PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Transkrypt

Przedsiębiorstwo Projektowo-Wdrożeniowe
„CZYSTE POWIETRZE” Sp. z o.o.
50-541 Wrocław, ul. Armii Krajowej 6b/6
tel. (0-71) 336-04-03, 336-01-54 tel./fax (0-71) 336-04-52
e-mail: [email protected]
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
I PLAN GOSPODARKI ODPADAMI
DLA POWIATU GRODZISKIEGO
Część I : PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
Inwestor:
Starostwo Powiatowe w Grodzisku Wlkp.
ul. Żwirki i Wigury 1, 62-065 Grodzisk Wlkp.
Wykonawca:
PPW „Czyste Powietrze” Sp. z o.o.
ul. Armii Krajowej 6b/6, 50-541 Wrocław
Wrocław, sierpień 2003 r.
Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Grodziskiego
Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Grodziskiego powstał przy współudziale
przedstawicieli następujących urzędów, instytucji i przedsiębiorstw:
•
Wielkopolski Urząd Marszałkowski,
•
Wielkopolski Urząd Wojewódzki,
•
Starostwo Powiatowe w Grodzisku Wlkp.
•
Urząd Miasta i Gminy w Grodzisku Wlkp.,
•
Urząd Gminy w Kamieńcu,
•
Urząd Gminy Granowo,
•
Urząd Miasta i Gminy Wielichowo,
•
Urząd Miasta i Gminy w Rakoniewicach,
•
Zakład Gospodarki Komunalnej w Granowie,
•
Zakład Gospodarki Komunalnej w Kamieńcu,
•
Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Grodzisku Wlkp.,
•
Zakład Produkcyjny HOOP S.A. w Grodzisku Wlkp.,
•
Spółdzielnia Inwalidów „Wielkopolanka” w Grodzisku Wlkp.,
•
„Polskie Szkło – Double B” Spółka z o.o. w Rakoniewicach,
•
Rolniczy Kombinat Spółdzielczy w Łubnicy,
•
Nadleśnictwo Kościan,
•
Nadleśnictwo Grodzisk Wlkp. w Lasówkach,
•
Grodziska Fabryka Wyposażenia Wagonów „GROWAG”,
•
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu Delegatura w Lesznie,
•
Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „ELTRANS” w Grodzisku Wlkp.,
•
„AMPOL INTERNATIONAL” Spółka z o.o. z Poznania,
•
RZGW Poznań.
Autorzy opracowania składają podziękowania za pomoc i współpracę przy tworzeniu Programu Ochrony
Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami.
strona 2
Spis treści:
str.
II.WSTĘP..........................................................................................................................................................................7
1.Podstawa formalno - prawna opracowania ......................................................................................................7
......................................................................................................7
2.Cel i zakres Programu Ochrony Środowiska......................................................................................................
7
Środowiska......................................................................................................7
3.Korzyści wynikające z posiadania Programu Ochrony Środowiska...................................................................
8
Środowiska...................................................................8
4.Metodyka opracowania Programu Ochrony Środowiska...................................................................................
8
Środowiska...................................................................................8
III.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU..............................................................................................................................9
5.Położenie.............................................................................................................................................................
9
5.Położenie.............................................................................................................................................................9
6.Warunki klimatyczne...........................................................................................................................................
9
klimatyczne...........................................................................................................................................9
7.Charakterystyka gmin należących do Powiatu Grodziskiego...........................................................................
10
Grodziskiego...........................................................................10
8.Grodzisk Wielkopolski (Miasto i Gmina)........................................................................................................................10
9.Gmina Granowo..............................................................................................................................................................11
10.Gmina Kamieniec..........................................................................................................................................................11
11.Rakoniewice (Miasto i Gmina)......................................................................................................................................11
12.Wielichowo (Miasto i Gmina).......................................................................................................................................12
IV.OPIS STANU ISTNIEJĄCEGO, ŹRÓDEŁ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA NATURALNEGO NA TERENIE POWIATU WRAZ Z JEGO
OCENĄ.....................................................................................................................................................................12
13.Środowisko przyrodnicze Powiatu..................................................................................................................
12
Powiatu..................................................................................................................12
1.1.Cenne składniki flory...................................................................................................................................................12
1.2.Cenne składniki fauny..................................................................................................................................................13
1.3.Obiekty przyrodniczo cenne, pomniki przyrody...........................................................................................................13
14.Ocena stanu środowiska przyrodniczego......................................................................................................................16
2.Ochrona powierzchni ziemi..............................................................................................................................
16
ziemi..............................................................................................................................16
15.Geomorfologia regionu................................................................................................................................................16
16.Budowa geologiczna.....................................................................................................................................................17
17.Warunki geologiczno-inżynierskie................................................................................................................................18
18.Surowce mineralne Powiatu.........................................................................................................................................18
19.Surowce skalne....................................................................................................................................................................18
20.Surowce energetyczne.........................................................................................................................................................19
21.Ocena bazy surowcowej Powiatu.......................................................................................................................................19
22.Stan czystości gleb i gruntów........................................................................................................................................19
23.Podsumowanie..............................................................................................................................................................20
24.Wody podziemne..............................................................................................................................................
20
podziemne..............................................................................................................................................20
25.Warunki hydrogeologiczne............................................................................................................................................20
26.Ocena jakości wód podziemnych..................................................................................................................................24
27.Wody powierzchniowe.....................................................................................................................................
25
powierzchniowe.....................................................................................................................................25
28.Warunki hydrograficzne................................................................................................................................................25
29.Charakterystyka głównych cieków powierzchniowych.................................................................................................26
30.Rzeka Mogilica....................................................................................................................................................................26
31.Północny Kanał Obry.........................................................................................................................................................26
32.Środkowy Kanał Obry.........................................................................................................................................................26
33.Południowy Kanał Obry.....................................................................................................................................................26
34.Rzeka Dojca........................................................................................................................................................................26
2.1.Ocena jakości wód powierzchniowych........................................................................................................................26
2.1.1.Rzeka Mogilnica..............................................................................................................................................................26
35.Południowy Kanał Prut.......................................................................................................................................................27
2.2.Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych...........................................................................................................28
36.Gospodarka wodno - ściekowa.......................................................................................................................
28
ściekowa.......................................................................................................................28
37.Ujęcie wód pitnych i zaopatrzenie Powiatu w wodę ...................................................................................................28
38.Charakterystyka zwodociągowania Gmin Powiatu Grodzkiego .................................................................................29
39.Sieć kanalizacyjna i oczyszczanie ścieków...................................................................................................................31
40.Przyzakładowe oczyszczalnie ścieków..........................................................................................................................35
41.Podsumowanie..............................................................................................................................................................35
42.Powietrze atmosferyczne.................................................................................................................................
37
atmosferyczne.................................................................................................................................37
43.Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza..................................................................................................................37
44.Monitoring zanieczyszczeń powietrza .........................................................................................................................39
45.Stan zanieczyszczenia powietrza..................................................................................................................................40
46.Podsumowanie..............................................................................................................................................................41
47.Stan środowiska akustycznego........................................................................................................................
42
akustycznego........................................................................................................................42
48.Wprowadzenie...............................................................................................................................................................42
49.Główne źródła hałasu...................................................................................................................................................42
50.Ocena klimatu akustycznego........................................................................................................................................45
51.Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ...........................................................................................................45
...........................................................................................................45
52.Rozwój małej turystyki i agroturystyki, jako jeden z celów strategicznych Powiatu......................................
46
Powiatu......................................46
strona 3
53.Możliwości wykorzystania zasobów rolniczych Powiatu i rozwój rolnictwa jako cel strategiczny polityki
ekologicznej, społecznej i gospodarczej.........................................................................................................
46
gospodarczej.........................................................................................................46
54.Aktywizacja obszarów wiejskich...................................................................................................................................46
55.Rozwój rolnictwa ekologicznego..................................................................................................................................49
V.CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU.........................................................................................................................50
56.Cele strategiczne i priorytety ochrony środowiska Powiatu Grodziskiego wynikające ze strategii rozwoju
Województwa, Regionu...................................................................................................................................
50
Regionu...................................................................................................................................50
57.Ochrona i poprawa jakości zasobów wodnych...............................................................................................
51
wodnych...............................................................................................51
1.1.Możliwość poprawy stanu jakości i ochrony zasobów wodnych w świetle działań Polityki Ekologicznej Państwa...52
1.2.Program działań na rzecz poprawy jakości i ochrony zasobów wodnych ..................................................................53
1.2.1.Działania krótkookresowe, do roku 2006.......................................................................................................................53
1.2.2.Działania długookresowe, do roku 2010........................................................................................................................54
2.Ochrona powietrza atmosferycznego................................................................................................................
54
atmosferycznego................................................................................................................54
2.1.Program działań niezbędnych dla poprawy jakości powietrza atmosferycznego ......................................................57
3.Ochrona środowiska akustycznego...................................................................................................................
58
akustycznego...................................................................................................................58
3.1.Ochrona środowiska przed hałasem w świetle Polityki Ekologicznej Polski..............................................................59
3.2.Zasady ograniczania uciążliwości hałasu...................................................................................................................59
3.3.Program działań niezbędnych dla poprawy stanu środowiska akustycznego ............................................................60
58.Ochrona powierzchni Ziemi ...........................................................................................................................61
...........................................................................................................................61
3.4.Możliwość poprawy czystości gleb i gruntów oraz ochrony zasobów kopalin w świetle działań Polityki Ekologicznej
Państwa..............................................................................................................................................................61
3.5.Program działań na rzecz poprawy jakości gleb i gruntów oraz ochrony zasobów kopalin......................................62
4.Ochrona środowiska przyrodniczego ...............................................................................................................63
...............................................................................................................63
4.1.Ochrona środowiska przyrodniczego w świetle II Polityki Ekologicznej Państwa.....................................................64
4.2.Program działań niezbędnych do poprawy jakości walorów środowiska przyrodniczego ........................................64
59.Rozwój przemysłu turystyczno – rekreacyjnego i rolnictwa...........................................................................
66
rolnictwa...........................................................................66
60.Edukacja ekologiczna.....................................................................................................................................
67
ekologiczna.....................................................................................................................................67
61.Wprowadzenie...............................................................................................................................................................67
62.Ocena aktualnego poziomu edukacji ekologicznej społeczności Powiatu...................................................................67
63.Kierunki działań w kształtowaniu świadomości ekologicznej .....................................................................................68
64.Program działań niezbędnych do rozwoju edukacji ekologicznej................................................................................69
65.Działania krótkookresowe, do roku 2006...........................................................................................................................69
66.Działania długookresowe, do roku 2010............................................................................................................................70
67.Działania organizacyjne na poziomie zarządzania i eksploatacji systemu....................................................
70
systemu....................................................70
4.3.Powołanie podmiotu gospodarczego zarządzającego programem..............................................................................70
4.4.Współpraca w ramach Powiatu...................................................................................................................................71
VI.PODSTAWOWE INSTRUMENTY I NARZĘDZIA ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA.................................71
1.Instrumenty realizacji programu.......................................................................................................................
71
programu.......................................................................................................................71
1.1.Instrumenty prawno - administracyjne........................................................................................................................71
1.2.Instrumenty ekonomiczno - rynkowe...........................................................................................................................72
1.3.Instrumenty finansowe.................................................................................................................................................73
1.4.Instrumenty z zakresu organizacji, zarządzania i marketingu.....................................................................................82
1.5.Instrumenty oddziaływania społecznego.....................................................................................................................83
2.Monitoring realizacji Programu Ochrony Środowiska.....................................................................................
84
Środowiska.....................................................................................84
2.1.System monitorowania Programu Ochrony Środowiska.............................................................................................84
2.2.Monitoring krajowego Programu Ochrony Środowiska.............................................................................................85
2.3.System monitorowania regionalnego Programu Ochrony Środowiska.......................................................................85
2.4.Lokalny system monitorowania Programu Ochrony Środowiska................................................................................86
3.Finansowanie programu...................................................................................................................................
87
programu...................................................................................................................................87
3.1.Określenie harmonogramu wdrażania programu z uwzględnieniem możliwości jego etapowania i finansowania...87
3.2.Określenie źródeł finansowania..................................................................................................................................96
101
VIII.WYKORZYSTANE MATERIAŁY......................................................................................................................................102
68.Akty prawne..................................................................................................................................................
102
prawne..................................................................................................................................................102
69.Publikacje.....................................................................................................................................................
103
69.Publikacje.....................................................................................................................................................103
strona 4
Spis załączników:
Załącznik 1
- Mapa lokalizacyjna Powiatu
Załącznik 2
- Mapa lokalizacyjna emitorów zanieczyszczeń powietrza
Załącznik 3
- Mapa ujęć wód podziemnych
Załącznik 4
- Mapa lokalizacyjna obiektów gospodarki ściekowej
Załącznik 5
- Mapa występowania surowców naturalnych
Załącznik 6
- Mapa lokalizacyjna pomników przyrody
I.
strona 5
II.
Wstęp
1.Podstawa formalno - prawna opracowania
Przedstawione opracowanie jest częścią I „Powiatowego Programu Ochrony
Środowiska” opracowanego przez Przedsiębiorstwo Projektowo - Wdrożeniowe „Czyste
Powietrze” Sp. z o.o. z Wrocławia na zlecenie Starostwa Powiatowego w Grodzisku
Wielkopolskim. Część ta zawiera „Program Ochrony Środowiska”, a podstawą formalną
opracowania jest umowa na wykonanie „Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki
Odpadami Powiatu Grodziskiego” zawarta w dniu 11.07.2003 r. Podstawę prawną opracowania
stanowi ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dn. 27.04.2001 r. wraz z aktami prawnymi
wyszczególnionymi w rozdz. VI pkt. 1.
2.Cel i zakres Programu Ochrony Środowiska
Podstawą i przesłaniem do opracowania Programu Ochrony Środowiska jest
zrównoważony rozwój tzn. taki rozwój gospodarczy, techniczny i społeczny, który nie powoduje
szkód w środowisku naturalnym i nadmiernie nie wyczerpuje jego zasobów. Oznacza to nową
filozofię rozwoju globalnego, regionalnego i lokalnego, przeciwstawiającą się wąsko
rozumianemu wzrostowi gospodarczemu.
Definicja zrównoważonego rozwoju została określona po raz pierwszy w 1972 roku
w Raporcie Brutland „Nasza Wspólna Przyszłość” i w ślad za tym Raportem, w tzw.
„Agendzie 21”.
Agenda 21, jeden z dokumentów końcowych konferencji Narodów Zjednoczonych z roku
1992 w Rio de Janeiro, tzw. Szczytu Ziemi, potwierdzona na II Szczycie Ziemi we wrześniu
2002 r. w Johanesburgu, określa program działań na XXI wiek, który zapewni aspiracje
rozwojowe obecnego pokolenia z jednoczesnym zapewnieniem praw przyszłych pokoleń do
zaspokojenia ich potrzeb rozwojowych.
Opracowanie Programu Ochrony Środowiska, na każdym szczeblu administracyjnym
(kraju, regionu, powiatu, gminy), powinno służyć przede wszystkim stworzeniu warunków dla
takiego stymulowania procesów rozwoju, aby w jak najmniejszym stopniu zagrażały one
środowisku naturalnemu. Konieczne jest w związku z tym, sukcesywne eliminowanie procesów
i działań gospodarczych szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, promowanie technologii
i działań „przyjaznych środowisku” oraz przyspieszanie procesów rekultywacyjnych i
przywracających środowisko do właściwego stanu, wszędzie tam, gdzie nastąpiła jego
degradacja. Realizacja tych celów nie może jednak ograniczać tempa wzrostu gospodarczego
ani powodować powstania napięć społecznych czy zagrożeń ekonomicznych.
Program Ochrony Środowiska Powiatu Grodziskiego musi, oprócz spełnienia ogólnych
założeń, odpowiadać zadaniom sformułowanym w II Polityce Ekologicznej Polski, Strategii
Rozwoju Województwa Wielkopolskiego oraz Strategii Rozwoju Powiatu Grodziskiego.
Celem polityki ekologicznej jest wprowadzanie na danym obszarze, w tym przypadku
w powiecie, ładu ekologicznego. Postulat ładu ekologicznego odzwierciedla polityka
ekologiczna państwa, która stanowi dokument oparty na europejskich zasadach ekorozwoju.
Regionalna polityka ekologiczna, w tym także Powiatu, musi być odzwierciedleniem celów i
strona 6
zadań, sposobów ich osiągnięcia określonych w polityce ekologicznej państwa, ale w
odniesieniu do danego powiatu.
Lokalna polityka ekologiczna obszaru powinna, więc:
• opierać się na rzetelnej diagnozie głównych problemów ekologicznych Powiatu,
• wyznaczać priorytety działań w zakresie jakości powietrza atmosferycznego, gospodarki
odpadami, ochrony zieleni i obszarów cennych przyrodniczo, gospodarki wodno - ściekowej,
ochrony przed hałasem itp.,
• określać instrumenty i źródła finansowania przedsięwzięć proekologicznych.
3.Korzyści wynikające z posiadania Programu Ochrony Środowiska
Posiadanie takiego dokumentu przynosi szereg korzyści dla samorządu terytorialnego
i reprezentującej go władzy. Opracowanie umożliwia przede wszystkim:
• wyartykułowanie interesów społeczności Powiatu,
• określenie zasad zachowań władz Powiatu,
• eliminację lub załagodzenie konfliktów w rozwoju Powiatu,
• tworzenie korzystnego wizerunku Powiatu i jego Władz,
• mobilizację dodatkowych środków na rozwój zasobów Powiatu,
• zapewnienie mieszkańcom, a także podmiotom gospodarczym poczucia stabilizacji,
• ubieganie się o środki na dofinansowanie rozwoju Powiatu pochodzące z zewnątrz, np.
administracji rządowej, fundacji oraz krajowych i międzynarodowych programów
wspierających stymulowanie rozwoju.
4.Metodyka opracowania Programu Ochrony Środowiska
Proces tworzenia Programu Ochrony Środowiska wymaga określonego nakładu pracy.
Możliwe są różne rozwiązania procesu programowania. Różnice te polegają przede wszystkim
na różnym stopniu uspołecznienia procesu tworzenia opracowań programowych. Z tego punktu
widzenia, wyróżnić można dwa zasadnicze kierunki działań:
• metody eksperckie,
• metody uspołecznione (aktywne, partycypatywne).
Metody eksperckie, polegają na zleceniu wykonania zadania zespołowi ekspertów
wyłonionych np. w drodze przetargu publicznego lub realizacji zadania przez personel
odpowiednich wydziałów administracji samorządowej.
