Koszty działań prewencyjnych

Wybrane zagadnienia z
ekonomii a koszty BHP
Stroinski Wojciech
Gospodarka polska znajduje się w okresie przechodzenia
od gospodarki centralnej, kierowanej(planowej) do
gospodarki rynkowej.
W Polsce przejście to odbywa sięw warunkach
głębokiego kryzysu produkcji ,spadku dochodów,
gwałtownego wzrostu bezrobocia.
Kryzys dotknął przede wszystkim przedsiębiorstw
państwowych- których dochody były głównym źródłem
dochodów budŜetowych..
Po latach widać wyraźnie Ŝe cena za niezbędne
przekształcenia własnościowe i strukturalne sa znaczne
deficyty budŜetowe i powiększający się dług publiczny
2
1
Zmiany zachodzące w gospodarce moŜna ująć w trzech sferach:
> materialno-technicznej: - to konieczność gruntownych zmian i
unowocześnienie struktury naszej gospodarki narodowej z jednoczesnym
dostosowaniem do współczsnych wymogów gospodarki światowej,
> instytucjonalnej -czyli zbudowanie od podstaw infrastruktury
rynkowej.Zmiana zakresu oraz sposobu dzialania urzędów państwowych.,
samorządowych i instytucji gospodarczych /ministerstw, administracji
terenowej, izb gospopdarczych, przemysłowo-handlowych,
przedsiębiorstw, spółek, korporacji, giełd, banków itp../
> mentalna - to glównie problem by wykorzenić wpojoną w
poprzednim systemie bezradność jednostek i całych grup społecznych, w
zamian za to kreować duch obrotności i przedsiębiorczości
3
Europejska Fundacja Poprawy Warunków Pracy badając siedem krajów
Wspólnoty Europejskiej wykazała iŜ najwiekszy wpływ na prawidłowe
funkcjonowanie przedsiębiorstw w obszarze BHP wywierają uregulowania
prawne. Ale coraz częściej działania mające na celu poprawę warunków
pracy podejmowane są w celu:
* zwiększenia wydajności i poprawie jakości produkcji,
* stworzenie pozytywnego wizerunku zakładu pracy,
* zwiększenia zaangaŜowania pracowników,
W przedsiębiorstwach zwiększa się świadomość strat powodowanych wypadkami i
absencją chorobową związana z warunkami środowiska pracy.
4
2
Czynniki wpływające na podejmowanie
działań prowadzacych do poprawy warunków
pracy w przedsiębiorstwach
Wymagania prawne
82%
Morale pracowników 77%
Absencja
63%
Wydajność
72%
Wizerunek zakladu
Wypadki
61%
56%
5
Przekonanie, ze przedsiębiorcy zapewniając swoim pracownikom ochronę
zgodną z wymaganiami obowiązujących przepisów i poprawa warunków
pracy oznacza dla przedsiębiorstwa przede wszystkim dodatkowe
nakłady finansowe nie dając wymiernych korzyści jest prawie
powszechnym.
Przyczyną takiego rozumienia jest fakt, Ŝe koszty działań profilaktycznych
ponoszone przez przedsiębiorstwa łączone są głównie z korzyściami dla
pracowników i instytucji ubezpieczeniowych
W przedsiębiorstwach koszty powstałe z niewłaściwych warunków pracy
i wynikające z ich zmiany korzyści nie są z reguły obliczane.
Efektem powyŜszego to ograniczanie przez przedsiębiorstwa celów
związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy co powoduje nie
rozwiązywanie przez nich istniejących w przedsiębiorstwach
problemów.
6
3
Procesowi zarzadzania bezpieczenstwem i higieną pracy powinna
towarzyszyć
rzetelna analiza kosztów podejmowanych działań i
płynących z nich korzyści, która uwzględni wszystkie podstawowe
skladniki kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Fakt, Ŝe ich wyodrębnienie jest trudne poniewaŜ powiązania
efektów i kosztów z warunkami pracy nie są ścisłe i
jednoznacznie ustalone.
