksu spółek handlowych, w zw. z art.
451 §1 zd. 2 kodeksu spółek handlowych.
Po zarejestrowaniu warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego zarząd wydaje
dokumenty akcji osobom uprawnionym wskazanym w uchwale o podwyższeniu. W
przypadku gdy akcje spółki są dopuszczone do publicznego obrotu (mają postać
zdematerializowaną), zamiast wydania dokumentów akcji dokonuje się stosownego zapisu na
rachunku papierów wartościowych (rachunku tych akcji), z uwzględnieniem przepisów o
publicznym obrocie papierami wartościowymi (art. 451 §2 kodeksu spółek handlowych) czyli przede wszystkim przepisów zawartych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie
instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183 poz. 1538). Wydanie dokumentów akcji
(dokonanie stosownego zapisu na rachunku papierów wartościowych) może nastąpić
wyłącznie na rzecz tych akcjonariuszy, którzy w pełni wnieśli wkłady (art. 451 §3 kodeksu
spółek handlowych); dokumenty akcji wydane z naruszeniem tego wymogu (względnie
wydane osobom nieuprawnionym) są nieważne (art. 451 §4 kodeksu spółek handlowych). W
przypadku obejmowania akcji w warunkowo podwyższonym kapitale zakładowym
wyłączono zatem stosowanie odstępstwa od zasady jednoczesności gromadzenia kapitału
zakładowego (odstępstwa te wprowadzają art. 309 § 3 i § 4 kodeksu spółek handlowych; na
ich temat: Wnoszenie wkładów na pokrycie kapitału zakładowego).
W dacie wydania dokumentów akcji lub - w przypadku, gdy akcje są dopuszczone do
publicznego obrotu - w dacie dokonania stosownego zapisu na rachunku papierów
wartościowych (rachunku tych akcji) zachodzą dwa istotne skutki prawne:
- po pierwsze następuje nabycie praw z akcji oraz
- po drugie następuje podwyższenie kapitału zakładowego spółki o sumę równą wartości
nominalnej akcji objętych na podstawie uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału
zakładowego (art. 452 §1 kodeksu spółek handlowych); tzw. realne podwyższenie kapitału
zakładowego.
Dla powstania obu z ww. skutków nie jest konieczne dokonanie stosownego zgłoszenia do
rejestru. Dopiero zatem w ww. dacie dochodzi do realnego (bezwarunkowego) podwyższenia
kapitału zakładowego, tj. pokrytego - w pełni (zob. wyżej) - wkładami wniesionymi przez
osoby obejmujące akcje (przed tą datą podwyższenie kapitału miało charakter tylko
abstrakcyjny, „warunkowy”; zob. wyżej). Wkładami tymi są np. obligacje, czy też
wierzytelności wobec spółki, o których mowa w art. 448 §2 kodeksu spółek handlowych (zob.
wyżej). Oczywiście ww. objęcie akcji (i nabycie wynikających z nich praw) nie musi
obejmować całej wartości nominalnej warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego
(objętych może być np. tylko taka część akcji, których suma wartości nominalnych równa
będzie tylko połowie kwoty warunkowo podwyższanego kapitału). Pozostała część może
zostać obejmowana w późniejszym czasie. Stąd też na zarząd spółki nałożono obowiązek
zgłaszania do sądu rejestrowego - w terminie 30 dni po upływie każdego roku
kalendarzowego - wykazu akcji objętych w danym roku (tj. ubiegłym roku kalendarzowym)
celem uaktualnienia wpisu kapitału zakładowego (art. 452 §2 kodeksu spółek handlowych).
Jednakże w przypadku spółki publicznej zarząd ma obowiązek dokonywania tego zgłoszenia
znacznie częściej, gdyż w terminie tygodnia po upływie każdego kolejnego miesiąca, licząc
od dnia dokonania pierwszego zapisu na rachunku papierów wartościowych - rachunku akcji
(zapisu zastępującego wydanie dokumentu akcji; zob. wyżej)); jeżeli w danym miesiącu nie
wydano akcji w trybie warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego, zarząd także ma
obowiązek zawiadomienia o tym sądu rejestrowego (art. 452 §4 kodeksu spółek handlowych).
Do składanego zgłoszenia zarząd powinien dołączyć wykaz osób, które wykonały prawo
objęcia akcji. Wykaz powinien zawierać nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) akcjonariuszy,
liczbę objętych przez nich akcji oraz wartość wniesionych przez każdego akcjonariusza
wkładów; do zgłoszenia należy dołączyć oświadczenie zarządu, że akcje zostały wydane
akcjonariuszom, którzy wnieśli pełne wkłady (art. 452 §3 kodeksu spółek handlowych).
Podkreślenia wymaga, iż ww. zgłoszenia dokonywane przez zarząd mają charakter tylko
deklaratoryjny. Ich celem jest aktualizacja danych w rejestrze na temat ilości akcji objętych w
ramach warunkowo podwyższonego kapitału zakładowego. Prawa z akcji wydanych w
ramach podwyższenia powstają już w dacie wydania dokumentów akcji (dokonania
stosownego zapisu na rachunku tych akcji; zob. wyżej).
