PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA

Załącznik
do uchwały nr XIX/280/11
Rady Miasta Opola
z dnia 24 listopada 2011 r.
PROGRAM PROFILAKTYKI
ZAKAŻEŃ WIRUSEM
BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV)
Urząd Miasta Opola
Wydział Polityki Społecznej
1. Opis problemu zdrowotnego
a. Problem zdrowotny
Zakażenie narządów płciowych wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) jest jedną
z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową, stwierdza się je bowiem u 20-46 %
młodych kobiet aktywnych seksualnie. Znany jest przyczynowo-skutkowy związek zakażenia
HPV z rozwojem nie tylko dysplazji, ale również raka szyjki macicy. Ponad 96 %
przypadków raka szyjki macicy jest powiązana z zakażeniem HPV.
Wirus HPV odpowiada za różne przednowotworowe i nowotworowe zmiany na
błonach śluzowych narządów płciowych i innych okolic ciała. W skali całego świata rak
szyjki macicy jest drugim, co do częstości rakiem, który dotyka kobiety. Ryzyko zakażenia
wirusem HPV w ciągu całego życia u osób aktywnych seksualnie wynosi około 50 %.
Spośród ponad stu typów wirusa HPV kilka jest naprawdę niebezpiecznych.
Są to wirusy tak zwanego wysokiego ryzyka onkogennego (typ 16 i 18). Zakażenie tymi
typami HPV często jest długotrwałe – w tym czasie wirus mnoży się w obrębie komórek
nabłonka szyjki macicy nie dając żadnych niepokojących objawów. Pomimo skrytego
przebiegu zakażenia, może ono prowadzić do rozwoju zmian przedrakowych, a ostatecznie
także raka szyjki macicy. Także i te stany nie są zauważalne przez kobiety, gdyż nie
powodują na ogół żadnych charakterystycznych dolegliwości, które byłyby powodem
zgłoszenia się do ginekologa.
Średni czas rozwoju choroby wynosi od 5 do 10 lat. Przez wiele lat choroba rozwija
się niemal bezobjawowo. Dlatego kobiety często zbyt późno zjawiają się u lekarza. Długi
rozwój choroby daje dostatecznie dużo czasu, aby ją wykryć. Niestety, zaledwie co piąta
Polka chodzi regularnie do ginekologa i wykonuje badania cytologiczne.
Rak szyjki macicy jest chorobą, której nowoczesna medycyna potrafi skutecznie
zapobiegać, ale wciąż powoduje śmierć zbyt wielu kobiet. Polska, niestety, zajmuje czołowe
miejsce wśród krajów Unii Europejskiej w liczbie zgonów z powodu raka szyjki macicy.
b. Epidemiologia
Rak szyjki macicy w skali całego świata jest drugim, co do częstości rakiem, który
dotyka kobiety i drugą, co do częstotliwości przyczyną ich zgonów z powodu chorób
nowotworowych. Globalnie, co roku, notuje się około 500.000 nowych zachorowań, a około
300.000 kobiet umiera z powodu raka szyjki macicy. Szacuje się, że na świecie liczba kobiet
chorych na raka szyjki macicy sięga 1.400.000.
2/15
W Polsce zapada na ten typ nowotworu ponad 3.600 kobiet rocznie, z czego umiera co
roku niemal 2.000. Jest to jeden z najwyższych wskaźników umieralności w Europie. Warto
tu zauważyć, że o ile wskaźnik zachorowalności na raka szyjki macicy w Polsce nie różni się
od odnotowanego w innych krajach Europy, o tyle odsetek kobiet przeżywający 5 lat po
rozpoznaniu tego nowotworu należy do najniższych w Europie i nie przekracza 50 %.
Najczęściej rak szyjki macicy rozwija się u kobiet pomiędzy 35 a 59 rokiem życia, to jest
w momencie, kiedy wiele z nich wychowuje dzieci i jest aktywnych zawodowo. Już tylko ten
fakt może świadczyć o znacznej, społecznej randze problemu.