Metody uspołecznione polegają na współpracy regionalnych i lokalnych liderów w
procesie tworzenia programu, który jest wspomagany przez zespół ekspertów i konsultantów
różnych dziedzin. Można, więc powiedzieć, że metoda ta oparta jest na partnerskiej współpracy
międzysektorowej dla realizacji wspólnego celu, którym jest program odniesiony do realiów
danego regionu.
Najlepsze efekty daje realizacja prac oparta głównie na metodzie uspołecznionej z
elementami eksperckiej. Oznacza to w praktyce realizację zadania przez wyspecjalizowaną
firmę, zespół fachowców z zakresu ochrony środowiska, ale w bardzo ścisłej współpracy z
Zamawiającym a także z Władzami Wojewódzkimi oraz poszczególnymi Gminami. Bowiem
tylko taka ścisła współpraca, oparta na pełnym partnerstwie i wzajemnym zaufaniu gwarantuje
strona 7
sukces i stworzenie Programu Ochrony Środowiska (POŚ) możliwego do realizacji i
spełniającego wyzwania XXI wieku. Prezentowany POŚ powstał w oparciu o taką współpracę.
III.
Ogólna charakterystyka Powiatu
5.Położenie
Powiat Grodziski położony jest w południowo-zachodniej części Województwa
Wielkopolskiego. Graniczy z innymi Powiatami tego Województwa: Wolsztyńskim,
Nowotomyskim, Poznańskim i Kościańskim. Powiat Grodziski jest jednostką samorządową,
powstałą w wyniku reformy administracyjnej. Składa się na niego pięć Gmin:
• 3 jednostki miejsko - gminne: Grodzisk Wlkp., Rakoniewice, Wielichowo,
• 2 gminy wiejskie: Granowo, Kamieniec.
Obejmuje on obszar 643,72 km2, mieszka tutaj ok. 49.000 osób, co daje gęstość
zaludnienia 76,39 osób/km2. Wśród 35 powiatów Województwa Wielkopolskiego Powiat
Grodziski zajmuje 32 miejsce pod względem zajmowanego obszaru.
6.Warunki klimatyczne
Powiat Grodziski położony jest na pograniczu dwóch regionów klimatycznych:
lubuskiego i środkowo-wielkopolskiego, znajdujących się na obszarze pozostającym pod
wpływem zarówno wilgotnych mas powietrza znad Oceanu Atlantyckiego, jak i suchych mas
z głębi kontynentu euroazjatyckiego. W lecie przeważają masy powietrza polarno – morskiego,
które napływają z zachodu lub północnego – zachodu, w zimie natomiast masy powietrza
polarno – kontynentalnego, napływające ze wschodu. O wiele rzadziej napływają masy
powietrza arktyczno – morskiego (jesień, zima, wiosna) oraz masy powietrza zwrotnikowo –
morskiego (zima, lato) i zwrotnikowo – kontynentalnego (lato). Ścieranie się mas powietrza nad
obszarem powoduje przejściowy charakter klimatu, którego cechą charakterystyczną jest duża
zmienność warunków pogodowych z dnia na dzień oraz z roku na rok. Wielkość opadów
związana jest z rzeźbą i ekspozycją terenu. Charakterystykę wiatrów występujących na
opisywanym terenie przedstawiono na rys. II.1., w postaci rocznej róży wiatrów dla stacji
meteorologicznej Poznań-Ławica (wg katalogów IMGW).
strona 8
Rys. II.1.
Roczna róża wiatrów dla stacji meteorologicznej Poznań Ławica
Czas trwania okresu wegetacyjnego (liczba dni ze średnią temperaturą dobową ≥50C)
wynosi ok. 220 dni.
Charakterystykę warunków klimatycznych rejonu Powiatu Grodziskiego podano w tabeli
III.1.
Tabela III.1.
Warunki klimatyczne
Miesiąc
Temperatur
a
[0C]
Wilgotność
[%]
Prędkość
wiatru
[m/s]
Opad
[mm]
Nasłonecznieni
e
[kW/m2]
1
2
3
4
5
6
37
38
38
35
26
32
55,8
20,9
15,1
20,9
37,2
81,4
październik
listopad
grudzień
styczeń
luty
marzec
8,9
3,5
-0,3
-2,3
-2,5
1,6
kwiecień
maj
czerwiec
lipiec
sierpień
wrzesień
7,8
7,4
16,8
18,4
17,5
14,0
7,9
Okres zimowy
72
3,5
82
4,1
87
4,3
85
4,6
80
4,5
71
4,8
Okres letni
60
4,1
55
4,1
53
3,8
56
3,8
56
3,6
62
3,7
Średnia roczna
68
4,1
40
48
60
84
72
44
110,5
148,9
167,5
157,0
137,2
91,9
Suma roczna
550
1044,3
7.Charakterystyka gmin należących do Powiatu Grodziskiego
8.Grodzisk Wielkopolski (Miasto i Gmina)
Grodzisk Wielkopolski położony jest w południowej części Wysoczyzny Poznańskiej,
przy dawnym szlaku handlowym łączącym miasta Dolnego Śląska z Poznaniem. Obszar Gminy
strona 9
zajmuje 134,5 km2 i zamieszkiwany jest przez ponad 18.800 mieszkańców. Miasto ma dobrze
rozbudowaną infrastrukturę techniczną, oczyszczalnię ścieków o dwóch ciągach
technologicznych, kanalizację sanitarną, sieć wodociągową, ekologicznie bezpieczne wysypisko
odpadów komunalnych oraz nowoczesną stację uzdatniania wody. Miasto jest zgazyfikowane w
stu procentach. Gmina natomiast ma charakter przemysłowo-rolniczy. Prawie 8 tys. ha stanowią
użytki rolne z czego 4 tys. ha obejmują lasy. Gleby o niskiej bonitacji (IV-VI kl.) wymuszają
określony kierunek produkcji rolnej - zboża i ziemniaki, a także na lepszych glebach buraki
cukrowe. W sferze przemysłowej Grodzisk Wielkopolski wciąż kojarzony jest w kraju przede
wszystkim z produkcją wody mineralnej, opartej na miejscowych źródłach.
9.Gmina Granowo
Siedziba Gminy Granowo położona jest przy szosie nr 32 (Poznań-Zielona Góra) i linii
kolejowej Poznań - Wolsztyn, 11 km na wschód od Grodziska. Ogółem powierzchnia gminy
zajmuje 68,42 km2 i jest zamieszkiwana przez ok. 4.800 mieszkańców. Gmina odznacza się
wysokim wskaźnikiem wyposażenia w infrastrukturę komunalną. Wszystkie tereny inwestycyjne
są łatwe do uzbrojenia, gdyż dochodzą do nich sieci wodociągowe, energetyczne i gazowe oraz
kablowe linie telefoniczne. Nowo zbudowana oczyszczalnia ścieków stwarza w przyszłości
możliwość podłączenia do sieci sanitarnej. Silnym atutem Gminy Granowo jest rolnictwo.
Wysoko towarowa produkcja zwierzęco-roślinna tworzy bogatą bazę surowców do rozwoju
przetwórstwa rolno - spożywczego.
10.Gmina Kamieniec
Siedziba Gminy położona jest przy szosie 308 Nowy Tomyśl - Gostyń,10 km na
południowy wschód od Grodziska. Zajmuje obszar 13,22 km2 i zamieszkiwana jest przez ok.
6.700 mieszkańców. Gmina Kamieniec jest Gminą typowo rolniczą. Ogółem powierzchnia
użytków rolnych wynosi 10.703 ha, z czego większość stanowią gospodarstwa indywidualne.
Pozostałe grunty rolne znajdują się we władaniu spółdzielni oraz spółek
cywilnych. Gmina posiada rozwiniętą infrastrukturę techniczną. Jest w 100% zwodociągowana
i stelefonizowana, a w 80% zgazyfikowana. Miejscowość Kamieniec jest w całości
skanalizowana, posiada nowoczesną biologiczno-mechaniczną oczyszczalnię ścieków.
11.Rakoniewice (Miasto i Gmina)
Miasto Rakoniewice położone jest na południowy zachód od Grodziska, przy szosie i linii
kolejowej do Wolsztyna na wysokości 100 m.n.p.m. pomiędzy Rostarzewem, Ruchocicami,
Wielichowem przy drodze krajowej nr 32 Poznań-Zielona Góra. Gmina Rakoniewice to Gmina
o charakterze rolniczym, która dzięki pracowitości i zaradności mieszkańców słynie z upraw
pieczarek na skalę przemysłową i plantacji brzoskwiń odmiany siewki rakoniewickiej, która stale
się rozwija. Obszar Gminy zajmuje 201,1 km2 i zamieszkiwany jest przez ok. 12.500
mieszkańców. W krajobrazie Gminy dominują wyspowe połacie lasów przeważnie sosnowych,
które stanowią 41% obszaru Gminy. W okolicy Tarnowy i Terespola oraz Kuźnicy Zbąskiej
dominują wilgotne łąki z zaroślami wierzbowymi i łęgami olchowymi. Największym zbiornikiem
wodnym na terenie Gminy jest Jezioro Kuźnickie o powierzchni 79,8 ha, które zaliczane jest do
strona 10
II klasy czystości wód, a okresowo do I. Duża lesistość Gminy w połączeniu z czystością
zbiorników wodnych sprzyja funkcji turystyczno-wypoczynkowej o zasięgu ponadregionalnym.
12.Wielichowo (Miasto i Gmina)
Miasto Wielichowo położone jest na skraju doliny Obry, na północ od centrum Gminy,
12 km na południe od Grodziska. W bezpośrednim sąsiedztwie Gminy Wielichowo leżą Gminy:
Rakoniewice i Kamieniec z Powiatu Grodziskiego, Przemęt z Powiatu Wolsztyńskiego oraz
Śmigiel z Powiatu Kościańskiego. Powierzchnia Gminy zajmuje 106 km2 i jest zamieszkiwana
przez ok. 7.000 mieszkańców. Oś komunikacyjną Gminy stanowi droga wojewódzka nr 312
Rakoniewice – Wielichowo – Czacz. Wielichowo jest Gminą typowo rolniczą. Grunty orne
stanowią 54,7 % powierzchni Gminy. Lasów w Gminie jest stosunkowo niewiele i występują one
w rozczłonkowanych enklawach. Jedynie południowa część Gminy jest w większym stopniu
zalesiona i najbardziej atrakcyjna krajobrazowo.
IV.
Opis stanu istniejącego, źródeł i tendencji przeobrażeń
środowiska naturalnego na terenie powiatu wraz z jego oceną
13.Środowisko przyrodnicze Powiatu
Obszar Powiatu Grodziskiego chlubi się przede wszystkim nieskażonym środowiskiem
naturalnym z dużymi kompleksami leśnymi. Przyroda w Powiecie Grodziskim to głównie
monokulturowe zbiorowiska intensywnych upraw rolnych.
Ciekawe i zróżnicowane skupiska roślinności można zobaczyć w parkach wiejskich oraz
podworskich, których jest 29 na tym terenie. Na terenie tych parków znajdują się drzewa
pomnikowe.
1.1.Cenne składniki flory
Powiat jest dość bogaty w zalesienia, co prawda nierównomiernie, bowiem lasy
występują wyspowo, a największe powierzchnie zajmują jedynie w zachodniej części Powiatu.
Obecna lesistość Powiatu – wynosi 23,8% i jest niższa od poziomu średniej krajowej (28,1% i
średniej Województwa 25,7%).
Powierzchnia lasów w Powiecie Grodziskim wynosi 15.039 ha. W Gminie Granowo
prawie ich brak, natomiast lesistość Gminy Rakoniewice wynosi ponad 50%. W rejonie Woźnik
występują wartościowe przyrodniczo lasy liściaste typu grądu, olesu i łęgu. Większość lasów
występujących na terenie Powiatu stanowią bory sosnowe z domieszką gatunków liściastych
takich jak dąb, buk i grab.
W Powiecie funkcjonuje sześć obwodów łowieckich o łącznej powierzchni 26.380 ha.
Duże obszary lasów, otaczających Grodzisk z południa, zachodu i północy są dla Miasta
źródłem czystego powietrza.
Obszary o dużych wartościach przyrodniczych występują w dolinie Środkowej Obry
(Gminy: Granowo, Rakoniewice, Wielichowo). Dotychczas nie zostały objęte żadnymi formami
ochrony przyrody, a stanowią ważną w skali międzynarodowej i krajowej ostoję rzadkich i
zagrożonych ptaków. Ostoja obejmuje fragment Doliny Środkowej Obry o charakterze łąkowo –
leśnym wraz z Kanałami Obry: Północnym, Środkowym, Południowym. Środkową część ostoi
strona 11
zajmuje południowy fragment Gminy. Wysokie walory przyrodnicze doliny Obry przyczyniły się
do wytypowania jej do obszarów europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 pod nazwą
Wielki Łęg Obrzański mających na celu utrzymanie bioróżnorodności
w państwach
członkowskich UE poprzez ochronę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory.
W koncepcji sieci ekologicznej ECONET-POLSKA obszar ten stanowi ważny
przyrodniczo węzeł o znaczeniu krajowym – obszar 4K – Pojezierze Leszczyńskie
odznaczający się dużą różnorodnością gatunkową oraz różnorodnością form krajobrazowych i
siedliskowych. Obszary węzłowe to formy wyspowe , których prawidłowe funkcjonowanie
zapewnia przestrzenna sieć powiązań przyrodniczych - korytarzy ekologicznych. Obszar
Pojezierza Leszczyńskiego styka się od zachodu z korytarzem ekologicznym o znaczeniu
międzynarodowym (korytarz ekologiczny 17 m - Lubuski Odry), a od północy i zachodu z
korytarzami o znaczeniu krajowym (korytarze ekologiczne: 23k – Zbąszyński Obry – 24k –
Kanału Mosińskiego).
Na zachód od Granowa rozciąga się park podworski o pow. 4,57 ha. W Rakoniewicach
znajduje się park podworski o pow. 12,15 ha ze stawem, aleją lipową i pomnikowymi okazami
drzew. W krajobrazie Gminy Rakoniewice dominują wyspowe połacie lasów przeważnie
sosnowych, które stanowią 41% obszaru Gminy. W okolicy Tarnowy i Terespola oraz Kuźnicy
Zbąskiej dominują wilgotne łąki z zaroślami wierzbowymi i łęgami olchowymi.
W Wielichowie natomiast rozciąga się park podworski o pow. 7,0 ha, w którym rosną 2
piękne dęby oraz unikatowy okaz buka płaczącego.
Powierzchnia obszarów prawnie chronionych wynosi tylko 0,1 %.
Na terenie Powiatu Grodziskiego istnieje zagrożenie środowiska przyrodniczego ze
względu na eksploatację składowisk odpadów komunalnych bez ekranizacji podłoża we wsiach:
Granowo (lokalizacja na wysoczyźnie), Łubnica (lokalizacja na wysoczyźnie, na terenie
projektowanej zlewni chronionej) i Śniaty gm. Wielichowo (lokalizacja w pradolinie, na strukturze
czwartorzędowej GZWP Nr 150 – ONO) oraz mogilnik środków ochrony roślin i opakowań po
tych środkach „Prochy” w gm. Wielichowo.
1.2.Cenne składniki fauny
Zwierzęta są istotnym elementem wzbogacającym bioróżnorodność krajobrazu,
a zwłaszcza prostych krajobrazów rolniczych. Nowoczesne, intensywne rolnictwo w istotny
sposób wpływa na środowisko i wraz z postępującą urbanizacją i uprzemysłowieniem terenów
polnych, znacznie różnicują warunki bytowania zwierząt.
Zwierzęta występujące na tym terenie to jeże, króliki, jelenie, lisy i sarny. Świat ptaków
jest typowy dla obszarów polnych i leśnych. Dominują wróble, sikory, gawrony, brzanki i
bociany. Na mokradłach nad Mogilnicą w Gminie Granowo można spotkać żurawia. Gady
reprezentowane są przez jaszczurki zwinki, natomiast płazy przez ropuchę zwyczajną, ropuchą
szarą oraz kumaka nizinnego. Z krajobrazu rolniczego zupełnie wycofał się bażant, a rzadkimi
gatunkami stały się na tym terenie zające i kuropatwy.
1.3.Obiekty przyrodniczo cenne, pomniki przyrody
W Gminach Powiatu poddano pod ochronę 207 obiektów jako pomniki przyrody, które
występują jako pojedyncze drzewa, grupy drzew lub aleje oraz 86,79 ha terenów bagiennych
strona 12
jako użytki ekologiczne - bagna występujące na terenie Gmin Grodzisk Wielkopolski i
Rakoniewice. Interesujące wśród nich są dęby w Kamieńcu, szereg drzew w Ruchocicach i
Ujeździe, okazy egzotyczne: cypryśnik błotny w Kotowie i miłorząb japoński w Parzęczewie.
Najgrubsze drzewo Powiatu Grodziskiego znajduje się poza terenami parkowymi. Jest
nim dąb o obwodzie pnia 660 cm, który rośnie przy jednym z gospodarstw w Czarnej Wsi (4 km
na zachód od Grodziska Wlkp.).
Tabela III.2.
Zestawienie pomników przyrody wpisanych w rejestrze wojewódzkim
Lp.
Obiekt
Położenie
Nr rej. wojew.
1
2
3
4
1.
Dąb szypułkowy
Grąblewo/gm. Grodzisk Wlkp.
780/94
2.
Dąb szypułkowy
Woźniki/gm. Grodzisk Wlkp.
781/94
3.
Lipa szerokolistna
Woźniki/gm. Grodzisk Wlkp.
781/94
4.
Dąb szypułkowy
Albertowsko/gm. Grodzisk Wlkp.
782/94
5.
Kasztanowiec zwyczajny
Albertowsko/gm. Grodzisk Wlkp.
783/94
6.
Buk pospolity
Grodzisk Wlkp.
784/94
7.
Dąb szypułkowy
Ptaszkowo/gm. Grodzisk Wlkp.
785/94
8.
Dąb szypułkowy
786/94
9.
Dąb szypułkowy
786/94
10. Dąb szypułkowy
Lasówki/gm. Grodzisk Wlkp.
209/52
11. Jesion wyniosły
Grodzisk Wlkp.
601
12. Buk czerwony
Grodzisk Wlkp.
602
13. Jesion wyniosły
Grodzisk Wlkp.
603
14. Lipa szerokolistna
Grodzisk Wlkp.
604
15. Kasztanowiec
Grodzisk Wlkp.
605
Grodzisk Wlkp.
606
Grodzisk Wlkp.
607
18. Topola biała
Grodzisk Wlkp.
608
Grodzisk Wlkp.
609
20. Jesion
Grodzisk Wlkp.