Walne zgromadzenie zachowuje swe uprawnienie do (zwykłego) podwyższenia kapitału
zakładowego oraz na warunkach obowiązujących w tym trybie (zobacz:Zwykłe podwyższenie
kapitału zakładowego) niezależnie od korzystania przez zarząd z uprawnień przyznanych mu
w przepisach o warunkowym podwyższeniu tego kapitału (art. 454 kodeksu spółek
handlowych).
Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego związane z emisją obligacji
Jednym z celów, dla których może zostać przeprowadzona operacja warunkowego
podwyższania kapitału zakładowego, jest przyznanie praw do objęcia akcji przez
obligatariuszy obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa (zob. art. 448 § 2
pkt 1 kodeksu spółek handlowych oraz Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego).
Jeżeli podwyższenie to następuje we wskazanym celu, wówczas może ono zostać
przeprowadzone tylko z uwzględnieniem przepisów ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o
obligacjach (t. jedn.: Dz. U. 2001 r. Nr 120 poz. 1300; dalej u.oblig.); art. 448 §4 kodeksu
spółek handlowych.
Obligacjami zamiennymi są obligacje uprawniające do objęcia akcji emitowanych przez
spółkę w zamian za te obligacje. Mogą one być emitowane przez spółkę tylko w przypadku,
gdy statut przewiduje taką możliwość (art. 20 ust. 1 u.oblig.). Nie mogą ponadto być
emitowane poniżej ich wartości nominalnej i nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą
(art. 20 ust. 2 u. oblig.). Wiąże się to z tym, iż obligacje te podlegają zamianie („konwersji”)
na akcje nowej emisji (zob. niżej).
Decyzja o emisji takich obligacji należy wyłącznie do walnego zgromadzenia (art. 393 pkt 5
kodeksu spółek handlowych), które podejmuje w tej materii stosowną uchwałę (większością
trzy czwarte głosów; zob. art. 415 § 1 kodeksu spółek handlowych). Uchwała ta powinna
określać w szczególności:
1) zakres przyznawanego prawa oraz warunki jego realizacji, w tym rodzaj akcji wydawanych
w zamian za obligacje (chodzi tu o akcje wyemitowane w związku z warunkowym
podwyższeniem kapitału zakładowego). Termin zamiany obligacji na akcje nie może być
dłuższy niż termin wykupu obligacji; uchwała o emisji obligacji może jednak określić krótszy
termin (art. 20 ust. 5 u.oblig.);
2) sposób przeliczenia obligacji na akcje, z tym jednak, że na każdy jeden złoty wartości
nominalnej obligacji może przypadać najwyżej jeden złoty wartości nominalnej akcji,
3) maksymalną wysokość podwyższenia kapitału akcyjnego w drodze zamiany obligacji na
akcje (art. 20 ust. 4 u.oblig.);
4) próg emisji, czyli minimalna liczba obligacji, których subskrybowanie jest wymagane dla
dojścia emisji do skutku - o ile spółka próg taki określiła w warunkach emisji (art. 13 ust. 1
u.oblig.); o warunkach tych, zob. niżej.
Zgodnie z art. 23 u. oblig. w drodze powyższej uchwały powinno nastąpić także wyłączenie
prawa poboru objęcia nowych akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy - w zakresie
niezbędnym do wykonania uprawnień obligatariuszy. Wyłączenia tego należy dokonać z
zachowaniem odrębnych przepisów, czyli przede wszystkich wymogów zawartych w art. 433
§ 2 kodeksu spółek handlowych (o wymogach tych, zobacz wyjaśnienie: Podwyższenie
kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego).
Uchwała walnego zgromadzenia o emisji obligacji zamiennych (art. 393 pkt 5 kodeksu spółek
handlowych) poprzedzać będzie uchwałę w sprawie warunkowego podwyższenia kapitału
zakładowego. Ta druga jest bowiem podejmowana już w celu przyznania praw do objęcia
akcji przez obligatariuszy z ww. obligacji (zob. art. 448 § 2 pkt 1 kodeksu spółek handlowych
oraz Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego). Obligacje te muszą zatem być już
„istniejącymi” (wyemitowanymi) i objętymi papierami wartościowymi. Uchwała o
warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego powinna zatem być podjęta nie tyle po
samej uchwale w sprawie emisji obligacji zmiennych, ale po tym jak cały proces tej emisji
doszedł do skutku. Ma to miejsce w przypadku objęcia choćby jednej obligacji, chyba że ich
emitent (tu: spółka akcyjna) określił w warunkach emisji minimalną liczbę obligacji, których
subskrybowanie (objęcie) jest wymagane dla dojścia emisji do skutku (próg emisji; zob. tez
wyżej).
