Koncepcja zasobowej teorii przedsiębiorstwa

From the SelectedWorks of Anna Ujwary-Gil
2009
Koncepcja zasobowej teorii przedsiębiorstwa całościowe ujęcie i kierunek dalszych badań
Anna Ujwary-Gil
Available at: http://works.bepress.com/anna_ujwary-gil/15/
KONCEPCJA ZASOBOWEJ TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA – CAŁOŚCIOWE
UJĘCIE I KIERUNEK DALSZYCH BADAŃ
Anna Ujwary-Gil
Artykuł ukazał się w „Przegląd Organizacji” 2009, nr 6, s. 24-27
Pełna cytacja: Ujwary-Gil A., Koncepcja zasobowej teorii przedsiębiorstwa – całościowe
ujęcie i kierunek dalszych badań, „Przegląd Organizacji” 2009, nr 6, s. 24-27.
Wprowadzenie
Zasobowa teoria przedsiębiorstwa, zwana również podejściem zasobowym, rozwinęła
się w połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia, głównie dzięki pracy B. Wernerfelta1.
Jednakże specyficzne dla przedsiębiorstwa i sposobu gospodarowania zasoby zostały opisane
w teorii ekonomii na długo przed 1980 rokiem przez E.H. Chamberlina, który badał wpływ
zróżnicowania posiadanych zasobów na konkurencję oraz uzyskanie zysków2. Znaczący
wkład do powstania tej teorii przypada również E. Penrose, która w swoich pracach
koncentrowała się na tym, w jaki sposób rozwój przedsiębiorstwa jest kreowany przez
wykorzystanie posiadanych zasobów3. Duży wkład należy również przypisać takim autorom,
jak: J.B. Barney4, R. Amit i P. Schoemaker5 czy M.A. Peteraf6. Podejście to doczekało się
również znaczącego miejsca w ramach badań nad strategią przedsiębiorstwa, koncentrując się
na akumulowaniu zasobów i umiejętności, które umożliwiają przedsiębiorstwu tworzenie
renty ekonomicznej na rynku7.
Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji zasobowej teorii przedsiębiorstwa, w
której nawiązano do poglądów reprezentantów tej teorii, którzy wnieśli największy wkład w
jej rozwój oraz charakterystykę. Zwrócenie uwagi na efektywność przedsiębiorstwa z
perspektywy podejścia zasobowego. Ponadto autorka zawarła rozważania na temat
rozumienia wartości i przewagi konkurencyjnej w tym właśnie ujęciu. Artykuł kończy
refleksja nad koniecznością rozwinięcia tego podejścia w kierunku zbadania wpływu i
zależności
wykorzystania
zasobów
niematerialnych
na
wzrost
wartości
rynkowej
przedsiębiorstw oraz wskazanie kwestii, które mogą stanowić swoiste uzupełnienie tej teorii.
Definicja zasobów
Zasoby przedsiębiorstwa rozumiane są bardzo szeroko i obejmują zarówno środki
materialne, jak i niematerialne. Do zasobów niematerialnych zalicza się m.in. kadrę (wiedzę
pracowników), jej kwalifikacje i motywację sukcesu, kulturę organizacyjną sprzyjającą
rozwojowi, reputację przedsiębiorstwa, osiągnięcia w postaci pomysłów, wynalazków,
innowacji oraz sprawność struktur i procedur8.
M. Romanowska9 dzieli zasoby na niewidzialne, stanowiące część majątku
przedsiębiorstwa oraz zasoby niewidzialne związane z ludźmi i kulturą. Te zasoby związane z
majątkiem przedsiębiorstwa autorka nazywa zasobami informacyjnymi, a związane z ludźmi
– umiejętnościami, które razem tworzą kapitał intelektualny przedsiębiorstwa. Zasoby mogą
być uzupełnieniem kapitału intelektualnego. J.B. Barney10 definiuje zasoby jako aktywa,
zdolności, procesy organizacyjne, informacje, wiedzę, kontrolowane przez firmę, które
umożliwiają realizację strategii ukierunkowanej na rozwój sprawności i skuteczności
organizacji. H. Itami11 z kolei dzieli zasoby na fizyczne, ludzkie, pieniężne oraz tak zwane
zasoby niewidzialne, takie jak: umiejętności menedżerskie, technologie, zaufanie klienta,
kulturę organizacji. Z drugiej strony D.J. Teece12 sugeruje, iż aktywa mogą mieć dwie formy:
zasobów i zdolności. Zasoby to zasilenia, na przykład informacyjne, rzeczowe, finansowe czy
ludzkie, przekształcone w produkt (oczekiwany rezultat, wynik końcowy), podczas gdy
zdolności odnoszą się do specyficznych aktywów materialnych i niematerialnych, tworzonych
w określonym czasie w wyniku interakcji pomiędzy zasobami przedsiębiorstwa.