W mieście Opolu w 2009 r., pomimo bardzo wielu apeli, nieznaczna grupa kobiet
w wieku od 25 do 59 lat skorzystała z bezpłatnych badań cytologicznych w ramach
Narodowego Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy finansowanego przez Narodowy
Fundusz Zdrowia. Liczbę zarejestrowanych zachorowań i zgonów z powodu raka szyjki
macicy w latach 2003-2007 (liczby bezwzględne) wśród kobiet w mieście Opolu, na
podstawie danych z Opolskiego Rejestru Nowotworów, obrazuje poniższa tabela:
Lata
2003
2004
2005
2006
2007
Zachorowania
18
12
15
13
19
Zgony
5
14
7
7
10
c. Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego i populacja kwalifikująca się
do włączenia do Programu
Liczba mieszkańców miasta Opola na dzień 5 października 2011 r. to 122.403 osoby.
Populacja kwalifikująca się do włączenia do Programu to dziewczęta w wieku 9-18 lat. Na
terenie miasta Opola zameldowanych jest (według stanu na dzień 5 października 2011 r.)
4.393 dziewcząt w tym wieku.
d. Obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym ze szczególnym
uwzględnieniem gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych
Artykuł 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.)
definiuje świadczenie zdrowotne jako działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu,
przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu
leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania. Świadczenie opieki
3/15
zdrowotnej finansowane w całości lub współfinansowane ze środków publicznych na
zasadach i w zakresie określonym w ww. ustawie to świadczenie gwarantowane.
Profilaktyka raka szyjki macicy realizowana aktualnie w Polsce sprowadza się przede
wszystkim do redukowania częstości występowania nowych zachorowań i ograniczenia roli
czynników nasilających podatność na chorobę (profilaktyka pierwotna) oraz działań
zmierzających do wczesnego wykrywania objawów (profilaktyka wtórna). Standardowym
postępowaniem w zapobieganiu rakowi szyjki macicy w profilaktyce wtórnej są okresowe
badania cytologiczne, w podejrzanych przypadkach uzupełnione kolposkopią z pobraniem
wycinków do badania histopatologicznego. Postępowanie takie pozwala na wczesne
diagnozowanie raka szyjki macicy i usunięcie go metodami małoinwazyjnymi. W przypadku
raków zaawansowanych, stosuje się metody chirurgiczne oraz radio i chemioterapię,
a możliwość wyleczenia zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania nowotworu.
W Polsce program badań przesiewowych jest realizowany od 2004 r. Ogólnopolski
program wczesnego wykrywania raka szyjki macicy przewiduje wykonanie badania
cytologicznego przez wszystkie kobiety ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia,
które mieszczą się w grupie wiekowej 25-59 lat i nie wykonywały cytologii w ciągu ostatnich
3 lat, a w przypadku stwierdzenia niepokojących zmian – skierowanie pacjentek na dalszą
diagnostykę.
Nowym
elementem
profilaktyki
pierwotnej
raka
szyjki
macicy
jest
immunoprofilaktyka, czyli szczepienia przeciw wirusowi HPV, które – według prowadzonych
badań – w zaszczepionej populacji eliminują w znacznym stopniu ryzyko zachorowania.
Szczepienia te nie zostały na razie włączone do obowiązkowej części Programu Szczepień
ochronnych, pokrywanych przez budżet państwa. Rada Konsultacyjna Agencji Oceny
Technologii Medycznych zarekomendowała niefinansowanie ze środków publicznych
szczepionek przeciw wirusowi HPV. Swoje stanowisko uzasadniła brakiem wiarygodnych
danych na temat wpływu szczepionek na zachorowalność i śmiertelność z powodu raka szyjki
macicy, jak również tym, iż ogólnokrajowy program szczepień obejmowałby dużą populację,
co wiązałoby się ze zbyt dużymi kosztami dla krajowego systemu ochrony zdrowia.