Uchwała o emisji obligacji zamiennych i akcji wydawanych w zamian za te obligacje,
podlega zgłoszeniu do rejestru. W rejestrze tym dokonuje się wzmianki o tej uchwale wraz ze
wskazaniem maksymalnej wysokości podwyższenia kapitału zakładowego (art. 20 ust. 3
u.oblig.) Emisja obligacji - podobnie jak emisja akcji - może być przeprowadzana zarówno
w trybie oferty publicznej (w takim przypadku zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia 29
lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do
zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych; Dz. U. Nr 184 poz. 1539;
dalej, u.of.publ.; zobacz też Objęcie akcji w kapitale zakładowym), jak i poza tym trybem
(zob. art. 9 u.oblig.).
Na spółce emitującej obligacje ciąży obowiązek sporządzenia „warunków emisji”. W
dokumencie tym należy określić szczegółowo:
1) termin, w jakim zamiana (obligacji na akcje) będzie dopuszczalna,
2) sposób przeliczenia obligacji na akcje,
3) sposób postępowania w przypadku przekształcenia lub likwidacji emitenta lub zmiany
wartości nominalnej akcji przed dniem, gdy roszczenie do zamiany stanie się wymagalne,
4) informację o obowiązku zgłoszenia przez obligatariuszy Prezesowi Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów oraz innym organom zamiaru nabycia akcji w drodze zamiany
obligacji na akcje oraz o skutkach jego niedopełnienia, wynikających z właściwych przepisów
prawa. Obowiązek zgłoszenia temu Prezesowi powstaje w przypadku określonym w art. 13
ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2007 r. Nr 50
poz. 331); obowiązek zgłoszenia „innym organom” obowiązuje np. w przypadku zamiaru
nabycia akcji banku (organem takim jest tu Komisja Nadzoru Bankowego, której zezwolenie
jest wymagane na takie nabycie; zob. art. 25 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo
bankowe; t. jedn.: Dz. U. 2002 r. Nr 72 poz. 665).
W przypadku gdy emisja odbywa się w ramach oferty publicznej emitent powinien także
sporządzić prospekt emisyjny (w sposób określony w art. 21 i n. u.of.publ.) lub memorandum
informacyjne (art. 38 u.of.publ.).
Jak już wskazano, uchwała o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego przez spółkę
powinna zostać podjęta po dojściu do skutku emisji obligacji. Od daty rejestracji tej uchwały
(zob. art. 20 ust. 3 u. oblig.) możliwe jest dokonywanie zamiany obligacji na akcje. Następuje
to w drodze oświadczeń składanych przez obligatariusza spółce w formie pisemnej (art. 20
ust. 7 u.oblig.) - na formularzach przygotowanych przez spółkę (zob. art. 451 §1 kodeksu
spółek handlowych).
Objęcie akcji w podwyższonym kapitale zakładowym przez posiadaczy obligacji zamiennych
następuje w trybie uregulowanym w art. 451 - 452 kodeksu spółek handlowych (na ten temat
zobacz: Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego). Objęcie to następuje w zamian
za „wkład” obligatariusza polegający na realizacji przysługującego mu wobec spółki prawa
inkorporowanego w jego obligacjach. Wkładem tym jest wierzytelność jaką ma on w
stosunku do spółki (jego dłużnika) z tytułu wyemitowanej przez nią obligacji (zob. art. 4 ust.
1 u.oblig.). Skutkiem pokrycia akcji obejmowanych przez obligatariusza w podwyższonym
kapitale zakładowym jest zatem zamiana (konwersja) wierzytelności jaka przysługuje mu w
stosunku do spółki (emitenta obligacji) na akcje tej spółki; obligatariusz staje się tym samym
akcjonariuszem spółki. Wskazana konwersja stanowi wprawdzie wkład niepieniężny;
jednakże - na mocy art. 449 § 2 kodeksu spółek handlowych - do wkładów wnoszonych przez
obligatariuszy obligacji zamiennych wyłączono stosowanie przepisów dotyczących wkładów
niepieniężnych. Wyłączenie to ma istotne korzyści praktyczne dla (byłych) obligatariuszy akcjonariuszy z tytułu objętych akcji. W szczególności ich wkłady nie podlegają konieczności
zbadania przez biegłych rewidentów (zob. art. 312 kodeksu spółek handlowych
oraz Wnoszenie wkładów na pokrycie kapitału zakładowego), a akcje wydawane w zamian za
te obligacje nie muszą być akcjami imiennymi (zob. art. 336 § 1 kodeksu spółek
handlowych); mogą być akcjami na okaziciela i jednocześnie wobec akcji tych nie
obowiązują ograniczenia w zakresie rozporządzenia nimi (ograniczena te ustanawia art. 336
§2 kodeksu spółek handlowych).