Koszty działań profilaktycznych obciąŜają przedsiębiorstwo, korzyści
odnosza takŜe pracownicy i instytucje ubezpieczeniowe
przedsiębiorstwo
koszty
działania profilaktyczne
korzyści
korzyści
pracownicy i ich rodziny
korzyści
instytucje ubezpieczeniowe
7
KOSZTY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
RYZYKO
UBEZPIECZENIOWE
WARUNKI
ŚRODOWISKA
KOSZTY
WYPADKI
CHOROBY ZAWODOWE
PRACY
BHP
* ABSENCJA CHOROBOWA
*MNIEJSZA WYDAJNOŚĆ PRACY
*OBNIZONA JAKOŚĆ PRODUKCJI
KOSZTY DZIAŁAŃ
*PŁYNNOŚĆ KADRY
PREWNECYJNYCH
8
4
W skład kosztów bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie
zalicza się zarówno koszty związane z
niedostatecznym poziomem bezpieczenstwea i
ochrony zdrowia pracowników, jak i koszty działań
profilaktycznych.
Koszty BHP związane z nieodpowiednimi warunkami
środowiska pracy dzielimy na:
* koszty ubezpieczenia wypadkowego,
* koszty powstające w wyniku wypadków przy pracy
i chorób zawodowych,
* koszty będące wynikiem uciąŜliwości związanych
z nieergonomicznym zaprojektowaniem stanowisk
pracy
9
Koszty działań prewencyjnych związane są z koniecznością
zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników
w stopniu co najmniej zgodnym z wymaganiami obowiązujących
przepisów.
WyŜsze koszty działań prewencyjnych powinny
prowadzić do wzrostu poziomu bezpieczeństwa i
poprawy warunków pracy, a tym samym;
do
zmniejszenia /w krótkim lub dłuŜszym czasie/
- kosztów związanych z niewłaściwymi warunkami
środowiska pracy
Optymalny poziom /z ekonomicznego punktu widzenia/
to taki poziom bezpieczeństwa dla którego suma nakładów
na działalność profilaktyczną i kosztów wypadków oraz
zdarzeń prawie wypadkowych osiąga
10
minimum
5
OPTYMALNY POZIOM BEZPIECZEŃSTWA
(POZIOM BEZPIECZEŃSTWA UZASADNIONY EKONOMICZNIE)
t
koszt
w
X T1
M
t
x
x
T
2
p
w
p
B
O%
1
B
B
1
100%
Poziom bezpieczeństwa i ochrony zdrowie
Oznaczenia: W - koszty związane z nieodpowiednimi warunkami środowiska pracy,
P - koszty działań profilaktycznych,
11
T - koszty ogółem
KOSZTY UBEZPIECZENIA WYPADKOWEGO
-wśród kosztów BHP na ogół składnik dominujący i
najbardziej dostrzegalny
-składki ubezpieczeniowe ustalane na stałym poziomie
są składnikiem kosztów na które przedsiębiorstwo nie
ma wpływu i wówczas podstawowym stymulatorem
poprawy warunków pracy pozostają wymagania prawne
12
6
MODEL POLSKIEGO UBEZPIECZENIA WYPADKOWEGO
Składka róŜnicowana zarówno na poziomie działalności gospodarczej
jak i na poziomie przedsiębiorstw, wysokość zaleŜy od kategorii ryzyka
wyznaczonej na podstawie:
* wskaźnika wypadków/ogółem/,
* wskaźnika wypadków śmiertelnych i cięŜkich,
* wskaźnika chorób zawodowych,
* wskaźnika liczby osób zatrudnionych w warunkach przekroczenia
normatywów higienicznych.
