Nr 1/29 2013 - OIRP Lublin

Transkrypt

Spis treści
Prawnik Nr 1/29/2013
Wydawca:
Okręgowa Izba Radców Prawnych
w Lublinie
20-607 Lublin
ul. Konrada Wallenroda 2e
tel. (081) 532-06-95
fax (081) 534-44-96
e-mail: [email protected]
PRAWNIK
Biuletyn Okręgowej Izby Radców Prawnych
w Lublinie
Nr 1/29 2013
W numerze między innymi:
INFORMACJE I KOMUNIKATY
numer konta: 66 1240 2500 1111 0010
0399 5559 w Banku PeKaO S.A. IV Oddział w Lublinie
oraz 51 1050 1953 1000 0023 0708 6344
w ING BANK ŚLĄSKI O/Lublin
Redakcja:
Redaguje zespół: Arkadiusz Bereza, Anna
Fermus-Bobowiec, Sławomir Pilipiec,
Iwona Szpringer, Tomasz Woś
tel. (081) 532-06-95
www.oirp.lublin.pl
Komisja Wydawnicza (Rada Programowa): Arkadiusz Bereza, Anna Fermus-Bobowiec, Mariusz Nawachowicz, Sławomir
Pilipiec, Iwona Szpringer, Tomasz Woś.
Materiałów niezamówionych Redakcja
nie zwraca i rezerwuje sobie prawo do
skracania, poprawiania oraz uzupełniania
otrzymanych tekstów, a także dodawania
i zmiany tytułów.
Druk i łamanie:
Drukarnia EMBE Press
Lublin, ul. Tokarska 9A
tel.: (81) 710 17 00
Od Dziekana......................................................................................................2
Z posiedzeń Rady..............................................................................................4
Tradycyjny Bożonarodzeniowy opłatek w Izbie..........................................12
Komunikat w sprawie składek.......................................................................13
Wizytacja radców prawnych – opis praktyczny..........................................14
Medale pamiątkowe na XXX-lecie samorządu zawodowego radców
prawnych..........................................................................................................16
V edycja konkursu ,,Kryształowe serce radcy prawnego”..........................17
Udział radców prawnych OIRP Lublin w Tygodniu Pomocy Osobom
Pokrzywdzonym Przestępstwem...................................................................18
IV Bal Aplikanta Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie.............19
Z życia Klubu Seniora:
Spotkanie opłatkowe....................................................................................20
Wspomnienia z Buska-Zdroju...................................................................20
Harmonogram spotkań Klubu Seniora.....................................................22
Program szkoleń w II kwartale 2013 roku...................................................24
Szkolenie w Siemiatyczach (20-22 czerwca 2013 r.)...................................25
WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ
Iwona Szpringer
Podstawy prawne dochodzenia roszczeń przez sprzedawcę przy zastrzeżeniu prawa własności ...................................................................................26
Beata Ostrowska
Zakładanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez internet .....40
Arkadiusz Wagner
Kary cielesne oraz kary na czci w systemie kar prawa magdeburskiego na
przykładzie miast Polski Południowej w XVI-XVIII wieku .....................47
Zakończenie aplikacji a status aplikanta radcowskiego – postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2012 r., I PK 185/11 ..........................60
Paweł Witkowski
Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów powszechnych .........65
Renata Flis
Przegląd orzecznictwa Naczelnego Sadu Administracyjnego ..................66
Dyżury członków Prezydium Rady
Dziekan Rady – Arkadiusz Bereza
00
00
poniedziałek w godz. 14 – 16
Wicedziekan Rady – Halina Ejsmond-Zając
00
00
piątek w godz. 13 – 15
Wicedziekan Rady – Marek Pawłowski
00
00
wtorek w godz. 8 – 10
Skarbnik Rady – Hanna Chabros
15
15
środa w godz. 12 – 13
Sekretarz Rady – Anna Fermus-Bobowiec
00
00
poniedziałek w godz. 15 – 16
Rzecznik Dyscyplinarny – Patrycja Kozłowska-Kalisz
30
00
II i IV poniedziałek miesiąca w godz. 11 – 13
Rzecznik Funduszu Seniora – Irena Kopiec
30
00
I piątek miesiąca w godz. 10 – 12
1
I nformac j e i komunikat y
Od Dziekana
Koleżanki i Koledzy
Najbliższy miesiąc upłynie pod
znakiem egzaminów zawodowych, do
których przystępuje największa liczba
aplikantów radcowskich w historii samorządu radcowskiego. W naszej Izbie
wnioski o dopuszczenie do egzaminu
w dniach 19-22 marca 2013 r. złożyło
aż 280 osób. Do jego przeprowadzenia Minister Sprawiedliwości powołał
cztery komisje egzaminacyjne z przewodniczącymi: SSO Krzysztofem Wojtaszkiem (komisja I), SSA Bohdanem
Traczem (komisja II), SSA Danutą Mietlicką (komisja III) i SSA Zbigniewem
Makarewiczem (komisja IV). Aplikanci
zdają egzamin wg dotychczasowych zasad (zmiany w tym zakresie przewiduje
projekt ustawy „deregulacyjnej”, który
jest jeszcze na etapie prac legislacyjnych).
Każdy zdający będzie więc rozwiązywał
test oraz przystąpi do egzaminów pisemnych z prawa: karnego, cywilnego,
gospodarczego i administracyjnego. Egzamin ten jest dużym przedsięwzięciem
dla Izby na której spoczywa ciężar spraw
organizacyjnych i biurowych, wysiłkiem
dla zaangażowanych w nim sędziów
i radców prawnych oraz wielkim przeżyciem dla zdających aplikantów.
*
W styczniu, lutym i marcu odbyły się trzy posiedzenia sejmowej komisji
nadzwyczajnej pracującej nad projektem
ustawy o zmianie ustaw regulujących
2
wykonywanie niektórych zawodów (tak
brzmi oficjalna nazwa ustawy „deregulacyjnej” przygotowanej w resorcie sprawiedliwości). Przedstawiciele samorządu
radcowskiego przedstawili krytyczną
ocenę projektowanych zmian ustawy
o radcach prawnych oraz zaproponowali
kilka nowych, bardziej racjonalnych rozwiązań. Projekt – w obecnej wersji – zakłada: skrócenie okresu praktyki, która
bez odbycia aplikacji umożliwia przystąpienie do egzaminu radcowskiego, dopuszczenie do zawodu radcy prawnego
legislatorów i komorników legitymujących się odpowiednią praktyką, zmianę
formuły egzaminu radcowskiego poprzez likwidację testu i wprowadzenia
w to miejsce egzaminu pisemnego z zakresu wykonywania zawodu i etyki radcy prawnego oraz ustawowe uregulowanie statusu aplikanta.
Pierwsze dwie propozycje, uzasadnione jedynie „ideą deregulacji”,
są sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem.
W świetle ustawy o radcach prawnych
do egzaminu radcowskiego bez odbycia
aplikacji radcowskiej mogą przystąpić
osoby legitymujące się 5-letnim stażem
(na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej) w czasie którego
wykonywały czynności związane ze
świadczeniem pomocy prawnej przez
radcę prawnego w kancelarii radcy
prawnego lub spółkach wymienionych
w art. 8 ust. 1 ustawy lub świadczeniem
pomocy prawnej na rzecz zatrudniających ich urzędów organów władzy
publicznej. W świetle danych Ministerstwa Sprawiedliwości, jak i doświadczeń
w Izbie lubelskiej egzamin radcowski
takich osób rzadko kończył się wynikiem pozytywnym. W związku z tym…
zaproponowano skrócenie okresu stażu do 3 lat. Co ciekawe, także 3-letnią
praktykę komornika uznano z punktu
widzenia przygotowania i doświadczenia, jako wystarczającą do wykonywania zawodu radcy prawnego. Ostatnia
ze wspomnianych propozycji, dotycząca
statusu aplikanta po ukończeniu aplikacji – obecnie bez większego znaczenia
w świetle postanowienia Sądu Najwyższego z 14 marca 2012 r. I PK 185/11
(przedrukowanego w „Prawniku”) – została tak przygotowana, że będzie budziła problemy interpretacyjne i kłopoty
w stosowaniu.
Zaznaczyć wypada, że w trakcie
pierwszego czytania projektu zasiadający w komisji posłowie PiS (K. Pawłowicz
i P. Wipler) zgłaszali znacznie dalej idące poprawki, które zostały na razie odrzucone (ale podtrzymane jako wnioski
mniejszości), dotyczące dalszego rozszerzenia pozaaplikacyjnych ścieżek do zawodu radcy prawnego albo możliwości
wpisania na listę radców prawnych doradców podatkowych z 3-letnim stażem
zawodowym. Wśród nich były także propozycje pozbawienia radców prawnych
dodatkowego wynagrodzenia z tytułu
zastępstwa sądowego, nadanie uprawnienia aplikantom do samodzielnego występowania przed Sądem Najwyższym oraz
egzotyczne pomysły tworzenia izb na
kształt stowarzyszeń liczących 250 radców prawnych w oderwaniu od ich właściwości miejscowej – tej kwestii nieco
miejsca poświęciła prasa krajowa.
W najbliższym okresie – w następstwie przyśpieszenia prac legislacyjnych – odbędzie się drugie czytanie
projektu, a jego ostateczny kształt zostanie przedstawiony w następnym numerze „Prawnika”. Czas jego wydania pozwoli także na przedstawienie efektów
podjętych obecnie prac nad projektem
ustawy o zmianie kodeksu postępowania karnego i innych ustaw, zakładających rozszerzenie zakresu świadczonej
przez radców prawnych pomocy prawnej o obrony w sprawach karnych oraz
losy propozycji Pierwszego Prezesa Sądu
Najwyższego dotyczącej stworzenia odrębnego korpusu „kasatorów”, tj. grupy
radców prawnych i adwokatów uprawnionych do wyłącznego występowania
w postępowaniu kasacyjnym.
W ostatnim okresie zwykłem pisać o sprawach budzących pewien niepokój, lecz wynika to z próby przekazu aktualnego stanu rzeczy, które powinny nas interesować. Znacznie lepiej nastraja zbliżający się okres Świąt
Wielkanocnych, tym bardziej że spełniają się wtedy wszelkie marzenia wymalowane na pisankach, a sporo nowych sił dodaje nadchodząca wiosna.
W związku z tym życzę Państwu Spokojnych Świąt oraz radosnych spotkań
w gronie rodzinnym.
Dziekan Rady
Dr hab. Arkadiusz Bereza
3
Z posiedzeń Rady
W dniu 14 grudnia 2012 r. odbyło się XX posiedzenie Rady Okręgowej
Izby Radców Prawnych w Lublinie VIII kadencji.
Dziekan Rady Arkadiusz Bereza
otworzył posiedzenie i powitał wszystkich zgromadzonych, po czym zreferował proponowany porządek obrad, który Rada przyjęła jednogłośnie.
Na początku, Dziekan przedstawił postanowienia Rzecznika Dyscyplinarnego o umorzeniu dochodzenia w
sprawie ze skargi na zachowanie radcy
prawnego (3 przypadki) oraz o odmowie wszczęcia dochodzenia w sprawie
ze skargi na zachowanie radcy prawnego (3 przypadki).
Następnie Dziekan poinformował zebranych o śmierci radców prawnych tut. Izby: Kolegi Mieczysława
Sawy oraz Kolegi Franciszka Toczka,
a obecni, na prośbę Dziekana, uczcili
pamięć Zmarłych minutą ciszy. Dziekan wniósł także o skreślenie z urzędu
Zmarłych Kolegów z listy radców prawnych, a Rada podjęła stosowne uchwały.
Z listy radców prawnych został
skreślony również Mateusz Gajos – na
swój wniosek.
W ramach kolejnego punktu
porządku obrad Rada podjęła dwie
uchwały o wpisie na listę radców
prawnych, a mianowicie: w związku
z uzyskaniem pozytywnego wyniku
z egzaminu radcowskiego na listę radców prawnych został wpisany Grze4
gorz Borowik, a na podstawie art. 25
ust. 1 ustawy o radcach prawnych
– Agnieszka Szczekala. Następnie
Rada podjęła uchwały w przedmiocie
zawieszenia prawa do wykonywania
zawodu radcy prawnego Barbarze Jakubiec oraz Annie Sobczuk – w obu
przypadkach w związku z zatrudnieniem w organach wymiaru sprawiedliwości.
Do siedziby tutejszej Izby wpłynęło 7 wniosków o wpis na listę aplikantów radcowskich, złożonych przez
osoby, które uzyskały wynik pozytywny z egzaminu wstępnego. W związku
z powyższym na listę aplikantów radcowskich uchwałą Rady wpisani zostali:
Robert Cisek, Tomasz Czerkies, Monika Głuszczyńska, Krzysztof Gołaszewski, Izabela Krupińska, Dorota Reszka
i Małgorzata Stec. Rada zmieniła także
patrona jednemu aplikantowi.
Na tym obrady zakończono,
a Dziekan zaprosił zebranych na zorganizowaną przez tutejszą Izbę także
w tym roku środowiskową wigilię radców prawnych.
***
W dniu 14 stycznia 2013 r. odbyło się XXI posiedzenie Rady Okrę-
gowej Izby Radców Prawnych w Lublinie VIII kadencji.
Dziekan Rady Arkadiusz Bereza otworzył posiedzenie i przedstawił
porządek obrad, który Rada przyjęła jednogłośnie. Następnie Dziekan
przedstawił trzy postanowienia Rzecznika Dyscyplinarnego o wszczęciu dochodzenia w sprawie o przewinienie
dyscyplinarne na podstawie skargi na
zachowanie radcy prawnego oraz jedno postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia w sprawie ze skargi na
zachowanie radcy prawnego.
Kolejny punkt porządku obrad
obejmował podjęcie uchwały w sprawie przygotowania wyborów organów
i na funkcje IX kadencji. W związku
z powyższym Rada podjęła uchwałę
o następującej treści:
Uchwała Nr 1055/VIII/2013
Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie
z dnia 14 stycznia 2013 r.
w sprawie przygotowania wyborów do organów i na funkcje IX kadencji
Na podstawie art. 50 ust. 3 i 4, art. 51 i art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca
1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zmianami) oraz §
15 ust. 2, § 16 ust. 1, § 18 ust. 1, § 19 ust. 1, § 20 i § 25 Uchwały Nr 10/2010 IX
Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 6 listopada 2010 r. w sprawie zasad przeprowadzania wyborów do organów samorządu radców prawnych, liczby członków tych organów oraz trybu ich odwoływania, a także podejmowania
uchwał przez organy samorządu uchwala się, co następuje:
§ 1.
Ilekroć w uchwale jest mowa o:
1) Uchwale – rozumie się przez to Uchwałę Nr 10/2010 IX Krajowego Zjazdu Radców
Prawnych z dnia 6 listopada 2010 r. w sprawie zasad przeprowadzania wyborów
do organów samorządu radców prawnych, liczby członków tych organów oraz trybu ich odwoływania, a także podejmowania uchwał przez organy samorządu;
2) Ustawie – rozumie się przez to ustawę z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
(tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zmianami);
3) organach – rozumie się przez to podmioty, o których mowa w § 1 ust. 1 pkt 1, 6, 7,
9, 10 i 12 Uchwały;
4) funkcjach – rozumie się przez to funkcje wskazane w § 1 ust. 1 pkt 8 i 11 Uchwały;
5) wyborach bez dodatkowego określenia – rozumie się przez to wybory organów
Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie IX kadencji i do pełnienia w tej
5
Izbie w IX kadencji funkcji, o których mowa w pkt. 4;
6) kworum – rozumie się przez to obecność na zebraniu rejonowym lub zgromadzeniu delegatów Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie co najmniej połowy
liczby radców prawnych, którym przysługuje prawo wybierania w wyborach przeprowadzanych na tym zebraniu rejonowym lub zgromadzeniu delegatów;
7) komisji bez dodatkowego określenia – rozumie się przez to Okręgową Komisję
Wyborczą Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie.
§ 2.
1. Powołuje się Okręgową Komisję Wyborczą Okręgowej Izby Radców Prawnych
w Lublinie, w składzie:
Sławomir Pilipiec – Przewodniczący,
Sławomir Bereza – Zastępca Przewodniczącego,
Małgorzata Dąbek – Członek,
Joanna Głowala – Członek,
Małgorzata Milczek – Członek,
Jaromir Miaskowski – Członek.
2. Przewodniczący zwoła pierwsze posiedzenie komisji na dzień przypadający w terminie dwóch tygodni od dnia wejścia w życie niniejszej uchwały.
3. Komisja może, w sprawach organizacyjnych dotyczących zakresu jej działalności, wydawać obwieszczenia zamieszczane na stronie internetowej Okręgowej Izby
Radców Prawnych w Lublinie.
4. Obsługę administracyjną komisji zapewnia biuro Izby.
§ 3.
1. Zwołuje się zebrania rejonowe w celu wyboru delegatów IX kadencji na Zgromadzenie Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie dla następujących rejonów,
w następujących terminach i miejscach:
1)dla rejonu chełmskiego na dzień 25 marca 2013 r., na godz. 1000 w Urzędzie
Miasta w Chełmie (adres: ul. Lubelska 65, 22-100 Chełm),
2)dla rejonu zamojskiego na dzień 27 marca 2013 r., na godz. godz. 1000 w Delegaturze w Zamościu Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie (adres: ul.
Partyzantów 3, 22-400 Zamość, sala konferencyjna),
3)dla rejonu bialskopodlaskiego na dzień 3 kwietnia 2013 r., na godz. 1000
w Urzędzie Miasta Biała Podlaska (adres: ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 3,
21-500 Biała Podlaska, sala nr 102),
6
4)dla rejonu lubelskiego na dzień 7 maja 2013 r., na godz. 1000 na Wydziale Prawa i Administracji UMCS w Lublinie w auli im. Mazurkiewicza (adres: Pl. M.
Curie-Skłodowskiej 5, 20-031 Lublin).
2. W przypadku braku kworum na zebraniu rejonowym zwołanym w pierwszym
terminie zgodnie z ust. 1, zwołuje się zebrania rejonowe w celu wyboru delegatów IX kadencji na Zgromadzenie Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie
w następujących drugich terminach i miejscach:
1) dla rejonu chełmskiego na dzień 25 marca 2013 r., na godz. 1015 w Urzędzie
Miasta w Chełmie (adres: ul. Lubelska 65, 22-100 Chełm),
2) dla rejonu zamojskiego na dzień 27 marca 2013 r., na godz. 1015 w Delegaturze
w Zamościu Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie (adres: ul. Partyzantów 3, 22-400 Zamość, sala konferencyjna),
3) dla rejonu bialskopodlaskiego na dzień 3 kwietnia 2013 r., na godz. 1015 w Urzędzie Miasta Biała Podlaska (adres: ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 3, 21-500
Biała Podlaska, sala nr 102),
4) dla rejonu lubelskiego na dzień 7 maja 2013 r., na godz. 1015 na Wydziale Prawa
i Administracji UMCS w Lublinie w auli im. Mazurkiewicza (adres: Pl. M. Curie-Skłodowskiej 5, 20-301 Lublin).
3. Proponuje się następujący porządek zebrań rejonowych, o których mowa w ust.
1 i ust. 2:
1) Otwarcie Zebrania.
2) Wybór Przewodniczącego Zebrania oraz Sekretarza Zebrania.
3) Przyjęcie porządku obrad.
4) Wybór Komisji Skrutacyjnej.
5)Przeprowadzenie wyborów delegatów IX kadencji na Zgromadzenie
Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie
6) Wolne wnioski.
7) Zakończenie obrad.
4. Ustala się następujące terminy zgłaszania kandydatów na delegatów IX kadencji
na Zgromadzenie Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie:
1) dla rejonu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, do dnia 23 lutego 2013 r. włącznie,
2) dla rejonu, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, do dnia 25 lutego 2013 r. włącznie,
3) dla rejonu, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, do dnia 4 marca 2013 r. włącznie,
4) dla rejonu, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, do dnia 7 kwietnia 2013 r. włącznie.
7
5. Zgłoszeń kandydatów, o których mowa w ust. 4, dokonuje się w formie pisemnej
z zachowaniem wymogów określonych w § 19 ust. 2 Uchwały, poprzez ich złożenie w biurze Izby lub nadesłanie na adres: Okręgowa Komisja Wyborcza Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie, ul. Wallenroda 2E, 20-607 Lublin.
6. Głosowania na zebraniach rejonowych wskazanych w ust. 1 i 2 przeprowadza się
za pomocą kart do głosowania, o których mowa w § 8 Uchwały.
§ 4.
1. Dla przeprowadzenia w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Lublinie wyborów,
z wyłączeniem wyborów, o których mowa w § 3 ust. 1 i 2, zwołuje się Zgromadzenie
Delegatów Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie na dzień 30 sierpnia
2013 r., na godz. 1000 w Ośrodku Szkoleniowo-Dydaktycznym Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie (adres: 20-607 Lublin, ul. Wallenroda 4 C).
2. Proponuje się następujący porządek zgromadzenia, o którym mowa w ust. 1:
1) Otwarcie Zgromadzenia.
2) Wybór Przewodniczącego Zgromadzenia oraz Sekretarza Zgromadzenia.
3) Przyjęcie porządku obrad.
4) Wybór Komisji: Skrutacyjnej.
5) Podjęcie uchwał w sprawie ustalenia liczby członków: rady, okręgowej komisji
rewizyjnej, okręgowego sądu dyscyplinarnego oraz w sprawie ustalenia liczby zastępców rzecznika dyscyplinarnego – Okręgowej Izby Radców Prawnych
w Lublinie.
6)Wystąpienia kandydatów na Dziekana Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie.
7) Wybór Dziekana Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie.
8) Przeprowadzenie wyborów:
a) pozostałych członków Rady,
b) członków Komisji Rewizyjnej,
c) członków Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego,
d) Rzecznika Dyscyplinarnego,
e) zastępców rzecznika dyscyplinarnego,
f) delegatów na Krajowy Zjazd Radców Prawnych,
g) członka Krajowej Rady Radców Prawnych, o którym mowa w art. 59 ust.
1 Ustawy, – Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie.
9) Wolne wnioski.
10)Zakończenie obrad.
8
3. Ustala się termin zgłaszania kandydatów w wyborach, które zostaną przeprowadzone na zgromadzeniu, o którym mowa w ust. 1, do dnia 31 lipca 2013 r. włącznie.
4. Głosowania na zgromadzeniu, o którym mowa w ust. 1, przeprowadza się za pomocą kart do głosowania, o których mowa w § 8 Uchwały.
§ 5.
Wykonanie uchwały powierza się Dziekanowi Rady.
§ 6.
Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Następnie Dziekan poinformował, że w dniu 7 września 2011 r.
zmarł Kolega Marian Wojecki, którego pamięć zgromadzeni uczcili
minutą ciszy, po czym Rada podjęła
uchwałę o skreśleniu Zmarłego Kolegi z listy radców prawnych.
Z listy radców prawnych została skreślona także Katarzyna Dawid, która stosowny wniosek złożyła
w związku z objęciem stanowiska sędziego sądu powszechnego.
Natomiast na listę radców prawnych na podstawie art. 24 ust. 2 ustawy o radcach prawnych, tj. w związku
z uzyskaniem pozytywnego wyniku
z egzaminu radcowskiego, wpisana
została Małgorzata Szreniawska.
Dziekan przedstawił również
dwa wnioski o zawieszenie prawa
wykonywania zawodu radcy prawnego, złożone przez Patryka Hemperka
i Justynę Marczuk, zatrudnionych
w organach wymiaru sprawiedliwości, a Rada podjęła stosowne uchwały
o zawieszeniu.
Z kolei wniosek o podjęcie
uchwały w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia uchwały w przedmiocie zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego złożyła Jowita
Dudek. W związku z ustaniem przyczyn uzasadniających to zawieszenie, Rada podjęła stosowną uchwałę
w tym zakresie, zgodnie z wnioskiem.
Następnie Koordy nator ds.
Szkoleń Kol. Jolanta Piekarczyk
przedstawiła plan szkoleń radców
prawnych na 2013 r., a Rada podjęła
uchwałę w przedmiocie jego zatwierdzenia.
W ramach spraw związanych
z aplikacją radcowską i jej organizacją Rada podjęła trzy uchwały w sprawie skreślenia z listy aplikantów radcowskich – w jednym przypadku na
wniosek aplikanta, a w dwóch – z powodu nieuzyskania po raz kolejny zaliczenia roku szkoleniowego. Z listy
aplikantów radcowskich prowadzonej przez Radę został usunięty wpis
Kamila Kiecany w związku z jego
9
przeniesieniem na listę prowadzoną
przez Radę OIRP w Rzeszowie. Rada
podjęła także uchwałę o stwierdzeniu wygaśnięcia uchwały o wpisie na
listę aplikantów radcowskich w odniesieniu do osób, które zostały wpisane na listę radców prawnych. Następnie Rada podjęła pięć uchwał w
sprawie przeniesienia wpisu na listę
aplikantów radcowskich prowadzoną
przez Radę tut. Izby Radców Prawnych z list prowadzonych przez Rady
OIRP w Warszawie, OIRP w Białymstoku i OIRP w Rzeszowie.
Kolejny punkt porządku obrad
obejmował wyznaczenie patronów
dla 145 aplikantów, podjęcie dwóch
uchwał w sprawie nałożenia obowiązku przeprowadzenia praktyk
w ramach grupy patronackiej, dokonanie zmiany patrona trzem aplikantom, podjęcie uchwał w sprawie ustalenia rocznych planów szkolenia dla
I, II i III roku aplikacji radcowskiej.