Ponadto - zgodnie z art. 449 §4 kodeksu spółek handlowych - w przypadku warunkowego
podwyższenia kapitału zakładowego w celu oferowania akcji obligatariuszom obligacji
zamiennych nie stosuje się zastrzeżenia, iż podwyższenie to może być dokonane dopiero po
całkowitym wpłaceniu co najmniej dziewięciu dziesiątych dotychczasowego kapitału
zakładowego (zob. art. 431 § 3 kodeksu spółek handlowych oraz Zwykłe podwyższenie
kapitału zakładowego). Oznacza to, że obligatariusze mogą korzystać ze swego uprawnienia
inkorporowanego w obligacji bez względu na to, w jakiej wysokości dotychczas istniejący
kapitał zakładowy (tj. przed dokonaniem podwyższenia) został pokryty (oczywiście z
zachowaniem minimalnych granic, na ich temat, zobacz: Wnoszenie wkładów na pokrycie
kapitału zakładowego). Jednakże akcje obejmowane przez obligatariuszy w podwyższonym
kapitale zakładowym muszą być w pełni pokryte wkładami (zob. art. 451 § 3 kodeksu spółek
handlowych oraz Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego).
Obligacjami z prawem pierwszeństwa są obligacjami uprawniającymi obligatariuszy do
subskrybowania akcji spółki z pierwszeństwem przed jej akcjonariuszami (art. 22 u.oblig.).
Obligacje te - odmiennie niż w przypadku do obligacji zmiennych (zob. wyżej) - spółka może
emitować bez względu na to, czy jej statut przewiduje taką możliwość, czy też nie. Emisja ta
może jednak nastąpić wyłącznie na mocy uchwały walnego zgromadzenia (art. 393 pkt 5
kodeksu spółek handlowych). Uchwała ta powinna określać:
- liczbę akcji przypadających na jedną obligację;
- cenę emisyjną akcji lub sposób jej ustalenia;
- termin wygaśnięcia uprawnień obligatariuszy wynikających z przyznanego prawa
pierwszeństwa.
Na mocy ww. uchwały powinno również nastąpić wyłączenie prawa poboru objęcia nowych
akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy - w zakresie niezbędnym do wykonania
uprawnień obligatariuszy. Wyłączenie to powinno nastąpić z zachowaniem wymogów
wymienionych w art. 433 § 2 kodeksu spółek handlowych (o wymogach tych, zobacz
wyjasnienie: Podwyższenie kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego).
Wyłączenie prawa poboru jest w tym przypadku niezbędną przesłanką realizacji uprawnienia
obligatraiuszy; jego istotą jest właśnie pierwszeństwo objęcia - przed dotychczasowymi
akcjonariuszami spółki - akcji emitowanych w związku z warunkowym podwyższeniem
kapitału zakładowego.
Objęcie akcji w podwyższonym kapitale zakładowym przez posiadaczy obligacji z prawem
pierwszeństwa następuje w trybie uregulowanym w art. 451 - 452 kodeksu spółek
handlowych (na ten temat zobacz: Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego). Tego
typu obligacje nie dają uprawnienia do ich wymiany („konwertowania”) na akcje (jak w
przypadku obligacji zamiennych; zob. wyżej). Stąd też konieczne jest wniesienie wkładów na
pokrycie akcji obejmowanych przez obligatraiuszy (korzystających z przysługującego im na
mocy obligacji prawa pierwszeństwa objęcia tych akcji przed dotychczasowymi
akcjonariuszami spółki). Wkłady te mogą mieć charakter zarówno pieniężny, jak i
niepieniężny (na temat wkładów, zob.: Wnoszenie wkładów na pokrycie kapitału
zakładowego). W tym drugim przypadku stosować należy przepisy o aportach (art. 449 § 3
kodeksu spółek handlowych); wyłączenie tych przepisów odnosi się tylko do wkładów
wnoszonych przez obligatariuszy obligacji zamiennych (zob. art. 449 §2 kodeksu spółek
handlowych oraz wyżej). Brak takiego wyłączenia oznacza w szczególności konieczność
sporządzenia (przez zarząd spółki) pisemnego sprawozdania (określającego - m.in. przedmiot aport, ich wartość oraz zastosowaną metodę wyceny; zob. art. 311 § 1 kodeksu
spółek handlowych, w zw. z art. 449 §3 zd.3 kodeksu spółek handlowych), konieczność
poddania zbadaniu tych wkładów oraz całego ww. sprawozdania (pod względem
prawdziwości i rzetelności) przez biegłego rewidenta (art. 449 §3 zd.1 kodeksu spółek
handlowych oraz art. 312 § 1 kodeksu spółek handlowych, w zw. z art. 449 §3 zd.3 kodeksu
spółek handlowych), a także wymóg wydawania w zamian za akcje objęte z wykorzystaniem
obligacji z prawem pierwszeństwa akcji wyłącznie imiennych (w okresie wskazanym w art.
336 § 1 kodeksu spółek handlowych) oraz wymóg poddania ich ograniczeniom w zakresie
rozporządzania tymi akcjami w tym okresie (art. 336 §2 kodeksu spółek handlowych). Sąd
rejestrowy ma obowiązek oddalenia wniosku o rejestrację podwyższenia kapitału
zakładowego, jeżeli wartość wkładu jest niższa co najmniej o jedną piątą od ceny emisyjnej
akcji, które mają być obejmowane za wkłady niepieniężne (art. 449 §3 zd. 2 kodeksu spółek
handlowych).