Warto zaznaczyć, że w tym kontekście ludzie nie są zasobem, lecz ich nośnikiem,
ponieważ dysponują wiedzą, zdolnościami, umiejętnościami, zdrowiem, prezentują określone
postawy, wartości oraz dysponują motywacją13. Tak też można tłumaczyć ewolucję terminu
„zasoby” w kierunku „kapitał” ludzki, który ma określoną wartość oraz stanowi źródło
przyszłych dochodów dla pracownika i organizacji.
Zasobowe ujęcie przedsiębiorstwa bierze pod uwagę zarówno zasoby fizyczne, jak i
niematerialne (szeroko rozumiane umiejętności). Nierozważanym przez to ujęcie problemem
jest jednak to, że zasoby te są ekwifinalne i mogą być używane zamiennie. Bezpośrednia
zależność przyczynowo-skutkowa między zasobami fizycznymi i ich wykorzystaniem
(wiedza) jest więc w tym ujęciu wciąż otwartą kwestią. Dzięki tej zamienności
przedsiębiorstwo może rozwijać i wdrażać strategie, które poprawią jego efektywność i
wydajność odpowiednio do zaistniałej sytuacji na rynku i w otoczeniu.
Przewaga konkurencyjna w podejściu zasobowym
Zasobowa teoria przedsiębiorstwa próbuje wyjaśnić, w jaki sposób przedsiębiorstwa
osiągają przewagę konkurencyjną i w konsekwencji lepsze od konkurencji wyniki
gospodarcze.
Według
J.B.
Barneya14
przedsiębiorstwo
może
osiągnąć
przewagę
konkurencyjną tylko wtedy, jeśli wdroży strategię tworzącą wartość, pod warunkiem jednak,
że nie będzie ona posiadana i wdrożona przez konkurentów. Uzyskanie trwałej przewagi
konkurencyjnej jest w takich warunkach możliwe, dzięki posiadaniu kluczowych zasobów
oraz ich efektywnemu rozwojowi poprzez – na przykład – unikalną syntezę elementów
(kombinację zasobów i umiejętności). W ramach tej teorii badacze analizują wewnętrzne
różnice w wynikach gospodarczych, uzyskanych przez przedsiębiorstwa, poszukując
odpowiedzi, dlaczego dane przedsiębiorstwa funkcjonują lepiej niż inne. Odpowiedzi na to
pytanie warto poszukiwać właśnie w kontekście zasobowej teorii przedsiębiorstwa, zwracając
uwagę na specyficzne dla danego przedsiębiorstwa zasoby oraz efektywność ich
wykorzystania15. Wzmożona konkurencja dotyczy nie tylko przedsiębiorstw z branży
wysokich technologii, biotechnologii czy usług finansowych, ale w równym stopniu
przedsiębiorstw tradycyjnej gospodarki, jak na przykład przemysł budowlany czy spożywczy.
Podtrzymanie przewagi konkurencyjnej jest możliwe tylko wtedy, jeśli przedsiębiorstwo
efektywnie wykorzysta zasoby w tworzeniu dóbr (produktów) i usług.