Przyjęta została także uchwała w
sprawie przyjęcia przepisów porządkowych odbywania zajęć na aplikacji.
W grupie spraw wniesionych
przez Skarbnika Rada podjęła natomiast uchwałę w sprawie odpłatności
za I, II, III rok aplikacji radcowskiej
oraz uchwałę w sprawie umorzenia
odsetek od nieterminowo zapłaconych składek w odniesieniu do jednego radcy prawnego ze względu na zły
stan zdrowia.
Na tym posiedzenie zakończono, a Dziekan Rady podziękował
wszystkim za przybycie.
10
***
W dniu 8 marca 2013 r. odbyło
się XXII posiedzenie Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie VIII kadencji.
Posiedzenie otworzył Dziekan
Rady Arkadiusz Bereza, który powitał zgromadzonych i przedstawił
planowany porządek obrad, przyjęty
przez Radę jednogłośnie.
Następnie Dziekan Rady przedstawił trzy postanowienia Rzecznika
Dyscyplinarnego o wszczęciu dochodzenia, jedno o zawieszeniu dochodzenia oraz dwa o umorzeniu dochodzenia.
W ramach kolejnego punktu porządku obrad Rada przeniosła
wpisy dwóch radców prawnych: Mariusza Blicharza i Michała Topolewskiego z listy radców prawnych prowadzonej przez Radę Okręgowej Izby
Radców Prawnych w Rzeszowie na
listę prowadzoną przez Radę Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie.
Z kolei Wicedziekan Halina Ejsmond przedstawiła wnioski o wpis
na listę radców prawnych złożone
przez Joannę Czyżmę-Domańczyk
i Annę Wronę na podstawie art. 25
ust. 1 ustawy o radcach prawnych,
a Rada podjęła stosowne uchwały
o wpisie.
Następnie Rada podjęła dwie
uchwały o zwieszeniu prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego
w odniesieniu do Grzegorza Borowika oraz Arkadiusza Zawiślaka,
w pierwszym przypadku ze względu na pełnienie służby w organach
ścigania, a w drugim – na zatrudnienie w organach wymiaru sprawiedliwości.
Natomiast, w związku z koniecznością zwołania IV Zgromadzenia Delegatów OIRP w Lublinie bieżącej kadencji, Rada podjęła
uchwałę w sprawie zwołania na dzień
10 czerwca 2013 r. o godz. 14.00 IV
Zgromadzenia Delegatów Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie VIII kadencji, które odbędzie się
w Ośrodku Szkoleniowo-Dydaktycznym OIRP w Lublinie przy ul. Konrada Wallenroda 4C.
Następnie Skarbnik Rady Hanna Chabros przedstawiła projekt budżetu na 2013 r., a Sekretarz Rady
Anna Fermus-Bobowiec – plan pracy
Rady na 2013 r., po czym Rada jednogłośnie przyjęła przedłożone dokumenty.
Skarbnik Rady Hanna Chabros przedstawiła także zagadnienie
podziału kosztów i propozycję ich
podziału na koszty aplikacji i inne
koszty Izby, a Rada podjęła stosowną uchwałę w sprawie rozliczenia
kosztów działalności Okręgowej
Izby Radców Prawnych w Lublinie
w 2013 r.
W grupie spraw wniesionych
przez Skarbnika Rada podjęła 32
uchwały w sprawie rozłożenia na raty
rocznej opłaty za aplikację radcowską, odmówiła zwolnienia zarówno
w całości, jak i w części, z ponosze-
nia opłaty za aplikację radcowską
w dwóch przypadkach oraz w jednym
przypadku odroczyła termin płatności I raty za aplikację radcowską.
W ramach spraw związanych
z aplikacją radcowską i jej organizacją Rada wyznaczyła patronów 21
aplikantom, zmieniła patrona 4 aplikantom, skreśliła z listy aplikantów
jedną osobę – na jej wniosek oraz
usunęła wpisy dwóch aplikantów w
związku z ich przeniesieniem na listy prowadzone przez Rady OIRP
w Krakowie oraz OIRP w Warszawie.
Na zakończenie obrad, głos
zabrał Przewodniczący Okręgowej
Komisji Wyborczej OIRP w Lublinie
Kol. Sławomir Pilipiec, który poinformował Radę, że sporządzona została lista kandydatów na delegatów
IX kadencji na Zgromadzenie Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie, wybieranych na zebraniach
rejonowych rejonu bialskopodlaskiego, rejonu chełmskiego i rejonu
zamojskiego. Stosowne pisemne zawiadomienie w tym zakresie wraz
z listami kandydatów Kol. Sławomir
Pilipiec złożył na ręce Sekretarza
Rady.
Dziekan natomiast, z okazji
Dnia Kobiet, w imieniu swoim i „męskiej” części Rady, złożył wszystkim
obecnym Paniom najserdeczniejsze
życzenia, po czym zamknął obrady.
Sekretarz Rady
Anna Fermus-Bobowiec
11
Tradycyjny Bożonarodzeniowy
opłatek w Izbie
W dniu 14 grudnia 2012 r.,
Dziekan oraz Prezydium Rady OIRP
w Lublinie zorganizowali w siedzibie Izby uroczyste Bożonarodzeniowe spotkanie opłatkowe. Uroczystość
rozpoczęła się oficjalnym przemówieniem Dziekana OIRP w Lublinie Arkadiusza Berezy, w którym to podsumował kończący się rok 2012 oraz
przedstawił sukcesy lubelskiego środowiska radców prawnych. Ponadto
życzył wszystkim radcom prawnym
zdrowych i spokojnych Świąt Bożego Narodzenia oraz wielu sukcesów
w życiu osobistym i pracy zawodowej. W oficjalnej części uroczystości
nastąpiło też wręczenie zasłużonym
radcom prawnym pamiątkowych medali z okazji XXX-lecia samorządu
radcowskiego. Następnie członkowie
Rady oraz zaproszeni radcowie podzielili się opłatkiem i złożyli sobie
świąteczne życzenia. Po zakończeniu
części oficjalnej nastąpił uroczysty
poczęstunek. Uczestnicy doskona-
12
le wczuli się w świąteczną atmosferę
uroczystości. Każdy radca otrzymał
na pamiątkę pięknie wydany śpiewnik pt. „Kolędy niebiańskim piórem
pisane” Wydawnictwa Sfinks i nastąpiło wspólne śpiewanie kolęd. Należy podkreślić, że doroczne, wspólne
celebrowanie Świąt Bożego Narodzenia wzmacnia poczucie solidarności
i integruje środowisko radców prawnych oraz wpływa na kształtowanie
się wśród nich korporacyjnego espirt
de corps.
Redakcja
Komunikat w sprawie składek
Przypominam Koleżankom i Kolegom, że stosownie do uchwały Nr 7/
VII/2010 Krajowej Rady Radców
Prawnych z dnia 10 grudnia 2010 r.
składka członkowska wraz ze składką ubezpieczeniową za dany miesiąc
powinna być uiszczana do końca
tego miesiąca. Analiza ewidencji
składek członkowskich wskazuje, że
znaczna część członków naszej Izby
nie płaci składek w terminie. Każdy radca prawny wykonujący zawód
podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej i zobowiązany jest do opłacania z tego tytułu składki razem ze
składką członkowską. Nasza Izba jedynie pośredniczy w przekazywaniu
składki ubezpieczeniowej na rzecz
ubezpieczyciela i nie ma obowiązku pokrywania za radcę prawnego
składki ubezpieczeniowej. Obowiązkiem radcy prawnego podlegającego ubezpieczeniu jest opłacenie
składek ubezpieczeniowych w wyżej
wskazanym terminie, co umożliwia Izbie przekazanie ich ubezpieczycielowi w terminie wynikającym
z umowy zawartej przez Krajową
Radę Radców Prawnych z ubezpieczycielem.
Miesięczna składka członkowska dla radcy prawnego wykonującego zawód radcy prawnego wynosi
78 zł, a składka ubezpieczeniowa 22
zł – razem 100 zł.
Miesięczna składka członkowska radcy prawnego będącego emerytem lub rencistą wykonującego zawód
radcy prawnego wynosi 39 zł, a składka ubezpieczeniowa 22 zł – razem 61
zł. Radca prawny nie wykonujący zawodu radcy prawnego opłaca składkę
członkowską w wysokości 78 zł miesięcznie. Radca prawny będący emerytem lub rencistą i nie wykonujący
zawodu radcy prawnego opłaca składkę członkowską w wysokości 8 zł miesięcznie. Aplikant radcowski opłaca
składkę członkowską w wysokości 20
zł miesięcznie.
Z uwagi na to, że zmiana wysokości składki członkowskiej wynikająca ze zmiany statusu radcy prawnego następuje począwszy od miesiąca
następującego po miesiącu, w którym
radca prawny zawiadomi Radę o okolicznościach uzasadniających zmianę składki, przypominam o obowiązku informowania Izby o okolicznościach mających wpływ na wysokość
składki członkowskiej oraz powstaniu
i ustaniu obowiązku ubezpieczenia. Treść uchwały Nr 7/VII/2010
Krajowej Rady Radców z dnia 10
grudnia 2010 r. w sprawie wysokości
składki członkowskiej i składki ubezpieczeniowej, zasad ich uiszczania dostępna jest na stronie internetowej
naszej Izby.
Skarbnik Rady
Hanna Chabros
13
Wizytacja radców prawnych
– opis praktyczny
Jednym z zadań samorządu zawodowego radców prawnych jest nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu przez radców prawnych i prawników zagranicznych wpisanych na listy
prowadzone przez rady okręgowych izb
radców prawnych.
Organem uprawnionym do kontroli i oceny wykonywania zawodu
przez radcę prawnego i prawnika zagranicznego wpisanego na listę prawników zagranicznych jest rada okręgowej izby radców prawnych. Kontrolę
przeprowadzają i oceny dokonują wizytatorzy powołani przez radę spośród
radców prawnych.
Wizytacje przeprowadzane są
w sytuacjach przewidzianych w art.
16, 19, 222 ustawy z dnia 6 lipca 1982
r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2010 r.,
nr 10, poz. 65 ze zm.) oraz na żądanie
Krajowej Rady Radców Prawnych lub
jej Prezydium, Prezesa Krajowej Rady
Radców Prawnych, Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego lub jego zastępców,
rady okręgowej izby radców prawnych
lub jej prezydium, dziekana rady okręgowej izby radców prawnych, rzecznika
dyscyplinarnego lub jego zastępców.
Niezależnie od sytuacji wyżej wymienionych dziekan rady oirp może polecić przeprowadzenie wizytacji na skutek skargi lub sygnalizacji zawierającej
zarzut nienależytego wykonywania za14
wodu lub naruszenie zasad etyki radcy
prawnego, jeżeli skarga lub sygnalizacja
nie zawiera wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.
Wizytatorzy działają w zespołach
dwuosobowych, w oparciu o upoważnienie wydane przez dziekana rady.
Zespoły wizytacyjne wskazywane są
przez przewodniczącego okręgowego
zespołu wizytatorów albo przewodniczącego krajowego zespołu wizytatorów.
Co do zasady wizytacja nie powinna trwać dłużej niż 30 dni od dnia
jej rozpoczęcia. Od zasady tej jest kilka wyjątków, dopuszczających zarówno wydłużenie jak i skrócenie okresu
przeprowadzania wizytacji. Termin
skrócony przeprowadzenia wizytacji
obowiązuje w sprawach, w których wizytacja przeprowadzana jest w związku
z zamiarem pracodawcy rozwiązania
stosunku pracy za wypowiedzeniem
z radcą prawnym z powodu nienależytego wykonywania obowiązków radcy
prawnego wynikających z przepisów
naszej ustawy zawodowej – art. 19.
W takich sytuacjach wizytacja powinna być zakończona w terminie 7 dni od
dnia jej rozpoczęcia. W innych przypadkach, np. gdy przeprowadzenie wizytacji napotyka na znaczne trudności
lub sprawy będące przedmiotem wizytacji mają charakter skomplikowany,
możliwe jest przedłużenie jej trwania w terminie 7 dni od dnia zakończenia
wizytacji, a w sprawach związanych
nawet do trzech miesięcy.
W praktyce najczęściej realizo- z oceną wykonywania zawodu wyniwanymi wizytacjami są oceny wykony- kającą z zamiaru rozwiązania z radcą
wania zawodu związane z okresowymi prawnym stosunku pracy, w terminie
ocenami pracowników – radców praw- 2 dni od zakończenia wizytacji. Wizynych zatrudnionych w administracji towany radca prawny może w terminie
3 dni od otrzymania
publicznej, w oparciu
sprawozdania wnieść
o pragmatyki zawodowe
W praktyce najczęściej
do niego pisemne wyjaprzewidujące okresowe realizowanymi wizytacjami
śnienia. Po zakończeniu
oceny pracowników, jak
są oceny wykonywania
wizytacji o jej wynikach
np. ustawa o pracownizawodu związane
zawiadamiana jest osokach samorządowych.
z okresowymi ocenami
ba lub organ samorząWówczas wizytacja repracowników – radców
du, który złożył wniosek
alizowana jest w oparciu
prawnych zatrudnionych
o przeprowadzenie oceo art. 16 ustawy o radw administracji publicznej,
ny wykonywania zawocach prawnych.
w oparciu o pragmatyki
du. Następnie, w oparciu
Wizytacja co do
zawodowe przewidujące
zasady przebiega w ten okresowe oceny pracowników, o wyniki wizytacji dziesposób, że wizytatorzy jak np. ustawa o pracownikach kan wykonuje zadania
określone ustawą zawozapoznają się z rodzajem
samorządowych.
dową radców prawnych,
spraw
prowadzonych
przez wizytowanego, wydanymi przez w tym w art. 66 – udziela ostrzeżenia
niego opiniami i informacjami praw- dziekańskiego. W ten sposób jednakże
nymi, rozmawiają z przełożonymi (o ile kończy się znikoma część przeprowaradca prawny świadczy pomoc prawną dzanych w OIRP w Lublinie wizytacji.
Wewnętrznym, samorządowym
w oparciu o umowę o pracę), ze współpracownikami. W oparciu o zebrane in- aktem prawnym regulującym zasaformacje i dokumentację, z którą zespół dy przeprowadzania wizytacji radców
wizytatorów zapoznał się, wydawana prawnych jest Uchwała nr 112/VII/2010
jest ocena wykonywania zawodu przez Krajowej Rady Radców Prawnych
radcę prawnego. Z czynności wizyta- z dnia 30 stycznia 2010 r. Regulamin
cyjnych zespół wizytatorów sporzą- zakresu i trybu działania oraz zasady
dza sprawozdanie. W trakcie wizytacji wynagradzania wizytatorów.
radca prawny poddany wizytacji ma
Sławomir Bartnik
prawo składać wszelkie wyjaśnienia,
ustnie lub na piśmie oraz przedkładać
radca prawny
wszelkie dowody na swoje twierdzenia.
Okręgowy Zespół Wizytatorów OIRP
Sprawozdanie winno być sporządzone
w Lublinie
15
Medale pamiątkowe
na XXX-lecie samorządu zawodowego radców prawnych
Z okazji XXX-lecia samorządu zawodowego radców prawnych Uchwałą Nr 94/VIII/2012 z dnia 10 lutego 2012 r. Krajowa Rada Radców
Prawnych ustanowiła medal pamiątkowy. Na podstawie decyzji Prezydium Rady OIRP w Lublinie medale pamiątkowe przyznano radcom
prawnym i innym osobom zaangażowamym w działalność samorządu radcowskiego.
Medale otrzymali: Krzysztof Adamski, Krzysztof Amielańczyk, Sławomir Bartnik, Sławomir
Bereza, Mieczysław Bielski, Beata
Błotnik, Przemysław Bryłowski,
Marcin Buczyński, Jerzy Bukowski, Jacek Czaja, Adam Czerwiński,
Hanna Chabros, Zbigniew Chmiel,
Grażyna Czerwińska, Maria Dąbska, Barbara Dubiel, Barbara Du
Chateau, Jerzy Dudek, Halina Ejsmond-Zając, Piotr Fałdyga, Anna
Fermus-Bobowiec, Zofia Filipek-Kraczek, Bartosz Gdulewicz, Marta Gierczak-Kobylarz, Leszek Górny, Daniel Grabek, Tomasz Grabek,
Anna Grzyb, Jan Grzyb, Andrzej
Jakubecki, Piotr Jakubiec, Anna
Jakubowska-Rybczyńska, Wiesław
Jasiński, Zbigniew Jastrząb, Edward
Kaczor, Monika Kępa, Ewa Kołtuniak, Irena Kopiec, Magdalena
Kosicka-Leszczyńska, Ewa Koszuk,
Dariusz Kowalski, Krzysztof Koziczyński, Wiesław Kozielewicz, Patrycja Kozłowska-Kalisz, Grażyna
Krzyżanowska, Leszek Kubicz, Ma16
rzena Kucharska-Derwisz, Maria
Kuśmierz, Alicja Lemieszek, Cezary Maj, Robert Marciniak, Tomasz
Marzec, Jarosław Matras, Marek
Mazur, Marek Mozgawa, Urszula
Nieborak, Monika Nowicka, Beata
Ogrodnik-Kołodziejczyk, Aleksandra Onyszko, Makary Opolski Dag,
Krzysztof Pachoł, Marek Pawłowski, Katarzyna Pecyna-Bądos, Jolanta Piekarczyk, Antoni Pieniążek,
Sławomir Pilipiec, Jerzy Piskorski,
Jacek Sobczak, Teresa Silmanowicz, Piotr Słotwiński, Eugeniusz
Stobiecki, Iwona Szpringer, Lech
Uchaniuk, Artur Warych, Sławomir
Wasilewski, Łucja Winogrodzka,
Krzysztof Wojtaszek, Marek Wolski, Hubert Ząbek, Andrzej Zieliński, Alicja Zych, Artur Żuk.
Osobom odznaczonym serdecznie gratulujemy i życzymy dalszej owocnej działalności na rzecz
samorządu radcowskiego.
Redakcja
V edycja konkursu
,,Kryształowe serce radcy prawnego”
Dnia 31 stycznia br. uczestniczyłem w uroczystości wręczenia
nagród w konkursie „Kryształowe
serce radcy prawnego”. Ten tytuł,
to symbol podziękowania za świadczoną pro bono przez radców pomoc
prawną osobom fizycznym i organizacjom społecznym. O randze uroczystości świadczyło uświetniające ją
grono przyjaciół naszej korporacji: p.
Krzysztof H. Łaszkiewicz sekretarz
stanu w Kancelarii Prezydenta RP, p.
Andrzej Rzepliński Prezes Trybunału
Konstytucyjnego, p. Małgorzata Niezgódka-Medek wiceprzewodnicząca
Krajowej Rady Sądownictwa. Obecni
byli także przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, Naczelnego
Sądu Administracyjnego oraz Prezesi innych korporacji prawniczych.
Oczywiście obecni byli także członkowie Prezydium KRRP
i dziekani OIRP. Znalazłem się wśród grona 17
wyróżnionych radców.
To było dla mnie wielkie
przeżycie, nie kryłem
wzruszenia tym bardziej, że towarzyszyli
mi synowie. Prezes
KRRP Maciej Bobrowicz wręczając
„Kryształowe serca” wyróżnionym,
w tym przyznanej Poznańskiej OIRP
nagrody za najlepiej prowadzoną
działalność w zakresie nieodpłatnego
poradnictwa, podkreślił jak wielkie
znaczenie ma świadczona przez naszą korporację działalność pro bono.
W trakcie uroczystości Prezes KRRP
wręczył także nagrodę KRRP za najlepszą pracę magisterską dotyczącą
wykonywania zawodu radcy prawnego absolwentowi KUL-u p. Rafałowi
Tobaszewskiemu. Uroczystość uświetniona występami artystycznymi trwała do późnych godzin wieczornych
w miłej i przyjacielskiej atmosferze.
Jan Rybojad
radca prawny
17
Udział radców prawnych OIRP w Lublinie
w Tygodniu Pomocy Osobom
Pokrzywdzonym Przestępstwem
Samorząd radców prawnych, jak
co roku, aktywnie włączył się w akcję Ministerstwa Sprawiedliwości pomocy pro bono. W dniach 25 lutego
– 2 marca 2013 r. w siedzibie Katolickiego Stowarzyszenia Pomocy Osobom Potrzebującym „AGAPE” przy
ul. Bernardyńskiej 5 w Lublinie w ramach Tygodnia Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem, radcy
prawni OIRP w Lublinie udzielali pomocy prawnej osobom pokrzywdzonym przestępstwem. Porad prawnych
udzielali niżej wymienieni radcy
prawni: Arkadiusz Cudnoch, Barbara Kucharska, Joanna Głowala, Małgorzata Milczek, Łukasz Zmysłowski,
Maria Tyszkiewicz, Jan Rybojad.
Tydzień Pomocy cieszył się dużym zainteresowaniem wśród mieszkańców województwa lubelskiego.
18
Radcy prawni udzielili kilkudziesięciu
porad prawnych. Zakres porad obejmował m.in. prawo rodzinne (rozwody, separacje, alimenty), prawo rzeczowe (nabycie nieruchomości w drodze
zasiedzenia, podział nieruchomości,
ustanowienie służebności, ochrona naruszonego posiadania), postępowanie
wieczystoksięgowe, umowy cywilnoprawne, wypowiedzenia pełnomocnictw, postępowanie egzekucyjne, prawo karne (przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece, wiarygodności dokumentów, mieniu).
Duża frekwencja wskazuje na
potrzebę organizowania tego typu akcji w przyszłości.
Joanna Głowala
radca prawny
Małgorzata Milczek
radca prawny
IV Bal Aplikanta Okręgowej Izby Radców
Prawnych w Lublinie
Organizator balu w zeszłym
roku – Wiktor Michałek – wyraził nadzieję, że kolejne pokolenia aplikantów będą kontynuowały szczytną
inicjatywę integrowania społeczności
aplikanckiej i tak też czynimy. W dniu 1 lutego 2013 roku w
Hotelu Luxor w Lublinie odbył się IV
Bal Aplikanta Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie. Można powiedzieć, że stał się on już tradycyjną
formą integracji środowiska aplikantów. W tym roku brało w nim udział
aż 221 osób. Swoją obecnością aplikantów zaszczycili przedstawiciele władz Izby:
Wicedziekan Marek Pawłowski, Wicedziekan Halina Ejsmond-Zając, Kierownik szkolenia aplikantów Edward
Kaczor oraz Z-ca Kierownika szkolenia aplikantów Hubert Ząbek.
Zaproszonych gości swoją przemową przywitał Wicedziekan Marek
Pawłowski. Nie obyło się również bez
nagród i wyróżnień. Pochwały z rąk
Wicedziekana otrzymali: Magdalena Stępniak (aplikantka I roku), Katarzyna Leszczyńska, Paulina Bartoszcze, Monika Poszepczyńska, Agnieszka Łyczek, Ewelina Kozak (aplikanci
II roku), a także Rafał Myć, Katarzyna
Kowal, Michał Soćko i Grzegorz Abramek (aplikanci III roku). Wszystkim
wyróżnionym serdecznie gratulujemy. Organizatorzy tegorocznego Balu
zwracają się z prośbą do młodszych
Koleżanek i Kolegów – podtrzymujcie tradycję organizacji balu! – życzymy Wam, aby każdy kolejny był lepszy
od poprzedniego.
Michał Myć
aplikant radcowski
19
Z życia Klubu Seniora
Spotkanie opłatkowe
Okręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie przy współudziale
Klubu Seniora oraz aktywnym zaangażowaniu Koleżanki Ireny Kopiec zorganizowała radcom prawnym – emerytom i rencistom spotkanie o charakterze opłatkowym.
Odbyło się ono 17 grudnia 2012 r.
o godz. 1600 w siedzibie OIRP przy ul.
K. Wallenroda 2E. Była to uroczysta
Wieczerza Wigilijna z udziałem Pana
Dziekana Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych. Serdeczność z jaką Pan
Dziekan wszystkich nas witał i zapraszał do wspólnej wieczerzy budowała
radosny nastrój. Przyjemnie zaskoczyły zebranych suto zastawione i pięknie
udekorowane stoły, co zachęcało do
smakowania tradycyjnych potraw – od
barszczyku z uszkami, poprzez śledzie
i ryby w paru różnych wersjach – do
smacznych domowych strucli.
Dla podkreślenia szczególnego –
opłatkowego charakteru spotkania – rozpoczęliśmy posiłek wspólną modlitwą
„Ojcze Nasz”. Następnie Pan Dziekan złożył zebranym życzenia świąteczne i wszyscy składaliśmy je sobie wzajemnie, łamiąc się opłatkiem i śpiewając kolędy.
To był wzruszający i piękny wieczór, prawdziwa zachęta do powtórzenia
podobnych spotkań przy kolejnych okazjach np. Świąt Wielkanocnych.
Wszystkim serdecznie dziękujemy.
Aleksandra Złomańczuk
radca prawny
Wspomnienia z Buska-Zdroju
W dniach od 7 do 22 października 2012 roku odbył się w Busku-Zdroju turnus sanatoryjny dla radców prawnych – seniorów, w którym
uczestniczyło 36 osób z całego kraju. Zamieszkaliśmy w 21 Wojskowym
Szpitalu Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjnym. Warunki bytowe były świetne,
a ,,koszyk” zabiegów bogaty i zróżnicowany. Należy zaznaczyć, że Busko
20
ma wody siarczkowe najlepsze w Europie. Wysokie kwalifikacje i kultura
osobista personelu sprawiły, że pobyt
był bardzo udany. Przywitał nas serdecznie Pan Dyrektor Szpitala wspólnie z Panem mec. Andrzejem Hanuszem, Wiceprzewodniczącym Kapituły Funduszu Seniora.