13
KOSZTY
UBEZPIECZENIA
WYPADKOWEGO
ZróŜnicowana składka na ubezpieczenia wypadkowe stanowi
ekonomiczny stymulator poprawy warunków pracy
Składka na ubezpieczenie wypadkowe jest róŜnicowana w
zaleŜności od kategorii ryzyka
Kategorię ryzyka wyznacza się w zaleŜności od wskaźników
częstotliwości wypadków (na 1000 ubezpieczonych)
wypadków ogółem,
wypadków cięŜkich i śmiertelnych,
chorób zawodowych,
liczby osób pracujących w warunkach zagroŜenia.
14
7
W zaleŜności od relacji wskaźników uzyskiwanych
przez dane przedsiębiorstwo do wskaźników
średnich dla danej działalności płacona składka
moŜe być większa lub mniejsza od średniej
ustalonej dla tej działalności.
Przedsiębiorstwa inwestujące w poprawę warunków pracy
mogą osiągnąć wymierne i dostrzegalne korzyści ekonomiczne
15
Koszty wypadków obciąŜających przedsiębiorstwo
“Góra lodowa” ukrytych
kosztów wypadków
Ku
-koszty
ubezpieczenia
Knu - koszty
nieubezpieczone
>Koszty wypadków przy pracy obciąŜające przedsiębiorstwa
w większości przypadków nie są obliczane.
>Pracodawcy dostrzegają tylko część kosztów wypadków
urazowych, a koszty wypadków bezurazowych powodujących
wyłącznie straty materialne nie są zaliczane do kosztów
wynikających z braku bezpieczeństwa.
>Z doswiadczeń i badań wynika, Ŝe relacja kosztów
ubezpieczonych do kosztów nie ubezpieczonych moŜe
wynosić od 1:1, aŜ do 1:25.
16
8
Obliczając całkowity koszt wypadku obciąŜającego przedsiębiorstwo naleŜy
uwzględnić takie koszty jak:
STARCONY CZAS PRACY
UTRACONY MAJĄTEK TRWAŁY
I OBROTOWY
PŁATNOŚCI BIEśĄCE
DOCHÓD
UTRACONE DOCHODY
17
CZAS STRACONY WSKUTEK WYPADKU
Czas stracony przez osobę poszkodowaną
(zarówno w dniu wypadku jak i w dniach absencji)
Czas stracony przez inne osoby
(np.. Udzielające pierwszej pomocy poszkodowanemu,
towarzyszace mu w drodze do lekarza lub domu,
przygladajace się zdarzeniu itp..
Czas związany z zastępowaniem poszkodowanego,
Czas poświęcony na dochodzenie powypadkowe,
Czas na planowanie i prowadzenie prac badwczorozwojowych
18
9
Płatności bieŜące związane z wypadkiem
Wypłacane odszkodowania jednorazowe,
świadczenia wyrównawcze, zasiłki
wyrównawcze z tytułu rehabilitacji zawodowej
dodatki wyrównanwcze z tytułu pzreniesienia
do innej pracy itp..
Koszty związane wynajęciem maszyn,
zleceniem produkcji, naprawami
wykonywanymi poza zakładem,
koszty transportu poszkodowanego i płatnej
pomocy medycznej poza zakładem pracy
19
Straty w majątku trwałym i obrotowym
koszty traconych wskutek wypadku surowców,
półwyrobów lub wyrobów gotowych,
straty w wyposaŜeniu (maszyny, narzędzia, pojazdy....)
UTRATA PRZYCHODÓW
koszty związane z przerwami w produkcji,
obnizeniem wydajności i jakości.