Dopiero brak skorzystania przez posiadaczy obligacji z prawem pierwszeństwa ze swego
uprawnienia (tj. dokonania zapisu na akcje), upoważnia spółkę do zaoferowania tych akcji
innym osobom.
Zakres podmiotowy banków-reprezentantów
Zakres podmiotowy potencjalnych banków, które mogą spełniać funkcję banku reprezentanta został określony w ustawie o obligacjach poprzez przesłanki o charakterze
pozytywnym i negatywnym.
Przesłanki pozytywne sformułowane w art. 31 ust. 1 wymagają, aby:
1) był to bank państwowy albo bank w formie spółki akcyjnej (nie mogą zatem funkcji tej
pełnić banki spółdzielcze),
2) kapitał własny takiego banku wynosił nie mniej niż równowartość 10 000 000 EURO w
walucie polskiej (dla banku państwowego kapitał własny obejmuje fundusz statutowy,
rezerwowy i zapasowy, a dla banków w formie spółki akcyjnej kapitał akcyjny, zapasowy i
rezerwowy).
Obie pozytywne przesłanki muszą być spełnione łącznie, co zapewnia wykonywanie funkcji
banku-reprezentanta przez bank, który zapewnia odpowiednio wysoki potencjał
ekonomiczny, a równocześnie jest należycie przygotowany organizacyjnie i technicznie do
wykonywania powyższej funkcji.
Przesłanki negatywne sformułowane w art. 31 ust. 2 wykluczają z pełnienia funkcji bankureprezentanta bank:
1) którego członkowie organów nadzoru lub zarządu są dłużnikami emitenta,
2 będący wprowadzającym papiery wartościowe danego emitenta w rozumieniu art. 4 pkt 6
ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów
finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych,
3) z którym emitent zawarł umowę o oferowanie papierów wartościowych, o której mowa
w art. 72 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U.
Nr 183 poz. 1538),
4) którego więcej niż 20% członków organów nadzoru lub zarządu pełni jednocześnie funkcje
członka organu stanowiącego, nadzoru lub zarządu emitenta,
5) posiadający więcej niż 10% akcji lub udziałów emitenta lub podmiotu dominującego lub
zależnego w stosunku do emitenta,
6) którego więcej niż 10% akcji lub udziałów jest łącznie w posiadaniu emitenta, członków
jego organów stanowiących, nadzoru lub zarządu oraz któregokolwiek z właścicieli emitenta
albo gdy więcej niż 10% akcji lub udziałów podmiotu dominującego lub zależnego w
stosunku do banku znajduje się w posiadaniu tych podmiotów lub osób (z tym, że
ograniczenia te nie mają zastosowania do posiadanych przez Skarb Państwa akcji lub
udziałów: emitenta, banku-reprezentanta, podmiotu dominującego lub zależnego w stosunku
do podmiotów określonych wyżej w pkt. 1 i 2 ust. 3 art. 31).
We wszystkich tych sytuacjach zachodzi obawa, że bank-reprezentant może preferować
interes emitenta przed interesami obligatariuszy, które ma chronić. Przesłanki negatywne
mają więc na celu wyeliminowanie w indywidualnych przypadkach takich banków, w których
zachodzi powyższa kolizja interesów.
Bank-reprezentant musi pełnić funkcję ochrony interesów obligatariuszy w sposób
nieprzerwany i ciągły, aż do czasu wywiązania się przez emitenta ze wszystkich zobowiązań
wynikających z obligacji, a więc do czasu zaspokojenia roszczeń wszystkich obligatariuszy.
Dlatego ustawa o obligacjach zawiera specjalne unormowania na wypadek, gdyby w toku
wykonywania umowy o reprezentację wystąpiła któraś z przesłanek negatywnych
określonych w art. 31 ust. 2. W przypadku wystąpienia tych przesłanek bank-reprezentant
zobowiązany jest, w terminie 30 dni od ich wystąpienia, do usunięcia powstałych przeszkód,
a jeżeli usunięcie ich nie jest możliwe, emitent powinien rozwiązać umowę o reprezentację w
terminie nie dłuższym niż kolejne 60 dni, nie wcześniej jednak niż przed zawarciem umowy o
reprezentację z nowym bankiem (art. 31 ust. 4). Z kolei, w przypadku zawieszenia
działalności banku-reprezentanta lub otwarcia jego likwidacji emitent jest zobowiązany w
terminie 60 dni do zawarcia umowy o reprezentację z nowym bankiem. Do chwili zawarcia
takiej umowy obowiązki banku-reprezentanta pełni bank dotychczasowy (art. 31 ust. 5).
Ustawa o obligacjach nie reguluje przypadku wypowiedzenia przez bank - reprezentanta
umowy o reprezentację. Należy przyjąć, że obowiązują wówczas takie same zasady jak w
przypadkach poprzednich, zapewniające obligatariuszom ciągłość ochrony ich interesów
(dotychczasowy bank-reprezentant powinien pełnić tę funkcję do czasu zawarcia przez
emitenta umowy o reprezentację z nowym bankiem).