W świetle obowiązujących przepisów nie ma więc możliwości, aby szczepienia te
uznane zostały za świadczenia gwarantowane. Finansowanie ze środków Narodowego
Funduszu Zdrowia tego zakresu świadczeń wymagałoby zmian ustawowych.
e. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia Programu
Leczenie chorych z rakiem szyjki macicy wymaga bardzo starannej diagnostyki,
zarówno histopatologicznej, jak i radiologicznej oraz dużego doświadczenia zespołu
4/15
leczącego. Jedynie prawidłowo zaplanowane i właściwie oraz terminowo przeprowadzone
leczenie daje szanse na ostateczny dobry wynik terapii. Wybór metody terapii jest
wypadkową kilku istotnych czynników, tj. stopnia zaawansowania choroby, typu
histologicznego nowotworu, wieku chorej, jej indywidualnych preferencji oraz możliwości
i doświadczenia ośrodka podejmującego się leczenia raka. Należy jednak podkreślić, że
niezależnie od zastosowanych, skomplikowanych i kosztownych procedur, leczenie
pozostawia trwały, okaleczający ślad zarówno w ciele oraz jego funkcjach, jak i w psychice
kobiety. Opóźniona w Polsce diagnostyka raka szyjki macicy u kobiet, wysokie koszty
leczenia, problematyczne – przynajmniej w porównaniu z innymi krajami europejskimi – jego
efekty, ale przede wszystkim przedwczesne zgony wielu kobiet stanowią istotną przesłankę
do intensyfikacji działań profilaktycznych ograniczających występowanie i skutki tej
choroby.
Biorąc pod uwagę, że największe ryzyko zakażenia wirusem HPV występuje w ciągu
pierwszych 5 lat od momentu inicjacji seksualnej, najlepszą grupą do szczepienia powinny
być dzieci i młodzież przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Aktualne rekomendacje
Komitetu Doradczego ds. Szczepień dotyczą osób płci żeńskiej 11-12-letnich oraz
13-26-letnich, jeśli nie były uprzednio szczepione, przy czym zalecany wiek szczepienia
obejmuje okres od 9 do 18 lat, najczęściej 11-13 lat.
Na razie jeszcze trudno w pełni ocenić długość trwania efektu profilaktycznego
szczepionki. Najnowsze badania wykazują, że okres ten wynosi przynajmniej 5 lat, sugerując
także, że okres protekcji może być znacznie dłuższy. Jednak takiej oceny będzie można
dokonać dopiero po kilkunastu latach.
Istotnymi argumentami za wdrożeniem profilaktycznych szczepień przeciwko HPV
jest fakt, że nie istnieją leki przeciw tym wirusom. Wprowadzenie programu szczepień
dostarcza także wymiernych korzyści społecznych w zakresie szeroko rozumianego „zdrowia
prokreacyjnego” populacji. Wiadomo, że zakażenia HPV zmniejszają szansę zajścia w ciążę
i jej donoszenia, co jest związane z zabiegami chirurgicznymi na szyjce macicy. Uważa się
również, że część spontanicznych poronień może być związana z zakażeniami HPV. Ponadto,
zakażenia HPV mają charakter nawrotowy i niekorzystnie wpływają na aktywność seksualną
młodych ludzi w wieku prokreacyjnym. Szczepienia przeciwko HPV ograniczają skalę
powyższych zjawisk, zmniejszając fizyczne, emocjonalne i finansowe problemy związane
z chorobami zależnymi od tego wirusa.
Prowadzenie działań profilaktycznych umożliwia racjonalne obniżenie nakładów na
opiekę zdrowotną i jest podstawą rozwoju właściwych relacji na poziomie kraju, regionu
i społeczności lokalnych między organizatorem opieki zdrowotnej i jej odbiorcami, a także
5/15
jest warunkiem skutecznej i efektywnej poprawy jakości życia. Nieodłącznym elementem
profilaktyki jest edukacja zdrowotna, która powinna uświadamiać społeczeństwo jak
postępować, aby choroby uniknąć. Pacjentka, aby zdecydować się na szczepienie, musi mieć
wiedzę na temat roli zakażenia HPV w etiologii raka szyjki macicy, musi wiedzieć o istnieniu
odpowiedniej szczepionki, być przekonana o jej skuteczności i bezpieczeństwie.