20
10
Średni koszt wypadku jest róŜny w róŜnych przedsiębiorstwach
J
I
H
G
F
E
D
C
B
A
ŚREDNIO
0
śródło
2000
4000
6000
8000
10 000
Z.Pawłowska,J.Rzepecki. Opracowania metody zbierania danych i
obnlicznai skutków wypadków przy pracy z wykorzystaniem
doświadczeń zagranicznych Warszawa CIOP 1997
21
Inne koszty związane z niewłaściwymi warunkami pracy
Koszty związane zwykonywaniem pracy w warunkach, które odbiegają od warunków optymalnych z
ergonomicznego punktu widzenia, sa zawsze trudne do oszacowania. MoŜna przyjąc, Ŝe niewłaściwe warunki
pracy są czynnikiem wpływającym na zwiększenie absencji chorobowej a takŜe na pogorszenie wydajności i
jakości pracy
Wpływ warunków środowiska pracy na absencję chorobową
obciąŜenia związane
z czynnikami
środowiska pracy
równowaga
absencja
chorobowa
problemy zdrowotne
Orzeczenia
lekarskie
odporność
organizmu
powrót do pracy
Problemy
powtórnej
adaptacji
czynniki indywidualne
czynniki środowiska pracy
22
czynniki społeczne
11
Ocena stanu bezpieczeństwa i higieny pracy wykazuje,
Ŝe wraz z poprawą warunków pracy zmniejsza się
absencja chorobowa, wzrasta jakość i wydajność pracy
a równieŜ poprawia się wizerunek
przedsiębiorstwa.Wszystko to ma swój wymiar
ekonomiczny.
Jednak równieŜ wiele innych czynników ma wpływ na
zjawiska związane z BHP, ustalenie ich bezpośrednich
związków nie zawsze jest moŜliwe lecz liczne badania
wskazują jednak bezspornie na istnienie takich
związków.
23
Koszty działań prewencyjnych
Obliczając koszty działań prewencyjnych naleŜy
wziąć pod uwagę:
> koszty urządzeń i usprawnień technicznych
związanych z poprawą bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia,
>koszty energii niezbędnej do funkcjonowania tych
urządzeń oraz ich konserwacji,
>koszty związane ze zmianą procedur roboczych,
>koszty czasu potrzebnego do opracowania i
uzgodnienia stosownych środków zapobiegawczych,
>koszty szkolenia( obejmujące koszty kursu i koszty
czasu straconego przez szkolonych pracowników)
>koszty związane z kierowaniem działaniami
zapobiegawczymi
24
12
Przepisy prawne ujmują wymagania odnoszące się do BHP określając
podstawowe zasady zarządzania organizacjami w tym obszarze.
Działania związane z zarzadzaniem BHP nie mogą być traktowane wyłącznie
jako źródło kosztów związanych z realizacją tych wymagań ale równieŜ jako
Ŝródło korzyśći i czynnik promocji organizacji.
Niezbędne jest analizowanie zarówno kosztów jak i korzyści wynikających z
prowadzonych działań.
Analizy ekonomiczne BHP uwzględniające wszystkie podstawowe składniki
kosztów ułatwiają planowanie działań profilaktycznych w taki sposób aby ich
skuteczność była moŜliwie największa przy jak najmniejszych kosztach.
Sprzyjają one wykazaniu, Ŝe wysoki poziom BHP przyczynia się do
osiągania większych zysków a brak dbałości o bezpieczeństwo i ochronę
zdrowia pracowników się nie opłaca.
Ptwierdzeniem tej tezy są doświadczenia wielu przedsiębiorstw, które
inwestując w poprawę warunków pracy uzyskały znaczną poprawę wyników
ekonomicznych
25
Aktualnie w Polsce najpowaŜniejszym problemem jest brak systemowego
powiązania działalności na rzecz BHP w środowisku pracy z koncepcją
ubezpieczeń.
Obecnie koszty skutków nieodpowiednich warunków pracy pokrywane są z
funduszu ubezpieczeń - równo przez wszystkich płatników, niezaleznie od
tego ile zainwestowali w poprawę warunków pracy w swoim
przedsiębiorstwie. Brakuje powiązania ekonomicznego między przyczynami
złych warunków pracy a ich skutkami.
Bez uświadomienia pracodawcom i pracownikom korzyści nie tylko
społecznych ale takŜe ekonomicznych jakie mogą osiągnąć dzięki
odpowiednim warunkom pracy o Ŝadnym skutecznym systemie
ochrony pracy nie moŜe być mowy.