Następnego dnia „integrowaliśmy się” na wieczorku przy dobrej
muzyce, kawie i słodyczach.
Dziś w chłodny, zimowy wieczór wracam myślami do słonecznego
Buska, a w wyobraźni przewijają się
wspomnienia...
Wieczór poezji – Pan Antoni Dubiec – Radca Prawny z Łodzi – Poeta
Sala w podziemiach naszego
sanatorium zgromadziła całą grupę.
Rozpoczął się wieczór autorski Pana
Antoniego. Popłynęły do słuchaczy
myśli w wiersze zaklęte. W pięknych
strofach czuło się intensywność przeżyć autora. Dźwięczała w nich miłość
do ludzi i jawił się zachwyt nad dziełami Stwórcy.
Jest też Pan Antoni satyrykiem,
także aforystą. Fragmenty tej części
swojej twórczości również nam przedstawił. Słuchaliśmy oczarowani pięknem. Nagrodziliśmy autora gorącymi
brawami.
Koncert piosenek Agnieszki Osieckiej
w sanatorium „Marconi”
Czar Jej twórczości jest niepowtarzalny. Wystarczyło tylko przymknąć oczy i już zdawało się, że naprawdę „snują się okularnicy ze skryptami”.
„Mój pierwszy bal” i nasze
pierwsze, nie tak okazałe jak współczesne, lecz w nas „te walczyki leciutkie
jak świerszcze” pobrzmiewają nadal.
A później? Któż nie był „Na zakręcie” i nie kręcił się na nim obracany, przewracany, popychany, spychany
przez życiowe zawieruchy?
Chwalimy Pana razem z Poetką
...za ten świat
...za dzikich zwierząt śpiew”
i zda nam się, że my też gramy
Panu na harfie i na cytrze.
I już Życie kochanie trwa tyle co
taniec...
Milknie fortepian, krakowska
artystka Marta Korepta Kostek kłania się nisko publiczności, która czuje,
że ona tym pochyleniem głowy oddaje cześć Pani Agnieszce Osieckiej.
Wróciliśmy grupkami do sanatorium.
Ktoś nucił cicho fragmenty „Piosenki
o okularnikach”.
Wycieczka do Wiślicy w niedzielę 14 października 2012 r.
Wiślica leży w nadnidziańskiej
dolinie, 16 km od Buska w kierunku
Krakowa.
Raźno „wyskakują” seniorzy z zatłoczonego autobusu na małym rynku
historycznego miasta, będącego obecnie siedzibą urzędu wiejskiej gminy.
Wkrótce witają się z panią przewodniczką, która okazała się doskonałą
specjalistką w swojej dziedzinie.
W pamięci pozostanie Kolegiata
z 1350 roku, wybudowana przez króla Kazimierza Wielkiego, wielokrotnie
remontowana oraz restaurowana. Z jej
okna odczytano Statut Wiślicki wydany na wiecu ustawodawczym w Wiślicy
najpóźniej w 1362 r. Zwiedzający Kolegiatę (obecnie Bazylika Mniejsza) zwrócili uwagę na kunsztowne, gwiaździste
sklepienie z motywami heraldycznymi,
freski rusko-bizantyjskie w prezbite21
rium (koniec XIV w.) i kamienną rzeźbę lekko uśmiechniętej Madonny Łokietkowej w głównym ołtarzu.
Podziemia Kolegiaty kryją fragmenty dwóch zburzonych świątyń;
pierwsza pochodzi prawdopodobnie z połowy XII w., a druga, większa
z XIII w.
O unikatowym skarbie sztuki romańskiej zwanym Płytą Orantów
wspomina „Przewodnik Pielgrzyma”
wydany w Krakowie w 2012 r. przez
wydawnictwo Ścieżki Wiary na stronie 12, cytuję: (...) „najcenniejszym zabytkiem jest Płyta Orantów – gipsowa
posadzka zdobiona specjalną techniką
wykonana w latach 1175-1177, ukazująca modlące się postaci z wzniesionymi
rękami.” (...) Na Płycie widnieje sześć
postaci. Niezbyt wyraźny fragment łacińskiego napisu brzmi: Hi conculcari querunt ut in astra levari possint (Ci
oto pragną być podeptani, aby mogli
wznieść się ku gwiazdom).
Warto jeszcze wspomnieć
o Domu Długosza ufundowanym
przez niego w 1460 roku. Tradycja
mówi, że kształcili się tutaj synowie
Kazimierza Jagiellończyka pod okiem
samego Mistrza Jana Długosza.
W imieniu lubelskiej grupy dziękuję Kapitule Funduszu Seniora za
zorganizowanie kolejnego turnusu dla
radców seniorów.
Anna Daniluk
radca prawny
Harmonogram Spotkań Klubu Seniora
okres: Kwiecień – Wrzesień 2013 r.
Kwiecień
Dzień
Godzina
Tygodnia
4,11,18,25, czwartek 10.00 –
04.2013
16.00
9.04.2013 wtorek
14.00 –
16.00
TEMAT I MIEJSCE
SPOTKANIA
Gry towa- Spotkania brydżowo-szachowe
rzyskie
Miejsce spotkań: siedziba OIRP w Lublinie
Spotkania Spotkanie przy kawie i herbacie
towarzy- Miejsce spotkania: siedziba OIRP w Lublinie
skie
Maj
7.05.2013
Spotkania
towarzyskie
Gry towarzyskie
Termin
wtorek
*2,9,16,23. czwartek
30.05.2013
22
14.00 –
16.00
10.00 –
16.00
Cykl
Spotkanie przy kawie i herbacie
Miejsce spotkania: siedziba OIRP w Lublinie
Spotkania brydżowo-szachowe
Miejsce spotkań: siedziba OIRP w Lublinie.
Czerwiec
*6,13,20,27 czwartek
06.2013
4.06.2013 wtorek
10.00 –
16.00
15.00
Gry towa- Spotkania brydżowo-szachowe
rzyskie
Zdrowie Prelekcja na temat: „Szarlatani i znachorzy w
medycynie” wykład wygłosi Pani prof. zw. dr hab.
nauk medycznych Grażyna Jarząb
Lipiec – Sierpień przerwa wakacyjna
Wrzesień
24.09.2013 wtorek
14.00 –
16.00
Spotkania Spotkanie inauguracyjne nowego sezonu:
towarzy- Wspomnienia z wakacji przy kawie i herbacie
skie
Wycieczka Krajowa
19.04.2013 piątek
8.00
Zbiórka
i wyjazd
z parkingu
przy„Globusie”
Poznajemy
Polskę
Wycieczka
autokarowa do
Dęblina
Zarys programu :
– Złożenie wiązanki kwiatów pod pomnikiem
„Bohaterskim Lotnikom” od seniorów OIRP w
Lublinie
– Zwiedzanie Muzeum Lotnictwa
– Zwiedzanie Zespołu Pałacowo-Parkowego
(rezydencja Jabłonowskich)
– Obiad w kasynie oficerskim
– Zwiedzanie carskiej twierdzy zwanej „Iwanogród”
– Zwiedzanie cmentarza żołnierzy poległych
w 1920 r.
Uwaga: W przypadku korzystnych warunków
pogodowych i odpowiedniej liczby chętnych,
istnieje możliwość zorganizowania lotu balonem.
Uczestnictwo w wycieczce należy zgłosić do 5-go
kwietnia 2013 r. pod nr tel. 662-012-106
w godzinach 18.00 – 20.00
Koszt uczestnictwa: emeryci 30.00 zł.
– osoby towarzyszące 60.00 zł.
Uwaga:
Do spotkań oznaczonych gwiazdką (*) zapraszamy także aplikantów oraz radców prawnych praktykujących.
Ewentualne zmiany w spotkaniach, ogłaszane będą na stronie internetowej OIRP w Lublinie
i tablicy ogłoszeń Izby.
23
Koleżanki i Koledzy
W ramach ustawowego obowiązku doskonalenia zawodowego, uprzejmie zapraszam do udziału w jednodniowych konferencjach szkoleniowych realizowanych
w II kwartale 2013 r.
I szkolenie
Proces wekslowy cd.
Wykładowca: dr Jan Mojak – radca prawny, pracownik naukowy UMCS
Termin: 15 kwietnia 2013 r., godz. 900- 1400
II szkolenie
Ustawa o kredycie konsumenckim. Ustawa o usługach płatniczych
Wykładowca: radca prawny Marek Tarkowski
Termin: 22 kwietnia 2013 r., godz. 900 – 1400
III szkolenie
Ochrona dóbr osobistych i mobbing w stosunkach pracy
Wykładowca: sędzia Jacek Chaciński – Sąd Okręgowy w Lublinie
Termin: 13 maja 2013 r., godz. 900 – 1400
IV szkolenie
Zamówienia publiczne – zmiany po 20.02.2013 r.
Wykładowca: radca prawny Lidia Piotr-Krajecka
Termin: 20 maja 2013 r., godz. 900 – 1400
V szkolenie
Sądowo-administracyjna kontrola postępowania podatkowego
Wykładowca: prof. dr hab. Antoni Hanusz, sędzia Izby Finansowej NSA,
pracownik naukowy UMSC
Termin: 3 czerwca 2013 r., godz. 900 – 1400
VI szkolenie
Wybrane zagadnienia pozakodeksowe prawa karnego
Wykładowca: prof. dr hab. Marek Mozgawa, pracownik naukowy UMSC
Termin: 10 czerwca 2013 r., godz. 900 – 1400
Szkolenia odbywać się będą w sali konferencyjnej OIRP w Lublinie przy ul. Wallenroda 2E. Zgłoszenia telefoniczne na poszczególne szkolenia prosimy kierować do
Biura OIRP najpóźniej na 7 dni przed wykładem.
Z koleżeńskim pozdrowieniem
Jolanta Piekarczyk
Koordynator ds. Szkoleń
24
Z aproszenie
do udziału w konferencji szkoleniowej
Okręgowej Izby R adców Pr awnych w Lublinie
w Wólce Nadbużnej
w dniach 20 – 22 czerwca 2013 r.
szkolenie odbędzie się
w Centrum Odnowy i Folkloru Podlaskiego „ETERNITE”
Siemiatycze, Wólk a Nadbużna 66
Tematyk a szkolenia
1.Przedawnienie roszczeń w świetle najnowszego
orzecznictwa
sędzia Sądu Okręgowego w Lublinie – Piotr Jakubiec
2.Dochodzenie roszczeń z zakresu szkód majątkowych
i niemajątkowych na osobie
3. Sk arga k asacyjna w postępowaniu administr acyjnym.
Wybr ane zagadnienia z orzecznictwa
sędzia Naczelnego Sądu Administr acyjnego – Józef Waksmundzki
Odpłatność od osoby 400,00 zł. Szczegółowy terminarz wykładów
i innych zajęć otrzymają osoby zakwalifikowane na szkolenie.
Liczba miejsc ogr aniczona. Decyduje kolejność zgłoszeń.
Uczestnictwo w szkoleniu proszę zgłaszać
na załączonym druku w terminie do 20 maja 2013 r.
DZIEK AN R ADY
ARK ADIUSZ BEREZA
25
warto wiedzie ć wi ę ce j
Podstawy prawne dochodzenia roszczeń
przez sprzedawcę przy zastrzeżeniu
prawa własności
I. Uwagi ogólne.
Zakresem rozważań na temat
zastrzeżenia prawa własności przy
umowie sprzedaży mogą być objęte
dwie grupy sytuacji: pierwsza dotycząca stosunków inter partes, w tym
zagadnienia realizacji przez sprzedawcę zabezpieczenia na wypadek
niewykonania bądź nienależytego
wykonania zobowiązania przez kupującego; druga – ważności i skuteczności tego rodzaju zabezpieczenia względem innych niż sprzedawca
wierzycieli kupującego.
Niniejsze opracowanie dotyczy
zagadnień co do zasady z pierwszego
ogólnie nakreślonego stanu faktycznego i porusza kwestie kolizyjnego
charakteru roszczenia sprzedawcy
o wydanie rzeczy i o zapłatę. Natomiast coraz częstsza potrzeba sięgnięcia po odformalizowany rodzaj
zabezpieczenia, jakim jest pactum
reservatio dominii czyni zagadnienia
problemowe wskazane w niniejszym
artykule praktycznymi.
II. Podstawy prawne roszczeń.
Zakres uprawnień sprzedawcy w
przypadku pactum reservatio dominii
26
zależy od treści zawartej przez strony
umowy. W sytuacji, gdy strony poprzestały jedynie na sformułowaniu w
umowie zastrzeżenia prawa własności
na rzecz sprzedawcy do czasu uiszczenia ceny, stosunek zostanie ukształtowany zgodnie z art. 589 k.c. – skutek
rzeczowy zawartej umowy nastąpi
dopiero po dokonaniu zapłaty całości ceny.1 Bezskuteczny upływ terminu zapłaty ceny jest w konsekwencji
równoznaczny z nieziszczeniem się
warunku w postaci przejścia własności rzeczy na kupującego.2 Z punktu
widzenia obowiązków kreowanych
przez stosunek obligacyjny nawiązany
przez strony – brak zapłaty w terminie stanowić będzie niewykonanie zobowiązania przez kupującego. W tym
stanie rzeczy sprzedawcy będą przysługiwały środki zmierzające do realizacji jego praw.
Katalog środków, którymi dysponuje sprzedawca w przypadku niewykonania zobowiązania przez kupu1 A. Kunicki, Skutki prawne zastrzeżenia własności, RPEIS 1967, Nr 2, s. 32, 40-41; A. Szpunar, Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej,
Państwo i Prawo 1993, Nr 6, s. 32.
2 A. Kunicki, op. cit., s. 41.
jącego, nie jest wyraźnie uregulowany
przepisami kodeksu cywilnego.3
Teoretycznie rzecz ujmując,
w przypadku niedokonania przez kupującego zapłaty w terminie, sprzedawca ma prawo dokonać wyboru
podstawy dochodzenia roszczenia:
1) obligacyjnej: A) żądać wykonania umowy albo B) odstąpić od
umowy ze skutkiem, o którym mowa
w art. 494 k.c. – żądać zwrotu świadczenia, lub 2) rzeczowej – żądać wydania rzeczy (art. 222 § 1 k.c.)4. Wybór
przez sprzedawcę podstawy prawnej
roszczenia ma kardynalne znaczenie
z punktu widzenia skuteczności realizacji jego uprawnień, zakładając,
że rzecz stanowiąca przedmiot umowy została wydana kupującemu.
Konsekwencje tego wyboru wymagają szerszego omówienia.
III. Żądanie wykonania umowy.
W przypadku zwłoki w zapłacie
ceny sprzedawca ma prawo żądać od
kupującego wykonania zobowiązania
realizując swoje roszczenie na drodze
sądowej poprzez wytoczenie powództwa o jej zapłatę (art. 491 § 1 zd. 2
k.c.). Wniosek wierzyciela o wszczęcie
egzekucji na podstawie wyroku zasądzającego powinien zawierać określenie sposobów egzekucji świadczenia
pieniężnego. Wierzyciel określając
sposoby egzekucji wskaże co najmniej
na egzekucję z wynagrodzenia za pra3 A. Kunicki, op. cit., s. 33.
4 Por. A. Kunicki, op. cit., s. 38.
cę, z rachunku bankowego, z ruchomości. Problematyczna będzie kwestia, gdy dłużnik oprócz ruchomości,
względem której nastąpiło pactum
reservatio dominii, nie posiada żadnych składników majątku, z których
skutecznie mogłaby być przeprowadzona egzekucja. Dłużnik jest w posiadaniu rzeczy ruchomej, stanowiącej własność wierzyciela, z którym
zawarł umowę sprzedaży z zastrzeżeniem prawa własności.5 W aktualnym
stanie prawnym i w związku z założeniem poczynionym powyżej należy
rozważyć dopuszczalność następujących sposobów egzekucji:
1) egzekucja z rzeczy własnej.
W obowiązującym stanie prawnym brak jest regulacji dopuszczającej egzekucję z własnej rzeczy. Tego
rodzaju uregulowanie obowiązywało
na gruncie ustawy z dnia 28 kwietnia
1938 r. o rejestrowych prawach rzeczowych na pojazdach mechanicznych.6
Do rejestrowych praw rzeczowych
należało m.in. rejestrowe zastrzeżenie
5 W świetle wyroku Sądu Najwyższego z dnia
21 stycznia 1999 r. I CKN 955/97 (publ.: OSNC
1999, Nr 10, poz. 169; Biul. SN 1999, Nr 6;
M.Prawn. 1999, Nr 8; OSP 1999, Nr 12) powództwo o zasądzenie wyklucza późniejsze
powoływanie się na zastrzeżenie prawa własności, zarówno jako podstawę powództwa
windykacyjnego, jak też powództwa przeciwegzekucyjnego, w przypadku, gdy rzecz
została zajęta w toku egzekucji, a sprzedawca
uprzednio wystąpił z powództwem o zasądzenie. Powyższe zagadnienie zostanie szerzej
omówione poniżej – pkt VI.
6 Dz. U. z dnia 20 maja 1938 r., Nr 36, poz. 302
z późn. zm. Por. A. Kunicki, op. cit., s. 34.
27
prawa własności do czasu uiszczenia
ceny kupna. Egzekucja z pojazdu mechanicznego obciążonego tego rodzaju
zabezpieczeniem była dopuszczalna jedynie na rzecz sprzedawcy lub jego następcy prawnego i to wyłącznie w celu
zaspokojenia zalegającej ceny kupna
i odsetek (art. 30 ust. 1 tejże ustawy).
Wszczęcie egzekucji przez sprzedawcę
równoznaczne było ze zrzeczeniem się
zastrzeżonego na jego rzecz prawa własności (art. 30 ust. 3). Poza tym jedynie w przypadku wszczęcia egzekucji
przez podmiot uprawniony, pozostali
wierzyciele mogli przyłączyć się do
egzekucji, przy czym wierzyciel egzekwujący miał pierwszeństwo zaspokojenia wierzytelności (art. 7).
Obowiązujący stan prawny, jak
mogłoby się wydawać, nie powinien
uniemożliwiać wierzycielowi zaspokojenia z ruchomości będącej w posiadaniu dłużnika, skoro wierzycielowi jako
właścicielowi przysługuje ius disponendi7. W związku z tym należy wziąć pod
uwagę dopuszczalność następujących
czynności rozporządzających:
A. zrzeczenie własności.
Przepisy kodeksu cywilnego
nie regulują formy rozporządzania
ruchomością w postaci zrzeczenia
7 Zob. J. Nadler, (w:) Kodeks cywilny. Komentarz pod red. E. Gniewka, Warszawa
2008, s. 329, w odniesieniu do zrzeczenia się
nieruchomości, oraz przywołane tam uzasadnienie do projektu ustawy z 14.02.2003
r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz
niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2003 r., Nr
49, poz. 408.
28
się własności ruchomości.8 Przyjęcie
w rozważanym przypadku zrzeczenia
się własności ruchomości „na rzecz”
konkretnej osoby (kupującego–dłużnika) także jest nie do pogodzenia
z obecną regulacją prawną.
Po pierwsze, zrzeczenie jako
czynność jednostronna powinna być
przewidziana przez przepis prawa,
zważywszy na okoliczność, że lista
czynności jednostronnych jest katalogiem zamkniętym. W tym sensie nie
istnieje zasada swobody dokonywania czynności prawnych jednostronnych, jak ma to miejsce w przypadku
umów.9 Regulacje dotyczące wyzbycia
się własności w drodze jednostronnego oświadczenia woli powinny być
więc uregulowane wprost przepisem
prawa, jak w przypadku zrzeczenia
się własności statku względnie ładunku (abandon).10
Po drugie, zrzeczenie się własności na rzecz konkretnego podmiotu winno być połączone co najmniej
ze zgodą tej osoby. W doktrynie podkreśla się, że konieczność wyrażenia
zgody jako przesłanki skuteczności
czynności prawnej, zbliża zrzecze8 Na temat charakteru prawnego wyzbycia się
rzeczy zob. m.in. J. Nadler, op. cit., s. 329.
9 Zob. A. Stelmachowski, (w:) System Prawa
Prywatnego. Tom 3 Prawo rzeczowe pod red.
T. Dybowskiego, Warszawa 2007, s. 421.
10 Instytucja uregulowana art. 330 ustawy z dnia
18 września 2001 r. Kodeks morski. (Dz. U.
z dnia 4 grudnia 2001 r., Nr 138, poz. 1545
z późn. zm.). Zrzeczenie się następuje zgodnie
z ust. 1 ww. przepisu na rzecz ubezpieczyciela.
Por. na ten temat szerzej A. Stelmachowski, op.
cit., s. 422-423.
nie się do czynności dwustronnej.11
W konsekwencji, z punktu widzenia
sposobów utraty własności, czynność
prawna nie stanowi aktu wyzbycia się
własności przez właściciela bez wyznaczenia następcy prawnego, lecz
jest de facto przeniesieniem własności
na inny podmiot.12
Przyjęcie w analizowanym stanie
faktycznym, domniemania, że kupujący
wyraził wolę nabycia własności rzeczy
od sprzedawcy zawierając z nim umowę sprzedaży i nabywając ekspektatywę
własności ruchomości, oraz uznanie
tym samym, że zgoda kupującego na
zrzeczenie się na jego rzecz własności
przez sprzedawcę zaistniała, nie zostanie wzięta pod uwagę przez organ egzekucyjny, z uwagi na brak wyraźnej normy prawnej w tym zakresie.
B. porzucenie i zawłaszczenie
rzeczy ruchomej.
Wyzbyciu ruchomości przez
właściciela towarzyszy animus derelinquendi. W przypadku porzucenia
rzeczy ruchomej czynność prawna
właściciela jest jednostronna, a jego
oświadczenie nie jest skierowane do
oznaczonego podmiotu jako adresata.13 Konsekwencją jest utrata własności, z którą nie jest w żaden sposób
powiązane nabycie własności.14
11 E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga.
Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz,
Kraków 2001, s. 57; A. Stelmachowski, op. cit.,
s. 422.
12 Zob. A. Stelmachowski, op. cit., s. 417.
13 A. Stelmachowski, op. cit., s. 420.
14 Loc. cit.
Rozpatrując możliwość wyzbycia się ruchomości przez sprzedawcę
jako wierzyciela należy z góry założyć, że w wyniku tej czynności dłużnik powinien stać się właścicielem
ruchomości, po to by rzecz znalazła
się w jego majątku celem przeprowadzenia egzekucji.
Stwierdzić należy, że wykorzystanie konstrukcji porzucenia rzeczy
w powiązaniu z konstrukcją nabycia
rzeczy niczyjej w drodze zawłaszczenia
jest niewłaściwe. Oczywiście można
by przyjąć, że kupujący wyraził wolę
nabycia własności rzeczy już przy zawarciu umowy sprzedaży, a przesłanka
w postaci władania rzeczą jest spełniona. Takie rozumowanie zawodzi, gdyż:
wola kupującego była ukierunkowana
na nabycie własności rzeczy w sposób
pochodny15, a nie pierwotny jak miałoby to miejsce przy zawłaszczeniu.
Poza tym władanie rzeczą w przypadku zawłaszczenia ma charakter następczy do czynności porzucenia rzeczy,
a władztwo kupującego jest posiadaniem zależnym, a nie samoistnym16.
Na tę ostatnią okoliczność wskazuje
wprost ustawodawca stwierdzając, iż
chodzi o objęcie w posiadanie (nabycie
posiadania w sposób pierwotny), a nie
przeniesienie posiadania, któremu to15 Chociażby z powodu realizacji przez kupującego uprawnień z tytułu rękojmi i gwarancji.
16 A. Kunicki, op. cit., s. 39; T. Siemiątkowski,
P. Radomski, Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa własności, Zagadnienia wybrane, PS 2000,
Nr 11-12, s. 16; C. Żuławska, (w:) Komentarz do
kodeksu cywilnego. Księga III. Zobowiązania.
Tom II, praca zbiorowa, Warszawa 1997, s. 91.
29
warzyszy porozumienie stron.17 Przede
wszystkim jednak wierzyciel – sprzedawca we wskazanych okolicznościach
nie porzuca rzeczy, gdyż jego wolą jest,
by rzecz stała się własnością kupującego, a nie rzeczą niczyją.
C. zrzeczenie zabezpieczenia.
Na gruncie regulacji Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z
dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks Handlowy18 była wywodzona możliwość
zrzeczenia się własności, jako zabezpieczenia wierzytelności na podstawie art. 543. Do tego rodzaju oświadczenia o zabezpieczeniu nie była potrzebna zgoda kupującego, a z chwilą
dojścia oświadczenia sprzedawcy do
kupującego, ten ostatni stawał się ex
lege właścicielem rzeczy.19
Zastrzeżenie własności przy
umowie sprzedaży jest rodzajem
zabezpieczenia rzeczowego wierzyciela. W ramach art. 246 § 1 k.c. dopuszczalne jest zrzeczenie się prawa
(w tym zabezpieczeń rzeczowych) na
podstawie oświadczenia złożonego
właścicielowi rzeczy obciążonej. Zakres przedmiotowy przepisu odnosi
się jednak do ograniczonych praw
rzeczowych i kategorycznie nie może
być w drodze analogii stosowany do
17 Por. E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga.
Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz,
Kraków 2001, s. 827; J. Gołaczyński, (w:) System
prawa prywatnego. Prawo rzeczowe. Tom 4 pod.
red. E. Gniewka, Warszawa 2005, s. 37.