610
Grodzisk Wlkp.
324/3
22. Cis
Grodzisk Wlkp.
324/4
Grodzisk Wlkp.
325/5
strona 13
24. Dąb bezszypułkowy
Czarna Wieś/gm. Grodzisk Wlkp.
324/7
25. Cyprysik błotny
Kotowo/gm. Granowo
308
26. Platan klonolistny
Ujazd/gm. Kamieniec
351
Kamieniec
339
Kamieniec
338
Kamieniec
338
30. Miłorząb japoński
Parzęczewo/gm. Kamieniec
241
Jabłonna/gm. Rakoniwice
574
32. Lipa drobnolistna
Jabłonna/gm. Rakoniwice
575
33. Dąb czerwony
Rakoniewice
576
1
2
3
4
Rakoniewice
577
Rakoniewice
578
36. Buk zwyczajny
Rakoniewice
579
37. Dąb bezszypułkowy
Rakoniewice
580
38. Lipa drobnolistna
Błońsko/gm. Rakoniewice
498
39. Świerk pospolity
Błońsko – Jelonek/gm. Rakoniewice
376
40.
Dąb szypułkowy
Błońsko - Jelonek/gm. Rakoniewice
375
41.
Dąb szypułkowy
Wioska/gm. Rakoniewice
373
42.
Dąb szypułkowy
Komorówko/gm. Rakoniewice
372
43.
Lipa drobnolistna
Rakoniewice
371
44.
Buk zwyczajny
Kuźnica Zbąska/gm. Rakoniewice
240
45.
Buk zwyczajny
239
46.
Buk zwyczajny
238
47.
Dąb bezszypułkowy
Ruchocice/gm. Rakoniewice
999
48.
Dąb szypułkowy
Jabłonna/gm. Rakoniewice
1166/00
49.
Dąb szypułkowy
1167/00
50.
Dąb szypułkowy
1168/00
51.
Dąb szypułkowy
1169/00
52.
Dąb szypułkowy
1170/00
53.
Dąb szypułkowy
1171/00
54.
Dąb szypułkowy
Śniaty/gm. Wielichowo
585
55.
Wiąz szypułkowy
Zielęcin/gm. Wielichowo
586
56.
Lipa drobnolistna
Zielęcin/gm. Wielichowo
587
57.
Klon zwyczajny
Wilkowo Polskie gm. Wielichowo
588
58.
Jesion wyniosły
589
59.
Świerk syberyjski
590
60.
Grab pospolity
591
strona 14
61.
Dąb czerwony
592
62.
Dąb szypułkowy
593
63.
Dąb szypułkowy
Wielichowo
500
64.
Lipa drobnolistna
Wielichowo
499
65.
Dąb szypułkowy
Prochy gm. Wielichowo
394
66.
Buk zwyczajny
Wielichowo
383
67.
Dąb szypułkowy
Wielichowo
382
Lokalizacja pomników przyrody przedstawiono na załączniku 6.
14.Ocena stanu środowiska przyrodniczego
1. Wyspowe połacie lasów są jedną z dominujących form użytkowania terenu w Powiecie,
odgrywają istotną rolę w tworzeniu dobrych warunków środowiskowych, wpływają
pozytywnie na rozwój lokalnych ekosystemów oraz są znaczącym składnikiem krajobrazu.
2. Lasy i grunty leśne Powiatu Grodziskiego zajmują ok. 23,9 % powierzchni (wskaźnik
lesistości dla kraju 28,4 %, dla Województwa 25,7 %). Lesistość poszczególnych Gmin
wynosi: Granowo – 1,9 %, Kamieniec – 9,8 %, Wielichowo – 14,7 %, Grodzisk Wielkopolski
– 31,1 % i Rakoniewice – 40,6 %. Największą powierzchnię zajmują grunty
rolne - ok. 53,6 %.
3. Najbardziej ciekawe i zróżnicowane skupiska roślinności znajdują się na terenie,
charakterystycznych dla Powiatu Grodziskiego, parków wiejskich oraz podworskich.
4. Ochrona przyrody w Powiecie realizowana jest poprzez ochronę ginących gatunków roślin
oraz terenów bagien. Na terenie Powiatu znajdują się użytki ekologiczne, które zajmują
86,79 ha oraz 207 obiektów poddanych pod ochronę jako pomniki przyrody w postaci
pojedynczych drzew, grupy drzew lub alei.
2. Ochrona powierzchni ziemi
15.Geomorfologia regionu
Na przeważającym obszarze Powiatu Grodziskiego występuje płaska wysoczyzna
morenowa. Nie ma na tym terenie wzgórz i pagórków morenowych. Wysoczyzna ta rozcięta jest
rynnami erozyjnymi o generalnym przebiegu N-S w zachodniej części Powiatu (rejon m.
Błońsko) i NW-SE przy wschodniej granicy Powiatu (rejon Strykowa). W obrębie tych rynien
znajdują się liczne ciągi wałów ozowych i pagórków kemowych, które stanowią najwyższe
kulminacje osiągające 88,1 m npm w części zachodniej i 96 m npm w części wschodniej
Powiatu. W południowo-zachodniej części Powiatu, dominująca na tym terenie płaska
wysoczyzna morenowa, obcięta jest krawędzią Pradoliny Warszawsko – Berlińskiej. Wysokość
względna zboczy wynosi ok. 10 – 20 m. Ich morfologię urozmaicają suche doliny denudacyjne.
W dnie pradoliny występuje jeden taras pradoliny (62,2 ÷ 60,9 m npm) wykazujący niewielki
spadek w kierunku zachodnim.
strona 15
16.Budowa geologiczna
Utwory geologiczne występujące na terenie Powiatu Grodziskiego reprezentują
przedział czasowy od karbonu po czwartorzęd. Na głębokościach poniżej 300 m ppt występują
zmetamorfizowane skały fundamentu waryscyjskiego w postaci łupków kwarcowo-serycytowych
i fyllitów, na których leżą skały osadowe monokliny przedsudeckiej reprezentujące niemal ciągłą
sedymentację osadów od karbonu górnego po kredę górną. Obserwujemy w profilu głównie
piaskowce, mułowce oraz iłowce, jak również wapienie, margle oraz anhydryty wykształcone w
triasie dolnym i środkowym.
Utwory trzeciorzędowe występują na całym obszarze Powiatu Grodziskiego i zalegają
niezgodnie na różnych ogniwach stratygraficznych monokliny przedsudeckiej. W obrębie
utworów trzeciorzędowych stwierdzono występowanie osadów ilasto piaszczystych oraz
poziomów węgli brunatnych. Ich miąższość przekracza 200 m. Najwyższe położenie utworów
trzeciorzędowych spotyka się w rejonie Wielichowa na wysokości ok. 65 m npm. Najniższy
punkt (25 m ppm) napotkano w dnie Wielkopolskiej Doliny Kopalnej w rejonie Grąblewa.
Sedymentacja trzeciorzędowa rozpoczęła się w oligocenie dolnym, gdzie osadziły piaski
glaukonitowe, a następnie iły i mułki. Powyżej w miocenie wykształcone zostały trzy grupy
poziomów węgli brunatnych przeławiconych iłami i piaskami. Najmłodszymi utworami
trzeciorzędowymi (miocen-pliocen) są warstwy iłów, mułków oraz piasków zwanych serią iłów
poznańskich.
Utwory czwartorzędowe na obszarze Powiatu Grodziskiego osiągają miąższość od
ok. 5 m w rejonie Wielichowa do 100 m w północnej części Powiatu (Grąblewo), w rejonie
kopalnej struktury. Osady czwartorzędowe plejstocenu zostały wykształcone w okresie
zlodowacenia południowo, środkowo i północnopolskiego przedzielone interglacjałami Wielkim
i Eemskim. Nad nimi zalegają osady rzeczne i zastoiskowe holocenu.
Osady zlodowacenia południowopolskiego występują wyłącznie w postaci glin
zwałowych wykształconych w postaci glin pyłowatych z fragmentami skał skandynawskich i
wapieni paleozoicznych. Poziom glin jest w wielu miejscach porozrywany i zerodowany.
Powyżej zalegają osady interglacjału mazowieckiego (wielkiego) wypełniające dno
rozległej struktury kopalnej zwanej Wielkopolską Doliną Kopalną. Kompleks ten wykazuje
wyraźną dwudzielność, jego dolna część jest piaszczysto-żwirowa natomiast w górnej
przeważają piaski drobno i średnioziarniste.
Nad nimi zalegają gliny zwałowe oraz utwory wodnolodowcowe zlodowaceń
środkowopolskich (Odry i Warty). W spągowej części występują piaski i żwiry wodnolodowcowe
dolne zalegające niejednokrotnie na iłach plioceńskich. Powyżej lokalnie zalegają mułki i iły
zastoiskowe, stanowią podłoże glin zwałowych stadiału maksymalnego (Odry). Występują one
na znacznym obszarze Powiatu Grodziskiego. Miąższość glin waha się przeciętnie w granicach
10 ÷ 20 m. Następnie występują żwirowe utwory wodnolodowcowe rozdzielające poziomy glin
stadiału maksymalnego (Odry) i stadiału mazowiecko-podlaskiego (Warty). Wyżej ległe gliny
stadiału Warty charakteryzują się mniejszą miąższością i w wielu miejscach nie występują
w ogóle. Nad osadami zlodowacenia środkowopolskiego występują utwory akumulacji rzecznej
i organogenicznej (torfy, namuły) interglacjału eemskiego oraz piaski i żwiry wodnolodowcowe
oraz gliny piaszczyste ostatniego zlodowacenia północnopolskiego zalegające przy powierzchni
terenu.
strona 16
Najmłodszymi osadami stwierdzonymi na obszarze Powiatu Grodziskiego są osady
rzeczne tarasów zalewowych Pradoliny Berlińsko-Warszawskiej oraz jeziorne i deluwialne.
Występują tu głównie piaski rzeczne oraz w dnach dolin rzecznych namuły, gytie oraz torfy.
17.Warunki geologiczno-inżynierskie
Na podstawie budowy geologicznej, występowania wód gruntowych oraz nachylenia
powierzchni terenu na obszarze Powiatu Grodziskiego wyróżniono rejony różniące się
warunkami geologiczno-inżynierskimi.
Do obszarów o warunkach korzystnych dla budownictwa należy zaliczyć znaczne
powierzchnie wysoczyzny plejstoceńskiej, obszary występowania utworów wodno-lodowcowych
i lodowcowych z ostatniego zlodowacenia część tarasów kemowych i tarasów akumulacyjnego
nadzalewowego. Znaczne powierzchni Powiatu zbudowane są z gruntów spoistych twardo
i średnioplastycznych. Dobrymi warunkami posadowienia charakteryzują się również
trzeciorzędowe iły twardoplastyczne. Do gruntów sypkich średniozagęszczonych i
zagęszczonych, należą piaszczysto-żwirowe utwory akumulacji wodnolodowcowej.
Do obszarów o warunkach geologiczno-inżynierskich utrudniających budownictwo
należy zaliczyć warunki panujące na obszarze Pradoliny Warszawsko-Berlińskieji jej rzecznych
dopływach. W rejonach tych występują grunty o bardzo niskim module ściśliwości i znacznej
wilgotności naturalnej. Są to namuły i torfy na silnie zawodnionych gytiach, mułki ilaste i mady
rzeczne. Utwory te ponadto cechują się znaczną ilością domieszek organicznych oraz
podatnością na przemarzanie. Do negatywnych cech zalicza się również rejony płytkiego
występowania wód gruntowych oraz przypowierzchniowo występujących gruntów słabonośnych
takich jak: grunty spoiste plastyczne i miękkoplastyczne oraz sypkie słabo zagęszczone. Grunty
te występują na obszarze terasów zalewowych pradolin oraz dolin rynien polodowcowych.
Niekorzystne warunki dla budownictwa występują również na obszarach zalewanych
w czasie powodzi. Są to głównie rynny polodowcowe w południowej części arkusza oraz cały
obszar Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej.
18.Surowce mineralne Powiatu
Surowce mineralne występujące na terenie Powiatu należy podzielić na surowce skalne
i energetyczne.
19.Surowce skalne
a) Surowce ceramiki budowlanej w postaci iłów trzeciorzędowych (neogeńskich) oraz glin
zwałowych czwartorzędowych (plejstoceńskich) związane są z miejscami wychodni tych
utworów. Częściowo złoża podane w tabeli są już nieeksploatowane. Dwa złoża (Augustowo
II i Rakoniewice) zostały szczegółowo rozpoznane, a eksploatację prowadzi się jedynie w
złożu Rostarzewo I i II. Zasoby bilansowe wymienionych złóż wynoszą łącznie 2117 tyś. m3,
a dotychczasowe wydobycie ze złoża Rostarzewo I i II wynosi 5 tys. m3. Zasoby bilansowe
złóż surowców ilastych Powiatu Grodziskiego stanowią 1,78 % ogółu surowców ilastych
województwa wielkopolskiego i stanowią wystarczającą bazę surowcową dla Powiatu. W
roku 2001 na obszarze Polski zanotowano ubytek ilości złóż bilansowych surowców ilastych
w stosunku do roku 2000 o 0,29 %.
strona 17
b) Kruszywa naturalne to występujące na terenie Powiatu czwartorzędowe złoża piaszczyste
i piaszczysto-żwirowe. Zasoby bilansowe eksploatowanego obecnie złoża Ziemin szacuje
się na 545 tys. Mg. Łączne zasoby bilansowe złóż kruszywa naturalnego Powiatu
Grodziskiego wynoszą 960 tys. Mg, co stanowi dostateczną bazę surowcową Powiatu.
Łącznie zasoby bilansowe Województwa Wielkopolskiego stanowią 675 774 tys. Mg.
20.Surowce energetyczne
a) Gaz ziemny. Surowcami energetycznymi są pokłady gazu ziemnego zalegające w utworach
wapiennych permu górnego występujące w północno-wschodniej i wschodniej części
powiatu. Złoża powiatu grodziskiego przynależą do złóż występujących na Niżu Polski,
których łączny udział w całkowitych zasobach kraju stanowi 63,7 %. Łącznie zasoby
wydobywalne złóż gazu ziemnego w Powiecie Grodziskim wynoszą 1431,05 mln m3,
stanowiąc 1,03 % zasobów wydobywalnych Polski.
b) Torfy. Na obszarze Powiatu Grodziskiego w przeszłości eksploatowane było złoże torfu
w m. Jabłonna. Torf jako surowiec wykorzystywany był w ogrodnictwie bądź jako surowiec
opałowy.
Szczegółowe informacje dotyczące stanu zagospodarowania, zasobów i koncesji
przedstawiono w tabeli nr III.3. Lokalizację udokumentowanych złóż surowców skalnych i
energetycznych z terenu Powiatu Grodziskiego przedstawiono na załączniku 5.
21.Ocena bazy surowcowej Powiatu
1. Baza surowców ilastych oraz kruszywa naturalnego Powiatu Grodziskiego ulega
systematycznemu zmniejszaniu się, co związane jest z kilkudziesięcioletnią
eksploatacją złóż w Powiecie Grodziskim.
2. Brak jest rezerwowych i perspektywicznych obszarów złóż surowców ilastych i
kruszyw naturalnych, z wyjątkiem złóż udokumentowanych w południowej części
Powiatu: złoża kruszyw naturalnych Reńsko III i Ziemin oraz złoża surowców ilastych
Augustowo II i Rakoniewice.
3. Obecnie zasoby kruszyw naturalnych i surowców ilastych zaspokajają potrzeby
Powiatu Grodziskiego.
4. Baza zasobowa gazu ziemnego Powiatu Grodziskiego stanowi około 1,03 %
rozpoznanych zasobów gazu w Polsce. W 2001 r. produkcja gazu pokrywała 43,9 %
krajowego zapotrzebowania. Niedobór uzupełniony został importem, który wyniósł 6
098 mld m3.
22.Stan czystości gleb i gruntów
Na obszarze Powiatu Grodziskiego, lokalnie, gleby i przypowierzchniowe grunty zostały
zmodyfikowane procesami antropogenicznymi. Na większości obszaru Powiatu, w miejscach,
w których nie nastąpiły procesy antropogeniczne, przeważają gleby płowe, którym towarzyszą
gleby właściwe, opadowo-glejowe i rdzawe. W południowej części Powiatu w rejonie doliny
Obry występują gleby mułowe i gruntowo-glejowe oraz murszowe i torfowe. Pod względem
strona 18
bonitacyjnym gleby należą do klas bonitacyjnych IIIa, IIIb, IVa, IVb i V. Największy wpływ na
jakość gleb i gruntów wywierają sytuacje awaryjne powodujące powierzchniowe, punktowe
bądź obszarowe źródła zanieczyszczeń, produkcja rolnicza, oddziaływanie gazów i pyłów
emitowanych ze źródeł przemysłowych i motoryzacyjnych. Według informacji uzyskanych
z raportów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu, obecnie nie
stwierdza się negatywnego oddziaływania na gleby i grunty położone w granicach Powiatu
Grodziskiego.
Z powodu oddziaływania antropogenicznego na środowisko naturalne oraz emitowanie
różnego rodzaju zanieczyszczeń, zaistniała, oprócz klasycznej klasyfikacji bonitacyjnej gleb,
potrzeba stosowania klasyfikacji stopnia zanieczyszczenia gleb. Zgodnie z klasyfikacją Instytutu
Upraw i Nawożenia w Puławach (IUNG), zawartość w gruntach metali ciężkich z okresu 1999 r.
÷ 2001 r., na terenie Powiatu Grodziskiego charakteryzuje się zawartością naturalną. Do 2001 r.
badania gleb przeprowadzono w 6 punktach monitoringowych obejmujących wszystkie gminy
powiatu grodziskiego. Zawartość związków cynku Zn, miedzi Cu, kadmu Cd, ołowiu Pb, niklu
Ni, manganu Mn, żelaza Fe oraz chromu Cr, pozwala zaklasyfikować badane gleby do gruntów
o dużej wartości rolniczej.
23.Podsumowanie
1. Na obszarze Powiatu Grodziskiego w budowie geologicznej podłoża wyróżniono utwory
należące do trzech odrębnych pięter strukturalnych. Do piętra najstarszego należą utwory
wchodzące w skład monokliny przedsudeckiej tj. osady od górnego karbonu do górnej
kredy. Piętro środkowe tworzą osady trzeciorzędowe, zaś piętro najmłodsze osady
czwartorzędowe.
2. Utwory przypowierzchniowe oraz gleby zostały na terenie Powiatu lokalnie zmodyfikowane
procesami antropogenicznymi. Monitoring jakości gleb, prowadzony przez Okręgową Stację
Chemiczno - Rolniczą w Poznaniu, zaklasyfikował badane utwory do gleb o dużej wartości
rolniczej.