Teoria zasobowa zakłada, że nie wszystkie zasoby są równie ważne dla osiągnięcia
przewagi konkurencyjnej i konkurencyjnych wyników. Szczególnie chodzi tu o wysokość
barier blokujących imitowanie zasobów oraz ich mobilność16. Zasoby i umiejętności
szczególnie wartościowe dla przedsiębiorstwa są często trudne do naśladowania i nie można
ich w szybkim czasie zastąpić czymś innym. Skąd też wynika długotrwała przewaga, którą
przedsiębiorstwo może osiągnąć na rynku. W przeciwieństwie do zasobów niematerialnych
zasoby materialne nie są źródłem przewagi konkurencyjnej, ponieważ łatwo poddają się
imitacji i są niemobilne17. Trwała przewaga konkurencyjna w podejściu zasobowym jest
prezentowana w pracach R. Rumelta18, przywoływanych wyżej pracach J.B. Barneya oraz
M.A. Peteraf. Autorzy ci postrzegają przedsiębiorstwo jako wiązkę produktywnych zasobów
definiowanych jako silne i słabe strony przedsiębiorstwa. Analizując organizacyjne zasoby,
próbują oni wyjaśnić, do jakiego stopnia przedsiębiorstwo jest w stanie podtrzymać przewagę
konkurencyjną. Według J.B. Barneya19, trwała przewaga konkurencyjna oparta jest na
wartościowych (V), rzadkich (R), trudnych do podrobienia oraz substytucji (I) zasobów.
Dodatkowym elementem jest tak zwany kontekst organizacyjny (O), którego analiza
sprowadza się do oceny zdolności przedsiębiorstwa do wykorzystania tych zasobów.
Efektywność w podejściu zasobowym
W podejściu zasobowym przewaga konkurencyjna pochodzi z zasobów, które są bądź
rzadkie, bądź efektywniej wykorzystane od konkurencji. Różnica w osiągniętych wynikach
przedsiębiorstwa przejawia się głównie w uzyskanej rencie, w zależności od zasobów, które
generują zróżnicowany poziom efektywności. Konkurencyjne zasoby są bardziej efektywne w
takim sensie, że umożliwiają przedsiębiorstwu ekonomiczną (oszczędną) produkcję lub lepiej
zaspakajają potrzeby klientów. Przedsiębiorstwa te mogą dostarczać większych korzyści
swoim klientom po danych kosztach lub mogą dostarczać korzyści na tym samym poziomie,
ale po niższym poniesionym koszcie. Jest to szersze ujęcie efektywności, skoncentrowane nie
tylko na obniżaniu poniesionych kosztów, ale również tworzeniu wartości lub korzyści netto.
Efektywność działania przedsiębiorstwa dotyczy maksymalizacji korzyści, wytworzonych
przy poniesionych nakładach (ile wartości przypada na każdą poniesioną jednostkę pieniężną
nakładów). Odnosi się zarówno do efektywnej organizacji, wykonywanych operacji, jak
również procesu wytwórczego. Według J.B. Barneya i M.A. Peteraf20, wartość ekonomiczna
dóbr i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwo jest różnicą między korzyściami
postrzeganymi przez kupującego a kosztami ekonomicznymi.
Efektywność
funkcjonowania
przedsiębiorstwa
jest
konsekwencją
posiadania
i efektywnego wykorzystania jego unikalnych zasobów i umiejętności, które są
internalizowane przez przedsiębiorstwo. Efektywność zawiera się w heterogeniczności
zasobów, wynikającej z różnorodności czynników produkcji wykorzystywanych przez
przedsiębiorstwo (zasobów materialnych i niematerialnych). Źródłem tego zróżnicowania jest
oceniana przez klienta wyższość jednych zasobów nad inne (np. internetowe kanały
dystrybucji versus tradycyjne formy sprzedaży). Wspomniana heterogeniczność zasobów
decyduje o tym, które przedsiębiorstwa o zróżnicowanych umiejętnościach są zdolne
konkurować na rynku i równoważyć koszty wpływami z eksploatacji. Przedsiębiorstwa, które
posiadają takie zasoby, są zdolne produkować ekonomiczniej lub lepiej zaspakajać potrzeby
klientów, ponieważ wraz z oferowanym produktem bądź usługą dostarczają klientom wartość
dodaną w postaci – na przykład – oszczędności czasu czy wygody zakupu.