18 Dz. U. z dnia 30 czerwca 1934 r.
19 Por. M. Allerhand, Kodeks Handlowy. Komentarz, Lwów 1935, s. 797.
30
wyzbycia się własności, jako formy
zabezpieczenia.
W konsekwencji stwierdzić należy, że brak jest podstawy jurydycznej, która prowadziłaby do rezultatu
w postaci zrzeczenia się własności ruchomości (względnie zabezpieczenia)
na rzecz konkretnego podmiotu.20
Skutkiem powyższego wniosek
wierzyciela o zajęcie ruchomości spotka się z odmową dokonania czynności przez komornika, gdyż rzecz
stanowi własność wnioskującego wierzyciela, a tym samym nie wchodzi
w skład majątku dłużnika.21 Należy
natomiast stwierdzić, że w przypadku
zajęcia rzeczy ruchomej przez komornika na wniosek innego wierzyciela,
wierzycielowi-właścicielowi rzeczy
przysługiwać będzie prawo wytoczenia powództwa ekscydencyjnego na
podstawie art. 841 k.p.c.22,23
20 Przepis art. 179 k.c. regulujący instytucję zrzeczenia się własności nieruchomości został
uznany wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 marca 2005 r. Sygn. akt K 9/04 (Dz.
U. z dnia 25 marca 2005 r., Nr 48, poz. 462) za
niezgodny z art. 2 oraz art. 165 Konstytucji RP.
Zgodnie z pkt II tego wyroku wymieniony wyżej przepis utracił moc z dniem 15 lipca 2006 r.
21 Przy założeniu, że dłużnik powiadomi komornika o prawie podmiotowym wierzyciela, gdyż
z wniosku wierzyciela o wszczęcie egzekucji
powyższe nie wynika.
22 Por. E. Wengerek. Komentarz do części II i III
k.p.c. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne
pod red. M. Romańskiej, Warszawa 2009, s. 355.
Właściwym jest w tym przypadku wezwanie wierzyciela do dobrowolnego spełnienia roszczenia
właściciela celem uniknięcia, w przypadku uznania powództwa przy pierwszej czynności procesowej uznania powództwa i obciążenia kosztami
postępowania na podstawie art. 101 k.p.c.
23Inaczej na temat możliwości wytoczenia
2) egzekucja z ekspektatywy
prawa własności.
Rozważając możliwość efektywnego zaspokojenia wierzyciela
należy przypomnieć, że majątkiem
dłużnika jest ogół praw majątkowych jemu przysługujących.24 Dłużnik jako kupujący pod warunkiem
zawieszającym posiada ekspektatywę
prawa własności, 25 – zapłata ze strony kupującego przekształci dotychczasowe prawo kupującego w prawo
własności.26 Roszczenie sprzedawcy o wykonanie umowy oparte na
podstawie art. 491 § 1 zd. 2 k.c. nie
powoduje wygaśnięcia ekspektatywy, ani jej przekształcenia w prawo
własności kupującego. Warunkowe
prawo dłużnika do własności rzeczy
ruchomej nabytej na podstawie umowy z zastrzeżeniem prawa własności
powództwa przeciwegzekucyjnego zob. SN
w wyroku 21 stycznia 1999 r. I CKN 955/97
(publ.: OSNC 1999, Nr 10, poz. 169; Biul.SN
1999, Nr 6; M.Prawn. 1999, Nr 8; OSP 1999,
Nr 12).
24 Abstrahując, w tym miejscu od rozbieżności co
do zaliczenia pasywów w skład tego majątku.
Szerzej zob. A. Marciniak, Ograniczenia egzekucji sadowej, Acta Universitatis Lodziensis.
Folia Iuridica, Łódź 1986, s. 13-14.
25Por. m.in. K. Gandor, Prawa podmiotowe
tymczasowe (ekspektatywy). Wrocław – Warszawa – Kraków 1968, s. 23-24; S. Rudnicki,
Ekspektatywa nabycia własności nieruchomości w świetle orzecznictwa sądowego, Rejent 2003, Nr 10, s. 186, cytowany dalej jako
S. Rudnicki, Ekspektatywa; S. Rudnicki, Zastrzeżenie prawa własności, M. Prawn. 1996,
Nr 12, s. 438; M. Pyziak-Szafnicka, (w:) System Prawa Prywatnego. Tom 1. Prawo cywilne – część ogólna pod red. M. Safiana, s. 750;
A. Szpunar, op. cit., s. 36.
26 Por. S. Rudnicki, Ekspektatywa, s. 184.
wchodzi więc w skład jego majątku. 27
Zważywszy, że prawo tymczasowe
kupującego jest prawem majątkowym, zbywalnym, 28 wydaje się, że nie
ma przeszkód aby podlegało egzekucji na podstawie przepisów o egzekucji z innych praw majątkowych (art.
910 k.p.c.).29 Zaspokojenie wierzyciela z zajętego prawa, biorąc pod uwagę sposoby przewidziane w art. 9116
k.p.c., nastąpi poprzez sprzedaż prawa. Prawo w postaci ekspektatywy
własności ruchomości nie przynosi
bowiem dochodu, 30 ani nie może być
realizowane. Sprzedaż prawa nastąpi
z wolnej ręki po cenie nie niższej niż
75 % ceny oszacowania zgodnie z art.
9117 k.p.c. Pomimo formalnej, jak się
zdaje, dopuszczalności tego sposobu
egzekucji rodzą się związane z rozpatrywanym stanem faktycznym następujące uwagi. Po pierwsze, powstaje
pytanie czy wierzyciel, będący właścicielem rzeczy jest uprawniony do
nabycia ekspektatywy. Po drugie, na27 Por. M. Pyziak-Szafnicka, op. cit., s. 749.
28 A. Kunicki, op. cit., s. 40; A. Szpunar, op. cit., s. 37.
29 Na gruncie art. 543 k.h. wywodzono, że wierzycielom kupującego przysługuje skuteczne
prawo do zajęcia prawa kupującego do sprzedawcy o przeniesienie własności rzeczy na
wypadek ziszczenia się warunku. Poprzez
zapłatę resztującej ceny kupna wierzyciel
mógł uzyskać zajęcie nabytego przez dłużnika przedmiotu – Por. M. Allerhand, op. cit.,
s. 795.
30 Od dochodu z prawa należy odróżnić dochód
z rzeczy ruchomej, względem której odnosi
się ekspektatywa. Dłużnik mógł uczynić
rzecz ruchomą przedmiotem dzierżawy, jednak wówczas sprzedawca-wierzyciel realizowałby swoje prawo z wierzytelności z tytułu
czynszu dzierżawy.
31
bycie ekspektatywy prawa własności
ruchomości nie pozbawia dłużnika
władztwa faktycznego nad rzeczą, do
której przysługuje ekspektatywa.
Zagadnienie nabycia ekspektatywy własności przez samego właściciela, rodzi wątpliwość nie tylko
co do dopuszczalności, ale i co do
celowości takiego sposobu egzekucji. Pomijając analizę jurydyczną tej
kwestii, wskazać należy, że wierzyciel-właściciel nabywający ekspektatywę własności ruchomości, byłby zobligowany do zapłaty kwoty
oszacowania. Kwota ta w przypadku
wielości wnioskujących o ten sposób
egzekucji wierzycieli, podlegałaby
podziałowi pomiędzy uczestników
postępowania egzekucyjnego. Taka
konstrukcja ekonomicznie pozbawia
sensu nabycia ekspektatywy przez
wierzyciela-właściciela. Jeśli natomiast przyjąć, że właściciel rzeczy
jako wierzyciel egzekwujący byłby
jedynym uczestnikiem postępowania
egzekucyjnego, brak jest podstawy
normatywnej uzasadniającej zaliczenie egzekwowanej wierzytelności
na cenę nabycia ekspektatywy, jak
ma to miejsce w przypadku egzekucji z ruchomości (art. 876 k.p.c. przy
spełnieniu pozostałych przesłanek).
Cena oszacowania w takim przypadku musiałaby zostać wpłacona
przez wierzyciela egzekwującego, po
to aby komornik mógł, po zaspokojeniu kosztów egzekucji, wypłacić ją
wierzycielowi. Nadal pozostawałaby
natomiast otwarta kwestia władztwa
32
nad rzeczą – konieczności wytoczenia powództwa wydobywczego.
W przypadku nabycia ekspektatywy przez inny podmiot niż właściciel, cena uzyskana z tytułu sprzedaży ekspektatywy, w przypadku
zbiegu egzekucji uległaby podziałowi
pomiędzy wierzycieli stosownie do
wysokości przypadającej każdemu
z uczestników podziału. Nabywca
ekspektatywy celem uzyskania prawa własności ruchomości, musiałby
dokonać płatności na rzecz właściciela rzeczy kwoty stanowiącej różnicę
pomiędzy ceną umowną a otrzymanymi przez właściciela wpłatami dokonanymi na poczet ceny przez kupującego oraz kwoty przypadającej mu
z tytułu sprzedaży ekspektatywy. Nabywca, jak się wydaje, nie nabywałby
żadnego roszczenia przeciwko sprzedawcy rzeczy, a jedynie względem posiadacza rzeczy o wydanie jej.
Kwestia władania rzeczą przez
dłużnika, w przypadku braku dobrowolnego jej wydania na rzecz nabywcy ekspektatywy, musi być rozwiązana w procesie windykacyjnym. Nie
ma zastosowania w tym przypadku
art. 905 k.p.c. w zw. z art. 909 k.p.c.,
gdyż rozpatrywany przypadek dotyczy sytuacji, gdy rzecz znajduje się we
władaniu dłużnika.
Powyższy sposób egzekucji teoretycznie dopuszczalny, w praktyce
nastręczałby wielu trudności i czyniłby nabycie ekspektatywy mało atrakcyjnym dla potencjalnych nabywców
tego prawa.
IV. Żądanie zwrotu świadczenia.
Sprzedawca może także w przypadku zwłoki kupującego w zapłacie ceny oprzeć swoje żądanie na art.
491 § 1 zd. 1 k.c. wyznaczając dłużnikowi dodatkowy termin do zapłaty z zastrzeżeniem, że po bezskutecznym upływie odstąpi od umowy sprzedaży. W przypadku braku świadczenia ze strony kupującego w dodatkowym terminie, sprzedawca ma prawo odstąpić od umowy
i żądać zwrotu świadczenia (art. 494
k.c.). 31 Wskazać należy, że powyższy
przepis rozstrzyga jedynie o skutkach obligacyjnych odstąpienia od
umowy wzajemnej. Polegają one na
obowiązku zwrotu wzajemnie otrzymanych świadczeń, oraz możliwości
domagania się przez stronę odstępującą naprawienia szkody wyrządzonej przez niewykonanie zobowiązania przez stronę przeciwną. 32
W konsekwencji art. 494 k.c.
stanowić będzie materialnoprawną
podstawę powództwa 33, bez konieczności wykazywania uprawnień właścicielskich przez powoda i opierania
roszczenia na podstawie art. 222 § 1
k.c. Podstawa ta będzie musiała być
wskazana przez powoda tylko w wy31 Kwestia roszczeń odszkodowawczych sprzedawcy została tu celowo pominięta, z uwagi na
konieczność rozpatrzenia ww. problemu przy
uwzględnieniu art. 591 k.c.
32 Tak SN w wyroku z dnia 5 lipca 2007 r. II CSK
140/07, npubl. (LEX nr 287713).
33 por. K. Zagrobelny, (w:) Kodeks cywilny. Komentarz pod red. E. Gniewka, Warszawa 2008,
s. 886.
padku dochodzenia roszczeń za zużycie rzeczy lub jej uszkodzenie, lecz
w tym wypadku będzie ona wynikała
z art. 591 k.c., czy z tytułu używania
rzeczy (art. 224 § 2, art. 225, art. 228
oraz art. 230 k.c.).34
Na mocy prawomocnego wyroku zasądzającego na wydanie rzeczy
ruchomej wierzyciel będzie uprawniony do wniosku o wszczęcie egzekucji świadczenia niepieniężnego –
wydania rzeczy (art. 1041-1045 k.p.c.).
V. Żądanie wydania rzeczy.
Sprzedawcy od chwili zwłoki
kupującego w zapłacie ceny przysługuje względem niego roszczenie
windykacyjne (art. 222 § 1 k.c.). 35
Uzasadnieniem roszczenia sprzedawcy jest okoliczność, że kupujący
nie wywiązał się z obowiązku zapłaty ceny, a zatem nie ziścił się w terminie warunek zawieszający przeniesienia na niego własności rzeczy.
W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że wytoczenie powództwa
windykacyjnego w takim wypadku
poczytywać należy za dorozumianą
wolę odstąpienia od umowy sprzedaży w rozumieniu art. 494 k.c. 36
34 Por. S. Dąbrowski, (w:) Praktyczny komentarz
z orzecznictwem. Kodeks cywilny, Tom II, art.
353-1088, Warszawa 2005, s. 324; A. Kunicki,
op. cit., s. 42 i nast.
36 Wyrok SN z dnia 21 stycznia 1999 r., I CKN
955/97 (publ.: OSNC 1999, Nr 10, poz. 169).
Por. także W. J. Katner, (w:) System Prawa Prywatnego. Tom 7. Prawo zobowiązań
– część szczegółowa pod red. J. Rajskiego,
Warszawa 2004, s. 19.
33
Takie zapatry wanie uzasadniane
jest twierdzeniem, że przy pactum
reservatio dominii stosunek prawnorzeczowy pomiędzy sprzedawcą
a kupującym jest zależny od stosunku obligacyjnego, 37 a dodatkowo
względami historycznymi – regulacją zastrzeżenia prawa własności na
gruncie kodeksu handlowego. 38
VI. Praktyka wobec roszczeń sprzedawcy.
Na gruncie podjętych rozważań dotyczących sposobu realizacji
roszczeń przez sprzedawcę, nie sposób pominąć, wspomnianego już
stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 21 stycznia
1999 r. I CKN 955/97, 39 a dotyczącego
wykluczania się wskazanych powyżej środków prawnych. Po pierwsze,
Sąd Najwyższy wskazał, że w razie
zastrzeżenia własności rzeczy sprzedanej, kupujący, któremu rzecz została wydana, traci uprawnienie do
jej posiadania wskutek zwłoki w zapłacie ceny. Po drugie, w tezie i uzasadnieniu orzeczenia stwierdzono, że
jeżeli sprzedawca wystąpił na drogę
sądową o zapłatę ceny, nie może następnie domagać się wydania sprzedanej rzeczy z powołaniem się na
zastrzeżenie własności. Niemożność
windykacji rzeczy dotyczy zarówno
38 W. J. Katner, op. cit., s. 19. Zob. rozważania na
ten temat w pkt. VI.
39 Publ.: OSNC 1999, Nr 10, poz. 169; Biul.SN
1999, Nr 6; M.Prawn. 1999, Nr 8; OSP 1999,
Nr 12.
34
możliwości wytoczenia powództwa
na podstawie art. 222 § 1 k.c., jak
również powództwa przeciwegezkucyjnego w przypadku zajęcia rzeczy,
względem której dokonano zastrzeżenia prawa własności, na wniosek
innych wierzycieli niż sprzedawca.
Pogląd ten jak się wydaje podziela
doktryna.40
W odmiennym stanie faktycznym, do analogicznych konkluzji jak
Sąd Najwyższy w 1999 r., doszedł skład
orzekający Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 16 września 2003 r.41 W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że
sprzedawca do czasu efektywnego zaspokojenia swojego roszczenia pozostaje właścicielem rzeczy lecz także, że
co do zasady sprzedawca nie może domagać się wydania rzeczy, gdy wystąpił
na drogę sądową o zapłatę ceny.
U podstaw orzeczenia z dnia 21
stycznia 1999 r. legła wykładnia obowiązujących przepisów prawa przez
pryzmat regulacji art. 560 k.h.42 Polemika z powyższym stanowiskiem
wymaga przytoczenia regulacji zawartej w powyższych przepisach:
§ 1 art. 560 k.h. stanowił, że odebra40 S. Dąbrowski, op. cit., s. 323; J. Jezioro, Kodeks cywilny. Komentarz pod red. E. Gniewka, Warszawa 2008, s. 1044; J. Jezioro, Kodeks
cywilny. Komentarz pod red. E. Gniewka,
Warszawa 2008, s. 1044; W. J. Katner, op. cit.,
s. 19. Por. także A. Szpunar, op. cit., s. 34, który
zakłada (jeszcze przed omawianym rozstrzygnięciem), że: Dopiero po rozwiązaniu umowy
sprzedawca może dochodzić od kupującego
zwrotu rzeczy...
41 Sygn. akt IV CKN 468/01.
42 Regulacja dotyczyła sprzedaży handlowej.
nie przez sprzedawcę rzeczy, wydanej
kupującemu, uważa się za odstąpienie od umowy sprzedaży, § 2: sprzedawca może odebrać rzecz tylko pod
warunkami, określonymi w artykule
poprzedzającym. Warunkami, o których mowa w artykule poprzedzającym były: zaleganie przez kupującego z zapłatą przynajmniej dwóch rat,
których łączna suma przewyższała
jedną piątą umówionej ceny kupna
oraz wezwanie kupującego do zapłaty
zaległości z wyznaczeniem dodatkowego terminu, pod rygorem odstąpienia od umowy (art. 559 k.h.).
Odebranie rzeczy było interpretowane na gruncie przywołanej regulacji w sposób dosłowny.43 Przez odebranie rzeczy rozumiano czynność
faktyczną będącą wynikiem dobrowolnego wydania rzeczy przez kupującego czy odebranie rzeczy na podstawie przymusowej realizacji wyroku w postępowaniu egzekucyjnym.44
Za odebranie rzeczy, a tym samym
za odstąpienie od umowy, nie uważano przy tym wytoczenia powództwa
o zwrot rzeczy, ani złożenia wniosku
o wyłączenie z masy upadłości.45
Należy więc wskazać, że wytoczenie powództwa windykacyjnego
nie było implikowane wcześniejszym
odstąpieniem od umowy. W przy-
padku oparcia powództwa windykacyjnego na przepisie art. 28 dekretu
z dnia 11 października 1946 r. Prawo
rzeczowe (Dz. U. z dnia 15 listopada
1946 r., Nr 57, poz. 319) dopiero odebranie rzeczy przez sprzedawcę kupującemu uważane było za odstąpienie
od sprzedaży (art. 560 § 2 k.h.). Przyjęta przez ustawodawcę fikcja prawna
nakazująca traktowanie odebrania
rzeczy jako odstąpienia od umowy
sprzedaży powodowała, że dopiero
z tą chwilą prawa i obowiązki stron
określane były według przepisów kodeksu zobowiązań (art. 561 k.h.).46
Trudno więc uznać, że na gruncie wskazanych przepisów nie zauważano dwóch odmiennych podstaw
materialnoprawnych roszczeń sprzedawcy ukierunkowanych na odzyskanie władztwa faktycznego nad rzeczą.
Nie oznacza to jednak, że na
gruncie przepisów kodeksu handlowego, nie wskazywano na kolizyjny charakter powództw o zapłatę
i o zwrot rzeczy.47 Zdaje się jednak,
że dokonywana w tym kontekście
analiza była oparta na wyborze przez
sprzedawcę podstaw obligacyjnych
roszczenia regulowanych art. 250
§ 1 Rozporządzenia Prezydenta
Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. Kodeks zobowiązań.48
43 T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks Handlowy. Komentarz, Kraków 1935, s.
823.
44 Por. M. Allerhand, op. cit., s. 832.
45T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko,
op.cit., s. 823.
46 Szerzej zob. M. Allerhand, op. cit., s. 833; T.
Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, op. cit.,
s. 824.
47 M. Allerhand, op. cit., s. 832.
48 Dz. U. z dnia 28 października 1933 r., Nr
82, poz. 598 z późn. zm.
35
Zgodnie z art. 250 § 1 k.z. jeżeli jedna
ze stron dopuściła się zwłoki w wykonaniu zobowiązania wzajemnego,
druga strona mogła, według swego
wyboru, albo dochodzić wykonania
zobowiązania i odszkodowania za
zwłokę, albo wyznaczyć drugiej stronie odpowiedni termin do wykonania z zastrzeżeniem, że po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić z konsekwencjami wskazanymi w art. 253 k.z. Uprawnienia
wierzyciela w razie niewykonania
zobowiązania z umowy wzajemnej
miały charakter alternatywy rozłącznej.49 Wezwanie dłużnika do wykonania zobowiązania z wyznaczeniem
odpowiedniego terminu i zagrożeniem odstąpienia od umowy było
interpretowane w ten sposób, że bezskuteczny upływ dodatkowego terminu powodował ex lege rozwiązanie
umowy, bez konieczności składania
dodatkowego oświadczenia w tym
zakresie. 50 Powyższe regulacje dotyczyły jednak podstawy obligacyjnej
roszczeń sprzedawcy. W tym sensie
wybór jednej z podstaw roszczenia
eliminował drugą – skoro sprzedawca odstąpił od umowy, nie mógł żądać zapłaty ceny na jej podstawie. W
49Wskazuje na to wykładnia językowa. Zob.
także orzeczenie SN z 6 czerwca 1962 r., II CR
842/61, (publ.: OSNC 1963/7-8/163).
50T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko,
op. cit., s. 822; R. Longchamps de Berier, Zobowiązania, Lwów 1939, s. 368-369. Zob. także
orzeczenie SN z 6 czerwca 1962 r., II CR 842/61
(publ.: OSNC 1963/7-8/163). Inaczej M. Allerhand, op. cit., s. 831.
36
przypadku natomiast żądania wykonania umowy nie mógłby dochodzić
zwrotu świadczenia na podstawie
art. 253 k.z.
Niemniej należy wskazać, że
dopóki sprzedawca nie odstąpił od
umowy sprzedaży, dopóty zabezpieczenie w postaci zastrzeżenia prawa
własności, jako akcesoryjne do wierzytelności o zapłatę pozostawało
w mocy. Do takiej konkluzji skłania
fikcja wprowadzona przez ustawodawcę w art. 560 § 1 k.h. – dopiero
odebranie przez sprzedawcę rzeczy,
wydanej kupującemu, było uważane
za odstąpienie od umowy sprzedaży.
Dopiero powyższa analiza historyczna, uprawnia do oceny kolizji
roszczeń sprzedawcy w przypadku
pactum reservatio dominii na tle obowiązującego stanu prawnego. W konsekwencji, stwierdzić należy, że wywodzenie, iż wytoczenie powództwa
przez sprzedawcę na podstawie art.
222 § 1 k.c. jest oświadczeniem woli
o odstąpieniu od umowy (art. 491
k.c.) jest nietrafne. Podstawa roszczeń sprzedawcy w tym wypadku
ma charakter prawnorzeczowy i jest
niezależna od istnienia stosunku obligacyjnego. Sąd nie powinien więc
w sprawie petytoryjnej wnikać w byt
stosunku obligacyjnego, poza kwestią
czy warunek w postaci zapłaty przez
kupującego w terminie ziścił się.
Podkreślić natomiast należy, że jedynie w przypadku wyboru
podstawy obligacyjnej i odstąpienia
od umowy niweczone są skutki za-
strzeżenia prawa własności. Wówczas
sprzedawca domagając się zwrotu
rzeczy ruchomej w oparciu o wzajemny obowiązek zwrotu świadczeń,
nie opiera roszczenia na podstawie
art. 222 § 1 k.c., lecz na art. 494 k.c.
Odstępując od umowy musi się więc
liczyć z niemożliwością powoływania się na pactum reservatio dominii
względem wierzycieli, w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym.
Nie oznacza to jednak, że nie może
wywodzić swojego prawa własności
w oparciu o oświadczenie prawnokształtujące o odstąpieniu od umowy,
które wywoła skutek rzeczowy.51
Wykluczenie przez Sąd Najwyższy możliwości powoływania się
przez sprzedawcę na zastrzeżenie
prawa własności w przypadku wytoczenia powództwa o zapłatę pozbawiane jest w obowiązującym stanie
prawnym podstawy jurydycznej. Wydanie orzeczenia na skutek powództwa o zapłatę, a tym bardziej samo
wytoczenie takiego powództwa nie
może niweczyć skutku zabezpieczenia. Powoływanie się jako uzasadnienie powyższej interpretacji na interpretację regulacji art. 560 § 1 k.h.
stoi w sprzeczności, jak już wskazano,
z rozumieniem tego przepisu – skoro
51Jeżeli umowa nie została wykonana może zostać rozwiązana przez strony ze skutkiem tak
obligacyjnym jak i rzeczowym. W konsekwencji sprzedawca będzie mógł żądać wydania rzeczy w oparciu o art. 222 § 1 k.c. – por. E. Gniewek, Komentarz, op. cit., s. 198. Inaczej SN
w uchwale z 17 listopada 1994 r., III CZP 156/93
(publ.: OSNCP 194/128).
za odstąpienie od umowy poczytywano fizyczne wydanie rzeczy. W tym
sensie art. 560 § 1 k.h. był uważany
jako lex specialis względem art. 250 §
1 k.z. odnośnie czasu odstąpienia od
umowy.