3. Na obszarze Powiatu występują surowce skalne zaliczane do surowców ilastych
wykorzystywanych przez lokalne cegielnie i zakłady ceramiczne oraz kruszywa naturalne
wykorzystywane do celów budowlanych i drogowych. Występujące na omawianym terenie
złoża kruszywa naturalnego oraz surowców ilastych stanowią obecnie dostateczną bazę
surowcową dla Powiatu. W granicach Powiatu występują również złoża surowców
energetycznych tj. gazu ziemnego, które stanowią 1,03 % zasobów wydobywalnych Polski.
24.Wody podziemne
25.Warunki hydrogeologiczne
Na obszarze Powiatu Grodziskiego wyróżnia się dwa główne piętra wodonośne, tj.
czwartorzędowe i trzeciorzędowe zalegające na osadach jurajskich . W ich obrębie wyróżnia się
kilka poziomów wodonośnych:
Piętro trzeciorzędowe.
Najstarszymi eksploatowanymi wodami na obszarze Powiatu są wody piętra
trzeciorzędowego, głównie poziomów dolno i środkowomioceńskiego, występujące w obrębie
strona 19
piasków drobnoziarnistych, pylastych często zailonych. Wodonośne utwory charakteryzują się
znacznym rozprzestrzenieniem regionalnym i zalegają w obrębie geologicznej struktury zwanej
Basenem Wielkopolskim. Wydajności ujęć są zróżnicowane i wahają się od 3 do ponad 60 m3/h
przy depresjach od 3 do 24,8 m. Wody występują w nich na głębokości od 90 do ponad 150 m
ppt.
Piętro czwartorzędowe
Główne zasoby wód podziemnych wiążą się z utworami czwartorzędowymi, z których
korzysta większość ujęć. Głównymi warstwami wodonośnymi są osady wodnolodowcowe
stadiału maksymalnego zlodowacenia środkowopolskiego oraz utwory rzeczne. Osady
wodnolodowcowe stanowią przeważnie piaski różnoziarniste ze żwirami o dobrej
przepuszczalności, występujące pod glinami zwałowymi. Charakteryzują się przy tym zmienną
wydajnością. Wydajność pojedynczych studni ujmujących wody poziomów czwartorzędowych
waha się od 4 do ponad 100 m3/h przy depresjach od 0,25 do 10 m.
Główne zbiorniki wód podziemnych
Na obszarze Powiatu Grodziskiego występują dwie struktury hydrogeologiczne tworzące
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych.
W północnej i północno-wschodniej części Powiatu (zał. 3) występuje zbiornik GZWP
nr 144 zwany Wielkopolską Doliną Kopalną. Jest to zbiornik o charakterze porowym
wypełniającym kopalną dolinę, gromadzącym wody piętra czwartorzędowego. Warstwa
wodonośna jest dobrze izolowana od powierzchni terenu, a zatem odporna na przenikanie
zanieczyszczeń. Miąższość warstwy wodonośnej w obrębie zbiornika wynosi średnio 30 ÷ 35 m.
Współczynnik filtracji k utworów wodonośnych zawiera się w przedziale 9.10-4 ÷ 8.10-5 m/s.
Przewodność hydrauliczna T zbiornika kształtuje się na poziomie kilku m2/h, natomiast
wydajność studni eksploatujących wody omawianej struktury waha się od 20 do 30 m3/h.
Drugim zbiornikiem zaliczonym do GZWP jest występujący w południowej części powiatu
zbiornik nr 150 zwany Pradoliną Warszawsko-Berlińską. Jest to również zbiornik o charakterze
porowym, wypełniający pradolinę i gromadzącym wody piętra czwartorzędowego. Warstwa
wodonośna w zbiorniku jest słabo izolowana od powierzchni terenu, a zatem narażona na
przenikanie zanieczyszczeń. Miąższość warstwy wodonośnej w obrębie zbiornika wynosi
średnio 20 m. Współczynnik filtracji k utworów wodonośnych zawiera się w przedziale 5.10-5 ÷
3.10-3 m/s. Przewodność hydrauliczna T zbiornika kształtuje się na poziomie około 50 m2/h,
natomiast wydajność studni eksploatujących wody omawianej struktury wynosi ok. 10÷15 m3/h.
Zasoby wód podziemnych
Na obszarze Powiatu Grodziskiego wydziela się kilka poziomów użytkowych: w obrębie
dwóch pięter wodonośnych: czwartorzędowego i trzeciorzędowego, na których bazują
wszystkie ujęcia wód podziemnych zaopatrujących mieszkańców Powiatu w wodę pitną i do
celów gospodarczych.
Na terenie całego Powiatu zlokalizowanych jest ponad 40 komunalnych i zakładowych
ujęć wód podziemnych. Łączne zasoby eksploatacyjne ujęć komunalnych wynoszą ok. 1964
m3/h, w tym z poziomu czwartorzędowego – 1801 m3/h, a z poziomu trzeciorzędowego – 163
m3/h. W tabeli nr III.4. przedstawiono informacje dotyczące studni, zasobów eksploatacyjnych
strona 20
oraz depresji ważniejszych ujęć wód podziemnych z obszaru Powiatu Grodziskiego.
Zestawienie zasobów eksploatacyjnych wód podziemnych przedstawiono poniżej.
Strefy ochronne
Na obszarze Powiatu w rejonie istniejących ujęć wód podziemnych wyznaczono strefy
ochronne. Większość ujęć posiada wyłącznie strefę ochrony bezpośredniej. Jednakże dla
części ujęć nieposiadających lub posiadających w ograniczonym stopniu, izolację przed
infiltrującymi zanieczyszczeniami, wyznaczono strefę pośrednią. Strefy ochrony pośredniej
ustanowiono dla następujących ujęć komunalnych (na podstawie danych uzyskanych ze
Starostwa Powiatowego i Urzędu Wojewódzkiego):
•
•
•
•
Ujęcie komunalne w Kąkolewie gm. Granowo
Ujęcia komunalne w Makymilianowie gm. Kamieniec
ujęcie zakładowe w Sepnie Agros Farmy i Młyny Sp. z o.o.
ujęcie zakładowe GROWAG Grodzisk Wielkopolski
Tabela III.4. Ujęcia wód podziemnych
Zasoby
Stratygrafia
Depresja
eksploatacyjne
warstwy
wodonośnej
m3/h
m
L.p.
Użytkownik
Nr studni
1
2
3
4
5
6
St. 2 i 3
25
11
Q
St. 2
71
3,7
Q
St. 3
21
2,1
Q
St. 1
37
1,3
Q
St. I i Ia
50
13,8
Q
St. 1
24
7,5
Q
St. II
St. IIa
St. H1
St. H2
St. H3
89
66,4
50,1
38
50
3,4
3,11
1,8
1,6
1,8
Q
Q
Q
Q
Q
St. 1
42
1,8
Q
St. 1
27
5,50
Q
St. 5
62
4,0
Q
St. 1
14
8
Q
1
2
3
4
5
6
7
MZK Grodzisk Wielkopolski
/Ujęcie ulica Zbąszyńska (OSIR)
/Ujęcie Woźniki
/Ujęcie ul. Chopina
/Ujęcie Grąblewo
PPWM „Woda Grodziska” Sp. z o.o.
Grodzisk Wlkp. ul. Mikołajczyka
/Ujęcie Słocin
/Ujęcie SUW ul. Mikołajczyka
/Ujęcie Czarna Wieś
Spółdzielnia Inwalidów
9 Wielkopolanka
Grodzisk Wlkp. ul. Staszica
Tadeusz Kłobuch
10
Grodzisk Wlkp. ul. Poznańska 12
Gminna Spółdzielnia Samopomoc
11 Chłopska
Grodzisk Wlkp. ul. Bukowska 85
8
strona 21
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
ZGK gm. Granowo
/Ujęcie Kąkolewo
ZGK gm. Granowo
/Ujęcie Kubaczyn
ZGK gm. Granowo
/Ujęcie Niemierzyce
ZGK gm. Granowo
/Ujęcie Januszewice
ZGKMWiK gm. Rakoniewice
/Ujęcie Józefin
/Ujęcie Jabłonna
/Ujęcie Rataje
/Ujęcie Gnin
PUH Amon Henryk Burzan
Kąkolewo
PGNiG W-wa
Tłocznia Gazu Kotowo
PGNiG Oddział Zielona Góra
Kopalnia Gazu Ziemnego
Niemierzyce
GZK gm. Kamieniec
/Ujęcie Maksymilianów
GZK gm. Kamieniec
/Ujęcie Parzęczewo
GZK gm. Kamieniec
/Ujęcie Lubiechowo
GZK gm. Kamieniec
/Ujęcie Łąki Małe
Agros Farmy i Młyny Sp. z o.o.
/Ujęcie Sepno
GROWAG
Grodzisk Wlkp.
RS AGROCOOP
/Ujęcie Ruchocice
Ubojnia Drobiu Leszek Smolarek
/Ujęcie Pawłówko
KruszGeo Wielkpolskie Kopalnie
Sp. z o.o. Kopalnia Kruszywa
Naturalnego Reńsko
/Ujęcie Ziemin
Rzeźnictwo i Wędliniarstwo
Dorota i Maciej Kozłowscy
/Ujęcie Pawłówko Wieś
Inter-Champ Company Ltd.
/Ujęcie Ruchocice
PPHU Awantaż
/Ujęcie Biała Wieś
Gminna Spółdzielnia Samopomoc
Chłopska w Wielichowie
Rolniczy Kombinat Spółdzielczy
/Ujęcie Łubnica
St. 3 i 4
St. 5
40
18
1,7÷1,9
16,25
Q
Tr
St. 1 i 2
85
3,8
Q
St. 1
60
5,35
Q
St. 1
100
7,2
Q
St. 2, 3 i 4
67
3,5
Q
St. 2 i 3
84
2
Q
1S
59
10,9
Q
St. 2
30
31
Tr
104
2,7
Q
8
5,0
Tr
St. 1
29
2,2
Q
St. 2a i 2
81
4,1
Q
St. 2 i 3
65
24,8
Tr
St. 1 i 2
85
2,7
Q
St. 1
65
2,8
Q
St. 1 i 2
15
1,3
Q
St. 1
St. 2
51
45
3,1
5
Q
Q
St. 1 i 2
33
19,7
Q
St. 1
3
3,0
Tr
1H
1,7
0,3
Q
1S
4
0,25
Q
1S
20
1,8
Q
1S
20
4,84
Q
1S
10
26,4
Tr
St. 1 i 2
60
10,5
Q
St. 1
St. 2 (rezer.)
St. 2
St. 3 (rezer.)
strona 22
ZGK Wielichowo
37 /Ujęcie Prochy
Spółdzielnia Produkcyjno-Usługowa
38
/Ujęcie Goździn
Scanvir Sp. z o.o.
39
Grodzisk Wlkp.
Dwór Separowo II
40
Separowo
PPH “Rakwin” Sp. z o.o.
41
Rakoniewice
Ferma Drobiu Igor Borkowski
42
Jabłonna
St. 1
St. 2
16
24,2
Q
Tr
St. 1
15
1,5
Q
St. 1
29
16
Tr
St. 1
5,0
0,4
Q
St. 1 i 2
44
18,4
Q
St. 1
8,3
0,3
Q
26.Ocena jakości wód podziemnych
Na obszarze Powiatu Grodziskiego zlokalizowane są cztery punkty sieci badawczej
krajowego monitoringu jakości wód podziemnych. Ww. monitoringiem objęte zostało pięć ujęć
zlokalizowanych w miejscowościach Sepno (ujęcia Sepno-1, Sepno-2, Sepno-3, Sepno-4) oraz
Jabłonna. Ujęcia w miejscowości Sepno ujmujące wody piętra czwartorzędowego,
zlokalizowane są na obszarze głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP) nr 150 Pradolina
Warszawsko-Berlińska. Badane w 2000 wody podziemne z omawianych ujęć klasyfikowano do
wód od klasy Ib – wysokiej jakości do klasy III niskiej jakości. Badania wód podziemnych
wykazały występowanie nadmiernych ilości węglanów, żelaza, sodu i glinu (HCO3, Fe, Na i Al.).
Natomiast ujęcie w miejscowości Jabłonna ujmuje wody piętra czwartorzędowego,
zlokalizowane na obszarze głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP) nr 144 Wielkopolska
Dolina Kopalna. Jakość wód podziemnych ujmowanych na omawianym ujęciu odpowiada klasie
Ib tj. wysokiej jakości w klasyfikacji jakości wód na potrzeby monitoringu. Badania wód
podziemnych wykazały występowanie nadmiernych ilości fosforanów i potasu (HPO4 i K).
Monitoring regionalny jakości wód podziemnych prowadzony jest w jednym punkcie
monitoringowym: punkt nr 53 – Słocin. Jakość wód podziemnych ujmowanych na omawianym
ujęciu odpowiadała w 2001 r. klasie III tj. niskiej jakości, ze względu na występowanie
nadmiernych ilości żelaza, potasu, amoniaku, wskaźnika przewodnictwa elektrycznego oraz
przekroczenia azotu organicznego.
Podsumowanie
1. Na obszarze Powiatu Grodziskiego ujęcia wód podziemnych wykorzystują zasoby wodne
zgromadzone w poziomach wodonośnych w obrębie utworów czwartorzędowych i
trzeciorzędowych.
2. Najzasobniejsze poziomy wodonośne występują w północnej i północno-wschodniej części
Powiatu GZWP nr 144 zwany Wielkopolską Doliną Kopalną oraz w południowej części
Powiatu - GZWP nr 150 zwany Pradoliną Warszawsko-Berlińską.
3. Czwartorzędowe i trzeciorzędowe wody podziemne ujmowane studniami głębinowymi
na terenie Powiatu, wykazują ponadnormatywną zawartość żelaza i manganu, oraz
sporadycznie przekroczenia wskaźników barwy i mętności.
4. Dużym zagrożeniem dla jakości wód podziemnych i powierzchniowych w skali lokalnej
stanowią „dzikie wysypiska” śmieci, z których ładunki zanieczyszczeń migrują do wód
strona 23
powierzchniowych skąd przenikają do wód podziemnych. Źródłem podwyższonej zawartości
azotanów w wodach podziemnych zbiorników wód są wody powierzchniowe zawierające
zanieczyszczenia pochodzące ze zrzutu nieoczyszczonych ścieków komunalnych oraz
z produkcji rolnej.
27.Wody powierzchniowe
28.Warunki hydrograficzne
Na terenie Powiatu Grodziskiego trudno jest wyznaczyć cieki spełniające szczególną
rolę, sieć rzeczna jest, bowiem uboga. Główne cieki przepływające przez Powiat to: Dojca,
Mogilnica, Północny Kanał Obry, Środkowy Kanał Obry i Południowy Kanał Obry. Gminy
Powiatu Grodziskiego poprzecinane są dodatkowo siecią drobnych kanałów i rowów o funkcji
melioracyjnej.
Obszar Gminy Grodzisk Wielkopolski położony jest w trzech zlewniach rzek: Mogielnicy,
Kanału Grabarskiego i Dojcy. Przez Miasto Grodzisk Wielkopolski przepływa Kanał Grodziski,
uchodzący do Kanału Grabarskiego w południowo - wschodniej części Gminy przy granicy
z Gminą Kamieniec. Zachodnia część Gminy to zlewnia Dojcy, charakteryzująca się
rozbudowaną i gęstą siecią cieków i rowów melioracyjnych, mających często charakter
okresowy.
Duża gęstość sieci rzecznej w zlewni Dojcy jest wynikiem prowadzonych w połowie XIX wieku
intensywnych prac melioracyjnych mających na celu włączenie uprzednio bezodpływowych
obszarów do systemu odwadniającego rzeki Obry.
Gmina Granowo to obszar leżący w zasięgu zlewni Mogilnicy i Jeziora Strykowskiego.
Teren ten charakteryzuje się dużą liczbą niewielkich cieków, tworzących sieć, która łączy
Jezioro Strykowskie z rzeką Mogilnicą.
Mogilnica
przepływa
także
przez
Gminę
Kamieniec.
Sieć
rzeczną
w Gminie Kamieniec stanowią również Północny Kanał Obry i Środkowy Kanał Obry - sztuczne
budowle melioracyjne. W dolinie Kanałów Obrzańskich, w zlewni rzeki Warty oraz dorzeczu
rzeki Obry położony jest Rów Łagiewnicki i Kanał Prut, który uchodzi do Mosińskiego Kanału
Obry.
Wody powierzchniowe na terenie Gminy Rakoniewice to: rzeka Dojca - planowana
I klasa czystości, Północny Kanał Obry - planowana II klasa, jezioro Wioska - II klasa czystości.
Wody powierzchniowe tego rejonu wzbogacone są o trzy jeziora tj.: Kuźnica, Wioska, Brajec.
Na obszarze Gminy Wielichowo występują następujące zlewnie cząstkowe Obry:
• Kanał Grabarski w północno - wschodniej części Gminy,
• Kanał Gniński,
• Obrzański Kanał Północny od Kanału Grabarskiego do mostu na drodze Tamowa – Terespol
(w skład tej zlewni cząstkowej wchodzi niemal 50% powierzchni Gminy),
• Obrzański Kanał Środkowy - od oddzielenia się od Kanału Południowego do mostu na
drodze Wielichowo – Ziemin,
• Obrzański Kanał Środkowy - od mostu na drodze Wielichowo - Ziemin do Kopanicy włącznie,
• Obrzański Kanał Południowy od Samcy do dopływu z Jeziora Dominickiego,
• Samica od mostu na drodze Śmigiel - Spławie do ujścia do Obrzańskiego Kanału
Południowego.
strona 24
Osią hydrograficzną Gminy są Kanały Obrzańskie niemal równoleżnikowo przepływające
w południowej części Gminy.
29.Charakterystyka głównych cieków powierzchniowych
30.Rzeka Mogilica
Całkowita długość Mogilnicy wynosi 66,8km, powierzchnia zlewni to 699,8 km2 (bez
Kanału Prut I - 664,4 km2). Rzeka wypływa z Jeziora Pniewskiego.
Rzeką Mogilnicą nazywane są trzy cieki łączące się ze sobą w rejonie Wojnowic i
Troszczynia. Jako podstawowy ciek przyjmuje się Mogilnicę Górną nazywając ją Mogilnicą,
pozostałe cieki o nazwach Mogilnica Wschodnia i Mogilnica Zachodnia uznano za jej dopływy.