Zaszczepione dziewczęta muszą mieć świadomość, że szczepionka nie gwarantuje ochrony
przed wszystkimi typami wirusa HPV i absolutnie konieczne jest wykonywanie
przesiewowych badań cytologicznych.
Ponieważ edukacja zdrowotna jest procesem złożonym i długotrwałym ważne jest,
aby do jej realizacji włączyć rodziców. Bez ich udziału realizacja założonych celów jest mało
realna. To rodzice, a nie nikt inny przyczyniają się do kształtowania postaw prozdrowotnych
dzieci. Oni też, jako opiekunowie prawni swoich dzieci, podejmować będą ostateczną decyzję
o ich zaszczepieniu.
2. Cele Programu
a. Cel główny
 obniżenie zachorowalności i umieralności z powodu raka szyjki macicy oraz innych
chorób zależnych od wirusa HPV
b. Cele szczegółowe
 podniesienie świadomości zdrowotnej dziewcząt uczestniczących w Programie oraz
ich rodziców na temat zakażeń wirusem HPV i ich skutków,
 kształtowanie właściwych postaw prozdrowotnych oraz rozwijanie prawidłowych
nawyków higienicznych
c. Oczekiwane efekty
 zmniejszenie częstotliwości występowania zakażeń wirusem HPV,
 nabycie przez dziewczęta biorące udział w Programie wiedzy dotyczącej właściwych
postaw prozdrowotnych oraz prawidłowych nawyków higienicznych,
 zmniejszenie wydatków na ochronę zdrowia związanych z leczeniem raka szyjki
macicy oraz innych chorób zależnych od wirusa HPV,
 zmniejszenie zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy,
 wydłużenie przeciętnego trwania życia
6/15
d. Mierniki efektywności odpowiadające celom Programu:
 procentowa liczba dziewcząt biorących udział w Programie w stosunku do populacji
kwalifikującej się do włączenia do Programu (ocena zgłaszalności i wyszczepialności)
3. Adresaci Programu (populacja Programu)
a. Oszacowanie populacji, której włączenie do Programu jest możliwe
Ze względu na wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację
Programu, jego beneficjentami będą wyłącznie dziewczęta 12-letnie uczęszczające do szkół
podstawowych na terenie miasta Opola, jak również zameldowane w mieście Opolu
i uczęszczające do szkół poza terenem miasta.
Liczba szkół podstawowych ogółem w mieście Opolu to 22 (stan na dzień 1 września
2011 r.). Szacunkowa liczba dziewcząt 12-letnich, które kwalifikować się będą do wzięcia
udziału w Programie w 2011 r. oraz latach kolejnych przedstawia się następująco:
- w 2011 r. – 428 dziewcząt,
- w 2012 r. – 440 dziewcząt,
- w 2013 r. – 422 dziewcząt,
- w 2014 r. – 421 dziewcząt,
- w 2015 r. – 457 dziewcząt,
- w 2016 r. – 439 dziewcząt.
b. Tryb zapraszania do Programu
Program będzie realizowany przez samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej,
dla którego organem tworzącym jest miasto Opole. Środki finansowe niezbędne do realizacji
Programu
zostaną
przekazane
z
budżetu
jednostki
samorządu
terytorialnego
ww. podmiotowi w formie dotacji - zgodnie z ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r.
o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654).
Akcja informacyjno-promocyjna prowadzona będzie zarówno przez Urząd Miasta
Opola, jak i realizatora Programu.
Zaproszenie do uczestnictwa w Programie będzie zamieszczone na stronie
internetowej Urzędu Miasta Opola www.opole.pl oraz realizatora Programu, w prasie lokalnej
oraz na ulotkach i plakatach dostępnych w miejscach publicznych. Urząd Miasta Opola
wystosuje do dyrektorów wszystkich publicznych i niepublicznych szkół podstawowych na
terenie miasta Opola pisma z prośbą o włączenie się do realizacji Programu oraz podjęcie
7/15
współpracy z jego realizatorem. Dziewczęta kwalifikujące się do udziału w Programie oraz
ich rodzice otrzymają w szkołach ulotki informacyjne na jego temat.