Zarówno więc w sytuacji, gdy
sprzedawca nie odstąpił od umowy
zastrzegającej na jego rzecz własność
ruchomości do czasu uiszczenia ceny
(zawartej z zastrzeżeniem zachowania formy z datą pewną – art. 590
k.h.), jak i wówczas, gdy od umowy
takiej odstąpił, żaden z wierzycieli nie
będzie mógł skutecznie egzekwować
swoich wierzytelności z rzeczy, gdyż
ta stanowi własność sprzedawcy, czy
to na podstawie pactum reservatio dominii czy na skutek rzeczowego skutku odstąpienia od umowy.
W przypadku żądania realizacji umowy – poprzez dochodzenie zapłaty, dopóty skutecznie nie
wygaśnie wierzytelność zasądzona
wyrokiem, zabezpieczenie w postaci
zastrzeżenia własności, jako prawo
akcesoryjne, pozostaje w mocy. Wierzytelność wskazana w wyroku jest
tą samą wierzytelnością, którą strony
zabezpieczyły w umowie – wierzytelnością o zapłatę ceny. W przypadku
bezskutecznej egzekucji świadczenia
pieniężnego – wierzytelność nadal
istnieje, a jej zabezpieczenie nie wygasa.
Niedostateczne rozróżnienie
materialnoprawnych podstaw roszczenia sprzedawcy: roszczenia o wydanie rzeczy (art. 222 § 1 k.c.) i rosz37
czenia o zwrot świadczenia art. 494
k.c. doprowadziło Sąd Najwyższy do konkluzji, że sprzedawca ma
prawo: żądania wykonania umowy
albo odstąpienia od umowy, któremu towarzyszy żądanie zwrotu rzeczy. Tymczasem, jak wskazano powyżej, sprzedawca ma prawo wyboru pomiędzy trzema roszczeniami:
wykonaniem umowy poprzez zapłatę ceny, żądania zwrotu rzeczy na
skutek odstąpienia od umowy, żądania wydania rzeczy na podstawie zastrzeżenia prawa własności.
VII. Kolizja roszczeń sprzedawcy.
Podsumowując dotychczasowe
rozważania, dotyczące wzajemnego
wykluczania się podstaw roszczeń
sprzedawcy stwierdzić należy, że:
1) Sprzedawca w przypadku
wytoczenia powództwa o zapłatę
ceny, nie może następnie z uwagi na
bezskuteczność egzekucji, odstąpić
od umowy i żądać zwrotu świadczenia – tego rodzaju żądania wzajemnie
się wykluczają.
2) Powództwo o zapłatę nie wyłącza, prawa sprzedawcy do dochodzenia wydania rzeczy na podstawie
art. 222 § 1 k.c., na wypadek gdyby
egzekucja stała się bezskuteczna.
Kupujący traci prawo do posiadania
rzeczy nie na skutek odstąpienia od
umowy, ale samej zwłoki w zapłacie
ceny.52 Wydanie wyroku na skutek
powództwa wydobywczego nie rodzi niebezpieczeństwa dla dłużnika.
Oczywiście nie może ujść uwadze
okoliczność, że w takim przypadku,
funkcjonują „w obiegu” dwa tytuły
wykonawcze, których realizacja mogłaby doprowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia wierzyciela kosztem
dłużnika. Gdyby jednak wierzyciel
po efektywnej egzekucji świadczenia niepieniężnego, po raz kolejny
złożył wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie wyroku zasądzającego świadczenie pieniężne, dłużnik
skutecznie wytoczyłby powództwo
przeciwegzekucyjne. Podstawą powództwa byłoby istnienie zdarzenia
zaistniałego po powstaniu tytułu egzekucyjnego, wskutek którego zobowiązanie wygasło (art. 840 § 1 pkt 2
zd. 1 k.p.c.) – odebranie rzeczy przez
sprzedawcę stanowi odstąpienie od
umowy, a co za tym idzie niweczy
obowiązek zapłaty zasądzonej ceny
(jak wskazuje wykładnia historycznej
regulacji art. 590 k.h.).
Gdyby natomiast wierzyciel po
raz kolejny podjął próbę egzekucji
świadczenia pieniężnego i tym razem uzyskał zaspokojenie, a następnie wniósłby o wszczęcie egzekucji
świadczenia niepieniężnego – ruchomości, podstawą powództwa egzekucyjnego byłby również art. 840
§ 1 pkt 2 zd. 1 k.p.c. Jako zdarzenie
uzasadniające wygaśnięcie zobowią-
52 Tak SN w wyroku z dnia 21 stycznia 1999 r.
I CKN 955/97 (publ.: OSNC 1999/10/169; Biul.
SN 1999/6; M. Prawn. 1999/8; OSP 1999/12).
Por. także J. Jezioro, op. cit., s. 1044; W. J. Katner, op. cit., s. 19.
38
zania dłużnik powinien wskazać swój
tytuł własności powstały wskutek
efektywnego zaspokojenia wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym.
Wskazać należy także, że
w przypadku wyboru tej podstawy
roszczenia przez sprzedawcę, mógłby
on skutecznie powoływać się na zastrzeżenie prawa własności względem
innych wierzycieli (przy spełnieniu
warunku odnośnie formy czynności
prawnej – art. 590 k.c.), jeżeli względem kupującego zostałaby wszczęta
egzekucja lub ogłoszono upadłość.
3) Odstąpienie od umowy przez
sprzedawcę i wytoczenie powództwa
o zwrot świadczenia, niweczy zarówno powództwo o zapłatę, jak powództwo windykacyjne.
VII. Podsumowanie.
Jako końcowa konkluzja może
posłużyć stwierdzenie, że brak normy
prawnej regulującej wzajemny stosunek roszczeń rzeczowych i obligacyjnych sprzedawcy, wyklucza możliwość interpretacji, że sprzedawca nie
może powoływać się na zastrzeżenie
prawa własności w przypadku wytoczenia powództwa o zapłatę53.
53Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku
z dnia 16.09.2003 r. IV CKN 468/01 wskazał,
że niemożność domagania się wydania rzeczy (w przypadku uprzedniego wytoczenia
o zapłatę) nie może być utożsamiana z utratą prawa własności przez dotychczasowego
właściciela. Jednakże taki wniosek nie wydaje się być właściwy, gdyż nie chodzi w tym
wypadku o zobowiązanie naturalne, ale
o prawo własności.
Nieuregulowanie w obowiązujących przepisach prawa podstawy
roszczeń sprzedawcy w przypadku
zawarcia pactum reservatio dominii,
nastręcza wielu trudności w przypadku przymusowej realizacji wyroku
zasądzającego na zapłatę. Aktualna
niedopuszczalność jurydyczna egzekucji z rzeczy własnej, konstrukcji
zrzeczenia się własności ruchomości albo zabezpieczenia w postaci
własności, czy nawet zawłaszczenia
przez oznaczony podmiot54, to tylko
niektóre z zagadnień, na jakie powinien zwrócić uwagę ustawodawca
przy ewentualnej regulacji kolizyjności roszczeń sprzedawcy przy pactum
reservatio dominii. Potrzeba regulacji
powyższych zagadnień, to z pewnością jedyna kwestia, która nie budzi
wątpliwości w ramach podejmowanej
problematyki.
dr Iwona Szpringer
radca prawny
54 Na temat zawłaszczenia powszechnego i przez
oznaczony podmiot – zob. Z.K. Nowakowski,
Prawo rzeczowe. Zarys wykładu, Warszawa
1980, s. 101 przyp. 76, oraz s. 110.
39
Zakładanie spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością przez Internet
1.
Założenia nowelizacji.
W dniu 1 kwietnia 2011 r. została uchwalona ustawa o zmianie
ustawy Kodeks spółek handlowych
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.
Nr 92, poz. 531), która weszła w życie
1 stycznia 2012 r. Celem nowelizacji
było umożliwienie zakładania i rejestrowania spółki z o.o. z wykorzystaniem urzędowego formularza udostępnianego i wypełnianego z wykorzystaniem technik teleinformatycznych. Dzięki powyższym zmianom
znacznie ułatwiono i przyśpieszono
zakładanie spółek z o.o. oraz uproszczono związaną z tym procedurę.
Badania nad prowadzeniem
działalności gospodarczej na świecie i w Polsce dowodzą, że czas potrzebny do zarejestrowania spółki
ma istotne znaczenie dla znoszenia
barier w rozpoczynaniu działalności
gospodarczej. Zgodnie z raportem
Banku Światowego, w Polsce w 2003
r. rozpoczęcie działalności gospodarczej zajmowało średnio 23 dni,
a w 2009 r. średnio 32 dni. W tych
samych latach w Czechach liczba dni
potrzebnych na rozpoczęcie działalności spadła z 88 do 15 dni, na Słowacji z 98 do 16 dni, na Węgrzech z 65
do 4 dni, w Malezji z 31 do 11 dni,
40
w Peru ze 100 do 41 dni, a w RPA z 38
do 22 dni.1
Możliwość tworzenia spółki
z o.o. drogą elektroniczną jest również
konsekwencją postępującej elektronizacji obrotu prawnego. Główną przesłanką, którą twórcy projektu wzięli
pod uwagę jest fakt, że spółka z o.o.
jest bardzo popularną formą wśród
przedsiębiorców rozpoczynających
działalność gospodarczą. Z tego powodu ta konstrukcja prawna wydaje
się być najbardziej adekwatna do przetestowania elektronicznej rejestracji
spółek. Jak wynika z praktyki innych
państw, po wdrożeniu takiego sposobu rejestracji spółki korzysta z niego
około 70% spółek z o.o. Jedynie niewielki procent spółek z o.o. wymaga
spisania umowy spółki w bardziej rozbudowanej formie niż jest to możliwe
korzystając z wzorca umowy. Skorzystanie z szybkiej rejestracji spółki
nie oznacza braku możliwość zmiany
umowy spółki na bardziej rozbudowaną. W odniesieniu do spółki już zarejestrowanej możliwe jest tworzenie
bardziej rozbudowanych konstrukcji
na zasadach ogólnych.2
M. Romanowski, Zakładanie spółki z o.o. przez
Internet – nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, MoP 2011, Nr 15, s. 797 i n.
2 Ibidem.
1
Przeciwnicy tworzenia spółki
z o.o. drogą elektroniczną, podnoszą
że ta procedura jest zbędna skoro istnieje spółka z o.o. w organizacji. Ten
argument nie wydaje się przekonujący, ponieważ spółka z o.o. w organizacji nie jest tak funkcjonalna jak
spółka z o.o., z uwagi na fakt, że jest
ona w założeniu bytem przejściowym
obarczonym ryzykiem braku rejestracji. Spółka z o.o. w organizacji powstała jako odpowiedź na długotrwałość i nieefektywność postępowania
rejestracyjnego. Spółka z o.o. w organizacji może nabywać we własnym
imieniu prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną, jednak
nie jest osobą prawną. Osobą prawną
staje się z chwilą rejestracji w KRS,
wtedy spółka z o.o. staje się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji. Za zobowiązania spółki w
organizacji odpowiadają osoby, które
ją reprezentowały (zarząd bądź pełnomocnik powołany jednomyślną
uchwałą wspólników). Ich odpowiedzialność ustaje po zarejestrowaniu
spółki w KRS oraz po zatwierdzeniu
ich czynności przez zgromadzenie
wspólników. Jeżeli zawiązanie spółki
z o.o. nie zostanie zgłoszone do sądu
rejestrowego w terminie 6 miesięcy od
dnia zawarcia umowy spółki, spółka
z o.o. w organizacji ulega rozwiązaniu. Spółka z o.o. w organizacji ulega
rozwiązaniu również wtedy, gdy sąd
rejestrowy odmówi wpisania spółki do rejestru. W takim wypadku
spółka w organizacji musi dokonać
zwrotu wszystkich wniesionych wkładów oraz pokryć wierzytelności osób
trzecich. Spółka w organizacji nie jest
zdolna rozwiązać w sposób efektywny
problemu łatwości i szybkości rozpoczynania działalności gospodarczej.
W przypadku powodzenia projektu, należałoby zastanowić się nad
dalej idącymi zmianami, polegającymi na umożliwieniu rejestracji drogą elektroniczną wszystkim typom
spółek prawa handlowego oraz umożliwienie dokonywania zmian umowy bądź statutu spółki również drogą
elektroniczną.
2. Procedura zawiązania spółki
z o.o. z wykorzystaniem wzorca
umowy spółki z o.o.
Art. 1571 § 1 k.s.h. wprowadza
możliwość założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przy wykorzystaniu wzorca umowy spółki udostępnionego w systemie teleinformatycznym (wzorzec umowy). Przyszli
wspólnicy mogą dokonać wyboru w jakim trybie założą spółkę. Może się to
odbywać drogą tradycyjną, bądź mogą
skorzystać z uproszczonego i przyśpieszonego sposobu rejestracji spółki. Jeżeli zdecydują się na rejestrację spółki drogą elektroniczną, niezbędnym
instrumentem będzie wzorzec umowy. Wzorzec umowy określony jest
na podstawie przepisów odrębnych
wydawanych przez Ministra Sprawiedliwości w oparciu o art. 1571 § 4
k.s.h. Dzięki temu, każda ewentualna
41
zmiana wzorca nie będzie wymagała
nowelizacji samej ustawy. Osoby, które
stwierdzą, że wzorzec umowy spółki
z o.o. nie spełnia ich wymagań, będą
mogły stosować dotychczasowy sposób sporządzania umowy spółki oraz
proces jej rejestracji.3
Dzięki nowej procedurze rejestracyjnej spółki z o.o. rejestracja
spółki w założeniu ustawodawcy ma
się odbywać w ciągu 1 dnia (art. 20a
ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze
Sądowym). Jeżeli założyciele spółki
zdecydują się na wykorzystanie urzędowego wzorca umowy spółki z o.o.,
nie będą mogli ingerować w treść
wzorca umownego. Będą mogli jedynie wybrać warianty określonych
postanowień umowy spółki, o ile są
one dopuszczone w ramach wzorca
umowy.
Elektroniczna rejestracja rozpoczyna się od założenia i aktywowania indywidualnego konta w systemie teleinformatycznym służącym
do obsługi zawiązania spółki z o.o.,
dostępnego na stronie Ministerstwa
Sprawiedliwości. Zakładając stosowne konto należy:
1. podać imię i nazwisko, numer PESEL (jeżeli dana osoba jest obowiązana do jego posiadania),
datę urodzenia, miejsce urodzenia, identyfikator dokumentu
tożsamości (seria, numer, kod
lub inne cechy pozwalające na
3J. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych.
Komentarz, Wyd. 5, Warszawa 2012, Legalis.pl.
42
jednoznaczną identyfikację), nazwę tego dokumentu, organu,
który go wydał, adres poczty
elektronicznej;
2.
wskazać przez użytkownika
hasło (powinno zawierać minimum 8 znaków, wielkie i małe
litery oraz cyfry);
3.dokonać weryfikacji zgodności
imienia i nazwiska oraz numeru
PESEL osoby z danymi zawartymi
w zbiorze PESEL.4
Konto jest udostępniane użytkownikowi po uwierzytelnieniu, które
następuje za pomocą podpisu elektronicznego, bądź bezpiecznego podpisu
elektronicznego weryfikowanego przy
pomocy kwalifikowanego certyfikatu. Podpis elektroniczny składany jest
przez podanie nazwy użytkownika
i hasła. Użytkownik posługujący się
bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu
składa podpis elektroniczny za pomocą danych do składania tego podpisu.
Tworzenie umowy spółki z o.o. odbywa się poprzez uzupełnienie kolejnych
pól udostępnianych przez system teleinformatyczny przeznaczony do obsługi zawiązania spółki przez osobę
wypełniającą wniosek. We wniosku
należy wskazać wspólników oraz osoby powołane w skład organów poprzez:
4 A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art.
157(1) Kodeksu spółek handlowych [w:] A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300
ustawy z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek
handlowych, Legalis.pl.
1. jeżeli mamy do czynienia z osobami fizycznymi podanie imienia i nazwiska oraz numeru
PESEL, jeśli osoba nie posiada
numeru pesel podajemy numer
paszportu, za wskazaniem kraju wystawienia paszportu oraz
miejsca zamieszkania i adresu;
2.w przypadku osób prawnych
lub jednostek organizacyjnych
nie posiadających osobowości
prawnej, podajemy firmy, numer
KRS, bądź numer we właściwym
rejestrze z nazwą rejestru i określeniem organu prowadzącego
rejestr, jeżeli rejestr jest prowadzony za granicą – kraju, w którym jest prowadzony oraz siedziby i adresu.5
We wzorze umowy spółki zostały
przewidziane warianty treści poszczególnych postanowień umowy, spośród których osoba wypełniająca formularz musi
dokonać wyboru, oznaczając wybrany
wariant w systemie teleinformatycznym
(odnosi się to np. do systemu udziałów,
swobody ich zbywalności, zasad reprezentacji, powołania organu nadzoru – co
interesujące, tylko rady nadzorczej, a już
nie komisji rewizyjnej). Po zakończeniu
procesu tworzenia treści umowy spółki uprawnieni użytkownicy podpisują
umowę w systemie teleinformatycznym
poprzez złożenie podpisu elektronicznego. Podpisanie umowy spółki powoduje
brak możliwości edycji treści umowy.6
5 Ibidem.
6 Ibidem.
Treść wzorca umownego oraz
instrukcję jego wypełnienia, zawiera
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 22.12.2011 r. w sprawie określenia wzorca umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością udostępnianego w systemie teleinformatycznym (Dz.U. Nr 299, poz. 1774).
Należy zaznaczyć, że w przypadku zakładania spółki z o.o. drogą
elektroniczną, zgodnie z treścią art.
19b ust. 1c pkt 1a ustawy o Krajowym
Rejestrze Sądowym konieczne jest
samodzielne zgłoszenie do ewidencji
podatników i płatników (w zakresie podatku dochodowego od osób
prawnych oraz podatku od towarów
i usług) oraz do rejestru organów gospodarki narodowej (REGON) i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ w takim przypadku nie działa
zasada tzw. jednego okienka.
3.
Moment zawarcia umowy spółki oraz zgłoszenie do rejestru.
Umowa spółki zostaje zawarta
z chwilą spełnienia dwóch przesłanek:
wprowadzenia do systemu teleinformatycznego wszystkich danych potrzebnych do zawarcia umowy spółki
oraz po opatrzeniu danych podpisem
elektronicznym.
Zgonie z art. 167 § 4 k.s.h., do
zgłoszenia do sądu rejestrowego spółki z o.o. powstałej w trybie art. 1571 §
1 k.s.h. należy dołączyć, sporządzone na formularzach udostępnianych
w systemie teleinformatycznym:
43
1. umowę spółki opatrzoną bezpiecznym podpisem,
2. listę wspólników z podaniem imienia i nazwiska lub firmy (nazwy)
oraz liczby i wartości nominalnej
udziałów każdego z nich, opatrzoną przez wszystkich członów zarządu podpisem elektronicznym,
3. oświadczenie wszystkich członków
zarządu, opatrzone podpisem elektronicznym, że wkłady pieniężne
na pokrycie kapitału zakładowego
zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione, jeżeli
wkłady zostały wniesione najpóźniej w chwili zgłoszenia spółki.7
Na podstawie znowelizowanego
art. 167 § 5 k.s.h. nastąpiło zminimalizowanie dokumentacji papierowej,
którą należy dostarczyć do sądu rejestrowego. Zgodnie z nowym art. 167
§ 5 k.s.h. w terminie siedmiu dni od
dnia wpisu spółki z o.o. do rejestru,
zarząd spółki powinien złożyć do
sądu rejestrowego:
1. oświadczenie wszystkich członków
zarządu, że wkłady pieniężne na
pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników
w całości wniesione, jeżeli oświadczenie takie nie zostało dołączone
do zgłoszenia spółki,
2. złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów
członków zarządu.
Bezwzględny wymóg złożenia
7 M. Romanowski, Zakładanie spółki z o.o. przez
44
wersji papierowej dotyczy wyłącznie
złożonych wobec sądu notarialnych
wzorów podpisów członków zarządu.
Oświadczenie o pokryciu wkładów jest
dołączane w formie papierowej, o ile
wkład nie został uiszczony do „kasy”
spółki w chwili wysyłania wniosku o rejestrację drogą elektroniczną.8 Z chwilą
rejestracji spółki z o.o. drogą elektroniczną mają do niej zastosowanie przepisy o spółce z o.o. niezależnie od trybu,
w jakim była ona rejestrowana.
4. Rodzaj i chwila wniesienia
wkładów do spółki.
Stosownie do art. 158 § 11 k.s.h.
w przypadku spółki, której umowę
zawarto przy pomocy wzorca umowy, na pokrycie kapitału zakładowego
wnosi się jedynie wkłady pieniężne.
Pokrycie kapitału zakładowego powinno nastąpić najpóźniej w terminie
7 dni od dnia jej wpisu do rejestru.
Wkład pieniężny może zostać również
wniesiony z chwilą składania wniosku
drogą elektroniczną do kasy spółki.
Art. 158 § 12 k.s.h. stanowi,
że po zarejestrowaniu spółki, której
umowę zawarto przy wykorzystaniu wzorca umowy, podwyższenie
kapitału zakładowego może zostać
pokryte wkładami pieniężnymi jak
i niepieniężnymi.9 Wyłączenie możliwości wnoszenia wkładów niepie8 Ibidem.
9J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Wyd. 2,
Warszawa 2012, Legalis.pl.
niężnych na pokrycie kapitału zakładowego nowo zakładanej spółki, wynika z natury wkładu niepieniężnego
oraz związanych z nim możliwych
komplikacji prawnych. Celem nowelizacji kodeksu spółek handlowych
było umożliwienie szybkiej rejestracji spółki z o.o., co wymaga uproszczenia i odformalizowania procesu
zakładania spółki, w tym również
procesu związanego z pokrywaniem
kapitału zakładowego. Wyłączenie
wnoszenia wkładów niepieniężnych
ogranicza się jedynie do okresu od
zawarcia umowy spółki z o.o. do
uzyskania wpisu w rejestrze przedsiębiorców. Z chwilą zarejestrowania
w KRS do spółki mogą być wnoszone
również wkłady niepieniężne na zasadach ogólnych.
5.
Forma umowy spółki oraz tryb
jej zmiany.
Zgodnie z art. 1571 § 2 k.s.h. zawarcie umowy spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością przy wykorzystaniu wzorca umowy wymaga wypełnienia formularza umowy zawartego
w systemie teleinformatycznym i opatrzenia umowy podpisem elektronicznym. Art. 1571 § 3 k.s.h. stanowi, że
umowa spółki z o.o. zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, zawarta
jest po wprowadzeniu do systemu teleinformatycznego wszystkich danych
koniecznych do jej zawarcia i z chwilą opatrzenia ich podpisem elektronicznym. Powyższe przepisy znoszą
wymóg formy aktu notarialnego dla
umowy spółki zawartej w drodze
elektronicznej. Skoro umowa spółki
z o.o. ma być zawarta przy wykorzystaniu formularza wzorca udostępnianego w systemie teleinformatycznym,
kontrola jego prawidłowości przez notariusza oraz swoisty certyfikat notarialny nie są uzasadnione.
Zmiana umowy spółki z o.o. zawartej z wykorzystaniem urzędowego formularza możliwa jest dopiero
po zarejestrowaniu spółki i wymaga
zachowania formy aktu notarialnego. Podczas pierwszej zmiany umowy
spółki z o.o. utworzonej drogą elektroniczną notariusz jest zobowiązany do
sporządzenia jednolitego tekstu umowy spółki w formie aktu notarialnego.
Powyższy wymóg pozwala na ujednolicenie procedur związanych z kolejnymi zmianami umowy tak utworzonej
spółki z o.o. ze spółkami powstałymi
w drodze standardowych procedur.10
Spółka zawiązana przy wykorzystaniu wzorca umownego jest taką
samą spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jak spółka zawiązana w formie aktu notarialnego. Do spółki tej,
bez potrzeby potwierdzania tego przez
ustawodawcę, stosuje się w całości przepisy dotyczące spółki zawiązanej tradycyjnie, chyba że w danym wypadku
przepis szczególny stanowi inaczej.
10 A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art.
157(1) Kodeksu spółek handlowych [w:] A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300
ustawy z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek
handlowych, Legalis.pl.
45
6.
Uwagi końcowe.
Opisana powyżej procedura zakładania spółki z o.o. stwarza pewne
ryzyko w zakresie bezpieczeństwa obrotu, ponieważ osoba nieuprawniona,
dysponująca skradzionym dowodem
osobistym, bądź znająca dane z dowodu osobistego innej osoby, jest w stanie
założyć spółkę z o.o., podszywając się
pod istniejącego w systemie PESEL założyciela.
Kolejny problem, mogący się pojawić, wynika z braku konieczności
pokrycia kapitału zakładowego spółki
w chwili jej wpisania do KRS-u. Wspólnicy mają obowiązek wniesienia wkładów w terminie 7 dni od dnia rejestracji
spółki. Może to spowodować powstanie
pewnego rodzaju nadużyć, np. poprzez
powstanie fikcyjnych spółek, które zaczną zaciągać zobowiązania. Może to
wpłynąć negatywnie na bezpieczeństwo i pewność obrotu prawnego.
Utrudnieniem dla osób zakładających spółkę z o.o. drogą elektroniczną, będzie na pewno brak możliwości
skorzystania z instytucji tzw. „jednego
okienka”. Założyciele spółki będą musieli samodzielnie dokonać zgłoszenia
do ZUS-u i Urzędu Skarbowego, oraz
złożyć wniosek o wpis do rejestru REGON.