Poniżej miejscowości Konojad w 6,2 km biegu koryto Mogilnicy rozdziela się na dwa ramiona,
którymi są Kanał Prut I i Kanał Prut II. Całość wód rzeki Mogilnicy prowadzona jest Kanałem
Prut I do Kanału Mosińskiego, zlewnia Mogilnicy wraz z kanałem ujściowym została włączona
do jego dorzecza.
31.Północny Kanał Obry
Północny Kanał Obry wypływa z Jeziora Błędno. Poprzez Kanał Prut łączy się z
Kanałem Mosińskim, stanowiącym dopływ Warty.
32.Środkowy Kanał Obry
Środkowy Kanał Obry wypływa z Jeziora Obrzańskiego, w końcowym biegu łączy się z
Kanałem Południowym, gdzie poprzez Kanał Mosiński uchodzi do Warty.
33.Południowy Kanał Obry
Południowy Kanał Obry, podobnie jak Kanał Północny czerpie swoje źródło z Jeziora
Błędno. Łącząc się z Kanałem Mosińskim, za pośrednictwem Kanału Prut uchodzi do Kanału
Mosińskiego a następnie do Warty.
34.Rzeka Dojca
Dojca przepływa przez jezioro Wioska, poza terenem Gminy przez Jeziora Olsztyńskie i
Biebrzyńskie, uchodząc do Północnego Kanału Obry.
2.1.Ocena jakości wód powierzchniowych
Monitoringiem Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu objęta
została w 2000r. rzeka Mogilnica i wody Południowego Kanału Obry. Stan czystości tych cieków
przedstawiony przez WIOŚ został opisany poniżej.
2.1.1.
Rzeka Mogilnica
Na obszarze Powiatu rzeka Mogilnica przepływa przez Gminę Granowo i Kamieniec.
strona 25
W większości punktów pomiarowo - kontrolnych zlokalizowanych wzdłuż biegu Mogilnicy
czynnikami determinującymi negatywną ocenę jakości wód były: substancje biogenne i
organiczne oraz stan sanitarny. Najwyższy stopień zanieczyszczenia stwierdzono w roku 2000
w przekroju badawczym usytuowanym w miejscowości Kotowo, Gmina Granowo. Spośród 6
grup wskaźników poddanych ocenie, 4 nie odpowiadały normom (substancje biogenne,
substancje organiczne, stan sanitarny i saprobowość), natomiast ilość zawiesiny ogólnej
mieściła się w III klasie, a zasolenie w II klasie czystości.
35.Południowy Kanał Prut
W 2000 r. przeprowadzono badania stanu czystości wód Południowego Kanału Obry i
odcinków ujściowych jego dopływów. Wykazały one ponadnormatywne zanieczyszczenia w
punktach pomiarowo - kontrolnych położonych poza Gminą Wielichowo (w Kiełczewnie i
Brońsaku na Kościańskim Kanale Obry).
W latach 2001 i 2002 zrezygnowano z monitorowania rzeki Mogilnicy i Południowego
Kanału Obry. W 2002 r. punkty pomiarowo - kontrolne zlokalizowane zostały jedynie na czterech
ciekach Powiatu Grodziskiego: na Północnym Kanale Obry, Środkowym Kanale Obry, Kanale
Grabskim i rzece Dojca.
Wody mniejszych cieków na obszarze powiatu nie zostały objęte regionalnym
monitoringiem środowiska prowadzonym przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w
Poznaniu.
Tabela III.5. Wyniki monitoringu cieków Powiatu Grodziskiego, na podstawie punktów
pomiarowo - kontrolnych w roku hydrologicznym 2002.
Badany
Ciek
Lokalizacja
stanowiska
pomiarowego
Dopływy
Klasa
(km biegu rzeki) czystości
158,5km
m. Łęki Małe
Północny
Kanał Obry
Kanał
Grabarski
Środkowy
Kanał Obry
Dojca
153,5km
149,7km
m. Ziemin
8,4km
m. Kamieniec
39,3km
m. Kotusz
20km
m. Kuźnica
Zbąska
non
Kanał Grabarski
4,6km
non
non
Kanał Gniński
0,9km
non
non
non
Wskaźniki decydujące o
wypadkowej klasie
czystości
tlen rozp. fosforany, fosfor
ogólny
ogólny
ogólny, azot azotynowy
ogólny, azot azotynowy
ogólny, CHZT-Mn, mangan
tlen rozpuszczony
strona 26
2.2.Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych
Stan czystości wód powierzchniowych jest niewątpliwie ważnym aspektem w ocenie
stanu zanieczyszczenia środowiska.
Na terenie Powiatu Grodziskiego występują głównie wody powierzchniowe płynące.
Czystość głównych rzek płynących przez teren Powiatu jest ściśle związana
z ładunkami zanieczyszczeń, wprowadzanymi do nich na tym obszarze, zanim przekroczą
granicę Powiatu. Natomiast stan czystości rzek bezpośrednio związanych z terenem Powiatu
jest zróżnicowany, z uwagi na odprowadzanie wód deszczowych i ścieków socjalno-bytowych.
Przeważająca ilość zanieczyszczeń dostających się do wód to nieoczyszczone ścieki
deszczowe pochodzące z odprowadzenia wód opadowych z dróg i placów oraz terenów
nieskanalizowanych, wprowadzające do odbiorników duży ładunek zanieczyszczeń zarówno
mineralnych jak i biogennych.
Zanieczyszczenia wód powierzchniowych, powstające w wyniku bytowania człowieka,
działalności przemysłowej i handlowej, przedostają się do odbiorników ze źródeł punktowych
i obszarowych. Zanieczyszczenia punktowe to głównie ścieki odprowadzane wylotami
komunalnymi, ze skanalizowanych terenów miasta. Zwiększa się niestety zanieczyszczenie
wód ze źródeł obszarowych, czyli terenów wiejskich. Ścieki rolnicze jak np. gnojowica
wywożone są na pola, bez konieczności uzyskania stosownego pozwolenia. Efektem takich
działań jest zbyt intensywne nawożenie, co w konsekwencji wpływa na zanieczyszczenie wód
powierzchniowych oraz podziemnych. Taka tendencja jest szczególnie wyraźna w Gminie
Granowo.
Według danych WIOŚ w Poznaniu, badane cieki powiatu wykazywały ponadnormatywne
zanieczyszczenia w punktach pomiarowo - kontrolnych. Czynnikami determinującymi
negatywną ocenę jakości wód były: substancje organiczne oraz stan sanitarny.
36.Gospodarka wodno - ściekowa
37.Ujęcie wód pitnych i zaopatrzenie Powiatu w wodę
Miejscowości Powiatu Grodziskiego zaopatrywane są w wodę pitną z ujęć podziemnych.
Ujęcia te bazują na wodach piętra czwartorzędowego i trzeciorzędowego; mioceńskiego.
Proces uzdatniania wód polega głównie na pracy filtrów, spełniających rolę odżelaziaczy i
odmanganiaczy. Uzdatnianie polega też często na zmniejszeniu stężenia azotanów i
siarkowodoru, których obecność świadczy o antropogenicznym zanieczyszczeniu tych wód.
Na terenie Powiatu występują dwa ujęcia powierzchniowe: pierwsze z rzeki Mogilnica,
zlokalizowane w Karczewie, Gmina Kamieniec. Użytkownikiem ujęcia jest Spółdzielnia
Produkcji Rolno - Przemysłowej, która wodę powierzchniową pobiera dla potrzeb gorzelni
rolniczej. Z drugiego ujęcia, z Jeziora Strykowskiego, w Gminie Granowo, woda
powierzchniowa pobierana jest do nawodnień od kwietnia do września.
Mieszkańcy Powiatu zaopatrywani są w wodę z wodociągów grupowych, zbiorowych
i indywidualnych. Wiele miejscowości Powiatu posiada własne ujęcia wody.
strona 27
Ujmowane, następnie uzdatniane wody służą do zaopatrzenia w wodę do picia i na
potrzeby gospodarstw domowych. Wodę sprzedają także zakłady przemysłowe, które na
terenie Powiatu posiadają własne ujęcia wody, wykorzystywane na cele produkcyjne i socjalne.
Największą stacją wodociągową Powiatu jest stacja w Grodzisku Wielkopolskim przy
ul. Mikołajczyka. Wodociąg ten zaopatrywany jest w wodę z ujęć wód podziemnych,
czwartorzędowych, zlokalizowanych w Grąblewie i Słocinie. Pobór wód z trzech studni
w Grąblewie określony został na 138,10 m3/h, a z dwóch studni w Słocinie na 61,9 m3/h.
Na podstawie obowiązujących pozwoleń wodno - prawnych, obejmujących pobór wód
podziemnych, eksploatację urządzeń służących do poboru i uzdatniania wody i ustanowienia
strefy ochronnej ujęcia, sporządzono spis stacji wodociągowych Powiatu Grodziskiego w
rozbiciu na poszczególne Gminy. W zestawieniu uwzględniono ujęcia gminne, dla których w
pozwoleniu wodno - prawnym ustalono pobór wód większy niż 5,0 m3/h.
Tabela III.6. Zestawienie gminnych ujęć wód podziemnych w Powiecie Grodziskim (na
podstawie obowiązujących pozwoleń wodno - prawnych).
Gmina
Użytkownik
ZGKMWiK
ZGKMWiK
Rakoniewice ZGKMWiK
ZGKMWiK
ZGKMWiK
Gminny Zakład Komunalny
Kamieniec
ZGK
ZGK
Granowo
ZGK
ZGK
ZGK M W i K
Wielichowo RKS w Łubnicy
RKS w Łubnicy
MZK
MZK
Grodzisk
Wielkopolski MZK
MZK
MZK
MZK
Ujęcie
Rakoniewice
Józefin
Jabłonna
Gnin (wyłącz.)
Rataje
Maksymilianowo
Parzęczewo
Lubiechowo
Łęki Małe
Cykowo
Kubaczyn
Niemierzyce
Januszewice
Kąkolewo
Prochy
Augustowo
Śniaty
ul. Mikołajczyka
Słocin
Woźniki
Grąblewo
Czarna Wieś
ul. Zbąszyńska
os. Chopina
Pobór wg
pozwolenia
m3/h
m3/d
90
30
25
16
5,0
22,75
10,3
9,7
6,9
b.d.
50,0
26,73
25,50
35,0
12,2
60,0
48,0
200
61,9
40,0
6,6
32,4
25,0
21,0
*b.d.
400
300
120
59,0
546,0
246
234
164,7
b.d.
600,0
281,77
255,0
100,0
b.d.
1200,0
1152
b.d.
b.d.
260,0
157,8
354,6
b.d.
336,0
Nr decyzji
OS 6223/25/02
OS 6223/4-2/01
OS 6223/4-1/01
OS 6223/22/01
OS 6223/14/02
OS 6223/12/01
OS 6223/31-2/02/03
OS 6223/31-2/02/03
OS 6223/9/01
b.d.
OS 6223/3/01
OS 6210/6/99
OS 6210/7/99
OS 6223/2/01
OS 6223/16/01
OS 6223/19/01
b.d.
OS6223/17/00
OS6223/7/01
OS 6223/30-1/00/01
OS 6223/16/02
OS 6210/17/99
OS 6223/1/01
OS 6223/30-1/00/01
Data
obowiązywan
ia
31.12.2003
31.12.2016
31.12.2016
31.12.2003
31.12.2013
31.12.2011
31.12.2013
31.12.2013
31.12.2006
b.d.
31.12.2011
31.12.2010
31.12.2010
b.d.
31.12.2016
31.12.1011
31.12.2020
31.12.2010
31.12.2011
31.12.2015
31.12.2013
31.12.2020
31.12.2015
31.12.2015
* - brak danych
38.Charakterystyka zwodociągowania Gmin Powiatu Grodzkiego
Gmina Grodzisk Wielkopolski
Gmina zwodociągowana jest w 90%. Wodociągu nie posiada wieś Albertowsko i
nieliczne gospodarstwa siedliskowe na terenie Gminy. W Mieście Grodzisk Wielkopolski
występują gospodarstwa, które nie korzystają z wodociągu, a w wodę zaopatrują się z własnych
studni.
strona 28
Rzeczywisty pobór wody z głównych ujęć gminnych, w I półroczu 2003r., przedstawiał
się następująco:
• Grodzisk Wielkopolski ul. Mikołajczyka - 310 748 m3,
• Woźniki - 33 706 m3,
• Czarna Wieś - 21 948 m3,
• Grąblewo - 18 191 m3,
• Słocin - 12 808 m3,
• Grodzisk Wielkopolski, Osiedle Chopina - 2 433 m3.
Gmina Rakoniewice
Stopień zwodociągowania gminy wynosi 97 %. Sieć wodociągowa jest w dobrym stanie
i liczy 150 km.
W okresie czterech lat powstać ma wodociąg z Kuźnicy Zbąskiej oraz zmodernizowana ma być
stacja uzdatniania wody w Jabłonnie.
Rzeczywisty pobór wody z ujęć gminnych w 2002 r. przedstawia się następująco:
• Ujęcie Rakoniewice - 325 821m3/rok,
• Ujęcie Rataje - 24 502 m3/rok,
• Ujęcie Józefin - 131 433 m3/rok,
• Ujęcie Jabłonna - 142 560 m3/rok,
Natomiast w I półroczu 2003 r. pobór wody wyniósł:
• Ujęcie Rakoniewice - 180 887 m3,
• Ujęcie Rataje - 12 252 m3,
• Ujęcie Józefin - 50 540 m3,
• Ujęcie Jabłonna - 68 160 m3.
Gmina Wielichowo
Miasto Wielichowo jako jedyne w Województwie Wielkopolskim nie posiada wodociągu.
Natomiast wsie, oprócz Wielichowa Wsi i miejscowości Ziemin, są zwodociągowane. Na terenie
Gminy działają trzy wodociągi: komunalny w Prochach oraz zakładowe w Śniatach i Augustowie
należące do RKS Łubnica. Obsługują one następujące miejscowości: wodociąg Prochy:
Dębsko, Piotrowo Wielkie, Prochy i Pruszkowo; wodociąg Śniaty: Śniaty, Wilkowo Polskie,
Celinki i Reńsko; wodociąg Augustowo: RKS i Augustowo.
Wsie Gradowice, Łubnica i Trzcinica wodę otrzymują z wodociągu Parzęczewo Gmina
Kamieniec. Wieś Zielęcin zaopatrywana jest z wodociągu Rataje Gmina Rakoniewice.
Stopień zwodociągowania gospodarstw wiejskich w gminie na koniec 2000 r. wynosił 90%.
Rzeczywisty pobór wody z ujęć gminnych w roku 2002 wyniósł 4 362 m3.
Gmina Kamieniec
Mimo dużej liczby stosunkowo małych miejscowości Gmina jest już w 100%
zwodociągowana. Zapotrzebowanie na wodę pokrywane jest z pięciu własnych ujęć gminnych
znajdujących się w miejscowościach: Cykowo, Maksymilianowo, Łęki Małe, Parzęczewo,
Lubiechowo,
o projektowanym obciążeniu Q = 378 m3/h.
Faktycznie pobór wody utrzymuje się na poziomie 86 m3/d.
Rzeczywisty pobór wody z ujęć gminnych w roku 2002 wyniósł 468 611m3.
strona 29
Gmina Granowo
Gmina posiada pełne zwodociągowanie. Zaopatrywana jest w wodę z ujęcia w
miejscowości Kubaczyn, Niemierzyce, Januszewice i Kąkolewo, których użytkownikiem jest
Zakład Gospodarki Komunalnej.
Rzeczywisty pobór wody z ujęć gminnych w 2002r. przedstawiał się następująco:
• Kubaczyn – 132 000 m3/rok,
• Januszewice – 27 000 m3/rok,
• Niemierzyce – 22 000 m3/rok,
• Kąkolewo – 22 000 m3/rok.
39.Sieć kanalizacyjna i oczyszczanie ścieków
Gmina Grodzisk Wielkopolski
W gminie, liczącej 18.800 mieszkańców, skanalizowane jest tylko Miasto Grodzisk
Wielkopolski.
Obecnie w mieście rozbudowywana jest sieć kanalizacyjna. Po ukończeniu budowy
miasto skanalizowane będzie w 85 %.
Na terenie Gminy znajduje się jedna oczyszczalnia ścieków komunalnych, w Mieście
Grodzisk Wielkopolski.
Na mechaniczno - biologiczną oczyszczalnię ścieków dopływają ścieki komunalne i
przemysłowe z miasta oraz ścieki ze zbiorników bezodpływowych dowożone z terenu gminy.
W październiku 1996 r. przystąpiono do realizacji inwestycji, która obejmowała II ciąg
technologiczny oraz ciąg osadowy ze stacją odwadniania i higienizacji osadu. Prace budowlano
- montażowe wykonano do 31 marca 1999 r. a rozruch technologiczny zakończono we wrześniu
1999r. Remont i modernizacja I ciągu oczyszczalni ścieków zostały wstrzymane ze względu na
niedostateczną ilość środków finansowych. Nie wyremontowano osadnika wtórnego, pompowni
recyrkulacyjnej i separatora piasku. Obiekty te zostaną wyremontowane w okresie 2002/2004
w ramach obowiązującego pozwolenia na budowę.
Oczyszczanie biologiczne stanowią tu II reaktory biologiczne (pierwszy cyrkulacyjny,
drugi o przepływie tłokowym), których wydzielone są strefy denitryfikacji i nitryfikacji. zaletą
reaktora cyrkulacyjnego jest to, że w sposób samoczynny dostosowuje wielkość fazy
denitryfikacji i nitryfikacji do bieżących potrzeb wynikających z wielkości doprowadzonego do
oczyszczalni ładunku zanieczyszczeń.
W wyniku procesu oczyszczania ścieków powstaje osad, którego nadmiar usuwa się do Komory
Stabilizacji Tlenowej, gdzie ulega mineralizacji. Ustabilizowany osad poddaje się procesowi
odwadniania na prasie i procesowi higienizacji wapnem palonym. Odwodniony osad przed
wywiezieniem składany jest w betonowym boksie.
Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Rów Grodziski zaliczany do drugiej klasy czystości.
Rów łączy się z Kanałem Grodziskim (Grąblewskim), a ten z kolei z Północnym Kanałem Obry.
Projektowana przepustowość oczyszczalni wynosi 3000 m3/d a rzeczywista kształtuje się
aktualnie na poziomie 2800 m3/d.
strona 30
Gmina Rakoniewice
Sieć kanalizacyjna w Gminie Rakoniewice jest w bardzo dobrym stanie, ale liczy tylko
ok. 12 km. Podłączonych jest do niej 580 gospodarstw. Stanowi to 20 % skanalizowania Miasta
i Gminy. Oczyszczalnie ścieków komunalnych w Rakoniewicach, Jabłonnie, Wiosce i Józefinie
są eksploatowane w pełni.