4. Organizacja Programu
a. Części składowe, etapy i działania organizacyjne
I etap
Przeprowadzenie spotkań edukacyjno-informacyjnych dla dziewcząt kwalifikujących się
do udziału w Programie.
II etap
Przeprowadzenie spotkań edukacyjno-informacyjnych dla rodziców/opiekunów prawnych
dziewcząt kwalifikujących się do udziału w Programie.
III etap
Zebranie podpisanej przez rodziców/opiekunów prawnych dziewcząt pisemnej zgody na
wykonanie szczepienia (Załącznik A).
IV etap
Podanie pierwszej dawki szczepionki - poprzedzone badaniem lekarskim kwalifikującym
do szczepienia.
V etap
Podanie drugiej dawki szczepionki - poprzedzone badaniem lekarskim kwalifikującym do
szczepienia.
VI etap
Podanie trzeciej dawki szczepionki - poprzedzone badaniem lekarskim kwalifikującym do
szczepienia.
b. Planowane interwencje
Podanie 3 dawek szczepionki przeciwko wirusowi HPV.
c. Kryteria i sposób kwalifikacji uczestników
Beneficjentami Programu będą dziewczęta 12-letnie uczęszczające do szkół
podstawowych na terenie miasta Opola, jak również zameldowane w mieście Opolu
i uczęszczające do szkół poza terenem miasta. Kryterium kwalifikacji do wzięcia udziału
w Programie będzie rok urodzenia dziecka.
8/15
d. Zasady udzielania świadczeń w ramach Programu
Podczas realizacji Programu w każdej szkole podstawowej na terenie miasta Opola
przeprowadzane będą spotkania edukacyjne z dziewczętami z rocznika kwalifikującego się do
udziału w Programie. Spotkania te prowadzone będą przez położne, które w sposób
dostosowany do możliwości poznawczych dzieci w tej grupie wiekowej przybliżą im
(wykorzystując również prezentację multimedialną) wiedzę na temat:
 czynników
chorobotwórczych
i
sytuacji
sprzyjających
rozwojowi
chorób
nowotworowych,
 zasad działania szczepień ochronnych (obowiązkowych i zalecanych),
 wirusa HPV, możliwości zakażenia i jego następstw,
 profilaktyki raka szyjki macicy.
Dziewczęta będą angażowane do zadawania pytań oraz brania udziału w dyskusji. Na
zakończenie przewidzianych w ramach Programu spotkań edukacyjnych dziewczęta
otrzymają informację o planowanych szczepieniach z prośbą o przekazanie jej rodzicom,
jak również zaproszenia dla rodziców na spotkanie edukacyjne dotyczące realizowanego
Programu, które prowadzić będzie lekarz ginekolog. Każda z dziewcząt otrzyma również
ulotkę zawierającą informacje o wirusie HPV.
Do działań edukacyjnych będą włączani rodzice, ponieważ jako opiekunowie prawni
swoich dzieci muszą wyrazić pisemną zgodę na ich szczepienie. Podczas spotkań
organizowanych dla nich na terenie szkół podstawowych lekarze specjaliści w dziedzinie
ginekologii i położnictwa udzielą im dodatkowych informacji na temat szczepionki przeciw
HPV oraz prowadzonego Programu szczepień.
Podczas realizacji Programu planowane jest zaaplikowanie dziewczętom 3 dawek
szczepionki przeciwko wirusowi HPV (szczepionka zostanie zakupiona przez realizatora
Programu w drodze postępowania przetargowego). Każdorazowo przed szczepieniem
pacjentka zostanie przebadana przez lekarza pediatrę w celu zakwalifikowania jej do
szczepienia. Kwalifikacja medyczna oraz szczepienia będą odbywać się w siedzibie
samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (realizatora Programu) w godzinach
rannych i popołudniowych oraz w soboty z uwagi na konieczność wyrażenia pisemnej zgody
i obecność rodziców podczas szczepienia.
Szczegółowa informacja o planowanych terminach i godzinach spotkań edukacyjnych
z rodzicami oraz szczepień zostanie przekazana do szkół podstawowych, a także będzie na
bieżąco zamieszczana na stronie internetowej Urzędu Miasta Opola oraz realizatora
Programu.