Zgodnie z art. 20a ust. 2 Ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym,
wniosek o wpis spółki z o.o. zakładanej
z wykorzystaniem wzorca umowy, sąd
rejestrowy rozpoznaje w terminie jednego dnia od daty jego wpływu. Jest to
46
termin stosunkowo krótki, dlatego sądy
mogą mieć problem z prawidłową weryfikacją takich wniosków.
Głównym celem twórców nowelizacji było ułatwienie rozpoczęcia
prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki z o.o. Uproszczenie procesu zakładania spółki z o.o.
polega na przyśpieszeniu procesu rejestracji, zmniejszeniu kosztów, poprzez
rezygnację z konieczności stosowania
aktu notarialnego dla umowy spółki oraz udostępnieniu wzorca umowy.
Pomimo zagrożeń, jakie wiążą się z nowym trybem zakładania spółki z o.o.
ustawodawca zdecydował się udzielić
przedsiębiorcom kredytu zaufania, aby
poprzez ułatwienie i zmniejszenie kosztów procesu zakładania spółki z o.o.
zachęcić do prowadzenia działalności
gospodarczej. Jak wynika ze sprawozdania Komisji Europejskiej na temat
wyników otwartych konsultacji na temat „Small Business Act” (2008) na
konkurencyjność gospodarki i zamożność społeczeństwa wpływa decydująco
stan małych i średnich przedsiębiorców.
Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią około 99,8% wszystkich
przedsiębiorstw w Unii Europejskiej,
zatrudniając około 70% pracowników
oraz wypracowując 60% PKB.11
Beata Ostrowska
aplikantka radcowska
11 M. Romanowski, Zakładanie spółki z o.o. przez
Kary cielesne oraz kary na czci w systemie
kar prawa magdeburskiego
na przykładzie miast Polski Południowej
w XVI-XVIII wieku
I. Kary cielesne.
1. Kary mutylacyjne.
Kary cielesne znane są systemom
prawa od zamierzchłych czasów. Średniowieczne źródła prawa miejskiego
stwarzały sądom dogodne warunki do
orzekania kar mutylacyjnych. Typową
karę odzwierciedlającą zna Zwierciadło Saskie, które wymienia ją w grupie
tzw. kar „uber hals und uber hand”.
Zgodnie ze Zwierciadłem za zranienie
kogoś, za niedotrzymanie przyrzeczenia dania gwaru (poręki) w procesie, a także za posiadanie fałszywych
monet, gdy posiadacz był już karany
za kradzież lub rozbój, a nie może
wskazać osoby, od której je otrzymał,
groziło ucięcie ręki1. Ucięcie języka było karą dla osób sądzących bez
stosownego upoważnienia 2. Zwierciadło Saskie dopuszczało także obcięcie
uszu3 i palców. M. Jaskier i B. Groicki
Sachsenspiegel (Landrecht). K. A. Eckhardt. Göttingen-Berlin-Frankfurt 1955, ks. II art. 16 § 2,
art. 15 § 1, art. 26 § 2, zw. dalej: Sachsenspiegel;
Witkowski Wojciech Wybór tekstów źródłowych
z historii prawa (epoka feudalizmu i kapitalizmu). Wydawnictwa WPiA UMCS. Lublin 1978,
s. 18, zw. dalej: W. Witkowski Wybór tekstów.
2 Sachsenspiegel, ks. I art. 50 § 1.
3Jaskier Mikołaj Iuris municipalis maideburgen1
przewidywali karę obcięcia uszu lub
nosa (gdy przestępca nie posiadał już
uszu) za popełnienie po raz pierwszy
drobnej kradzieży o wartości poniżej trzech solidów (złotych)4. Natomiast Zwierciadło Saskie za to przestępstwo proponowało jedynie karę
chłosty i obcięcia włosów5. B. Groicki
wymienia ponadto karę obcięcia ręki
pisarzowi, dokonującemu fałszywego
zapisu lub sfałszowania listu6. Carolina zawiera równie szeroki katalog kar
mutylacyjnych. Przewiduje ona obcięcie ręki jako jedną z czterech alternasis liber vulgo Weichbildnuncupatus. Cracoviae
1535, art. 38, zw. dalej: M. Jaskier Ius Municipale, Groicki Bartłomiej Porządek sądów i spraw
miejskich prawa majdeburskiego w Koronie
Polskiej. Wyd. K. Koranyi. Warszawa 1953, s.
201-202, zw. dalej: B. Groicki Porządek.
4 Kary te miały już charakter piętnujący przestępcę (M. Jaskier Ius Municipale, art. 38, B.
Groicki Porządek, s. 201-202).
5 Sachsenspiegel, ks. II art. 13 § 1; Jaskier Mikołaj
Iuris provincialis quod Speculum Saxonum vulgo nuncupatur libri tres. Cracoviae 1535, ks. II
art. 13, gl, zw. dalej: M. Jaskier Speculum; tenże
Ius Municipale, art. 38; Maisel Witold Poznańskie prawo karne do końca XVI wieku. Poznań
1963, s. 112, 132, zw. dalej: W. Maisel Poznańskie
prawo; W. Witkowski Wybór tekstów, s. 17.
6 „Pisarz, który by napisał niesłuszny zapis abo
list, rękę traci, którą go napisał” (B. Groicki Porządek, s. 40).
47
tyw w przypadku pierwszej kradzieży
niebezpiecznej (z włamaniem, z bronią w ręku). Obcięcie dwóch palców
lub nawet całej ręki mogło spotkać
łamiącego przysięgę pokoju złożoną
w drobnej materii. Za krzywoprzysięstwo groziła kara odcięcia dwóch palców, a za bluźnierstwo orzekano karę
obcięcia języka.
B. Groicki recypował jedynie
część kar, wśród przeniesionych na
polski grunt możemy wyróżnić te zawarte w art. 76 Postępku, tj. obcięcie
uszu i narządów płciowych7.
Summa Rajmunda wymienia
kary obcięcia uszu, nosa, rąk, nóg
oraz wykłucia oczu8.
Zgodnie z M. Jaskierem, zastosowanie kar na życiu lub zdrowiu (an
Hals und Hand) wykluczało równoczesne zastosowanie innych kar9.
W orzecznictwie polskich sądów miejskich najczęściej pojawiały
się skazania na obcięcie uszu z tym,
że występowały one głównie w XVI
i XVII w. W wieku XVIII orzekano je
sporadycznie w mniejszych miejsco7 Kary te przewidziane były dla tzw. zwodników
dających przyczynę cudzołóstwa, a karano ich
obcięciem części rodnych, by „się nie mnożyli” (Groicki Bartłomiej Postępek sądów około
karania na gardle. W: tenże Artykuły prawa
majdeburskiego. Postępek sądów około karania
na gardle. Ustawa płacej u sądów. Wyd. K. Koranyi. Warszawa 1954, art. 76, s. 155, zw. dalej:
B. Groicki Postępek).
8 Summa legum brevis levis et utilis, zw. Summą
Rajmunda Partenopejczyka, ks. III art. 44, zw.
dalej: Summa; zob. też W. Maisel Poznańskie
prawo, s. 132.
9 M. Jaskier Speculum, ks. III art. 50; Sachsenspiegel, ks. III art. 50.
48
wościach. Nie pojawia się w Polsce10
stosowana w miastach niemieckich
i w Gdańsku11 kara wyłupienia oczu12
oraz ucięcia języka13. Z pozostałych
kar mutylacyjnych w praktyce obserwujemy jedynie odcinanie ręki, orzekane głównie za przewidziane przez
Zwierciadło Saskie zranienie i pobicie14. Co ciekawe w Lublinie zastosowano ją tylko jeden raz – w II połowie
XVIII w.15, podobnie w Bieczu, gdzie
ostatecznie zamieniona została na
więzienie16. Niewiele więcej przypadków obcięcia dłoni da się odnotować
w Krakowie, gdzie prawdopodobnie po raz ostatni karę tę orzeczono
w 1696 r.17. Pewne jest, że kary muty10 Zarówno w Małopolsce, jak i w Wielkopolsce.
11 A. Meye Das Strafrecht, s. 44-45 cyt. za M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 214.
12 Kara ta groziła wg S. Płazy za oszustwo w grze
(Płaza Stanisław Historia prawa w Polsce na tle
porównawczym. Cz. I. X-XVIII. Kraków 1997, s.
404, zw. dalej: S. Płaza Historia prawa).
13 Kara ta groziła wg S. Płazy za przestępstwo popełnione mową (Historia prawa, s. 404).
14 Sachsenspiegel, ks. II art. 16 § 2; W. Witkowski
Wybór tekstów, s. 18; tak było w Poznaniu (W.
Maisel Poznańskie prawo, s. 132); zdarzały się
też i orzeczenia tej kary za inne przestępstwa
– np. w Krakowie w 1589 r. ukarano tak złodzieja (M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s.
214); kara odcięcia ręki była jedyną karą okaleczającą, która przyjęła się we Wrocławiu (zob.
Frauenstädt P. Breslaus Strafrechtspflege im 14
bis 16 Jahrhundert. „Zeitschrift für die gesamte
Strafrechtswissenschaft“. Berlin 1890, s. 12, zw.
dalej: P. Frauenstädt Strafrechtspflege).
15 Za zranienie (Łaszkiewicz Hubert Kary wymierzone przez sąd miejski w Lublinie w Drugiej
połowie XVII wieku. CPH 1989, T. 41, z. 2, s. 143,
zw. dalej: H. Łaszkiewicz Kary wymierzone).
16 W 1628 r. za zranienie (M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 214).
17 W 1589 r. za zranienie, w 1589 r. za najście na
dom, zranienie, w 1589 r. za zuchwałą kradzież,
lacyjne były źle przyjmowane przez
lokalne społeczności, co miało wpływ
na ich rzadkie stosowanie a i nie rzadko zamianę orzeczonej kary na inną
łagodniejszą. Niewielka częstotliwość stosowania kar mutylacyjnych
w orzecznictwie miejskim18 z czasem
spowodowała ich całkowity zanik19.
Warto zauważyć, że kary okaleczenia często występowały łącznie
z karą śmierci, stanowiły wtedy element dodatkowy kary głównej. Co
ciekawe pod tą postacią kary dodatkowej występowały zdecydowanie częściej i dłużej niż jako kary samoistne.
2. Piętnowanie i obcięcie włosów.
Zwierciadło Saskie wyróżnia
kary an Haut und Haar20. Ten rodzaj
kary przewidziany był za drobną kradzież poniżej trzech szelągów wartości, za posługiwanie się fałszywymi miarami i wagami, za oszustwa
w handlu. Była to poza tym najwyższa kara, jaką można było zastosować
w 1696 r. za pobicie (Jak wyżej); w Poznaniu
karę tę zastosowano w XVI w. trzy razy (W.
Maisel Poznańskie prawo, s. 132).
18 Tak było w Polsce Południowej, ale też jak wykazał W. Maisel w Poznaniu, gdzie odcięcie
ręki zastosowano jedynie trzy razy, a obcięcie
palców dwa razy w całym XVI w. (Poznańskie
prawo, s. 132).
19Podobnie było w Lublinie (por. Riabinin
Jan Materiały do monografii Lublina. Lublin
w księgach wójtowsko-ławniczych XVII-XVIII
w. Lublin 1928, s. 23, zw. dalej: J. Riabinin Lublin w księgach).
20 Tzw. kary na skórze i na włosach; Katarzyna
Sójka-Zielińska Historia prawa. Warszawa
2000, s. 117, zw. dalej: K. Sójka-Zielińska; W.
Maisel Poznańskie Prawo, s. 112-113.
wobec kobiety ciężarnej. O karach
tych pisał M. Jaskier, stwierdzając, że
dopuszczający się kradzieży o wartości poniżej trzech szelągów mają być
karani na skórze i włosach, tj. chłostą pod pręgierzem i obcięciem uszu
albo nosa 21, a jeśli już ich nie posiadają trzeba ich piętnować na twarzy,
a napiętnowanych dwukrotnie należy
traktować jako recydywistów i wieszać22. Podobnie ujmuje tę sprawę
B. Groicki, przewidując „cechowanie” na twarzy przy pierwszej drobnej kradzieży, przy drugiej – odcięcie
uszu, a przy trzecim złodziejstwie już
„krzyż na czole żelazem wypalają”23,
przy czym za każdym razem skazańca
czekała jeszcze chłosta.
Kara ta znana jest również Summie Rajmunda, która określa ją zwrotem per dentes cremacio24.
21 Niestosuje się tu już obcięcia włosów a obcięcie
uszu lub nosa, gdyż w czasie, jaki upłynął od
opracowania Zwierciadła Saskiego do napisania
dzieła M. Jaskiera, kara obcięcia włosów uległa
całkowitej dezaktualizacji na skutek zmiany
obyczajów w zakresie uczesania – Sasi zaczęli
nosić krótkie włosy (K. Sójka-Zielińska Historia
prawa, s. 171; W. Maisel Poznańskie Prawo, s. 112113); zauważył to także B. Groicki, gdy zamiast
kar „poenam in cute et in crinibus” nakazywał
stosować kary „poenam in cute et carne, non in
crinibu”, czyli kary na skórze i ciele, nie na włosach (B. Groicki Porządek, s. 201-202).
22 M. Jaskier Ius Municipale, art. 38, gl.
23 O wypalanych znakach patrz W. Maisel Sądownictwo, s. 281-282 oraz Hentig Hans von Die
Strafe. I. Frühformen und kulturgeschichtliche
Zusammenhänge. Berlin-Göttingen-Heidelberg
1954-1955, s. 424-425, zw. dalej: H. Hentig Strafe. Zbiór narzędzi do piętnowania znajduje się
w Muzeum Historycznym m. Pragi.
24 Summa, ks. III art. 48 cyt. za W. Maisel Poznańskie prawo, s. 136.
49
Piętnowanie i wspomniane obcinanie uszu lub nosa były karami
cielesnymi, które przy okazji godziły w cześć skazanego, gdyż zawierały elementy kary na honorze. Przede
wszystkim jednak miały za zadanie
utrudniać złoczyńcy, najczęściej złodziejowi, kontynuowanie przestępczego procederu. Zasadniczym celem
tych kar było, więc unieszkodliwienie
przestępcy poprzez ostrzeżenie społeczeństwa przed napiętnowanym25.
Napiętnowanie, tak jak obcięcie uszu,
spełniało też rolę czegoś na wzór
współczesnej kartoteki, gdyż rejestrowało popełniane przez oskarżonego
występki i tym samym informowało ówczesne sądy o jego kryminalnej
przeszłości.
Na ziemiach krakowskich odnotowano tylko kilka przypadków zastosowania kary piętnowania i miało
to miejsce w XVI i XVII w. W następnym stuleciu kara ta zupełnie zanikła.
Równie wyjątkowo orzekano piętnowanie w innych mniejszych miastach,
ale w niemałym wówczas Lublinie
25 „Te znaki obliczne dlatego są, aby ludzie takowe złodzieje znali i ich się strzegli” (Szczerbic
Paweł Speculium Saxonum albo prawo saskie
i majdeburskie porządkiem obiecadła z łacińskich i niemieckich egzemplarzów zebrane
a na polski język z pilnością i wiernie przełożone przez Pawła Szczerbica w Poznaniu,
Roku MDCX, s. 520-521, zw. dalej: P. Szczerbic
Speculum; M. Jaskier Speculum, ks. II art. 13,
gl.); „Takie cechowanie na złodziejach dlatego
bywa, aby je ludzie znali a ich się strzegli“ (B.
Groicki Porządek, s. 202); zob. W. Maisel Poznańskie prawo, s. 110, 136-137; M. Mikołajczyk
Przestępstwo i kara s. 135, 216.
50
zastosowano ją jeszcze w 1795 r.26. Co
interesujące środek ten przewidywały
dziewiętnastowieczne kodeksy europejskie.
Podobne cele, jak piętnowanie,
miała spełniać kara obcięcia włosów,
którą już szesnastowieczni pisarze
uznali za wyszłą z użycia 27. Jednakże
w 1576 r. krakowski ratusz był świadkiem wykonania tej kary na tamtejszych czeladnikach szewskich i krawieckich za to, „że się wysoko nosili”28. Ogolenie głowy i brody pojawia
się jeszcze w wyroku z 1726 r., kiedy
to sąd miejski skazał na nią złodzieja
Stanisława Mizerowskiego, podobnie
orzeczono w roku 1740 r. i około 1758
r. Próba zastosowania tej kary miała
też miejsce w 1764 r. w podżywieckim
Ślemieniu, gdzie ostatecznie z kary
śmierci zamienionej na obcięcie włosów zwolniono złodzieja.
1. Chłosta.
Chłosta to kara zajmująca
szczególną pozycję w grupie kar cielesnych objętych wspólnym określeniem „kary na skórze i włosach”.
Wymienia ją Zwierciadło Saskie jako
26 Napiętnowanie nowego typu – już nie na twarzy a na karku zob. J. Riabinin Lublin w księgach, s. 24.
27 M. Jaskier Speculum, ks. II art. 13, gl; B. Groicki Porządek, s. 201-202; podobnie P. Szczerbic
Speculum, s. 176. Kara ta straciła na aktualności
nie tylko w Polsce. Por. D. Janicka Prawo karne,
51-52; zob. W. Maisel Poznańskie prawo, s. 110,
136-137; M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara s.
135, 216.
28 Kronika mieszczanina, s. 2 cyt. za M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 216.
karę za drobne kradzieże poniżej
trzech szelągów wartości 29. Ponadto
chłostą ma być ukarany woźny sądowy działający na szkodę sędziego30.
Postanowienia Zwierciadła Saskiego
powtarza w zasadzie M. Jaskier, choć
rozszerza karę chłosty przy pręgierzu
na przestępstwa przeciw wolności
w ogóle31. Katalog przestępstw zagrożonych chłostą poszerza jeszcze
Carolina, zaliczając do nich oprócz
pierwszej drobnej (poniżej 5 guldenów), jawnej kradzieży również rajfurstwo, sprzeniewierzenie, działanie
adwokata na szkodę klienta, podburzanie do buntu przeciwko władzy
(alternatywa wobec ścięcia), przy
czym w każdym wypadku łączy ona
z chłostą relegację32 . B. Groicki uważa, że chłosta oprócz złodziejów ma
spotkać też cudzołożnicę, która ma
być „u prągi bita i od małżeńskiego
łoża oddalona”33, przewiduje ją także
za rajfurstwo, podburzanie do buntu
i nierzetelne pełnienie obowiązków
przez obrońców sądowych34. Summa
Rajmunda zna tę karę jako flagellacio, fustium cesio35.
Kara chłosty była drugą po karze
śmierci najczęściej stosowana karą.
Jak już zauważono, karę chłosty wymierzano generalnie za czyny skierowane przeciwko mieniu
i dobrym obyczajom, co ustanowiło
z niej karę uniwersalną, stosowaną
praktycznie za wszystkie przestępstwa 36. Powodowało to też jej dużą
popularność, efektem której było jej
coraz częstsze wykorzystywanie pod
koniec XVIII w. Nie bez znaczenia
dla jej popularności była też łatwość
jej zastosowania i praktycznie brak
obciążeń finansowych związanych
z jej wymierzeniem.
Kara chłosty znacznie częściej
występowała łącznie z innymi karami,
niż samoistnie. Przeważało łączenie
plag z pręgierzem czy wygnaniem, co
przetrwało na terenie Rzeczypospolitej aż do jej końca37. Od XVII w. chło-
29 Sachsenspiegel, ks. II art. 13 § 1; W. Witkowski
Wybór tekstów, s. 17.
30 Zwierciadło Saskie nazywa te karę mulktą,
choć nie jest ona pieniężną (Sachsenspiegel,
ks. II art. 13 § 1; W. Maisel Poznańskie prawo,
s. 133).
31 M. Jaskier Speculum, ks. II art. 13, ks. III art. 16,
gl. i art. 56, gl.; tenże Ius Municipale, art. 36-38,
gl., art. 44, gl. Pisze o chłoście też P. Szczerbic
w Speculum, s. 303, s. 520-521; tenże Ius municipale to jest prawo miejskie maydeburskie novo
z łacińskiego i niemieckiego na polski język z pilnością i wiernie przełożone. Lwów 1581, s. 115,
zw. dalej: P. Szczerbic Ius Municipale.
32 Carolina art. 115, 123, 127, 158, 170, 198.
33 Ibidem, s. 206.
34 B. Groicki Postępek, art. 70 s. 152, art. 76, s. 155,
art. 77, s. 155-156.
35 Summa, ks. III art. 83 .
36 Np. za bigamię (1757), cudzołóstwo (1757), prostytucję (1755), stręczycielstwo (1778), hazard
(1766), kradzież (1787), świętokradztwo (1778),
bójki i zranienia (1755, 1764), nieumyślne
(1789), a nawet umyślne zabójstwo (1793). (M.
Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 217).
37 W Krakowie w roku 1776 aż w trzynastu dekretach znajdują się wzmianki o plagach, ale tylko
w dwóch są karą wyłączną, w 1791 stosunek ten
wynosił 16 do 5. W praktyce samoistna chłosta
występowała pewnie jeszcze rzadziej, gdyż np.
wymierzanie jej w ratach połączone było zapewne z pobytem w więzieniu (M. Mikołajczyk
Przestępstwo i kara, s. 218).
51
sta powiązana było często z pobytem
w więzieniu, przy czym w II połowie
następnego stulecia w Krakowie było
to zjawisko bardzo częste38.
Chłosta wymierzana była bądź
jednorazowo, wtedy liczba uderzeń
wahała się od 5 do 50039, bądź w ratach, gdy skazanych bito w odstępach
czasowych. Większą liczbę wymierzano, gdy chłoście towarzyszyło pozbawienie wolności40. Olbrzymie mogły
być łączne ilości wymierzonych batów, gdy były stosowane, wprawdzie w
odstępach, ale podczas całego okresu
odbywania kary uwięzienia. Ze źródeł
normatywnych jedynie Zwierciadło
Saskie i za nim M. Jaskier mówią o 32
uderzeniach, jakie należą się nie spełniającemu swych obowiązków woźnemu, oraz o tzw. szelągu (schiling),
równym 18 uderzeniom41.
Jeśli chodzi o narzędzia, którymi wykonywano karę chłosty to
panowała duża różnorodność. Dla
38 Porównaj M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara,
s. 242-244.
39 W Krzemieńcu w 1749 r. jeden z oskarżonych
otrzymał 300 uderzeń, drugi – 500. Tak samo
w 1750 r. W Kazimierzu w 1779 r. po 300 plag.
Niewiarygodnie dużą liczbę uderzeń miał
otrzymać w 1759 r. w Krzemieńcu złodziej Jaśko Mamczuk – w każdym rogu rynku po 300
uderzeń, czyli łącznie 1200 (M. Mikołajczyk
40 Np. w 1786 r. w Krakowie skazany miał przy
wejściu i wyjściu dostać po 200 rózg. Podobnie
miała dostać Jadwiga Komedzianka, skazana
za kazirodztwo w 1746 r. w Miechowie, tyle
tylko, że pobyt w więzieniu miał trwać jedynie
dobę (jak wyżej).
41 Sachsenspiegel, ks. II art. 16 § 4; M. Jaskier Speculum, ks. II art. 16; W. Maisel Poznańskie prawo s. 135.
52
niesumiennego woźnego Zwierciadło
Saskie przepisuje rózgę dębową, jeszcze zieloną, o długości dwóch łokci42.
Carolina mówi o chłoście przy pomocy rózg (mit rutten), co B. Groicki tłumaczy miotłami43. Summa Rajmunda
mówi o kijach – fustis44 . W Krakowie
bito rózgami45, w Bieczu wspomina się
o postronkach46, a w Poznaniu najczęściej wymienia się rózgi, rzadziej miotły i bicz47.
Plagi wymierzane były publicznie – na schodach ratuszowych, przy
pręgierzu, na rynku bądź w miejscu popełnienia przestępstwa lub też
w pomieszczeniu zamkniętym48. Wte42 W. Maisel Poznańskie prawo s. 135.
43 Carolina, art. 198, B. Groicki Postępek, s. 152,
155, 156.
44 W. Maisel Poznańskie prawo, s. 135.
45 Ale żołnierzy miejskich bito prawdopodobnie
wyciorem, stosowano wobec nich też wojskową karę biegania przez rózgi (M. Mikołajczyk
46 Podobnie w Grodzisku Wlkp. (Jak wyżej).
47 W. Maisel Poznańskie prawo s. 135-136.
48W Poznaniu najłagodniejszą formą kary
chłosty była chłosta wykonywana w izbie
tortur pod ratuszem lub nawet w domu przestępcy. Surowsze były wszystkie formy wykonywania tej kary publicznie, tj. w trakcie
oprowadzania po rynku i ulicach, na schodach prowadzących do ratusza lub przed
nimi. Najsurowsza była kara chłosty przed
szubienicą i pod pręgierzem. Bito wtedy po
plecach, ale były też przypadki wymierzania
kary chłosty na pośladkach skazańca. W ten
sposób plagi wymierzano na pniu zwanym
biskupem. (zob. Maisel Witold Pręgierz poznański. CPH 1971, T. 23, z. 1, zw. dalej: W.