We wszystkich przypadkach zawarcia umowy przez emitenta z nowym bankiem reprezentantem każda kolejna umowa o reprezentację powinna zapewniać ochronę interesów
obligatariuszy przynajmniej na dotychczasowym poziomie, który nie może być niższy od
tego, który podany do informacji potencjalnych obligatariuszy w prospekcie emisyjnym czy
memorandum informacyjnym był jednym z czynników decydujących o nabyciu przez nich
obligacji.
Zakres zastosowania umowy o reprezentację
W pierwotnym brzmieniu ustawa o obligacjach nakładała na emitentów obligacji
subskrybowanych publicznie o terminie wykupu co najmniej roku i uczestniczących w
publicznym obrocie papierami wartościowymi obowiązek zawarcia z tzw. bankiem reprezentantem „umowy o reprezentację”. Ponadto emitent mógł zawrzeć taką umowę
również w przypadku emisji innych obligacji. Nowela do ustawy o obligacjach z dnia 29
czerwca 2000 r. (Dz. U. Nr 60 poz. 702) wprowadziła zmianę zakresu powyższego
obowiązku, stanowiąc, iż emitent może, a w przypadku zabezpieczenia emisji poręczeniem
lub gwarancją Skarbu Państwa jest obowiązany, gdy liczba nabywców obligacji jest wyższa
niż 15, przed rozpoczęciem emisji obligacji, zawrzeć z bankiem umowę o reprezentację
obligatariuszy wobec emitenta (art. 29 ustawy o obligacjach w aktualnym brzmieniu).
Zawarcie umowy o reprezentację i okres jej obowiązywania
Umowa o reprezentacje powinna być zawarta przed rozpoczęciem emisji obligacji (art. 29), a
jej
istotne
postanowienia
powinny
być
zamieszczone
w prospekcie
emisyjnym lub memorandum informacyjnym danej emisji obligacji (art. 32 ust. 2).
Zapoznanie się potencjalnych obligatariuszy z tą informacją stanowi jeden z elementów
wpływających na ich decyzję co do nabycia tych obligacji.
Umowa o reprezentację obowiązuje do czasu zaspokojenia roszczeń wszystkich
obligatariuszy i na taki okres powinna być zawarta. Ustawa o obligacjach przewiduje
specjalne unormowania, na wypadek zmiany banku-reprezentanta w tym okresie, mające na
celu zapewnienie ciągłej ochrony interesów obligatariuszy (zob. też: Bank-reprezentant).
Zdolność emisyjna
Zdolność emisyjna, czyli zdolność do emitowania obligacji, zależy od spełnienia przez
emitentów dwóch przesłanek.
Pierwszą przesłanką jest zaliczenie potencjalnego emitenta do jednej z czterech grup
podmiotów, mających uprawnienia do emitowania obligacji, którymi są, na podstawie art. 2
ustawy o obligacjach:
1) podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną,
2) gminy, powiaty, województwa, tj. jednostki samorządu terytorialnego, a także związki tych
jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa,
3) inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na
podstawie innych ustaw,
4) instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Narodowy Bank
Polski lub przynajmniej jedno z państw należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej
i Rozwoju (OECD) lub bank centralny takiego państwa lub instytucje, z którymi
Rzeczpospolita Polska zawarła umowy regulujące działalność takich instytucji na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej i zawierające stosowne postanowienia dotyczące emisji obligacji.
Drugą przesłankę stanowi podjęcie decyzji o emisji obligacji przez uprawniony do tego organ
emitenta. Wynika to z faktu, że wszyscy potencjalni emitenci wymienieni w ustawie o
obligacjach są osobami prawnymi, które działają przez swoje organy (art. 38 k.c.).
Ogólna zdolność emitentów do emitowania obligacji może być ograniczona ze względu na
rodzaj emitowanych obligacji albo z uwagi na wartość emisji. Ze względu na rodzaj
emitowanych obligacji z istoty rzeczy obligacje partycypacyjne, zapewniające
obligatariuszom prawo do udziału w zysku emitenta, mogą emitować jedynie emitenci,
których działalność nastawiona jest na osiąganie zysku, a więc wyłączone są z takiej
możliwości podmioty non profit. Z kolei obligacje zamienne na akcje i obligacje z prawem
pierwszeństwa do objęcia nowych akcji mogą emitować tylko spółki akcyjne. Wreszcie
obligacje przychodowe mogą emitować tylko podmioty upoważnione do ich emisji na
podstawie art. 23a ust. 2 ustawy o obligacjach.
Ustawa o obligacjach nie określa dopuszczalnej wielkości emisji obligacji, ale ograniczenia w
tym zakresie przewidują przepisy innych ustaw.