9/15
e. Sposób powiązania działań Programu ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze
środków publicznych
W świetle obowiązujących przepisów szczepienia przeciwko HPV nie zostały
włączone do obowiązkowej części Programu Szczepień ochronnych, pokrywanych przez
budżet państwa. Finansowanie ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia tego zakresu
świadczeń wymagałoby zmian ustawowych.
Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) będzie
wypełniać lukę w systemie opieki zdrowotnej, która nie jest finansowana ze środków
publicznych. Ponadto Program kładzie duży nacisk na podniesienie świadomości zdrowotnej
dotyczącej profilaktyki raka szyjki macicy. Zaszczepione dziewczęta oraz ich rodzice muszą
mieć świadomość, że szczepionka nie gwarantuje ochrony przed wszystkimi typami wirusa
HPV i absolutnie konieczne jest wykonywanie w przyszłości przesiewowych badań
cytologicznych.
f.
Sposób zakończenia udziału w Programie i możliwości kontynuacji otrzymywania
świadczeń zdrowotnych przez uczestników Programu, jeżeli istnieją wskazania
Wprowadzenie masowych szczepień prowadzić będzie niewątpliwie do wyraźnego
zmniejszenia występowania przednowotworowych zmian w obrębie szyjki macicy, czego
naturalnym następstwem stanie się obniżenie wartości pozytywnej predykcji badań
cytologicznych. Badania te muszą być jednak nadal kontynuowane. Zmianie mogą ulegać
natomiast pewne algorytmy postępowania u kobiet niezakażonych HPV. Przewidywane
modyfikacje obejmą:
 wydłużenie odstępów pomiędzy kolejnymi badaniami,
 zmianę narzędzia skryningowego: cytologia > test HPV,
 zmianę zaleceń diagnostycznych.
Dopiero jednak po kilkunastu latach od rozpoczęcia szczepień sytuacja zmieni się na
tyle, że możliwa będzie modyfikacja założeń programu badań przesiewowych. Wtedy to
populacja „przejściowa” ulegnie wyczerpaniu, a skryningowe badania cytologiczne zaczną
obejmować kobiety zaszczepione przeciw HPV. Stosowne będzie wówczas stopniowe
zmiejszenie częstotliwości tych badań.
g. Bezpieczeństwo planowanych interwencji
Obecnie w Polsce dopuszczalne są dwie szczepionki zapobiegające zakażeniom
wirusem HPV: SILGARD (producent Merck) oraz CERVARIX (producent GSK). Obie
szczepionki uznane są za bezpieczne, dobrze tolerowane. Działania niepożądane nie mają
10/15
charakteru ciężkiego i obserwowane są głównie w miejscu podania szczepionki:
zaczerwienienie, ból, obrzęk, rumień, a także ogólne: gorączka, bóle głowy, zmęczenie,
wysypka, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, ból mięśni, stawów, omdlenia (wskazana jest
obserwacja zaszczepionej osoby przez około 15 min. po podaniu szczepionki). Działania
niepożądane występują jednak rzadko, mniej niż u 1 osoby na 100 zaszczepionych.
h. Kompetencje/warunki niezbędne do realizacji Programu
Edukacja zdrowotna dotycząca profilaktyki raka szyjki macicy odbywać się będzie
w szkołach podstawowych w wyznaczonych dniach i godzinach. Spotkania edukacyjne dla
dziewcząt przeprowadzą położne, natomiast dla rodziców lekarze specjaliści w dziedzinie
ginekologii i położnictwa.