Maisel Pręgierz; tenże Poznańskie prawo
s. 134-135). We Wrocławiu i w Kolonii kara
chłosty wymierzana była pod pręgierzem
przez kata, co nadawało jej charakter kary
hańbiącej (H. Hentig, Strafe, I, s. 385 cyt. za
W. Maisel Poznańskie prawo s. 135).
dy bito zazwyczaj na ratuszu, ale wobec krakowskich rzemieślników stosowano chłostę w cechu, czyli podczas
zebrań w gospodzie cechowej. Miejsce
wykonania kary oraz narzędzie, którym miała ona być wymierzona określone były już wyroku. Dwojaki sposób wykonania kary chłosty był znany
w prawie miejskim od dawna. Wymierzenie plag publicznie na oczach
tłumu spełniało funkcję odstraszania
i nadawało karze charakter niewątpliwie hańbiący.
Chłosta dla ludzi tej epoki była
karą nieporównywalną z innymi karami cielesnymi, których założeniem było spowodowanie trwałego
uszczerbku na zdrowiu. Chłosta towarzyszyła ówczesnemu człowiekowi od
wczesnego dzieciństwa, była akceptowanym środkiem wychowawczym
w rodzinie, w szkole, wobec służby49
i wydaje się, że nie raziła jako kara.
II. Kary na czci.
1. Uwagi ogólne
Kary na honorze uważane były
za dotkliwsze od wszystkich najsurowszych kar cielesnych. Z tego powodu ukształtowała się specyficzna
pozycja i duże zróżnicowanie kar na
czci, choć w czasach nowożytnych
część ich już nie występowała, jak
znane w średniowieczu noszenie ka-
49 Zob. Kuchowicz Zbigniew Obyczaje staropolskie XVI-XVIII wieku. Łódź 1975, s. 413-415,
417, zw. dalej: Z. Kuchowicz Obyczaje staropolskie.
mienia lub psa po rynku50, a zasięg innych kar był ograniczony np. tylko do
prawa cechowego51.
Większość kar wykonywana
była wówczas publicznie, stąd też towarzyszył im uszczerbek na czci skazanego52. Trzeba pamiętać, że niektóre z kar powodowały zmniejszenie
lub pozbawienie czci, ale działanie
takie było skutkiem dodatkowym lub
ubocznym orzeczenia kary podstawowej. Co interesujące ówcześni uważali
za ujmę na honorze samo zetknięcie
się z katem, narzędziami egzekucyjnymi czy innymi jego atrybutami53.
2. Pręgierz.
Wystawienie na widok publiczny, pod pręgierzem, czyli stojącym na
50 Kara ta występowała m.in. w średniowiecznej Albanii. Polegała ona na noszeniu przez
winowajcę na swoim grzbiecie, obok gołego
miecza (na znak, że może być nim ścięty)
również psa ujętego za łapy (Klementowski
Marian Lech Zaostrzenie kar śmierci z udziałem zwierząt w średniowiecznych i wczesnonowożytnych państwach europejskich.
„Rejent” 2005 nr 3 (167), s. 158, zw. dalej:
M. Klementowski Zaostrzenie kar).
51Krakowskie statuty cechowe wspominają
o przeciąganiu przez stół, staniu za drzwiami
w czasie obrad (Wilkierze krakowskie, t. II, z. 2,
s. 1150, s. 895 cyt. za M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 221).
52 Porównaj uwagi W. Maisla Poznańskie prawo,
s. 143-144; zob. też D. Janicka Prawo karne,
s. 52.
53Samo budowanie szubienicy, do czego byli
zobowiązani cieśle powodowało ujmę na honorze. Świadczy o tym następujący fragment:
„gdzieby jeden cieśla abo rzemieślnik potym
śmiał drugiemu o to przyganiać a jego tym sromocić, ma przepaść winę...” (B. Groicki Postępek, s. 170).
53
rynku słupem kamiennym, do którego przywiązywano skazańca 54, było
znane od dawna źródłom, literaturze
prawa miejskiego oraz praktyce sądowej55.
Pręgierzem był stojący na rynku słup kamienny (ewentualnie kolumna) lub drewniany często bardzo
starannie wykonany56. Ustawiano go
54S. Płaza pisał o odmianie pręgierza, którą
miała być żelazna klatka, do której wsadzano
przestępcę i wystawiano na widok publiczny z jednoczesną informacją o popełnionym
przestępstwie (Historia prawa, s. 408).
55 M. Jaskier Ius Municipale, art. 36-38, gl., art.
44, gl.; P. Szczerbic Speculum, s. 382, s. 520521; tenże Ius Municipale, art. 42-43, s. 128129; B. Groicki Porządek, s. 201, 202; tenże
Postępek, s. 152, 155, 156; tenże Tytuły, s. 216;
podobnie ustawodawstwo miejskie; Wilkierze
krakowskie, t. I, z. 1, s. 307, t. 2, z. 1, s. 206; por.
W. Maisel Pręgierz; tenże Poznańskie prawo,
s. 143-144; na terenie Niemiec informacje
pisane o pręgierzach pojawiają się już około
1200 r., a w Czechach znany był pal ustawiony na środku rynku, służący do wystawiania
przestępcy na widok publiczny, wychłostania
i hańbiącego obcięcia włosów. Wymienia go
już Dekret Brzetysława z 1039 r. (W. Maisel
Pręgierz, s. 15).
56Np. najlepiej zachowany pręgierz w Polsce
znajdujący się w Poznaniu jest wykonany
z piaskowca. Składa się on z trzech części: kolumny (ok. 250 cm wys.) zwieńczonej głowicą
(wys. ok. 67 cm), figurki kata umieszczonej na
szczycie głowicy (wys. ok. 96-99 cm) oraz co
najmniej trzech stopni, na których był ustawiony. W sumie pręgierz mógł mierzyć ponad
pięć metrów. Dodatkowo cały pokryty był
czarną polichromią, a realizm w odtworzeniu detali figurki był tak daleko posunięty, że
rzeźbiarz wykuł nawet najmniejsze szczegóły
na spodniach posążka. Podobnie zdobione
i pokryte farbą pręgierze były w Kopenhadze
i Kjoge (Dania) – miały kolor czerwonobrunatny. W roku 1419 pokryto polichromią pręgierz w Dubrowniku (Chorwacja) (W. Maisel
Pręgierz, s. 5-6, 13; zob. I. Mitiċ Die Roland-
54
w takim miejscu i na takiej wysokości, by przebieg egzekucji był dobrze
widoczny dla zgromadzonych mieszkańców miasta, którzy obserwując
ukaranie złoczyńcy byli jednocześnie
przestrzegani przed popełnianiem
przestępstw57.
Kara pręgierza pełniła też dwa
inne cele. Po pierwsze uczyła prawa,
gdyż przestępca miał na szyi zawieszoną kartkę z polskim napisem informującym, za jakie przestępstwo
został skazany lub z łupem złodziejskim. W ten sposób przekazywano
społeczeństwu także informacje, jakie czyny są zabronione przez prawo
miejskie. Drugi cel miał charakter
prewencyjny. Skazany na stanie przy
pręgierzu lub inną karę wykonaną
przy nim zostawał najczęściej wiecznie relegowany z miasta. Przez wystawienie go na widok publiczny chciano
przedstawić przestępcę ogółowi społeczeństwa, by to rozpoznało go gdyby,
pomimo wyroku powrócił do miasta.
Zwierciadło Saskie nie wymienia tej kary wyraźnie, choć objęta
ona była zapewne pojęciem kar na
skórze i włosach. M. Jaskier wymienia stanie pod pręgierzem jako sankcję za nieuczciwość w handlu i w wykonywaniu rzemiosła, a chłostę pod
pręgierzem za przestępstwa przeciw
własności58. Zdecydowanie szerzej
säule, s. 309 oraz Bader Der Pranger, s. 67 cyt.
za W. Maisel Pręgierz, s. 13).
57 Realizowała się przez to funkcja prewencji generalnej (W. Maisel Pręgierz, s. 8).
58 M. Jaskier Ius Municipale, art. 36-38, gl., art. 44, gl.
używa tej kary Carolina. Przewiduje
ją w odniesieniu do niesumiennych
adwokatów, stręczycieli i stręczycielek oraz pomocników do nierządu,
złodziei (przy pierwszej i drugiej
kradzieży poniżej pięciu złotych
wartości); ponadto postawienie przy
pręgierzu powinno poprzedzać każdą egzekucję obcięcia członków oraz
chłostę59. Ponadto, w myśl klauzuli
salwatoryjnej, Carolina dopuszcza
orzekanie tej kary w przypadkach
przez nią nie przewidzianych. Postanowienia Caroliny powtarza B. Groicki, który karę stania pod pręgierzem łączy w każdym przypadku
z chłostą 60.
W praktyce pręgierz orzekano
głównie za kradzieże, ale zdarzało
się skazanie na tę karę za fałszowanie
pieniędzy, porzucenie dziecka, zmuszanie do nierządu, paserstwo, poplecznictwo itp. W Poznaniu w 1722
r. ukarano staniem pod pręgierzem za
zapisanie duszy diabłu61, a w belgijskim mieście Brugges wystawiano na
widok publiczny cudzołożników i rajfurów62.
59 Carolina, art. 115, 123, 161, 198.
60B. Groicki Porządek, s. 201, 202 (kradzież),
206 (cudzołóstwo; ale tylko w odniesieniu do
kobiety, gdyż mężczyzna ma być ścięty); tenże
Postępek, art. 70 (działanie na szkodę zastępowanej strony procesowej), s. 152, art. 76 (tzw.
zwodnictwo), s. 155, art. 77 (podburzanie do
buntu), s. 156.
61 Przestępca stał z cyrografem w prawej ręce tak
długo, aż kat go nie spalił, następnie skazańca
ścięto (W. Maisel Pręgierz, s. 22-23).
62 Ibidem, s. 22.
Ówczesna literatura prawnicza
łączyła pręgierz przede wszystkim
z chłostą, mógł być on także miejscem
wykonywania kary śmierci i kar mutylacyjnych, przybijano do niego też
czasami odcięte kończyny lub uszy
skazańców.
3. Kuna i inne formy wystawienia na widok publiczny.
Kuna63 była żelazną obręczą zakładaną skazańcowi na szyję 64. Stanowiła, zatem swoiste połączenie kary
na czci, kary cielesnej oraz pewnej
formy kary pozbawienia czy ograniczenia wolności. Tak też postrzegali ją
ówcześni65.
Przewidywały ją wilkierze miejskie jako dolegliwość za różne przestępstwa począwszy od spekulacji
przez kradzież drewna, przestępstwa
przeciw prawom cechowym po naru63Zwana też liszką (tenże Poznańskie prawo,
s. 144; tenże Sądownictwo miasta Poznania do
końca XVI wieku. Poznań 1961, s. 282-283, zw.
dalej: W. Maisel Sądownictwo; S. Płaza Historia
prawa, s. 408).
64W. Maisel zauważa, że szesnastowieczne
słowniki podkładają pod pojęcie kuna inną
treść. I tak słownik polsko-łaciński Bartłomieja z Bydgoszczy z 1532 r. podaje jako
synonimy wyrazu kuna takie określenia
– gąsior, kłoda, a jako odpowiednik łaciński columbar – gołębnik (Poznańskie prawo,
s. 144-145); Wydaje się jednak, że gąsior i kłoda stanowiły, oddzielny rodzaj kary, choć nie
wykluczone, że gdzieniegdzie były uznawane
za odmianę kuny.
65 Wilkierz krakowski z 1574 r. nakazywał za spekulacje karać m.in. „więzieniem, tj. niewiasta
koszem, mężczyzna w kunie siedzeniem bez
wszeliakiego miłosierdzia” (Wilkierze krakowskie, t. I, z. 1, s. 304-306 cyt. za M. Mikołajczyk
55
szenie zasad handlu i niedopełnienie
obowiązków66. W wyrokach sądowych
pojawiała się jednak rzadko, a i to najczęściej wespół z inną karą67, zdarzały
się bowiem przypadki wymierzenia
kary siedzenia w kunie zamocowanej do miejskiego pręgierza. Kuna
spełniała też być może rolę urządzenia uniemożliwiającego ucieczkę złoczyńcy.
Ostatnie przypadki zastosowania kuny w Krakowie pochodzą najprawdopodobniej z początku XVIII
w., podobnie jak alternatywna do niej
kara siedzenia w koszu, która groziła
przede wszystkim kobiecie.
Wspomniana kara siedzenia
w koszu, orzekana w Krakowie prawdopodobnie w stosunku do kobiet,
stosowana była w całych Niemczech
i w polskich miastach lokowanych
na prawie niemieckim wobec niesumiennych piekarzy 68. Polegała ona na
umieszczeniu w koszu zawieszonym
nad jakimś zbiornikiem wodnym,
wszystko to przypominało nieco żurawia studziennego, dlatego na określenie tej sankcji używa się też ter66M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 224;
w Poznaniu kuną karano za drobne przestępstwa porządkowe (W. Maisel Poznańskie prawo, s. 144).
67 Np. z karą pokuty kościelnej, gdy skazany miał
siedzieć przy kościele w czasie nabożeństw
(Przemyśl – 1659 r., Żywiec – 1631 r.) lub na
cmentarzu (Dobczyce – 1687 r.) (M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 224; A. Komoniecki
Chronografia, s. 161-162 cyt. za M. Mikołajczyk
68 Karę taką dla piekarzy znało poznańskie prawo
rzemieślnicze z XIV w. (W. Maisel Poznańskie
prawo, s. 145).
56
minu żuraw lub huśtawka69. Skazany
mógł się łatwo uwolnić, gdyż otrzymywał nóż do przecięcia sznura, ale
narażał się tym samym na kąpiel, ku
zadowoleniu i uciesze zgromadzonych70.
W stosunku do żołnierzy miejskich stosowano niekiedy karę siedzenia na drewnianym koniu lub
ośle, co odpowiadało prawdopodobnie staniu przy pręgierzu. W Krakowie w 1690 r. cudzołożnik stał przed
ratuszem z mieczem – symbolem zasłużonej, ale darowanej kary. Oszust
Antoni Szczukowski, kwestujący rzekomo w imieniu jakiegoś klasztoru,
został w 1777 r. ukarany staniem na
rynku z używanymi przez siebie dokumentami71. W 1740 r. skazano Ewę
Kubikową za sprzedaż mięsa z niepewnego źródła na noszenie jakiegoś
hańbiącego ubioru (maski lub płaszcza)72. Prawdopodobnie zdarzały się
i inne formy publicznego okazania
i pohańbienia przestępcy, takie jak
np. stanie przed ratuszem, przywiązanie do szubienicy czy udział w jakimś hańbiącym pochodzie, o jakim
pisał W. Maisel73.
70 M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 224225; W. Maisel Poznańskie prawo, s. 145; tenże
Sądownictwo, s. 270.
71 M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 225.
72 Był to jedyny przypadek orzeczenia tego rodzaju kary w Krakowie; zdarzały się takie jeszcze
w Kazimierzu (M. Mikołajczyk Przestępstwo
i kara, s. 225).
73 W. Maisel Poznańskie prawo, s. 145-146.
Oprócz powyższych znane były
jeszcze w prawie polskim takie formy
kary na honorze jak gąsior74, kłoda
(dyby)75, „biskup”76. Jednakże w miejskiej praktyce występowały one rzadko lub wcale, a rozpowszechnione
były w sądownictwie wiejskim.
4. Pokuta kościelna.
Pokuta należała do najpowszechniejszych kar kościelnych. Mogła
być związana z poprzednimi karami
jako warunek ich cofnięcia. Stosowana była także samodzielnie za lżejsze
przestępstwa. Mogła być wykonywana w formie uroczystej, publicznej lub
prywatnej77.
W czasach nowożytnych przybierała łagodniejszą formę. Orzekana
była nierzadko przez sądy wiejskie,
ale i wyroki miejskie przewidywały
czasami dopełnienie pokuty kościelnej przez przestępcę. Polegała ona na
tym, że skazany stał, klęczał lub leżał
krzyżem w kościele, najczęściej pośrodku w jego centralnej części, podczas jednej lub kilku następujących po
sobie mszy, zazwyczaj świątecznych,
74 Gąsior składał się z przylegających do siebie
dwóch desek z półkolistymi wyżłobieniami na
szyję skazańca, który stał na czworakach przypominając gęś (S. Płaza Historia prawa, s. 408).
75 Kłoda składała się z dwóch skręconych śrubami belek z otworami na ręce i nogi (Ibidem,
s. 408).
76Przy „biskupie” tułów skazańca zamykano
w wydrążonych połówkach drzewa (Ibidem,
s. 408).
77 Przy uroczystej pokucie przywiązywano skazanego do drabiny i wystawiano na widok publiczny – odpowiadał jej później pręgierz (Ibidem, s. 413).
gdy do kościoła przybywało więcej
wiernych. Zdarzało się również przybieranie przez przestępcę specjalnego
stroju pokutnego, trzymanie zapalonej świecy, albo innych rekwizytów,
będących symbolem popełnionej
zbrodni lub darowanej, ale zasłużonej
kary. Swoistym rodzajem pokuty była
kara siedzenia w kunie, przytwierdzonej do ścian kościoła, podczas odbywania nabożeństw.
5. Przeproszenie i odwołanie
zarzutu.
Karę przeproszenia pokrzywdzonego stosowano w prawie wiejskim i miejskim zwłaszcza w przypadku drobniejszych przestępstw.
W sprawach poważnych, kryminalnych sankcja ta występowała czasami
obok kary podstawowej. Orzekano
ją w takim charakterze w przypadku
bójek, zranień, przestępstw przeciwko
czci, ale także przy kradzieżach czy
przywłaszczeniach. Zdarzało się również zobowiązanie do przeproszenia
sądu, władz miejskich lub cechowych.
Zobowiązanie do przeproszenia było
częste w XVII stuleciu i w pierwszej
połowie wieku XVIII. Później pojawia
się już sporadycznie, ale nie zanika
całkowicie.
Ostatnie bodaj krakowskie
orzeczenie przewidujące przeproszenie pochodzi z 1793 r. Prawdopodobnie zobowiązano wtedy oskarżonego
do zwyczajnego przeproszenia, ale
pewne jest, iż stosowano również
przeprosiny uroczyste, przeprowa57
dzane niekiedy za pośrednictwem
osób godnych.
Obok przeprosin mogło wystąpić niekiedy publiczne odwołanie zarzutu78, uważane jeszcze w XVI w. za
jedną z najdotkliwszych kar. Można
przypuszczać, że przeważało zwykłe
odwołanie zniewag czy oszczerstw,
choć istniały i kwalifikowane postaci tej kary. W czasach nowożytnych
prawdopodobnie nie stosowano już,
znanego jeszcze sądownictwu wiejskiemu, odszczekania zarzutów 79.
6. Utrata praw.
Szczególną grupę stosowanych
w miastach kar na honorze stanowiły
pozbawienie rozmaitych praw, utrata
urzędów itp.
Najpoważniejszą i najdalej idącą
sankcją tego typu była infamia, która
pociągała za sobą utratę honoru, a co
się z tym wiąże również i utratę innych praw80. Nie jest jednak pewne czy
w polskim prawie miejskim infamia
wymierzana była jako kara oddzielna
czy też była skutkiem orzeczenia pewnych określonych kar lub nawet same78 Formułki odwołań – zobacz Riabinin Jan Materiały do lubelskiego słownika aktowego. Lublin 1934, s. 18-19, zw. dalej: J. Riabinin Materiały do słownika.
79Odszczekanie zarzutów następowało spod
ławy, najczęściej w gospodzie, psim głosem
słowami „to cóżem mówił, zełgałem jako pies”
(S. Płaza Historia prawa, s. 407). Nieznane są
przypadki zastosowania tej kary w Małopolsce
(M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 228).
80Szerzej na temat infamii w prawie miejskim W. Maisel Poznańskie prawo, s. 97-100;
K. Brześkiewicz System kar, s. 110-111.
58
go popełnienia przestępstwa lub wykonywania określonego, hańbiącego
zawodu. Pewne wzmianki w literaturze wskazują na możliwość orzekania
bezecności przez sąd81, a inne dowodzą, że infamia stanowiła konsekwencję przestępstwa lub skazującego wyroku a nie karę sensu stricto82. Utrata
praw, w niektórych sytuacjach także
czci, była także konsekwencją wyroków proskrypcyjnych83. Dolegliwości
grożące proskrybowanemu pozwalały dostrzegać w proskrypcji pewne elementy penalne, jednakże sama
proskrypcja nie była karą, stanowiła
jedynie środek procesowy mający wymusić na oskarżonym stawienie się
przed sądem84.
M. Jaskier i B. Groicki znają
karę pozbawienia prawa wykonywania zawodu dla niesumiennego adwokata85 oraz dla rzemieślników nie81 B. Groicki pisał, że adwokat zdradzający swego
klienta na rzecz przeciwnika podlegał karze,
a „karanie jego jest, że się zstawa bezecnym”
(Porządek, s. 44; tenże Artykuły, s. 86-87; por. P.
Szczerbic Speculum, s. 376; zob. też L. Dargun
O źródłach I, s. 32).
82 B. Groicki Porządek, s. 40, s. 119; M. Jaskier
Speculum, ks. II art. 13, gl., ks. III art. 16; P. Szczerbic Speculum, s. 151-152, 334; tenże Ius Municipale, art. 4, gl., art. 36-38, art. 44.
83 Porównaj M. Jaskier Speculum, ks. I art. 38, gl.,
ks. III art. 16; tenże Ius Municipale, art. 5 i gl.;
P. Szczerbic Speculum, s. 494-495, 501; tenże Ius
Municipale, art. 5 i gl.; por. J. Riabinin Materiały do słownika, s. 43-44.
84 Na temat proskrypcji patrz W. Maisel Poznańskie prawo, s. 100-107; K. Brześkiewicz System
kar, s. 113-114.
85 M. Jaskier Speculum, ks. I art. 60, gl.; tenże Ius
Municipale, art. 42; B. Groicki Artykuły, s. 8687.
posłusznych zarządzeniom starszych
cechu86.
Summa Rajmunda przewiduje
złożenie z urzędu urzędnika, który
dopuścił się sprzeniewierzenia przedmiotów należących do miasta87.
Karą o długich tradycjach było
pozbawienie prawa miejskiego88.
W praktyce skreślenie z listy mieszczan orzekano za pobicia i zranienia,
cudzołóstwo, kradzież i praktyki
magiczne. Zawsze kara ta łączona
była z innymi sankcjami (np. z więzieniem, chłostą, wygnaniem, kompozycyjną karą pieniężną). W Krakowie prawdopodobnie nie stosowano już pozbawienia prawa miejskiego w końcu XVIII w., gdyż ostatnie
informacje o zastosowaniu tej kary
pochodzą z lat pięćdziesiątych tegoż
stulecia.
W tym samym czasie nie występowała też, wspomniana wcześniej, kara usunięcia z cechu. Sankcja
ta pojawia się bardzo rzadko w wyrokach karnych.
86 B. Groicki Porządek, s. 51; tenże Tytuły, s. 204-209.
88 Porównaj D. Janicka Prawo karne, s. 53.
Podobnie ma się rzecz ze znanym źródłom i literaturze prawa
miejskiego pozbawieniem urzędu czy
funkcji lub prawem wykonywania
zawodu89.
Do kar na honorze powodujących utratę praw lub przywilejów
możemy zaliczyć jeszcze stosowane
wobec żołnierzy miejskich usunięcie
z wojska i degradację.
Jeżeli chodzi o pozostałe kary
polegające na zakazie wykonywania
zawodu lub określonego zajęcia można mieć wątpliwości, czy dotykały
one współczesnych na honorze. Na
pewno były to sankcje o ekonomicznym charakterze, gdyż ograniczały
bądź wręcz pozbawiały skazanego
źródła dochodu, być może też stanowiły odpowiednik dzisiejszych środków zabezpieczających. I tak zapewne były odbierane, a godzenie w dobre imię skazanego stanowiło jedynie
skutek uboczny.
Arkadiusz Wagner
radca prawny
89 W Krakowie w 1778 r. urzędu pozbawiono
poborcę Kulczyckiego za przestępstwo przywłaszczenia pieniędzy z opłat; przypadki
zastosowania tej sankcji były odosobnione
(M. Mikołajczyk Przestępstwo i kara, s. 231).
W Poznaniu w 1541 r. zbuntowani przeciwko
radzie miejskiej rzeźnicy zostali pozbawieni
prawa wykonywania zawodu (W. Maisel Poznańskie prawo, s. 147).
59
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
14 marca 2012 r.
I PK 185/11
„W ocenie Sądu Najwyższego
do zwykłej wykładni prawa sprowadzić można przedstawioną w skardze
kwestię statusu prawnego aplikanta
radcowskiego. Uwzględniając jedynie
część przepisów z ustawy o radcach
prawnych można dojść do wniosku,
że ustawodawca odszedł od stworzenia konstrukcji ram czasowych statusu aplikanta, który byłby związany
z okresem szkolenia. Celem takiego
działania było wzmocnienie grupy
osób świadczących pomoc prawną
pod kontrolą samorządu radcowskiego, czyli osób, które skończyły aplikację radcowską, a nie zostały jeszcze
radcami prawnymi. Bez znaczenia
pozostaje okres, jaki upłynął od chwili zakończenia szkolenia, które zostaje
potwierdzone otrzymanym zaświadczeniem o ukończeniu aplikacji (art.
32 ust. 4 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.
o radcach prawnych). Zaświadczenie
takie w żaden sposób nie wpływa na
status aplikanta, a jego przedłożenie
jest jedynie formalnym wymogiem
dającym możliwości przystąpienia
do egzaminu radcowskiego. Podobnie na status aplikanta nie wpływają
niepomyślne próby zdania egzaminu
zawodowego, wobec ustawowej możliwości wielokrotnego podejścia do
60
egzaminu radcowskiego (art. 36[9]
ustawy o radcach). Zakończenie aplikacji, a nawet utrzymanie negatywnego egzaminu radcowskiego nie
stanowi podstawy do skreślenia z listy aplikantów radcowskich, chyba że
nastąpi to w trybie prawem przewidzianym. Podobny pogląd był zresztą
przedstawiany przez Ośrodek Badań,
Studiów i Legislacji Krajowej Rady
Radców Prawnych.”