Dla obligacji emitowanych przez banki, ograniczenie wielkości emisji wynika z obowiązku
utrzymywania przez bank płynności płatniczej (art. 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, t.jedn.: Dz. U. 2002 r. Nr 72 poz. 665). Płynność tę mogłyby zakłócić
zobowiązania banku wynikające z nadmiernej emisji obligacji. Równocześnie bank informuje
Prezesa NBP o zamierzonej emisji obligacji na 30 dni przed jej terminem, wskazując warunki
i wartość emisji. Obowiązek ten ma charakter uprzedni, ale w zasadzie tylko informacyjny
(art. 89 ust. 2 pr. bank.). Prezes NBP może jednak w drodze zarządzenia określać wartość i
warunki emisji bankowych papierów wartościowych, na których emisję wymagana jest jego
zgoda (art. 89 ust. 3 pr. bank.). Przepis ten daje więc możliwość objęcia takim zarządzeniem
również emisji obligacji bankowych.
Wielkość emisji obligacji komunalnych ograniczona jest ogólnym limitem zobowiązań
emitenta, które nie mogą przekroczyć 15% planowanych dochodów budżetowych w danym
roku (art. 169 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych - Dz. U. Nr
249 poz. 2104). Również wartość emisji obligacji skarbowych podlega ograniczeniom
wynikającym z ustawy o finansach publicznych (zob. Obligacje skarbowe).
Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego w spółce akcyjnej[1]
UCHWAŁA WALNEGO ZGROMADZENIA NR 8
Z DNIA 22 CZERWCA 2004 R.
(odpis z księgi protokołów spółki pod firmą „Gdyńska Giełda Rybna Spółka Akcyjna” z
siedzibą w Gdyni - poz. 613 księgi protokołów)[2]
1. Podwyższyć kapitał zakładowy spółki[3] z dotychczasowej kwoty 1.000.000 (jeden milion)
zł do kwoty 1.200.000 (jeden milion dwieście tysięcy) zł[4] na warunkach określonych
poniżej[5].
2. Podwyższony kapitał zakładowy dzieli się na 40.000 (czterdzieści tysięcy) akcji wartości
nominalnej 5 (pięć) zł każda. Akcje są imienne i nie mogą być zbyte przed upływem dwóch
lat, licząc od daty ich objęcia przez akcjonariusza.
3. Akcje oznaczyć jako akcje III emisji o numerach od 1 do 40.000.
4. Akcje zaoferować wyłącznie pracownikom firmy w zamian za wkłady niepieniężne[6] z
tytułu udziału w zysku za 2003 r. do kwoty 200.000 (dwieście tysięcy) zł.
5. Cena emisyjna równa jest cenie nominalnej akcji.
6. Objęcie akcji powinno nastąpić w nieprzekraczalnym terminie trzech miesięcy, licząc od
daty podjęcia niniejszej uchwały.
7. Pracownik ma prawo objąć akcje[7] w ilości odpowiadającej proporcji, w jakiej
uczestniczy w podziale zysku za 2003 r. przeznaczonym do zamiany na akcje III emisji.
8. Przydziału akcji dokonuje zarząd.
9. Akcje nie objęte w terminie określonym w pkt 6 zarząd ma prawo zaoferować w terminie
kolejnych trzech miesięcy pracownikom, którzy dokonali ich poboru w pierwotnym terminie
za cenę 6 (sześć) zł za akcję.
10. Akcjonariusz, który dokonał objęcia akcji w ustalonym terminie, uczestniczy w podziale
zysku, poczynając od początku 2004 r.[8]
11. Dokumenty akcji nie objętych w pierwszym i drugim terminie podlegają unieważnieniu, a
wartość nie objętej dywidendy za 2003 r. zostanie przeznaczona na kapitał zapasowy
spółki[9].
Objaśnienia:
[1] Art. 448-452 ksh.
[2] Art. 449 ksh. Zgodnie z art. 421 ksh uchwały walnego zgromadzenia powinny być
umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza. Wypis z protokołu wraz z
dowodami zwołania walnego zgromadzenia oraz pełnomocnictwami udzielonymi przez
akcjonariuszy zarząd dołącza do księgi protokołów. Akcjonariusze mogą przeglądać księgę
protokołów, a także żądać wydania poświadczonych przez zarząd odpisów uchwał.
[3] Uchwała w sprawie warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego wymaga
większości 3/4 głosów, powziętych w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej
połowę kapitału zakładowego (art. 445 § 1 w zw. z art. 449 § 1 ksh).
Uchwała o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego może być powzięta w celu:
a) przyznania praw do objęcia akcji przez obligatariuszy obligacji zamiennych lub obligacji z
prawem pierwszeństwa albo
b) przyznania praw do objęcia akcji pracownikom, członkom zarządu lub rady nadzorczej w
zamian za wkłady niepieniężne, stanowiące wierzytelności, jakie przysługują im z tytułu
nabytych uprawnień do udziału w zysku spółki lub spółki zależnej,
c) przyznania praw do objęcia akcji przez posiadaczy warrantów subskrypcyjnych, o których
mowa w art. 453 § 2 ksh (art. 448 § 2 ksh).
Niniejszy przykład dotyczy przypadku określanego w pkt b.
[4] Wartość nominalna warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie może
przekraczać dwukrotności kapitału zakładowego (art. 448 § 3 ksh).