Wartość w podejściu zasobowym
Tak rozumiana wartość w podejściu zasobowym jest równoznaczna z całkowitą
nadwyżką w neoklasycznej ekonomii, która równa się sumie ekonomicznej renty (nadwyżka
producenta) i nadwyżki konsumenta. Wartość, którą przedsiębiorstwo wytworzyło, może stać
się bogactwem dla interesariuszy przedsiębiorstwa. Interesariusze korzystają z podziału
wartości, jeśli przedsiębiorstwo jest zdolne zredukować koszty bardziej niż konkurencja lub
poprawić jakość, która umożliwia przedsiębiorstwu sprzedaż produktu po wyższej cenie w
stosunku do poniesionych kosztów. Ważne jest również postrzeganie korzyści, jakie z
użytkowania produktu może osiągnąć klient. Im wyższa będzie postrzegana korzyść klienta z
użytkowania produktu, tym wyższą cenę będzie mógł zaproponować producent. Wartość
tworzona przez przedsiębiorstwo zmienia się w czasie z powodu pojawiających się innowacji,
różnego typu usprawnień i modyfikacji produktów (usług). Wartość ta będzie rosła, jeśli w
wyniku innowacji produktowej lub procesowej klient podejmie decyzję o kupnie. Sama cena
nie wpływa na tworzenie wartości, decyduje natomiast o tym, jak wartość jest dzielona
między producenta a konsumenta. W konsekwencji nadwyżka konsumenta zwiększy się, jeśli
cena produktu obniży się, a jego jakość wzrośnie bez konieczności podniesienia ceny za
produkt.
Zasoby i funkcje (aktywność)21 przedsiębiorstwa są postrzegane jako fundamentalna
część tworzenia wartości. Nie istnieją niezależnie od siebie i są częścią przedsiębiorstwa.
Mogą być wyspecjalizowane i łączone razem w różne konfiguracje. Przedsiębiorstwo
natomiast jest tak zwanym kreatorem umiejętności tworzenia wartości dodanej oraz
kluczowych kompetencji organizacyjnych22. Urzeczywistnieniem wartości dodanej dla
przedsiębiorstwa jest cena, którą płaci klient za uzyskane ze sprzedaży korzyści. Aby uzyskać
wartość dodaną, należy powiązać tę wartość z zasobami niezbędnym do jej wytworzenia.
Wzrost wartości dodanej następuje w wyniku produktywnego wykorzystania zasobów
materialnych i niematerialnych przedsiębiorstwa. Kluczowe kompetencje należy rozumieć
jako zdolność organizacji do kolektywnego uczenia się oraz koordynowania różnorodnych
rodzajów działalności i umiejętności produkcyjnych, włączając też w to zdolność
integrowania wielu strumieni technologii. Określenie kluczowych kompetencji odnosi się
wyraźnie do zasobów wiedzy i technologii, od których zależy powodzenie produkcji i dalszy
rozwój przedsiębiorstwa. A zdolność do tworzenia wartości z wykorzystanych zasobów jest
funkcją efektywnej organizacji procesów w danym przedsiębiorstwie W ramach tej teorii cele
przedsiębiorstwa, formułowane przy udziale kadry zarządzającej, zawierają w sobie interesy
zainteresowanych (interesariuszy), co jest również zgodne z ideą redystrybucji wartości
dodanej wytworzonej w przedsiębiorstwie. Należy zauważyć, że tempo wzrostu
przedsiębiorstwa jest zdeterminowane przez jego zasoby (ich naturę i rodzaje) oraz wiedzę i
doświadczenie menedżerów.
Kierunek dalszych badań
Warto również wspomnieć, iż wyeksponowana w literaturze przedmiotu koncepcja
kapitału intelektualnego wyrosła na gruncie podejścia zasobowego. Jeśli by przyjąć, iż kapitał
intelektualny jest ściśle powiązany i wpływa na wielkość wartości rynkowej przedsiębiorstwa
to taki model badawczy powinien opierać się na dwóch założeniach. Założenia te
odpowiadają pewnym brakom zidentyfikowanym w zasobowej teorii przedsiębiorstwa, przez
co ich uwzględnienie w badaniu oraz późniejsza analiza może stanowić swoiste uzupełnienie
tej teorii23. Założenia te to:
zasobowa teoria przedsiębiorstwa mówi o efektywnej organizacji procesów
w przedsiębiorstwie, ale nie wykazuje, że polega ona także na wykorzystaniu
istniejącego w nim kapitału intelektualnego,
zasobowa teoria przedsiębiorstwa, w której zdolność do tworzenia wartości
z
wykorzystanych
zasobów
jest
funkcją
efektywnej
organizacji
procesów
w przedsiębiorstwie, nie wyjaśnia relacji (związku) między kapitałem intelektualnym
a wartością rynkową przedsiębiorstwa.