Skład orzekający
SSN Bogusław Cudowski
Sentencja
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Stanisława Ł. przeciwko Politechnice w W. o przywrócenie do
pracy, po rozpoznaniu na posiedzeniu
niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
w dniu 14 marca 2012 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w N. z dnia 20 kwietnia
2011 r., odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uza sadnienie
Powód wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego
w N. z 20 kwietnia 2011 r. Zarzucono
naruszenie art. 87 § 1 KPC w związku z art. 351 ust. 1 i 2 ustawy z 6 lipca
1982 r. o radcach prawnych, 2) art. 92
KPC w związku z art. 351 ust. 4 ustawy
o radcach prawnych, 3) art. 9 § 1 zd.
2 KPC, 4), art. 217 § 2 KPC w związku
z art. 227 KPC i art. 391 § 1 KPC, art.
386 § 4 KPC.
W uzasadnieniu podstaw skargi stwierdzono przede wszystkim, że
23 marca 2011 r. radca prawny Michał H. udzielił aplikantowi radcowskiemu Romanowi Ł. upoważnienia
do zastępowania go w sprawie przed
sądami powszechnymi, z wyjątkiem Sądu Najwyższego (art. 351 ust.
2 ustawy o radcach prawnych). Z zaświadczenia OIRP w W. z 30 marca
2011 r. wynika, że w tej dacie aplikant
radcowski Roman Ł. był wpisany na
czwarty rok aplikacji radcowskiej.
Czwarty rok aplikacji rozpoczął się 1
października 2010 r. i zakończył się 31
marca 2011 r. Pan Roman Ł. utracił
więc status aplikanta radcowskiego
31 marca 2011 r. Okoliczność tą potwierdza pośrednio treść zaświadczenia OIRP, tj. fragment „w dniach
14-17 czerwca 2011 r. prognozuje się,
że aplikant przystąpi do egzaminu
radcowskiego”. Pan Roman Ł. mógł
zastępować radcę prawnego Michała H. w sprawie jedynie do 31 marca
2011 r. Z akt sprawy wynika, że Pan
Roman Ł. podpisał jako aplikant radcowski „pismo procesowe w postępowaniu apelacyjnym” z 18 kwietnia
2011 r. Powyższe pismo zawierało
sprecyzowanie i uzasadnienie zarzutów i wniosków apelacyjnych. Powyższe pismo zostało rozpoznane przez
Sąd Okręgowy, na co wskazuje treść
uzasadnienia zaskarżonego wyroku.
Zarzut naruszenia art. 87 § 1 KPC
w związku z art. 351 ust. 1 i 2 ustawy
z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
jest więc uzasadniony. Naruszenie
powyższych przepisów miało wpływ
na wynik sprawy. Zgodnie z art. 379
pkt 2 KPC, nieważność postępowania
zachodzi, gdy pełnomocnik strony
nie był należycie umocowany.
W dalszej części uzasadnienia
stwierdzono również, że Sąd błędnie
przyjął, że w przypadku, gdy treść upoważnienia dla aplikanta radcowskiego
zawiera sformułowanie „o zastępowaniu” radcy prawnego w danym postępowaniu, to zakres upoważnienia obejmuje również „sporządzanie i podpisywanie pism procesowych». Prawidłowa
wykładnia wskazuje, że zakres sformułowania „zastępowanie» radcy prawnego przed sądami powszechnymi nie
obejmuje sporządzania i podpisywania jakichkolwiek pism procesowych,
gdyż do tej czynności konieczne jest
wyraźne sformułowanie w treści upoważnienia dla aplikanta radcowskiego.
Błędnie przyjęto, że pismo procesowe
które precyzuje i uzasadnia zarzuty
i wnioski apelacyjne nie stanowi części
„apelacji» w rozumieniu art. 351 ust.
4 ustawy o radcach prawnych.
Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania
wskazano na wystąpienie w sprawie
61
trzech istotnych zagadnień prawnych.
Pierwsze sprowadza się do ustalenia,
czy dopuszczalne jest reprezentowanie strony w postępowaniu cywilnym
przez osobę, która ukończyła aplikację radcowską, a jeszcze nie uzyskała tytułu radcy prawnego, czy też w
takim przypadku zachodzi sytuacja
nienależytego umocowania pełnomocnika, o której mowa w art. 379
pkt 2 KPC. Drugie zagadnienie dotyczy wyjaśnienia, czy upoważnienie
aplikanta radcowskiego do „zastępowania» radcy prawnego w postępowaniu cywilnym obejmuje umocowanie
do sporządzania i podpisywania pism
procesowych, czy też do dokonywania tych czynności konieczne jest dodatkowe wyraźne wskazanie w treści
upoważnienia. Trzecie zagadnienie
prawne polega na wyjaśnieniu, czy
pismo procesowe podpisane przez
aplikanta radcowskiego, zawierające
sprecyzowanie i uzupełnienie zarzutów i wniosków apelacyjnych stanowi
„apelację» w rozumieniu art. 361 ust.
4 ustawy o radcach prawnych.
Ponadto wskazano na potrzebę
wykładni art. 9 § 1 zd. 2 KPC. Wyjaśnienia wymaga, czy uprawnienie strony do uzyskiwania kopii dokumentów
z akt sądowych rozciąga się w sprawach z zakresu prawa pracy również
na dokumenty znajdujące się w aktach
osobowych pracownika, złożonych do
tych akt sądowych, czy też akta osobowe nie mieszczą się w zakresie zastosowania art. 9 § 1 zd. 2 KPC. Potrzeba
wykładni dotyczyć ma także art. 217
62
§ 2 KPC. Wyjaśnienia wymaga, czy
sformułowanie pominięcie środków
dowodowych sprowadza się do braku
jakiegokolwiek odniesienia do nich
w uzasadnieniu wyroku, czy też sąd
ma obowiązek wskazania przyczyny
ich pominięcia.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego
w N. w części oddalającej apelację
i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi, uchylenie wyroku Sądu
Rejonowego w G. z 4 listopada 2011
r. w części oddalającej powództwo
o przywrócenie do pracy i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna, spełniająca
wymagania z art. 3984 KPC podlega
dalszej kontroli w postaci tzw. przedsądu (postanowienie SN z 13 listopada 2008 r., II UK 228/08). Na tym
etapie ustala się przede wszystkim,
czy zachodzą okoliczności uzasadniające przyjęcie skargi do rozpoznania, co ma umożliwić wybór jedynie
takich spraw, które powinny zostać
rozpoznane przez organ najwyższego szczebla sądownictwa ze względu
na interes publiczny (postanowienie
SN z 29 stycznia 2011 r. I UK 295/10).
Podstawowym celem postępowania
kasacyjnego jest bowiem ochrona interesu publicznego przez zapewnienie jednolitości wykładni oraz wkład
Sądu Najwyższego w rozwój prawa
i jurysprudencji (postanowienie SN z
4 lutego 2000 r., II CZ 178/99, OSNC
2000, nr 7-8, poz. 147).
Zgodnie z art. 3989 § 1 KPC, Sąd
Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub
skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. W związku z tym wniosek
o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że zachodzi przynajmniej jedna z okoliczności wymienionych w powołanym
przepisie, a jego uzasadnienie zawiera
argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście, biorąc pod uwagę sformułowane w ustawie kryteria, istnieje
potrzeba rozpoznania skargi przez
Sąd Najwyższy. Skarga nie zawierała żadnej z przesłanek określonych
w art. 3989 § 1 KPC.
Rozstrzygnięcie istotnego zagadnienia prawnego nie może się
sprowadzać do odpowiedzi na wątpliwości skarżącego, które można wyjaśnić za pomocą obowiązujących reguł
wykładni bądź w drodze prostego zastosowania przepisów (postanowienie
SN z 28 grudnia 2004 r., I UK 187/04).
Nie stanowi więc istotnego zagadnienia prawnego kwestia sprowadzająca się do zwykłej wykładni prawa
i jego zastosowania w konkretnym
stanie faktycznym (postanowienia
SN z 8 września 2008 r. III UK 52/08,
III UK 55/08 i z 16 marca 2009 r., III
UK 90/08), co ma miejsce w niniejszej
sprawie.
W ocenie Sądu Najwyższego
do zwykłej wykładni prawa sprowadzić można przedstawioną w skardze
kwestię statusu prawnego aplikanta
radcowskiego. Uwzględniając jedynie
cześć przepisów z ustawy o radcach
prawnych można dojść do wniosku,
że ustawodawca odszedł od stworzenia konstrukcji ram czasowych statusu aplikanta, który byłby związany
z okresem szkolenia. Celem takiego
działania było wzmocnienie grupy
osób świadczących pomoc prawną
pod kontrolą samorządu radcowskiego, czyli osób, które skończyły aplikację radcowską, a nie zostały jeszcze radcami prawnymi. Bez znaczenia pozostaje okres, jaki upłynął od
chwili zakończenia szkolenia, które
zostaje potwierdzone otrzymanym
zaświadczeniem o ukończeniu aplikacji (art. 32 ust. 4 ustawy o radcach).
Zaświadczenie takie w żaden sposób
nie wpływa na status aplikanta, a jego
przedłożenie jest jedynie formalnym
wymogiem dającym możliwości przystąpienia do egzaminu radcowskiego. Podobnie na status aplikanta nie
wpływają niepomyślne próby zdania
egzaminu zawodowego, wobec ustawowej możliwości wielokrotnego podejścia do egzaminu radcowskiego
(art. 369 ustawy o radcach). Zakończenie aplikacji, a nawet utrzymanie
negatywnego egzaminu radcowskiego
63
nie stanowi podstawy do skreślenia
z listy aplikantów radcowskich, chyba
że nastąpi to w trybie prawem przewidzianym. Podobny pogląd był zresztą
przedstawiany przez Ośrodek Badań,
Studiów i Legislacji Krajowej Rady
Radców Prawnych.
Jeśli chodzi o dwa pozostałe
istotne zagadnienia prawne, należy
podkreślić, że mają one znaczenie jedynie teoretyczne. Wynika to z tego,
że w sprawie rozpoznana przez Sąd
apelacja został złożona skutecznie
przez samego powoda. Sąd Okręgowy w N. po wezwaniu do wniesienia
opłaty, prawidłowo nadał jej dalszy
bieg. Wszystkie przesłanki przedsądu
z art. 3989 § 1 KPC stanowią rozwinięcie podstaw kasacyjnych zmierzające
do wykazania, z jakich powodów naruszenia przepisów wskazane w tych
podstawach uzasadniają przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania (postanowienie SN z 5 maja 2010 r., II UK
63/10). Z tego względu zagadnienie
prawne, chociażby bardzo interesujące, nie staje się przyczyną przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania,
jeżeli nie jest istotne (niezbędne) dla
rozpoznania podstaw skargi – art.
64
3989 § 1 pkt 1 KPC (postanowienie
SN z 9 lutego 2011 r., III SK 43/10).
Sąd Najwyższy nie przyjmuje bowiem skargi kasacyjnej do rozpoznania w której jako przyczynę przyjęcia
przedstawia się zagadnienie prawne,
którego wyjaśnienie nie miałoby znaczenia dla rozpoznania jej podstaw
(postanowienie SN z 3 listopada 2010
r., III UK 56/10).
Odnosząc się z kolei do dalszych
zarzutów naruszenia prawa procesowego i wskazanej potrzeby wykładni
tych przepisów przez SN, należy przypomnieć, że naruszenie przepisów postępowania stanowi podstawę kasacji
tylko, gdy mogło mieć istotny wpływ
na wynik postępowania. Skarżący nawet nie starał się wykazać, że następstwa stwierdzonych wadliwości były
tego rodzaju lub skali, że współkształtowały (lub mogły kształtować) treść
zaskarżonego orzeczenia (postanowienie SN z 10 lutego 1997 r., I CKN 57/96,
OSNC 1997, nr 6-7, poz. 82).
Z akt sprawy wynika, że odpowiedź na skargę złożono po terminie.
Z tych względów, na podstawie
art. 3989 § 2 KPC, orzeczono jak w sentencji postanowienia.
Przegląd orzecznictwa
Sądu Najwyższego i sądów powszechnych
1.Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 r., III CZP
57/12
Teza: Podw yższenie kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
może nastąpić przez podwyższenie
wartości nominalnej udziałów istniejących lub ustanowienie nowych, z tym że
nowe udziały w podwyższonym kapitale mogą być objęte jedynie przez wspólników w stosunku do ich dotychczasowych udziałów.
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 r., III CZP
100/12
Teza: Małżonkowie są współuczestnikami koniecznymi po stronie
pozwanej, jeżeli byli stroną umowy darowizny dokonanej na ich rzecz przez
dłużnika i zaskarżonej przez wierzyciela (art. 527 k.c.), a przedmiot darowizny
wszedł do ich majątku wspólnego.
3. Uchwała Sądu Najwyższego
z dnia 17 stycznia 2013 r., II PZP 4/12
Teza: Odszkodowanie należne
pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę na podstawie art.
55 § 11 k.p. nie podlega ochronie przewidzianej w art. 87 § 1 k.p.
z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 84/12
Teza: Uchwała zgromadzenia
wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością sprzeczna z zasadami
współżycia społecznego narusza dobre
obyczaje w rozumieniu art. 249 § 1 k.s.h.
z dnia 12 grudnia 2012 r., III CZP 82/12
Teza: Prawo głosu wynikające
z udziału w nieruchomości wspólnej
związanego z odrębną własnością lokalu przysługuje niepodzielnie współwłaścicielom tego lokalu.
6. Wyrok Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z dnia 8 listopada 2012
r., I ACa 462/12
Teza: Uchwały dotyczące nieruchomości wspólnej muszą godzić
interesy ogółu z interesami poszczególnych właścicieli a ochrona w formie
prawa zaskarżenia uchwały do sądu
została ustanowiona w interesie nie
tylko konkretnego właściciela, lecz zawsze musi być odnoszona także do interesów wspólnoty mieszkaniowej, tj.
praw wszystkich właścicieli lokali. Na
gruncie czysto cywilistycznym, chodzi
zawsze o prawidłowe wyważenie praw
w świetle art.140 k.c. w zw. z art. 206
k.c. i art. 5 k.c.
65
w Warszawie z dnia 22 października
2012 r., VI ACa 531/12
Teza: Po dotarciu oświadczenia
o odstąpieniu od umowy do jego adresata skutki oświadczenia nie mogą być
uchylone, nawet za jego zgodą. Późniejszą, po nastąpieniu skutku odstąpienia,
zgodę strony, do której skierowane zostało oświadczenie o odstąpieniu należy
traktować jako przyjęcie oferty zawarcia umowy kreującej taki sam, lecz już
nie ten sam stosunek prawny.
2012 r., I ACa 367/12
Teza: Z art. 65 § 2 k.c. wynika nakaz kierowania się przy wykładni umowy jej celem. Nie jest konieczne, aby był
to cel uzgodniony przez strony, wystarczy – przez analogię do art. 491 § 2, art.
492 i 493 k.c. – cel zamierzony przez
jedną stronę, który jest wiadomy drugiej. Na gruncie prawa polskiego, i to nie
tylko w zakresie stosunków z udziałem
konsumentów (art. 385 § 2 k.c.) wątpliwości należy tłumaczyć na niekorzyść
strony, która zredagowała umowę.
2012 r., VI ACa 179/12
Teza: Adwokat i radca prawny
odpowiadają za szkody wyrządzone
mocodawcy wskutek własnych zaniedbań i błędów, wyłącznie wtedy, gdy
prowadzą one do przegrania sprawy,
której wynik byłby korzystny dla tej
strony (np. zasądzono by na jej rzecz
stosowną kwotę), gdyby pełnomocnik
zachował należytą staranność.
Paweł Witkowski
radca prawny
Przegląd orzecznictwa
Naczelnego Sądu Administracyjnego
SPRAWY PODATKOWE
1. Uchwała Naczelnego Sądu
Administracyjnego z 19.11.2012 r.,
sygn. akt II FPS 4/12
Teza: Art. 204 i art. 205 § 2 – 4 w
związku z art. 207 § 1 ustawy z dnia
30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyj66
nymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270) wraz
z właściwymi przepisami odrębnymi,
do których odsyła art. 205 § 2 i 3 tej
ustawy, stanowią podstawę do zasądzenia zwrotu kosztów za wniesienie
sporządzonej przez profesjonalnego
pełnomocnika odpowiedzi na skargę
kasacyjną.
sygn. akt II FPS 1/12
Teza: W stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2007 r.,
w przypadku wniesienia do spółki
wkładu niepieniężnego (aportu), dochodziło do wyłączenia opodatkowania w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych, zgodnie
z art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności
cywilnoprawnych (Dz. U. z 2005 r.,
Nr 41, poz. 399 ze zm.).
sygn. akt I FPS 1/12
Teza: W świetle art. 70 §
1 i art. 208 § 1 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, ze
zm.) w brzmieniu obowiązującym
od 1 września 2005 r. po upływie
terminu przedawnienia nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania podatkowego i orzekanie o wysokości zobowiązania podatkowego,
które wygasło przez zapłatę (art. 59 §
1 pkt 1 Ordynacji podatkowej).
4. Wyrok Naczelnego Sądu
sygn. akt II FSK 840/11
Tezy: Przy zawarciu umowy
spółki komandytowo – akcyjnej (art.
125 k.s.h.) podstawę opodatkowania
podatkiem od czynności cywilnoprawnych zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt
8 lit. a ustawy z dnia 9 września
2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2007 r. Nr
68, poz. 450 ze zm.) stanowi łącznie
wartość wniesionych do niej wkładów przez komplementariuszy oraz
wartość kapitału zakładowego wniesionego przez akcjonariuszy.
5. Wyrok Naczelnego Sądu
sygn. akt II FSK 2125/11
Teza: 1. Dopiero skuteczne
złożenie do akt dokumentu pełnomocnictwa, stosownie do art. 137 §
3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005
r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), zobowiązuje organ do dokonywania doręczeń
pełnomocnikowi stosownie do przepisu art. 145 § 2 o.p., zaś przez akta,
o których mowa w art. 137 § 3 o.p.,
należy rozumieć akta konkretnego
postępowania.
2. Posłużenie się przez organ
pełnomocnictwem złożonym na potrzeby innego postępowania, choćby swym zakresem obejmowało ono
przedmiot postępowania, do którego
akt wbrew wymogowi przewidzianemu w art. 137 § 3 o.p. nie zostało
dołączone, a następnie procedowanie z udziałem „rzekomego pełnomocnika” naraża organ na zarzut
pozbawienia strony czynnego udziału w postępowaniu, przewidzianej
w art. 123 § 1 o.p.
67
SPRAWY OGÓLNOADMINISTRACYJNE
sygn. akt I OPS 4/12
Teza: W postępowaniu o umieszczenie pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze, o której mowa w art. 41
ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia
2008 r. o emeryturach pomostowych
(Dz. U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.),
za pracownika wykonującego prace
o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 5 ustawy o emeryturach pomostowych może być uznany
pracownik, który wykonując prace
o szczególnym charakterze wykonuje także inne dodatkowe czynności
wskazane przez pracodawcę w ramach
świadczenia pracy.
sygn. akt II OPS 2/12
Teza: Wykonywany przez spółdzielnię mieszkaniową, na podstawie
art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2003
r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.), zarząd
nieruchomością wspólną stanowiącą
współwłasność spółdzielni uprawnia
ją do samodzielnego dysponowania
nieruchomością wspólną na cele budowlane w rozumieniu art. 3 pkt 11
ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U.
68
z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.),
bez potrzeby uzyskania zgody właścicieli lokali mieszkalnych stanowiących odrębny przedmiot własności, wyłącznie w zakresie eksploatacji
i utrzymania zarządzanej nieruchomości wspólnej.
Teza: W postępowaniu przed
sądem administracyjnym w sprawach skarg, których przedmiotem jest
uchwała rady gminy, zdolność procesową (art. 26 § 1 w zw. z art. 28 § 1 i art.
32 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012
r. nr 270 ze zm.) ma wójt (burmistrz,
prezydent miasta) chyba, że w sprawie zachodzą okoliczności szczególne,
których nieuwzględnienie mogłyby
prowadzić do pozbawienia rady gminy prawa do ochrony sądowej.
Teza: Stwierdzenie nieważności decyzji, w oparciu o którą wydano
inną przedmiotowo zależną decyzję,
może stanowić podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji zależnej
na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a.
jako wydanej z rażącym naruszeniem
prawa, a nie do wznowienia postępowania na podstawie art. 145 § 1 pkt
8 K.p.a.
Teza: Prowadzenie gospodarstwa rolnego przez rolnika stanowi
negatywną przesłankę przyznania tej
osobie świadczenia pielęgnacyjnego
na podstawie art. 17 ust. 1 w związku z
art. 3 pkt 22 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych
(Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze
zm.).
Teza: Uchwała rady gminy
w przedmiocie opłat za korzystanie
z przedszkoli publicznych przewidująca ulgi w opłatach za pobyt w przedszkolu publicznym dla drugiego oraz
kolejnych dzieci z jednej rodziny nie
stanowi naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 2
w związku z art. 14 ust. 5 pkt 1 ustawy
z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz.
2572 ze zm.).
SPRAWY GOSPODARCZE
sygn. akt I GPS 1/12
Teza: Objęcie podatkiem akcyzowym wyrobów, o których jest
mowa w art. 2 pkt 2 w związku z pozycją 4 załącznika numer 2 i art. 62
ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2004
roku o podatku akcyzowym (Dz. U.
nr 29, poz. 257 ze zm.), w tym produktów energetycznych wykorzystywanych do celów innych niż paliwo
silnikowe lub paliwa do ogrzewania,
mieści się w upoważnieniu do wprowadzenia lub utrzymania podatków,
określonym w art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 92/12/EWG w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem akcyzowym, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania (Dz. U. UE.
L 92.76.1).
sygn. akt II GPS 3/12
Teza: Termin określony w art.
22 ust. 5 ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach
systemów wsparcia bezpośredniego
(tekst jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr
170, poz. 1051 ze zm.) jest ustawowym
terminem procesowym, do którego
mają zastosowanie przepisy ustawy
z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst
jednolity Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz.
1071 ze zm.).
Renata Flis
Aplikantka radcowska
Starszy Specjalista Biura
Orzecznictwa Naczelnego Sądu
Administracyjnego
69
Okręgowa
r. Izba Radców Prawnych w Lublinie
Lublin, marzec 2013
Pan(i)
Wojewoda, Prezydent,
Burmistrz, Wójt
Prezes, Dyrektor, Właściciel
Okręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie uprzejmie zaprasza do uczestnictwa w konferencji wyjazdowej organizowanej dla radców prawnych w Centrum Odnowy i Folkloru Podlaskiego „Eternite” Wólka Nadbużna 66, Siemiatycze, w terminie od
20 do 22 czerwca 2013 r.
Program szkolenia
1. Przedawnienie roszczeń w świetle najnowszego orzecznictwa
2. Dochodzenie roszczeń z zakresu szkód majątkowych i niemajątkowych na osobie
3. Skarga kasacyjna w postępowaniu administracyjnym. Wybrane zagadnienia
z orzecznictwa.
sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego – Józef Waksmundzki
Odpłatność od osoby 400,00 zł
Zgłoszenia wraz z wpłatami przyjmowane będą do dnia 20 maja 2013 r. przelewem
na konto: Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie w Banku Pekao SA 66 1240 2500
1111 0010 0399 5559.
Ilość miejsc ograniczona. Decyduje kolejność zgłoszeń. Szczegółowy program konferencji prześlemy osobom zakwalifikowanym do udziału w konferencji.
Dziekan Rady
Arkadiusz Bereza
..............................................
pieczęć nagłówkowa
...........................................
miejscowość, data
Okręgowa Izba Radców Prawnych
ul. Wallenroda 2 E
20-607 Lublin
Zgłaszamy udział radcy prawnego …………………………………………….………….....
zamieszkałego …………………………………………………………………………..……..
w szkoleniu organizowanym przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w Centrum Odnowy i Folkloru Podlaskiego „Eternite”, Wólka Nadbużna 66, Siemiatycze w dniach 20 – 22
czerwca 2013 r.
Jednocześnie przelewamy kwotę 400,00 zł na konto Okręgowej Izby Radców Prawnych
w Lublinie w Banku Pekao SA 66 1240 2500 1111 0010 0399 5559.
W celu wystawienia faktury VAT niezbędne jest podanie przy zgłoszeniu udziału
w szkoleniu następujących danych:
dokładną nazwę firmy …………………………………………………………
dokładnego adresu firmy ……………………………………………………....
NIP ……………………………………………………………………………......
.......................................................
Pracodawca

Nr 1/29 2013 - OIRP Lublin

Transkrypt

Podobne dokumenty

Tematy szkolenia:

Osoby zainteresowane wpisem na listę

Pełne Ogłoszenie.

Nowe inicjatywy - Czytelnia Online

waldemar paturej

1. Otwórz przeglądarkę Mozilla Firefox i wpisz adres strony lub

"Tajemnica zawodowa. Przetwarzanie danych w kancelariach

Tematy szkolenia

darmowe porady prawne