[5] Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego może nastąpić wyłącznie na zasadach
określonych w art. 449-451 ksh, z uwzględnieniem przepisów o obligacjach (art. 448 § 4 ksh).
[6] Jeżeli objęcie akcji następuje za wkłady niepieniężne, zarząd powinien sporządzić
sprawozdanie według zasad określonych w art. 311 ksh i poddać je badaniu biegłego
rewidenta (art. 449 § 3 ksh).
[7] Objęcie akcji następuje w drodze pisemnego oświadczenia na formularzach
przygotowanych przez spółkę (art. 451 § 1 ksh). Formularz należy sformułować według zasad
przewidzianych dla zapisu na akcje (art. 437 ksh). Por. wzór nr 51.
[8] Art. 432 § 1 pkt 5 ksh.
[9] Art. 396 § 1 ksh. Nieobjęcie wszystkich akcji wymaga oświadczenia zarządu w formie
aktu notarialnego o wysokości faktycznie objętego kapitału zakładowego i dookreślenia
wysokości kapitału zakładowego (art. 310 § 2 i 4 ksh).
Autor: Emil Norek
Pismo Narodowego Banku Polskiego - Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego
z dnia 19 czerwca 1998 r.
NB/ZIP/427/98
LexPolonica nr 333125, Glosa 1999/1 str. 25
Na wstępie należy stwierdzić, że art. 5 i art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo
bankowe zawiera zamknięty katalog czynności, które mogą być wykonywane przez banki.
Powyższe stanowi zasadę, od której istnieją dwa wyjątki. Pierwszy wynika z art. 6 ust. 1 pkt 7
Prawa bankowego, który zezwala bankom na świadczenie innych niż wymienione
enumeratywnie w art. 6 ust. 1 pkt 1-6 ustawy usług finansowych. Drugi wynika z ogólnie
obowiązujących zasad, w tym między innymi z tej, że prawa przysługujące podmiotom mogą
wynikać z różnych ustaw. Nie powinno budzić wątpliwości, że takim prawem jest prawo
emitowania przez banki obligacji. Wynika ono z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 czerwca
1995 r. o obligacjach, który podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą, posiadającym
osobowość prawną przyznaje prawo emitowania obligacji. Uprawnienie to nie uległo zmianie,
ponieważ stosowanie wskazanego przepisu nigdy nie zostało wobec banków w sposób
wyraźny uchylone.
Należy podkreślić, że podczas gdy wskazany zapis określa prawo do emisji, to z art. 2 ust. 2
ustawy o obligacjach wynika jedynie obowiązek stosowania, przy emisji obligacji przez
banki, zasad określonych ustawą z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe.
Mając powyższe na uwadze oraz wobec faktu, że ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo
bankowe nie zawiera zasad emitowania przez banki obligacji, a ustawa z dnia 31 stycznia
1989 r. - Prawo bankowe została w całości uchylona oraz że przepisy przejściowe do nowego
Prawa bankowego nie zawierają zapisu odnoszącego się do obligacji, należy uznać, że
przepisy ustawy o obligacjach stosuje się wprost do obligacji emitowanych przez banki.
Na zakończenie należy podkreślić, że emitowane przez banki obligacje nie mogą być
utożsamiane z bankowymi papierami wartościowymi. Przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. Prawo bankowe w rozdziale 7 zatytułowanym „Emisja bankowych papierów
wartościowych” zawierają regulacje prawne dotyczące odrębnej kategorii papierów
wartościowych zwanych „bankowymi papierami wartościowymi”. Z przepisów rozdziału 7
wynika, że ustawodawcy chodziło o stworzenie w miarę pełnej regulacji prawnej dotyczącej
bankowych papierów wartościowych. Stąd też stosuje się do nich przepisy art. 921[6]-921[16]
kodeksu cywilnego, nie stosuje się zaś wprost przepisów ustawy o obligacjach.
Jak wynika z powyższego, skorzystanie przez zainteresowany bank z możliwości emitowania
bankowych papierów wartościowych nie przekreśla możliwości skorzystania z prawa do
emitowania obligacji na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r.
Powyższe pozostaje w zgodzie ze stanowiskiem reprezentowanym przez Departament Prawny
Narodowego Banku Polskiego.

Obligacje 18.01.10 - Korporacja Feniks

Transkrypt

Podobne dokumenty

7. Wolne środki

Podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia Programu Emisji

OFERTA PUBLICZNA OBLIGACJI Zarząd HB Reavis Finance PL 2

Uchwała Walnego Zgromadzenia w sprawie programu emisji

UCHWAŁA ZARZĄDU NR 01//2014 VICTORIA DOM S.A. Z

Raport nr 56-2016 Informacja o ustanowieniu programu

Raport bieżący nr 42/2016 Data sporządzenia: 2016-02

293130-v4\WARDOCS 337946-v3\WARDOCS Oferta publiczna

podjęcie przez zarząd idea bank sa uchwały w sprawie emisji