W najbliższym czasie powstaną oczyszczalnie w Rostarzewie i Ruchocicach.
Łączna przepustowość oczyszczalni w gminie wynosi 1 104,42 m3/d, a razem z nowymi
oczyszczalniami w Ruchocicach i Rostarzewie – 1 636,92 m3/d.
Obecna kanalizacja sanitarna na terenie wsi: Stodolsko, Głodno, Cegielsko, to lokalne,
krótkie odcinki kanałów do zbiorników bezodpływowych. Miejscowości te kanalizowane są do
oczyszczalni ścieków w Rostarzewie. Zbiorcza sieć kanalizacji sanitarnej realizowana będzie
sukcesywnie z budową oczyszczalni ścieków w Rostarzewie. Przewidziane inwestycje i
modernizacje sieci kanalizacyjnej na najbliższe lata to: Rostarzewo (2003 - 2005) i Ruchocice
(2004 - 2006).
Oczyszczalnia ścieków w Rakoniewicach
Kierowane na nią ścieki z miejscowości Rakoniewice mają charakter bytowo gospodarczy, z niewielką domieszką ścieków z drobnych zakładów usługowych, około 15 %
ścieków stanowią ścieki dowożone transportem asenizacyjnym z szamb zlokalizowanych w
okolicy. Procesy technologiczne realizowane są w uproszczonym układzie oczyszczalni typu
mechaniczno - biologicznego bez sedymentacji wstępnej. Oczyszczanie biologiczne oparte jest
na metodzie niskoobciążonego osadu czynnego, z pełną denitryfikacją i usuwaniem związków
biogennych w warunkach tlenowo - beztlenowych. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest
rów melioracyjny, Północny Kanał Obry.
Unieszkodliwienie osadów powstających w procesie oczyszczania ścieków polega na ich
tlenowej stabilizacji, zagęszczeniu i mechanicznym odwodnieniu na poletkach odciekowych.
Ilość ustabilizowanego nadmiernego osadu ściekowego, odprowadzanego na poletka kształtuje
się na poziomie 14 m3/d, ilość skratek usuwanych ze ścieków - 0,6 m3/m-c, ilość pulpy
piaskowej usuwanej z piaskownika - 7,0 m3/m-c.
Gmina Wielichowo
Gmina posiada jedną, mechaniczno - biologiczną, oczyszczalnię ścieków komunalnych
o projektowanej przepustowości 954 m3/d.
Oczyszczalnia przyjmuje ścieki pochodzące z trzech źródeł:
• ścieki socjalno - bytowe spływające kanalizacją sanitarną z terenu m. Wielichowa. Dostęp do
kanalizacji sanitarnej ma około 30 % mieszkańców m. Wielichowa. Na najbliższe lata
planowana jest dalsza rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w mieście,
• ścieki przemysłowe z zakładów przetwórstwa rolno – spożywczego,
• ścieki dowożone beczkowozami ze zbiorników bezodpływowych. Pochodzą one zarówno
z terenu Miasta Wielichowa jak również z okolicznych wiosek.
W masie dopływających na oczyszczalnię ścieków znaczną część stanowią wody
infiltracyjne, natomiast zdecydowaną większość ładunku zanieczyszczeń pochodzi ze ścieków
przemysłowych (ubojnie drobiu, masarnie). Nadmierny napływ wód infiltracyjnych, podwyższony
strona 31
ładunek w ściekach przemysłowych oraz brak drugiego ciągu technologicznego to największe
trudności eksploatacyjne oczyszczalni.
W pompowni głównej ścieków następuje wymieszanie ścieków ze wszystkich źródeł.
Pompownia jest także miejscem dozowania koagulantu PIX - chemiczne strącanie fosforu.
W eksploatacji znajduje się część mechaniczna (dwa ciągi) oraz część biologiczna z jednym
stawem napowietrzanym i jednym stabilizacyjnym, czyli jeden ciąg.
Ścieki oczyszczone odprowadzane są do rowu melioracyjnego płynącego wzdłuż oczyszczalni.
Gmina Kamieniec
Gmina skanalizowana jest w 25%.
Powstające na terenie Gminy ścieki od ludności oczyszczane są w pięciu niewielkich
oczyszczalniach ścieków: w Szczepowicach, Sepnie oraz w miejscowości Kościan i Czempiń.
Główna z nich znajduje się w miejscowości Kamieniec (100 % skanalizowanej).
Ponadto na terenie całej Gminy wybudowano w 2002 r. kilkadziesiąt oczyszczalni
indywidualnych. Są to naturalne roślinno - stawowe oczyszczalnie. Systemy te nie tylko
rozwiązują gospodarkę ściekami w miejscach, w których budowa konwencjonalnych systemów
oczyszczania byłaby nieopłacalna, ale również charakteryzują się dużą stabilnością pracy
I wysoką sprawnością oczyszczania.
Oczyszczalnia ścieków w Kamieńcu posiada przepustowość 300 m3/d, jednak według
danych otrzymanych od pracowników oczyszczalni, w chwili obecnej dopływa do niej średnio
170 m3/d, przy czym ścieki dowożone stanowią aż ok. 30 %. Oznacza to, że jej średnie
obciążenie hydrauliczne wynosi 50 – 60 %, a przy bardzo dużym udziale ścieków dowożonych
jest ona przeciążona ładunkiem zanieczyszczeń, które po stawie trzcinowym trafiają do Strugi
Kamienieckiej (Rów Grodziski), a dalej do rzeki Obry.
Oczyszczalnie ścieków w Szczepowicach i Sepnie przeznaczone są do oczyszczania
ścieków socjalno - bytowych z budynków mieszkalnych oraz obiektów użyteczności publicznej
tych miejscowości.
Od połowy kwietnia 2002 r. oczyszczalnie nie przyjmują ścieków dowożonych, które
ze względu na swój skład oraz stężenia i ładunki zanieczyszczeń nie pozwalały na prawidłową
pracę urządzeń. Ścieki, które wcześniej dowożone były do Szczepowic i Sepna trafiają obecnie
do Komunalnej Oczyszczalni Ścieków w Czempiniu. Zaniechanie przyjmowania ścieków
dowożonych poprawiło efektywność oczyszczania ścieków na oczyszczalni.
Osady ściekowe powstające na oczyszczalniach gromadzone są w zbiornikach osadu
nadmiernego. Następuje tu grawitacyjne zagęszczenie i częściowe odwodnienie. Odwodnione
osady wywożone są na dobrze pracujące oczyszczalnie np. w Kościanie lub w Czempiniu.
Odbiornikiem ścieków oczyszczonych dla oczyszczalni w Szczepowicach jest Rów Łagiwniki,
a dla oczyszczalni w Sepnie Kanał Prut. Obydwa należące do zlewni rzeki Warty oraz dorzeczu
rzeki Odry.
Gmina Granowo
Obecnie skanalizowana jest częściowo jedynie główna miejscowość Gminy - wieś
Granowo (45 % skanalizowania), wioski poza Granowem nie są uzbrojone w sieć kanalizacyjną.
W Gminie zlokalizowane są dwie oczyszczalnie ścieków. Jedna znajduje się w Granowie, a
druga, oddana do eksploatacji w połowie 2003 r., obsługuje szkołę w Bielawach.
strona 32
W północnej części Granowa oraz w pozostałych miejscowościach Gminy, ścieki
gromadzone są w szambach i dowożone taborem asenizacyjnym do oczyszczalni. Kanalizacja
tej części Granowa oraz Kubaczyna znajduje się obecnie w trakcie realizacji.
Granowo i niektóre wioski na terenie Gminy posiadają częściową kanalizację
deszczową. Ścieki z wpustów deszczowych odpływają do rowów melioracyjnych.
Oczyszczalnia ścieków w Granowie zaprojektowana i wybudowana została zarówno dla
ścieków doprowadzanych kanalizacją, (zaprojektowany rurociąg tłoczny o średnicy
D = 150 mm), jak i dowożonych. Obecnie oczyszczalnia pracuje tylko na ściekach
dowożonych; wykonany jest jeden bioblok (docelowo dwa).
Dnia 06.11.2002 r. wydane zostało pozwolenie wodno - prawne na zrzut ścieków
oczyszczonych do wód i wykonanie urządzeń dla nowej oczyszczalni ścieków w Bielawach.
Przyzagrodowa oczyszczalnia w Bielawach przeznaczona jest do oczyszczania ścieków bytowo
- gospodarczych z okolicznej zabudowy i szkoły. Do oczyszczalni nie mogą być odprowadzane
ścieki inwentarskie i deszczowe. Zaprojektowano tu także układ kanalizacji pozwalający na
zebranie i doprowadzenie ścieków ze szkoły i obiektów mieszkalnych miejscowości. Część
biologiczna oczyszczalni pracuje w oparciu o metodę niskoobciążonego osadu czynnego z
tlenową stabilizacją osadu, z osadnikiem wtórnym oraz usuwaniem osadu nadmiernego.
Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny, przykryty.
Łączna przepustowość gminnych oczyszczalni wynosi 396,9 m3/d.
Opracowano koncepcję rozwoju kanalizacji, która zakłada sprowadzenie ścieków
z całego terenu Gminy do oczyszczalni w Granowie, która zostanie w znacznym stopniu
rozbudowana. Wszystkie wioski zostaną skanalizowane i połączone rurociągami tłocznymi z
kanalizacją centralnej miejscowości Gminy. W ramach każdej wsi, budowana będzie kanalizacja
grawitacyjna, zbierająca ścieki w pompowni. Przepompownia przetłaczać będzie ścieki do
kanalizacji Granowa lub Kubaczyna (połączone w jeden system).
Tabela III.7. Zestawienie gminnych oczyszczalni ścieków
Lp.
1
Gmina
Rakoniewice
2
Granowo
3
Wielichowo
4
5
Kamieniec
Grodzisk Wlkp.
Przepusto
wość
[m3/d]
Odbiornik
Numer
Data
data
ważności
pozwolenia
Jabłonna
25,0
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
Rakoniewice
1040
rów melioracyjny
OS 6223/36/01/02
11.03.2002r.
31.12.2012.
Józefin
36,02
rów melioracyjny
OS 6223/24/02
09.12.2002r.
31.12.2012r.
Wioska
3,2
kanalizacja
deszczowa
OS6223/14/01
19.06.2001r.
31.12.2003r.
Rostarzewo
500
rów melioracyjny
OS 6223/6/02
13.06.2002r.
31.12.2012r.
Ruchocice
32,5
rów melioracyjny
OS 6223/8/02
23.07.2002r.
31.12.2012r.
Granowo
391,8
rów melioracyjny
OS 6223/16/00
24.05.1996r.
31.12.2005r.
Lokalizacja
oczyszczalni
Decyzje
Bielawy
5,1
rów przykryty
OS 6223/19/02
06.11.2002r.
31.12.2003r.
Wielichowo
954
rów melioracyjny
OS 6210/9/99
19.07.1999r.
31.12.2003r.
Kamieniec
300
Rów Grodziski
b.d.
b.d.
Szczepowice
15,0
Rów Łagiewniki
OS 6223/28/02
31.12.2002r.
31.12.2012r.
Sepno
21,6
Kanał Prut
OS 6223/27/02
31.12.2002r.
31.12.2012r.
Grodzisk
Wielkopolski
3000
Kanał Grodziski
OS 6223/5/02
23.04.2002r.
30.06.2005r.
b.d.
strona 33
40.Przyzakładowe oczyszczalnie ścieków
Poza wyżej opisanymi oczyszczalniami komunalnymi, na terenie Powiatu Grodziskiego
zlokalizowane są
oczyszczalnie ścieków, będące w większości własnością zakładów
przemysłowych i szkół. Są to przeważnie oczyszczalnie mechaniczno-biologiczne.
W tabeli III.8. przedstawiono charakterystykę zakładowych oczyszczalni ścieków.
Tabela III.8. Charakterystyka zakładowych oczyszczalni ścieków na terenie Powiatu
Grodziskiego (wg rejestrów wydanych decyzji wodno – prawnych)
Gmina
Lokalizacja
1
Rakoniewice
Goździn
Spółdz. Prod. - Usług
OS 6223/18/01
108,1
31.12.2006
rów meliorac.
dopływ Półn.
Kanały Obry
2
Granowo
Granowo
Tłocznia
OS 6223/3/00
8,0
30.06.2010
rzeka
Mogilnica
3
4
Wielichowo
Kamieniec
Odbiornik
Zakład przetwórstwa
Rolno - Spożywczego
OS 6223/11/00/01
106,4
31.12.2006
rów
melioracyjny
Augustowo
Zakład Drobiarski
OS 6223/33/02/03
1,3
31.01.2013
rów
melioracyjny
Wielichowo
Gorzelnia
OS 6223/27/01
7,3
31.12.2010
rów
melioracyjny
Gradowice
Szkoła
OS 6223/10/02
13,5
31.12.2012
ziemia
rów chłonny
Parzęczewo Gorzelnia
OS 6223/14/00
72,0
31.12.2006
Rów Gniński
Parzęczewo Szkoła
OS 6223/9/02
12,5
31.12.2012
ziemia
rów chłonny
b.d.
10,2
b.d.
rów
melioracyjny
OS 6223/1/00
25
30.06.2010
rów
melioracyjny
OS
6223/29/2002/2003
113
31.12.2003
rów
melioracyjny
OS 6223/32/02/03
b.d.
31.01.2013
rowy
melioracyjne
Ptaszkowo
Grodzisk
Decyzja
Augustowo
Konojad
5
Obiekt
Ilość wg
Data
decyzji ważności
m3/d
pozwolenia
Lp.
Szkoła
Gorzelnia
Grodzisk Wlkp. GFWW „GROWAG”
Grodzisk Wlkp.
droga nr 308
(obwodnica)
41.Podsumowanie
Wody powierzchniowe
1. Oddziaływanie źródeł przemysłowych na jakość wód w Powiecie uległo w ostatnich latach
ograniczeniu, a o jakości wód decydują przede wszystkim ścieki komunalne.
2. Wszystkie wody płynące nie spełniają obowiązujących norm czystości w trójstopniowej
klasyfikacji. Czynnikami determinującymi negatywną ocenę jakości wód są: związki
organiczne
strona 34
i stan sanitarny. Jak wykazują wyniki monitoringu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony
Środowiska w Poznaniu jakość badanych wód na terenie Powiatu zarówno w 2000 r.
(Mogilnica, Południowy Kanał Obry), jak i w roku 2002 r. (Północny Kanał Obry, Środkowy
Kanał Obry, Kanał Grabarski i rzeka Dojca), była pozaklasowa.
3. W ostatnich latach odnotowuje się zanieczyszczenie wód ze źródeł zlokalizowanych na
terenach wiejskich. Ścieki rolnicze jak np. gnojowica wywożone są na pola, bez konieczności
uzyskania stosownego pozwolenia. Efektem takich działań jest zbyt intensywne nawożenie,
co w konsekwencji wpływa na zanieczyszczenie wód powierzchniowych oraz podziemnych.
Taka tendencja jest szczególnie wyraźna w Gminie Granowo.
Zaopatrzenie w wodę
1. Mieszkańcy Powiatu zaopatrywani są w wodę z wodociągów grupowych, zbiorowych
i indywidualnych korzystających z ujęć podziemnych. Ujęcia te bazują na wodach piętra
czwartorzędowego i trzeciorzędowego; mioceńskiego.
2. Najbardziej zanieczyszczone antropogenicznie są utwory czwartorzędowe. Jest to głównie
wynik niewłaściwej gospodarki wodno - ściekowej.
3. W Gminie Wielichowo szczególnie narażony na zanieczyszczenia okazała się Pradolina
Warszawsko - Berlińska, wydzielono tam dodatkowo obszary wymagające najwyższej
ochrony (ONO) i wysokiej ochrony (OWO), a wody podziemne objęte zostały programem
monitorowania.
4. Wszystkie Gminy w Powiecie wykazują prawie 100 % zwodociągowania. Zauważa się takie
gospodarstwa, które nie korzystają z wodociągu, a w wodę zaopatrują się z własnych
studni.
5. Miasto Wielichowo, jako jedyne w województwie wielkopolskim nie posiada wodociągu.
Sieć kanalizacyjna i odprowadzanie ścieków
1. W Powiecie Grodziskim kanalizacja występuje głównie w Miastach. Obecnie sieć
kanalizacyjna rozbudowywana jest w Mieście Grodzisk Wielkopolski. Po ukończeniu
budowy Miasto skanalizowane będzie w 85 %.
2. Stopień skanalizowania całego Powiatu jest niewielki - nie sięga nawet 30 %. Na najbliższe
lata planuje się rozbudowę sieci kanalizacyjnej w Gminie Wielichowo, gdzie dostęp do
kanalizacji sanitarnej ma obecnie około 25 % mieszkańców.
3. W Gminie Rakoniewice inwestycja związana z rozbudową sieci kanalizacyjnej związana jest
z budową nowych oczyszczalni w Ruchocicach i Rostarzewie.
4. Większość oczyszczalni zlokalizowanych na tym terenie nie jest w pełni eksploatowane
z powodu braku sieci kanalizacyjnej.
5. Największa oczyszczalnia znajduje się w Grodzisku Wielkopolskim, jej projektowana
przepustowość wynosi 3000 m3/d,
6. Tradycyjnie kanalizacja i oczyszczanie wód zużytych bywa zwykle opóźniona w stosunku
do zaopatrzenia w wodę. Tendencja ta jest bardzo wyraźna w Gminach Powiatu
Grodziskiego.
strona 35
42.Powietrze atmosferyczne
43.Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza
W
Powiecie
Grodziskim
zlokalizowanych
jest
szereg
zorganizowanych
i niezorganizowanych źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza. Do zorganizowanych źródeł
należy zaliczyć przede wszystkim wysokie źródła punktowe (kominy), wprowadzające do
powietrza zanieczyszczenia powstałe w trakcie spalania paliw w celach grzewczych i na
potrzeby technologiczne (kotłownie, piece). Poza spalaniem paliw w celach grzewczych, na
terenie Powiatu znajduje się również szereg źródeł zorganizowanej emisji zanieczyszczeń
z różnorodnych procesów technologicznych. Do zakładów przemysłowych stanowiących
znaczące źródła (tj. o potencjalnej, rocznej emisji zanieczyszczeń ponad 100 Mg) emisji
technologicznych na terenie Powiatu Grodziskiego, zgodnie z uzyskanymi decyzjami na
wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, należą:
• Zakład Produkcyjny HOOP SA w Grodzisku Wlkp.,
• Rolniczy Kombinat Spółdzielczy w Łubnicy,
• "Mikra" s.j. Wolsztyn.