Kapitał intelektualny nie jest elementem zarządzania samym w sobie, lecz funkcją
tworzenia długookresowej wartości dla przedsiębiorstwa. Należy mieć świadomość, że logika
funkcjonowania współczesnych przedsiębiorstw, zorientowanych na osiągnięcie przewagi
konkurencyjnej, wymaga ścisłego współdziałania zasobów materialnych i niematerialnych w
tworzeniu tej wartości. Tworzenie wartości dla przedsiębiorstwa stało się o wiele bardziej
skomplikowane niż miało to miejsce w gospodarce rolniczej czy przemysłowej. Złożoność
wzajemnych relacji między tradycyjnymi zasobami przedsiębiorstwa i zgromadzonym w nim
kapitałem intelektualnym, a w szczególności jego nieokreśloność i ulotność powoduje, że
kwestia
pomiaru
i
włączenia
kapitału
intelektualnego
do
procesu
zarządzania
przedsiębiorstwem pozostaje wciąż otwarta.
Gdyby rynki były w pełni efektywne i nie występowałaby asymetria informacji
między interesariuszami, inwestorami a zarządzającymi przedsiębiorstwem, koszt dostępnego
kapitału byłby z pewnością niższy, jak również niższe byłoby ryzyko towarzyszące
transakcjom. Wysoki koszt kapitału i ryzyko związane są szczególnie z przedsiębiorstwami
wysokich technologii, opartych na wiedzy, w których głównymi zasobami są zasoby
niematerialne i kapitał intelektualny. Wiarygodna wycena zarówno zasobów niematerialnych,
jak również kapitału intelektualnego, pozwoliłaby na zmniejszenie niepewności, wynikającej
z dysproporcji między wspomnianą wartością księgową a rynkową przedsiębiorstwa. Wiedza
o tym, co stanowi istotę zasobów niematerialnych oraz kapitału intelektualnego oraz jak jest
on wykorzystywany w przedsiębiorstwie, dałaby zarządzającym możliwość lepszego
zarządzania, alokowania zasobów w przedsiębiorstwie oraz kontrolowania jego atrakcyjności
na rynku kapitałowym.
dr Anna Ujwary-Gil
Adiunkt w Katedrze Zarządzania Wyższej Szkoły Biznesu – National Louis Univeristy w
Nowym Sączu
Streszczenie
Artykułu przedstawia koncepcję zasobowej teorii przedsiębiorstwa, w której nawiązano do
poglądów reprezentantów tej teorii, którzy wnieśli największy wkład w jej rozwój oraz
charakterystykę. Zwrócenie uwagi na efektywność przedsiębiorstwa z perspektywy podejścia
zasobowego. Ponadto autorka zawarła rozważania na temat rozumienia wartości i przewagi
konkurencyjnej w tym właśnie ujęciu. Artykuł kończy refleksja nad koniecznością
rozwinięcia tego podejścia w kierunku zbadania wpływu wykorzystania zasobów
niematerialnych na wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstw oraz kierunki rozwinięcia tej
teorii.
Summary
The purpose of this article is to present the concept of resource based theory of the company,
which refers to the views of representatives of this theory, who have made the greatest
contribution to its development and characteristics and to draw attention to the efficiency of
the enterprise from the perspective of resource based approach. In addition, the author
presents the reflection on the values and understanding of competitive advantage in this
apprach. The article concludes that there is a need to develop approaches to study the impact
of resources used and their influence on the growth of intangible market value of companies.
1
WERNERFERT B., A Resource-Based View of the Firm, Strategic Management Journal
1984, nr 5, s. 171-180.
2
CHAMBERLIN E.H., The Theory of Monopolistic Competition, Harvard University Press,
Cambridge, MA 1933 [w:] V. CLULOW, J. GERSTMAN, C. BARRY, The Resource-Based
View and Sustainable Competitive Advantage: The Case of a Financial Services Firm, Journal
of European Industrial Training 2003, nr 5(27), s. 220-232.
3
Głównie za sprawą wydanej w 1959 roku The Theory of Growth of the Firm, Blackwell,
Oxford 1959.