Świadczenia zdrowotne w ramach Programu będą udzielane w samodzielnym
publicznym zakładzie opieki zdrowotnej w gabinetach medycznych oraz w gabinecie
zabiegowym wyposażonym w lodówkę i zestaw przeciwwstrząsowy. Realizować je będą
lekarze specjaliści z dziedziny pediatrii oraz pielęgniarki - specjalistki z pielęgniarstwa
pediatrycznego i zachowawczego.
i. Dowody skuteczności planowanych działań
Szczepienia przeciwko zakażeniu HPV są obiecującym i zalecanym w wielu krajach
sposobem prewencji pierwotnej raka szyjki macicy i innych raków związanych z zakażeniem
HPV. Dotychczas 10 krajów europejskich wydało już oficjalne rekomendacje dotyczące
szczepień przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego. Są to: Niemcy, Włochy, Francja,
Norwegia, Wielka Brytania, Belgia, Szwajcaria, Austria, Szwecja i Luksemburg.
Na obecnym etapie brak jest jednak danych na zmniejszenie śmiertelności z powodu
raka szyjki macicy pod wpływem szczepień przeciwko HPV. Opinie o takim wpływie oparte
są na rozumowaniu zakładającym, że zmniejszenie częstotliwości występowania stanów
dysplastycznych szyjki macicy spowoduje zmniejszenie zachorowalności na raka szyjki
macicy, a to przełoży się na spadek śmiertelności z powodu tego nowotworu.
Wszystkie zalecenia podkreślają jednak, iż oprócz dążenia do zaszczepienia dużego
odsetka populacji, należy dołożyć starań, aby zapewnić powszechny i systematyczny udział
zaszczepionych (i niezaszczepionych) w skryningowych badaniach cytologicznych.
11/15
5. Koszty
a. Koszty jednostkowe
Biorąc pod uwagę szacunkową liczbę dziewcząt 12-letnich w kolejnych latach,
począwszy od 2011 r., a mianowicie:
- w 2011 r. – 428 dziewcząt,
- w 2012 r. – 440 dziewcząt,
- w 2013 r. – 422 dziewcząt,
- w 2014 r. – 421 dziewcząt,
- w 2015 r. – 457 dziewcząt,
- w 2016 r. – 439 dziewcząt
koszt jednostkowy Programu na 1 dziecko w poszczególnych latach wynosić będzie około
1.400 zł.
b. Planowane koszty całkowite
Planowany koszt całkowity realizacji Programu w 2011 r. to kwota 480.000 zł. Środki
finansowe przeznaczone na ten cel mogą ulec zwiększeniu bądź zmniejszeniu w latach
kolejnych w zależności od możliwości budżetowych miasta Opola.
Koszty, które będą pokrywane z dotacji:
 materiały informacyjne i edukacyjne,
 materiały biurowe,
 materiały niezbędne do szczepień (szczepionki, strzykawki, igły, waciki, rękawiczki,
podkłady, itp.),
 wynagrodzenie osób realizujących Program (lekarze, pielęgniarki, położne, obsługa
administracyjno-księgowa),
 koszty eksploatacyjne realizatora Programu (czynsz, media, telefon, internet,
amortyzacja sprzętu, itp.),
 inne koszty (np. ogłoszenia w mediach lokalnych, związane z procedurą przetargową
na szczepionki, itp.).
c. Źródła finansowania, partnerstwo
Program finansowany będzie ze środków budżetu miasta Opola, zgodnie z umową
zawartą z jego realizatorem.
12/15
d. Argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie dostępnych zasobów jest optymalne
Ekonomiczne następstwa raka szyjki macicy są znaczne. Wynika to z dwóch faktów:
wysokich kosztów diagnostyki, profilaktyki i leczenia raka szyjki macicy (tzw. koszty
bezpośrednie) oraz związanych z tą chorobą strat, wynikłych z przedwczesnej śmiertelności
i niesprawności kobiet (tzw. koszty pośrednie).
Analizy medyczno-ekonomiczne zestawiające koszty skryningu z kosztami leczenia
w Polsce wskazują, że przedłużenie o jeden rok życia kobiety, u której wykryto raka szyjki
macicy w badaniu przesiewowym, to koszt 4.000 zł, natomiast przedłużenie życia o rok
u kobiety, u której raka wykryto w wyniku rutynowej diagnostyki (a zatem w bardziej
zaawansowanym stadium), kosztuje ponad 20.000 zł. Aby uświadomić sobie ogólnokrajową
skalę kosztów wydatkowanych na leczenie, trzeba wziąć pod uwagę, że rocznie na raka szyjki
macicy zapada ponad 3.500 kobiet, a ich leczenie najczęściej dotyczy II stopnia
zaawansowania choroby.