Zestawienie znaczących emitorów punktowych, zlokalizowanych w Powiecie,
sporządzone na podstawie obowiązujących decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do
powietrza oraz zgłoszeń, przedstawiono w tabeli III.9. Przedstawione wielkości emisji dotyczą
wartości maksymalnych, jakie, zgodnie z uzyskanymi decyzjami o dopuszczalnej emisji,
poszczególne emitory mogą odprowadzić rocznie do atmosfery. Jednak w rzeczywistości emisja
ta jest zmienna i z roku na rok maleje. Spadek ten należy wiązać z dwiema głównymi
przyczynami, tj. działaniami dokonywanymi w celu ograniczania emisji zanieczyszczeń do
powietrza (zmiany i modernizacje technologii przemysłowych, działania termoizolacyjne, wzrost
zużycia gazu w celach grzewczych przy jednoczesnym spadku zużycia paliw stałych itp.) oraz
recesją gospodarczą w Polsce, będącą przyczyną likwidacji szeregu zakładów przemysłowych.
Lokalizację wszystkich ww. punktowych emitorów zanieczyszczeń do powietrza w
Powiecie Grodziskim przedstawiono na załączniku 2.
Tabela III.9. Zestawienie emitorów zanieczyszczeń do powietrza
Lp Wyszczególnienie
Charakterystyka
Lokalizacja
źródeł, łączna moc
Grodzisk Wlkp.,
ul. Mikołajczyka 8
Rolniczy Kombinat
kotł. 3,5 MW, stolarnia,Gospodarstwo
2
tartak, komory wędzaln. w Augustowie
Spółdzielczy w Łubnicy
retortownia, piec,
3 "Mikra" s.j. Wolsztyn
Jabłonna 15
piec wypałowy
4 ZPH-U "CERBET"
Wioska 30
Rolniczy Kombinat
4
kotły
0,1
MW,Granowo,
5
Spółdzielczy w Granowie suszarnia zboża 5 MW ul Kolejowa 31
6 Spółdz. Prod. Rolno-Przem. kocioł gaz. 2,1 MW
Karczewo
kotłownia 4,44 MW
7 GFWW "GROWAG"
Zdrój 49a
2 kotły olejowe
8 INTER-CHAMP CO. LTD
Ruchocice
9 Gospodarstwo Rolno-Łow. 3 kotłownie 1,1 MW
Ptaszkowo
Grodzisk Wlkp,
10 GS "Samopomoc Chłopska" piece piekarn. 0,7 MW
ul. Bukowska 85
1 ZP Hoop SA
11 Spółdzielnia Inwalidów
3 kotłownie 8,72 MW
kotł. olejowa 2,45 MW,
Grodzisku Wlkp.
technologia
Roczna emisja zanieczyszczeń
SO2
NOx CO
pył
CH
Mg/a
48,46513,353 14,982 54,524 -
inne
łącznie
-
131,324
24,070 1,290 87,628 9,990 0,018
- 8,700 96,200
- 13,354
6,912 7,200 72,000 2,592
-
- 122,996
-
118,254
88,704
-
-
77,733
5,120 0,400 40,000 12,000 3,000
5,760 3,200 12,001 10,624 3,918
13,013 17,007 2,270 2,126
2,976 0,310 22,200 6,200 0,038
-
60,520
35,503
34,416
31,724
15,677 1,319 57,796 2,942
8,575 0,948
2,133 15,005
-
-
26,661
5,404 8,516
4,326 2,406 0,384
-
21,036
strona 36
"Wielkopolanka"
12 GS "Samopomoc Chłopska" kotłownie 0,528 MW
ul. Garbary 23
Graniowo,
ul Kolejowa
Grodzisk Wlkp.,
ul Bukowska 90
13 Młyn zbożowy, elewator
odpylanie suszenie
Firma Rzeźnictwo
- Wędliniarstwo Wielichowo
Rejonowy Kombinat
15
Spółdzielczy Wielichowo
PGNiG S.A. Regionalny
16
Oddział Przesyłu
17 PRU "PA-ROL" sp. z o.o.
18 Agros, Zakład Rolny
19 Zakład Przem-Rolny
komory
wędzar.,
Pawłówko 5
olejowa wytw. pary
14
Łubnica,
ul. Dożynkowa 5
3 kotły gaz. 0,94 MW,Tłocznia Gazu
spręż. 3,4 MW
w Kotowie
kocioł PII/65 1,25 MW Parzęczewo
suszarnia zbożowa
Sepno
suszar. zboża 7,2 MW Pantaleonowo
Grodzisk Wlkp.
technologia
20 PUPH "Dąbex II"
ul. Mikołajczyka 6
"Polskie Szkło - Double B"
Rakoniewice,
technologia
21
Spółka z o.o.
ul. Wolsztańska
Wytwórnia Pasz Land
Grodzisk Wlkp,
technologia
22
O Lakes S.A.
ul. Żwirowa 8
23 Osiedle Wojska Polskiego kotły gazowe 1,35 MW Grodzisk Wlkp.
kotły gazowe 1,44 MW Grodzisk Wlkp.
24 Osiedle przy ul. Chopina
Ferma hodowli
Wielichowo,
technologia
25
zwierząt futerkowych
ul. Rakoniewicka
Grodzisk Wlkp.
technologia
26 PUPH "Dąbex I"
ul. Malinowskiego 2
Nadleśnictwo
5 gazowych kotłowni Lasówki
27
Grodzisk Wlkp
Rakoniewice,
28 PPH "RAKWIN" Sp. z o.o. kotł. gazowa 1,2 MW
ul. Grodziska 17B
Zakład Produkcyjny
Rakoniewice,
kocioł olej. GDA-800
29
Rakoniewice
ul. Wielichowska 2
Zakład
Rakoniewice,
technologia
30
Mięsno-Wędliniarskie
ul. Garbary 2a
Łącznie*
kocioł węglowy Vn SR
3,320 0,280 12,440 4,968
-
-
21,008
0,228 0,268
0,036 12,869 0,020
-
13,421
0,198 9,167
0,058 0,040 0,465
-
9,928
0,430 0,138
7,090 1,600
-
-
9,258
- 3,666
3,072 0,123
- 0,003
6,864
0,970 0,670
1,550 0,036
0,852 0,610
4,470 0,300
0,650 1,550
1,050 0,963
- 0,300
-
6,710
3,786
3,475
-
-
2,204
- 0,270
0,068 0,003 1,100
-
1,441
- 0,074
0,019 0,996
-
-
1,089
0,003 0,529
0,003 0,508
0,132 0,006
0,127 0,006
-
-
0,670
0,643
- 0,634
0,634
-
-
- 2,204
-
-
-
-
-
- 0,490
-
-
0,490
0,026 0,287
0,105 0,024
-
-
0,442
- 0,225
0,056 0,003
-
-
0,284
0,095 0,050
0,012 0,018
-
-
0,175
- 0,002 0,012
-
0,036
1
942
- 0,022
165
84
500
-
170
22
* - z dokładnością do 1 Mg
Poza ww. emitorami punktowymi, do znaczących, źródeł zanieczyszczeń mających
wpływ na stan czystości powietrza w Powiecie Grodziskim należy zaliczyć zanieczyszczenia
transgraniczne oraz emisję zanieczyszczeń ze spalania paliw w pojazdach samochodowych.
Wzrastające natężenie ruchu pojazdów zauważalne jest szczególnie w miastach leżących na
głównych szlakach komunikacyjnych regionu, w szczególności w Grodzisku Wielkopolskim,
Rakoniewicach i Granowie.
Kolejnymi, często uciążliwymi dla mieszkańców źródłami emisji zanieczyszczeń do
powietrza w poszczególnych miejscowościach, szczególnie w przypadku starej zabudowy
zwartej oraz zabudowy jednorodzinnej na obszarach nieuzbrojonych w sieć ciepłowniczą, są
indywidualne kotły grzewcze. Na terenach tych stosuje się indywidualne systemy ogrzewania
zasilane gazem, olejem opałowym lub paliwem stałym (węgiel, koks). Łączny udział źródeł
emisji niezorganizowanej w ogólnej emisji szacowany jest jako znaczący, lecz nieokreślony
ilościowo, ze względu na charakter i rozproszenie źródeł niepunktowych. Lokalnie wpływ emisji
niezorganizowanej na stan czystości powietrza bywa dominujący. Notowane jest to szczególnie
w centrach miast, co związane jest z bezpośrednią bliskością miejsc emisji oraz zabudowy
mieszkaniowej i budynków użyteczności publicznej.
Zestawienie emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza na terenie
Powiatu Grodziskiego w latach 2001 i 2002, na podstawie wielkości opłat za emisję
strona 37
zanieczyszczeń do powietrza wnoszonych przez podmioty gospodarcze do Wielkopolskiego
Urzędu Marszałkowskiego, przedstawiono w tabeli III.10.
Tabela III.10.
Zestawienie ilości [Mg/rok] zanieczyszczeń wyemitowanych do
powietrza w Powiecie Grodziskim,
ROK
SO2
NO2
CO
inne
Pyły
Łącznie
CO2
2001
54,4
17,0
93,0
8,3
44,1
216,9
10092,1
2002
39,8
15,0
113,2
24,6
46,6
239,3
10333,0
Przedstawiony w powyższej tabeli wzrost emisji w 2002 r. w stosunku do roku
poprzedniego spowodowany jest zwiększeniem ilości podmiotów wnoszących opłaty za emisję
zanieczyszczeń. Wyszczególnione w tabeli III.10. ”inne” zanieczyszczenia gazowe to przede
wszystkim węglowodory. Przykładową strukturę emisji „innych” gazów w 2002 r. w Powiecie
Grodziskim, na podstawie danych Wielkopolskiego Urzędu Marszałkowskiego, przedstawiono w
tabeli III.11.
Tabela III.11. Struktura emisji gazów „innych” w 2002 r.
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Rodzaj zanieczyszczenia
metan
amoniak
WWA
węglowodory alifatyczne
ketony i pochodne
alkohole alifatyczne
benzo(a)piren
chrom
sole niemetali
aldehydy alifatyczne
pierwiastki niemetaliczne
mangan
Emisja
Mg/rok
12,8286
4,4198
2,5232
1,8567
1,6899
1,2740
0,0234
0,0205
0,0009
0,0002
0,00005
0,00002
44.Monitoring zanieczyszczeń powietrza
Pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie Województwa
Wielkopolskiego prowadzone są przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną,
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz
lokalnie przez podmioty gospodarcze oddziałujące na środowisko, w stacjach monitoringowych
wchodzących w skład:
• sieci międzynarodowej,
• sieci krajowej,
• sieci regionalnej monitoringu chemizmu opadów atmosferycznych,
• sieci wojewódzkiej,
• sieci lokalnych.
Stężenia badanych zanieczyszczeń oznaczane są metodami pasywnymi, manualnymi oraz
na podstawie pomiarów automatycznych. Pomiarami na terenie Województwa Wielkopolskiego
objęte są stężenia następujących zanieczyszczeń powietrza: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu,
strona 38
pył zawieszony, tlenek węgla, ozon, benzen, toluen, formaldehyd, fluor. Ponadto prowadzi się
pomiary opadu pyłu, kadmu i ołowiu.
Niestety, na terenie Powiatu Grodziskiego zlokalizowany jest jedynie jeden punkt
monitoringu jakości powietrza oparty na pasywnej metodzie pomiarowej w miejscowości
Kobylniki koło Grodziska Wielkopolskiego. W punkcie tym, pomiarowi podlegają stężenia w
powietrzu dwutlenku siarki i tlenków azotu. Z analizy rozkładu stacji monitoringowych w
województwie wielkopolskim należy przypuszczać, iż przyczyną braku lokalizacji większej ilości
stacji monitoringu powietrza na terenie Powiatu Grodziskiego jest stosunkowo dobry stan
jakości powietrza tego regionu w odniesieniu do innych miast i powiatów Województwa
Wielkopolskiego
45.Stan zanieczyszczenia powietrza
Stan zanieczyszczenia powietrza jest jednym z najbardziej zmiennych stanów środowiska.
W znaczącym stopniu zależy od wielkości chwilowych emisji ze źródeł zlokalizowanych
na omawianym terenie oraz od wielkości transgranicznej migracji zanieczyszczeń. Poniżej,
w tabeli zaprezentowano wyniki analiz jakości powietrza prowadzonych przez IMGW metodą
pasywną w punkcie monitoringowym w Kobylnikach, w latach 2001 i 2002.
Tabela III.12. Zestawienie wyników pomiarów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu
na terenie Powiatu Grodziskiego.
Lp.
Rok
Średnia okresu
grzewczego
Średnia okresu
letniego
Średnia roczna
µg/m3
µg/m3
µg/m3
Dwutlenek siarki, roczny dopuszczalny poziom 20 µg/m3
1
2001
5,00
1,15
3,07
2
2002
6,68
1,68
4,8
Dwutlenek azotu, roczny dopuszczalny poziom 30 µg/m3
3
2001
19,27
9,8
14,53
4
2002
15,03
9,82
14,4
Dwutlenek siarki SO2
Stężenia średnioroczne SO2 na terenie Powiatu Grodziskiego - punkt Kobylniki, w
ubiegłym roku nie przekraczały 25 % wartości dopuszczalnej. Stężenie średnie w sezonie
grzewczym w 2002 r. było prawie 4 razy większe w sezonie letnim. Poziom stężeń SO2 w
powietrzu jest znaczący przede wszystkim w sezonie grzewczym. Średnie stężenie tego
zanieczyszczenia mierzone w punktach monitoringowych w sezonie grzewczym jest ponad
czterokrotnie większe niż w lecie. Potwierdza to fakt, że źródłami emisji dwutlenku siarki do
powietrza, mającymi dominujący wpływ na stężenia SO2 w powietrzu na terenie Powiatu
Grodziskiego, są procesy spalania paliw w celach grzewczych. Jednakże należy nadmienić, że
podwyższone stężenia zanieczyszczeń w tym sezonie związane są także pośrednio z
naturalnie mniejszą w zimie ilością opadów, mających znaczący wpływ na procesy
samooczyszczania się atmosfery.
Na tle stężeń z lat ubiegłych, należy stwierdzić, że zanieczyszczenie powietrza
dwutlenkiem siarki w Powiecie Grodziskim utrzymuje się na niskim poziomie.
strona 39
Dwutlenek azotu NO2
Stężenie średnioroczne w 2002 r. dwutlenku azotu w punkcie monitoringowym w
Kobylnikach wynosiło 14,4 co stanowi niecałe 50 % normy. Stężenie średnie dwutlenku azotu,
jest ok. 1,5 razy większe w sezonie grzewczym niż w sezonie letnim, co świadczy o mniejszym,
niż w przypadku dwutlenku siarki, wpływie emisji tlenków azotu z procesów spalania paliw w
celach grzewczych na stopień zanieczyszczenia powietrza. Z doświadczeń w innych
porównywalnych miastach i powiatach, należy stwierdzić, iż z roku na rok coraz bardziej
znaczącymi źródłami emisji tlenków azotu do powietrza są silniki pojazdów samochodowych, co
wynika ze znaczącego wzrostu natężenia ruchu pojazdów.
46.Podsumowanie
1. Analiza danych dotyczących jakości powietrza atmosferycznego w Powiecie Grodziskim,
oparta na wynikach pomiarów metodą pasywną pokazuje, że obszar Powiatu charakteryzuje
się niskimi stężeniami zanieczyszczeń.
2. Dla pełnej oceny stanu czystości brak jest wyników pomiarów stężeń zanieczyszczeń w
centrach miast. Brak punktów pomiarowych stężeń tlenku węgla i pyłu zawieszonego w
Powiecie Grodziskim uniemożliwia ocenę stopnia zanieczyszczenia powietrza tymi
zanieczyszczeniami.
3. W latach ubiegłych na terenie Powiatu nie stwierdzono ponadnormatywnych stężeń
zanieczyszczeń powietrza. W odniesieniu do lat poprzednich, większość wyników stężeń
średniorocznych w roku 2002 wykazywały niewielkie tendencje malejące lub stabilizowały
się na stałym poziomie.
4. Główny wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza w zimie mają procesy spalania paliw
w celach grzewczych oraz ruch samochodowy, natomiast w lecie - ruch samochodowy.
5. Dla mieszkańców miast najbardziej uciążliwe są lokalne, niskie źródła emisji oraz
zanieczyszczenia
komunikacyjne,
występujące
szczególnie
na
obszarach
charakteryzujących się dużym zagęszczeniem zabudowy o ogrzewaniu indywidualnym,
gęstą siecią dróg oraz utrudnionymi warunkami rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń.
Centrum miast, zlokalizowane najczęściej w dolinach, jest to miejsce szczególnie narażone
na chwilowe przekroczenia dopuszczalnych norm jakości powietrza. Lokalne, wysokie
stężenia tlenku węgla, pochodzącego przede wszystkim ze spalin pojazdów
samochodowych i ozonu, stanowią potencjalną uciążliwość dla mieszkańców zwartej
zabudowy zlokalizowanej przy głównych ciągach komunikacyjnych.
6. Podstawowym paliwem spalanym w lokalnych oraz indywidualnych kotłowniach,
stanowiących główne źródło ciepła dla mieszkańców, jest węgiel kamienny, jednak udział
zużycia „czystszych paliw” w regionie corocznie wzrasta.
7. Problem nadmiernej emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłów z zakładów przemysłowych
w Powiecie Grodziskim praktycznie nie istnieje. Emisja zanieczyszczeń do powietrza
z procesów technologicznych w zakładach pracy nie stanowi dominującego źródła
zanieczyszczeń powietrza i z roku na rok maleje. Dalsze ograniczanie emisji z procesów
technologicznych uzależnione jest w dużej mierze od uwarunkowań ekonomicznoekologicznych. W obecnych czasach, ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza
wynika często z likwidacji całych procesów technologicznych oraz związanych z nimi
stanowiskami pracy.
strona 40
47.Stan środowiska akustycznego
48.Wprowadzenie
Ocena stanu środowiska ze względu na emisję hałasu z różnych źródeł dokonywana
jest na podstawie pomiarów poziomu dźwięku równoważnego A w dB. Wyniki prowadzonych
pomiarów odnoszone są do wartości dopuszczalnych zawartych w rozporządzeniu Ministra
Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
Dane dotyczące wielkości hałasu na terenie Powiatu Grodziskiego są niewystarczające
i nie pozwalają na dostateczną ocenę zagadnień zanieczyszczeń środowiska hałasem. Brak
monitoringu hałasu na terenie Powiatu uniemożliwia jednoznaczną ocenę wpływu
na środowisko emitowanego hałasu.