4
BARNEY J.B., Firm Resources and Sustained Competitive Advantage, Journal of
Management 1991, nr 17, s. 99–120.
5
AMIT R., SHOEMAKER P., Strategic Assets and Organizational Rent, Strategic
Management Journal 1993, nr 1, s. 33-45.
6
PETERAF M.A., The Cornerstones of Competitive Advantage, Strategic Management
Journal 1993, nr 3(14), s. 179–191.
7
BARNEY J.B., Strategic Factor Markets: Expectations, Luck and Business Strategy,
Management Science 1986, nr 13, s. 1231–1241; M.A. PETERAF, The Cornerstones…,
op.cit.
8
GIERSZEWSKA G., ROMANOWSKA M., Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE,
Warszawa 1999, s. 140.
9
ROMANOWSKA M., Kształtowanie wartości firmy w oparciu o kapitał intelektualny, [w:]
System informacji strategicznej. Wywiad gospodarczy a konkurencyjność przedsiębiorstwa,
R. BOROWIECKI, M. ROMANOWSKA (red.), Difin, Warszawa 2001, s. 28.
10
BARNEY J.B., Firm Resources…, op.cit., s. 101.
11
ITAMI H., Mobilizing Invisible Assets, Harvard University Press, Cambridge, 1987, s. 45.
12
TEECE D.J., PISANO G., SHUEN A., Firm Capabilities, Resources and the Concept of
Strategy, “Economic Analysis and Policy Working Paper”, University of California,
Berkeley, 1994, s. 5.
13
Szerzej na ten temat w: POCZTOWSKI A., Zarządzanie zasobami ludzkimi: strategie –
procesy – metody, PWE, Warszawa 2007, s. 33 i 41.
14
BARNEY J.B., Firm Resources…, op.cit.
15
WERNERFELT B., op.cit., s. 171-180. Przykładowo wskaźnik ROA nie obejmuje
zróżnicowanego charakteru procesu produkcyjnego, a więc nakładów, kosztów i wyników. W
praktyce zyski mogą być sztucznie zawyżane, na przykład w wyniku regulacji cenowej.
16
GRANT R.M., The Resource-Based Theory of Competitive Advantage: Implication for
Strategy Formulation, California Management Review 1991, nr 3(33), s. 114-135.
17
HALL R., The Strategic Analysis of Intangible Resources, Strategic Management Journal
1992, nr 2(13), s. 135-144.
18
RUMELT R., Towards a strategy theory of the firm, [w:] Competitive Strategic
Management, R. Lamb (ed.), Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jork 1984. Podaję za: A.
LOCKETT, Edith Penrose’s Legacy to the Resource-Based View, Managerial and Decision
Economics 2005, nr 25, s. 83–98.
19
BARNEY J.B., Firm Resources…, op.cit. Skrót VRIO odnosi się do pierwszych liter
anglojęzycznych terminów: valuable, rare, inimitable oraz organization.
20
PETERAF M.A., BARNEY J.B., Unraveling the Resource-Based Tangle, Managerial and
Decision Economics 2003, nr 24, s. 309-323.
21
W pracach E. PENROSE pojawia się pojęcie “services”, które można tłumaczyć jako
funkcje, aktywność przedsiębiorstwa na rynku. Zob. B.L. LOASBY, The Significance of
Penrose's Theory for the Development of Economic, Contributions to Political Economy
1999, nr 1(18), s. 31.
22
PRAHALAD C.K., HAMEL G., The Core Competence of the Corporation, Harvard
Business Review, May-June 1990, s. 81.
23
Badania o których tu mowa zostały przeprowadzone przez Autorkę w ramach ukończonej
już rozprawy doktorskiej. Badaną próbą przedsiębiorstw było osiem spółek notowanych na
warszawskiej giełdzie papierów wartościowych, gdzie zastosowano analizę studium
przypadku – jako metodę badawczą pozwalającą szczegółowo przyjrzeć się wybranym do
badań przedsiębiorstw. Niemniej jednak, warto podjąć w tym obszarze dalsze badania z
uwzględnieniem większej liczby przedsiębiorstw, co pozwoliłoby zmierzyć wpływ
poszczególnych zmiennych względem pozostałych (np. wpływ kapitału intelektualnego na
wysokość wartości rynkowej przedsiębiorstw).