W wyniku realizacji Programu profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego
(HPV) wydaje się w pełni możliwe obniżenie kosztów funkcjonowania systemu ochrony
zdrowia. Przy zmniejszeniu liczby kobiet zagrożonych zachorowaniem na raka szyjki macicy
oraz inne choroby zależne od HPV, koszty opieki zdrowotnej mogłyby również ulec
znacznemu obniżeniu.
6. Monitorowanie i ewaluacja
a. Ocena zgłaszalności do Programu
Zgłaszalność do Programu będzie oceniana na podstawie danych otrzymanych od
realizatora Programu dotyczących procentowej liczby dziewcząt biorących udział
w Programie w stosunku do populacji kwalifikującej się do włączenia do Programu.
b. Ocena jakości świadczeń w Programie
Ewaluacja Programu będzie prowadzona na bieżąco. Będzie jej podlegała atrakcyjność
spotkań edukacyjnych dla dzieci i rodziców, stosowane przez realizatora Programu metody
pracy oraz jego skuteczność. Ocena jakości świadczeń w Programie będzie monitorowana na
podstawie:
 rozmów z dziewczętami i rodzicami,
 obserwacji realizacji Programu,
 sprawozdań przedkładanych przez realizatora Programu.
13/15
c. Ocena efektywności Programu
Końcowa
ocena
efektywności
Programu
zostanie
dokonana
na
podstawie
następujących kryteriów:
 zgłaszalności dziewcząt do udziału w Programie,
 liczby dziewcząt objętych szczepieniami (z podziałem na poszczególne dawki
szczepionki).
7. Okres realizacji Programu
Program będzie realizowany do czasu włączenia szczepień przeciwko wirusowi HPV
do obowiązkowej części Programu Szczepień ochronnych finansowanych przez budżet
państwa.
Opracowano na podstawie:
1. Rak Szyjki Macicy - Profilaktyka
(http://www.profilaktykarakaszyjkimacicy.pl/drukuj.php?id=6&szukane=)
2. Stanowisko nr 51/15/2009 z dnia 2 sierpnia 2009 r. w sprawie finansowania ze środków publicznych
szczepień przeciw brodawczakowi ludzkiemu szczepionkami Silgard i Cervarix w profilaktyce zakażeń
wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)
(http://www.aotm.gov.pl)
3. Walka z rakiem szyjki macicy w Polsce, Perspektywy, szanse i rekomendacje dla polityki państwa
(Raport z sesji naukowej zorganizowanej przez Szkołę Nauk Społecznych IFiS PAN i dziennik „Służba
Zdrowia”, red. nauk. Ostrowska A., Gujski M., Warszawa 2007)
4. Szczepienia profilaktyczne przeciwko rakowi szyjki macicy
(http://www.sonoexpert.pl/szczepienia_hpv.html)
5. Nowotwory złośliwe w Województwie Opolskim w 2007 roku
(Drosik K., Gebauer T., Kaczmarek W., Opolskie Centrum Onkologii im. prof. Tadeusza
Koszarowskiego, Opole 2010)
14/15
Załącznik A
Opole, dnia ..........................................
Zgoda rodzica/opiekuna prawnego na szczepienie
osoby nieletniej objętej świadczeniami zdrowotnymi
Ja, ………………………………………..……………………………………………………...
(imię i nazwisko rodzica / opiekuna prawnego)
zam. ..............................................................................................................................................
(adres zamieszkania)
wyrażam zgodę na zaszczepienie mojego / pozostającego pod moją opieką / dziecka
.........................................................................................................PESEL..................................
(imię i nazwisko dziecka)
szczepionką przeciw wirusowi HPV odpowiedzialnemu m.in. za raka szyjki macicy
(3 dawki).
Dziecko jest zapisane do .........................................................................................................
(nazwa i adres szkoły)
......................................................................
(czytelny podpis rodzica / opiekuna prawnego)
15/15