Powszechnie pada pytanie: Czy w obecnej trudnej sytuacji ekonomicznej
stać nas na ponoszenie kosztów zapewnienia odpowiednich warunków
pracy?
A powinno padać pytanie: Czy w obecnej trudnej sytuacji ekonomicznej
stać nas na straty, które trzeba ponosić w wyniku utraty zdrowia i Ŝycia na
skutek nieprzestrzegania zasad BHP ?
26
13
Podstawowe składniki kosztów wypadków w
Utrata
Kary
przychodów
przedsiębiorstwie
umowne
Otrzymane
odszkodowanie
Dodatki
wyrównawcze
Odszkodowania
jednorazowe
Przerwa
w produkcji
ObniŜenie
wydajności
Wynajęcie
maszyny
Naprawy
wykonane
w zakładzie
ObniŜenie
jakości
Zlecenie
produkcji
podwykonawcy
Naprawy wykonane
poza zakładem
Czas stracony przez
poszkodoewanego
Czas na planowanie i
prowadzenieprac
badawczo-rozwojowych
Zasiłki
wyrównawcze
Stracone
pojazdy
Stracone
maszyny
Stracone
półwyroby
Stracone
surowce
Stracone
wyroby
gotowe
Zastępstwo
w dniu wypadku
Zastępstwo
w dniach absencji
Czas stracony przez
inne osoby
inne
Świadczenia
wyrównawcze
Pomoc
medyczna
w zakładzie
Pomoc
medyczna
poza zakładem
transport
Zgodnie z ustawą zdnia 12,06,1975r o świadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób, za wypadek przy pracy uwaza się nagłe zdarzenie,
powodujące uraz u osoby poszkodowanej i wywołane przyczyną
zewnetrzną, które nastąpiło w związku z pracą:
*podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych
czynności albo poleceń przeloŜonych
* podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w
interesie zakładu pracy, a nawet bez polecenia
* w czasie pozostawania w dyspozycji zakładu pracy w drodze między
siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze
stosunku pracy.
28
14
Przedstawiona ponizej metoda obliczania kosztów wypadków
uwzględnia jedynie te składniki kosztów, które naleŜą do kosztów
kontrolowanych przez przedsiebiorstwo.Znajomość tych kosztów
powinna motywować pracodawców do skutecznego zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy.Obliczając koszt wypadku naleŜy:
> określić składniki kosztu wypadku, czyli spowodowane przez wypadek straty i wydatki,
> zebrać i zarejestrować dane niezbędne do obliczenia poszczególnych składników
kosztów,
> obliczyć składniki kosztu wypadku i jego koszt ogólny.
Przy wyznaczaniu kosztów wypadku zasadnicze znaczenie ma prawidowe
określenie składników kosztów wypadków oraz ich odpowiednie obliczenie.
Skladniki te moŜna podzielić na pięć podstawowych grup:
- koszty straconego czasu pracy,
-płatności bieŜące,
-straty majątku trwałego i obrotowego,
-utrata dochodów,
uzyskany dochód .np./ z tytułu odszkodowań
29
OBLICZANIE KOSZTU WYPADKU
Po zarejestrowaniu wypadku i danych potrzebnych do bliczenia
składników kosztów, będących wynikiem wypadku, moŜna obliczyć
całkowity koszt wypadku według wzoru:
KO=(KCS+KPMIT+Kz+KZP+KSM+KN+KŚ+Ki)-O
gdzie:
:KO - koszt ogółem
KCS-
koszt czasu straconego
KPMIT-koszt pomocy medycznej
Kz -
koszt zastępstw
KZP-
koszt zakłóceń produkcji
KSM- koszt strat materialnych
KN-
koszt napraw
KŚ-
koszt świadczeń
Ki-
koszty inne
O- odszkodowania otzrymane z instytucji
ubezpieczeniowej.
30
15