Istniejące wyniki pomiarów interwencyjnych dają jedynie pogląd o wielkości problemu.
Badania prowadzone na terenie Polski wskazują na zwiększenie obszarów o
niekorzystnym klimacie akustycznym, co prowadzi do objęcia szkodliwym oddziaływaniem
hałasu coraz większej liczby ludności.
49.Główne źródła hałasu
Głównymi źródłami hałasu na terenie Powiatu Grodziskiego, stanowiącymi uciążliwość
dla środowiska i ludzi jest hałas emitowany z obiektów przemysłowych i usługowych tzw. hałas
przemysłowy oraz hałas drogowy i kolejowy.
Hałas przemysłowy
Hałas przemysłowy odczuwany jest jako jeden z najbardziej dokuczliwych hałasów
w środowisku, chociaż powoduje on uciążliwość w znacznie mniejszym wymiarze niż hałasy
pochodzące od środków komunikacji to i tak jest najczęstszą przyczyną skarg ludności,
co często znajduje odzwierciedlenie w ilości interwencji zgłaszanych do WIOŚ. Znaczącym
elementem kształtującym klimat akustyczny Powiatu Grodziskiego są:
• przemysł spożywczy,
• przemysł drzewny,
• przemysł maszynowy,
• zakłady kamieniarskie,
• lokale rozrywkowe,
• instalacje wentylacyjne i chłodzące w obiektach: handlowych, sportowych,
gastronomicznych,
• drobne zakłady rzemieślnicze, które często bywają zlokalizowane na terenach
przeznaczonych pod mieszkalnictwo.
Znaczny procent środków produkcji maszyn i urządzeń emituje hałas do środowiska
zewnętrznego o poziomie często przekraczającym wartości dopuszczalne.
Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i
zależny jest od:
• zastosowanych technologii,
strona 41
•
•
•
•
wyposażenia, rozmieszczenia i zabezpieczenia akustycznego głównych źródeł hałasu,
stosownych rozwiązań budowlanych,
systemu pracy,
funkcji urbanistycznych otaczających terenów.
Uciążliwość hałasu emitowanego z tych obiektów jest zróżnicowana i zależna między
innymi od ilości źródeł i czasu ich pracy, stopnia wytłumienia, odległości od obszarów i obiektów
chronionych oraz od wartości normatywnej dopuszczalnego poziomu hałasu dla danego terenu.
Do obiektów, które mogą pogorszyć stan środowiska akustycznego na terenie Powiatu
Grodziskiego należy zaliczyć przede wszystkim (zgodnie z wydanymi decyzjami
administracyjnymi):
• Przedsiębiorstwo Usługowo – Produkcyjno – Handlowe „DĄBEX” w Grodzisku
Wielkopolskim przy ul. Malinowskiego 2,
Należy również zauważyć, że interwencje dotyczyły obiektów, zlokalizowanych w
sąsiedztwie terenów zabudowy mieszkaniowej. Spośród skontrolowanych obiektów
przekroczenie dopuszczalnej emisji hałasu w środowisku w porze dziennej zanotowano we
wszystkich obiektach. Przekroczenie dopuszczalnych pomiarów hałasu emitowanego przez ww.
obiekty są niewielkie do kilku i w niektórych kilkunastu dB, co częściowo mieści się w granicach
błędu pomiarowego. Ich zasięg oddziaływania jest niewielki, przy czym lokalizacja wyżej
wyszczególnionych obiektów w pobliżu obszarów objętych ochroną pod względem akustycznym
powoduje, że stają się obiektami uciążliwości akustycznej o charakterze lokalnym.
Uciążliwości powodowane hałasem przemysłowym są sukcesywnie ograniczane.
Funkcjonujący prawno-administracyjny sposób postępowania oraz sankcje ekonomiczne
przyczyniają się do ograniczenia emisji ponadnormatywnych, tym samym zachowania
obowiązujących standardów akustycznych.
Hałas komunikacyjny
Dominującym źródłem hałasu w środowisku jest ruch drogowy, a lokalnie także ruch
kolejowy. O wielkości poziomu hałasu z tych źródeł decydują: natężenie ruchu, prędkość
pojazdów, ich stan techniczny, stan nawierzchni dróg, płynność ruchu, nachylenie jezdni, a
także kultura jazdy kierowców. W Polsce, z końcem lat 80 – tych nastąpił gwałtowny rozwój
motoryzacji, wyrażający się rekordowym, w stosunku do lat poprzednich, przyrostem liczby
samochodów, z dużym udziałem pojazdów o stosunkowo niskich parametrach
eksploatacyjnych.
Hałas drogowy jest jednym z najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku, przede
wszystkim ze względu na powszechność jego występowania.
Hałas komunikacyjny, w przeważającej części, w bezpośredniej odległości od źródła
zawiera się w granicach 75 ÷ 80 dB. Skumulowane gęstości rozkładów poziomów hałasu
drogowego w ciągu doby wykazują, że w 50 % przypadków, poziom hałasu drogowego
przekracza 70 dB, a w ponad 10 % przypadków, poziom hałasu drogowego mniejszy jest od 60
dB. Niektóre z chwilowych maksymalnych poziomów hałasu osiągają wartości zbliżone do 100
dB. Dla orientacji w tabeli III.13. przedstawiono wartości dopuszczalne.
strona 42
Tabela III.13. Dopuszczalne poziomy hałasu powodowanego przez operacje naziemne
pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu
Lp.
1
1
2
3
4
Przeznaczenie terenu
2
a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej
b. Tereny szpitali poza miastem
a. Tereny
wypoczynkowo-rekreacyjne
poza
miastem
b. Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
jednorodzinnej
c. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub
wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży
d. Tereny domów opieki
e. Tereny szpitali w miastach
a. Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego
b. Tereny
zabudowy
mieszkaniowej
jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi
c. Tereny zabudowy zagrodowej
a. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej
100 tys. Mieszkańców ze zwartą zabudową
mieszkaniową
i
koncentracją
obiektów
administracyjnych, handlowych i usługowych
pora dnia - przedział
czasu odniesienia
równy 8 najmniej
korzystnym
godzinom dnia
pora nocy - przedział
czasu odniesienia
równy 1 najmniej
korzystnej godzinie
nocy
3
4
40
35
45
40
50
40
55
45
Powyższe wartości wskazują, że klimat akustyczny przy każdym odcinku drogi jest
niekorzystny dla ludzi zamieszkujących na terenach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie
dróg. Brak pomiarów hałasu drogowego na terenie Powiatu Grodziskiego uniemożliwia
jednoznaczne określenie przekroczeń wartości dopuszczalnych i wyznaczenie terenów
najbardziej zagrożonych.
Z przeprowadzonej ogólnej analizy dotyczącej zagrożeń środowiska wynika, że
obszarami uciążliwymi pod względem hałasu drogowego mogą być tereny zlokalizowane
w centrum miast Powiatu Grodziskiego oraz główne trasy przechodzące przez Powiat, które są
obciążone znacznym ruchem. Dotyczy to szczególnie wzmożonego ruchu na przebiegającej
przez Powiat Grodziski drodze krajowej nr 32 (Poznań – Zielona Góra – granica RP) oraz
drodze wojewódzkiej 308 Kościan – Grodzisk – Nowy Tomyśl, która stanowi połączenie z drogą
krajową nr 2 Berlin – Poznań – Warszawa – Moskwa.
Poza tym w związku z budową autostrady A2 planowane jest wybudowanie po stronie
zachodniej Poznania dwóch zjazdów: w miejscowościach Buk i Nowy Tomyśl. Z chwilą oddania
autostrady do użytku te dwa zjazdy przejmą ruch tranzytowy w kierunku południowym.
Spowoduje to zwiększenie natężenia ruchu kołowego na drogach Nowy Tomyśl – Kościan i Buk
- Stęszew oraz w miejscowości Grodzisk Wielkopolski. W związku z tym należy już teraz
podjąć prace przygotowawcze do wybudowania obwodnic. Obwodnica dla Miasta Grodzisk
Wielkopolski jest już rozpoczęta i wymaga kontynuacji prac.
W przypadku hałasu kolejowego wielkość i zasięg oddziaływania w zasadniczy sposób
zależy od częstotliwości kursowania pociągów (zarówno osobowych jak i towarowych),
strona 43
prędkości trakcyjnej, składu taboru kolejowego, technicznego przygotowania torowiska oraz
topografii terenu wraz z lokalną strukturą zabudowy. Zasięg negatywnego oddziaływania hałasu
kolejowego w środowisku, uzależniony od warunków technicznych ruchu, może sięgać po obu
stronach terenu sąsiadującego z koleją do 200 metrów. W zależności od prędkości trakcyjnej,
a co za tym idzie propagacji hałasu, zasięg ten w obszarze zabudowanym w okolicach
przystacyjnych powinien zawężać się do linii pierwszej zabudowy, która teoretycznie powinna
znajdować się w odległości min. 40 ÷ 50 m od torowiska.
Hałas pochodzący od trakcji kolejowych niewątpliwie wywołuje uciążliwości dla
mieszkańców terenów sąsiadujących. Jednak tak jak przy pozostałych rodzajach hałasu,
również dla hałasu kolejowego brak jest pomiarów na terenie Powiatu Grodziskiego, co
uniemożliwia jednoznacznie określenie zasięgu jego oddziaływania.
Sieć kolejowa na terenie Powiatu Grodziskiego nie jest rozwinięta w dużym stopniu.
Przez teren powiatu przebiega linia kolejowa relacji Poznań – Wolsztyn, Poznań - Sulechów w
związku, z czym hałas z transportu kolejowego nie ma znaczącego wpływu na pogorszenie
środowiska akustycznego.
50.Ocena klimatu akustycznego
Przedstawiona charakterystyka klimatu akustycznego występującego na terenie Powiatu
Grodziskiego pozwala na sformułowanie następujących wniosków:
1. Na podstawie analizy klimatu akustycznego i warunków urbanistycznych
najprawdopodobniej największą uciążliwością odznacza się hałas drogowy i
przemysłowy.
2. Uciążliwość hałasu przemysłowego powinna mieć tendencję zniżkową ze względu
na prowadzone od lat działania w zakresie jego ograniczania, poprzez wydawanie
nakazów i stosownych decyzji o ograniczeniu jego emisji – wskazują na to
przeprowadzone pomiary interwencyjne.
3. Emisja hałasu drogowego najprawdopodobniej ma tendencję zwyżkową ze względu
na znaczny wzrost liczby pojazdów i rozciągnięcie czasu ruchu drogowego do późnych
godzin wieczornych. Budowa obwodnic i tras szybkiego ruchu nie zlikwiduje hałasu,
a jedynie przeniesie go na inne obszary Powiatu, dlatego powinna być powiązana z
analizą uciążliwości hałasowej i przestrzeganiem przepisów ochrony środowiska przed
ponadnormatywną emisją hałasu, poprzez budowę infrastruktury przeciwhałasowej.
4. Dla szczegółowego zidentyfikowania zadań z zakresu ochrony środowiska
akustycznego
niezbędne
jest
zlokalizowanie
obszarów
narażonych
na
ponadnormatywne oddziaływanie, głównie hałasu komunikacyjnego. Ten rodzaj hałasu
stanowi, bowiem główny element uciążliwości dla środowiska naturalnego w Powiecie.
51.Nadzwyczajne zagrożenia środowiska
Z przeprowadzonej diagnozy stanu istniejącego Powiatu Grodziskiego wynika, że
mogą wystąpić nadzwyczajne zagrożenia środowiska związane z możliwością transportu
chemicznych substancji niebezpiecznych. Mogą wystąpić na terenie Powiatu również
przemysłowe nadzwyczajne zagrożenia w związku z istnieniem na tym terenie inwestycji, które
strona 44
zaliczane są do potencjalnych sprawców zagrożeń ekologicznych – stacje benzynowe,
mogilnik „Prochy” gm. Wielichowo.
52.Rozwój małej turystyki i agroturystyki, jako jeden z celów strategicznych
Powiatu
Jednym z podstawowych celów zapisanych w „Strategii Rozwoju Powiatu Grodziskiego”
jest wykorzystanie walorów środowiska naturalnego w kierunku rozwoju agroturystyki i małej
turystyki. Oznacza to, że turystyka i wypoczynek zaczynają odgrywać coraz bardziej znaczącą
rolę w rozwoju społeczno – gospodarczym Powiatu. Turystyka jest postrzegana jako sektor
mogący w istotny sposób wpływać na rozwój gospodarczy regionu oraz wspomóc realizację
ważnych programów, a w szczególności programu walki z bezrobociem. Ta rola, jaką się
przypisuje turystyce w Powiecie Grodziskim wynika m.in. z faktu, iż Ziemia Grodziska jest
obszarem o nieskażonym środowisku naturalnym i bogatym w zalesienia. Największa atrakcja
turystyczną tego regionu jest malownicze Jezioro Kuźnickie należące do Gminy Rakoniewice, o
pow. 79,8 ha, które zaliczane jest do II klasy czystości wód, a okresowo do I. Dużą atrakcją
turystyczną mogą być podróże koleją na przechodzącej przez Powiat linii kolejowej Poznań –
Wolsztyn, gdyż pociągi osobowe często prowadzi parowóz z zabytkowej parowozowni w
Wolsztynie. Do atrakcji turystycznych należą również zabytki architektury świeckiej, do których
należą zespoły dworskie w miejscowościach Karczewo, Cykowo, Parzęczewo, Szczepowice i
Ujazd oraz sakralnej reprezentowane przez świątynie w Kamieńcu, Parzęczewie i Łękach
Wielkich.
Od niedawna przy Starostwie Powiatowym działa Stowarzyszenie Agroturystyczne, które
skupia osoby zajmujące się tą formą organizacji wypoczynku. Obecnie do Stowarzyszenia
należy dwanaście gospodarstw, prowadzących agroturystykę.
W skład bazy noclegowej wchodzą również hotele, motele i pensjonaty: cztery w
Grodzisku, dwa w okolicach, Rakoniewic oraz w Granowie i Augustowie.
Zaplecze agroturystyczne Powiatu, a także rekreacyjno – wypoczynkowe Gmin
Rakoniewice i Grodzisk, bogatych w kompleksy leśne może być podstawą do stworzenia z
Powiatu Grodziskiego miejsca weekendowego wypoczynku dla mieszkańców aglomeracji
poznańskiej.
53.Możliwości wykorzystania zasobów rolniczych Powiatu i rozwój rolnictwa jako
cel strategiczny polityki ekologicznej, społecznej i gospodarczej
54.Aktywizacja obszarów wiejskich
Powiat Grodziski, ze względu na lokalne uwarunkowania: położenie, duże zasoby ziemi
rolnej (ponad 50 % gruntów to grunty rolne), czyste środowisko, brak dobrze rozwiniętego
przemysłu, podział Powiatu na część zachodnią o walorach turystycznych i część środkowo –
wschodnią typowo rolniczą, a także tradycje ma potencjalne możliwości rozwoju rolnictwa
i przemysłu przetwórczego. Rozwój rolnictwa, szczególnie tzw. rolnictwa ekologicznego,
usankcjonowanego ustawą z 16.03.2001 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 38, poz. 542
z dn. 02.05.2001 r. może stać się długoletnią perspektywą dla mieszkańców całego Powiatu.
strona 45
Rozwój cywilizacyjny obszarów wiejskich nabierze przyspieszenia w momencie
przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Środki finansowe przeznaczone na ten cel pochodzić
będą głównie z unijnych funduszy strukturalnych. Ich racjonalne wykorzystanie zależeć będzie
od stopnia przygotowania na ich przyjęcie odpowiednich struktur regionalnych i centralnych.
Trudności z wykorzystaniem środków PHARE i SAPARD wykazują, iż konieczne jest
poszukiwanie innych rozwiązań systemowych opartych o przedsięwzięcia prywatne bądź
publiczno - prywatne. Obszary wiejskie dofinansowane będą z Funduszu Rozwoju Rolnictwa.
Rolnicy mogą być ich adresatem pod warunkiem zrzeszania się w grupy producenckie.
Na polskiej wsi brakuje przygotowanych merytorycznie i technologicznie ośrodków gotowych
do przyjęcia roli doradcy dla małej i średniej przedsiębiorczości.
Pozostawienie raczkującego i niedoświadczonego wiejskiego małego biznesu jedynie
oddziaływaniu ostrych reguł wolnorynkowych, bez profesjonalnego zaplecza i wsparcia
informacyjnego, edukacyjnego, organizacyjno-prawnego i finansowo-ekonomicznego nie
spowoduje oczekiwanej aktywizacji gospodarczej obszarów wiejskich. W Polsce, ogólnie
ludność zamieszkująca tereny wiejskie charakteryzuje się niskim stopniem wykształcenia. W
1995 r. odsetek ludności wiejskiej mającej wyższe wykształcenie wynosił 1,9 % (miejskiej
9,7 %), a z wykształceniem średnim – na wsi 15,4 % (w mieście 34,1 %). Ze stosunkowo niskim
stopniem edukacji na wsi wiąże się niski poziom aspiracji, który jest podstawowym hamulcem
rozwoju przedsiębiorczości.
Gminom brak jest dobrze przygotowanych, wysoko kwalifikowanych pracowników, bez
których trudno myśleć o aktywizacji obszarów wiejskich. Istnieje pilna potrzeba wdrożenia
pomocowych programów nauczania przedsiębiorczości. Należy również pamiętać, że świat
zmienia się szybciej niż standardy nauczania w szkołach.
W celu zaktywowania terenów wiejskich i rozwoju polskiego rolnictwa planowane jest:
• powołanie na terenach gmin ogólnopolskiej sieci Gminnych Centrów Przedsiębiorczości
(GCP),
• wyłonienie i wykształcenie liderów/animatorów wiejskich, którzy w oparciu o własną
działalność gospodarczą - w ramach sieci GCP - będą dystrybuować usługi i produkty dla
małej i średniej przedsiębiorczości rolniczej i pozarolniczej,
• oparcie funkcjonowania sieci GCP na modelu samofinansowania (franchising),
• stworzenie na bazie GCP od kilku do kilkunastu tysięcy miejsc pracy,
• promocja rolniczych grup producenckich, wykorzystanie sieci GCP do ich powoływania
i zarządzania.
Potencjalnymi partnerami przy tworzeniu systemu GCP będą:
• placówki naukowe i szkoły wyższe,
• agencje rozwoju regionalnego i lokalnego,
• organizacje działające na rzecz przedsiębiorczości i rozwoju lokalnego: stowarzyszenia,
fundacje, izby rolne i przemysłowo-handlowe, cechy rzemieślnicze, ośrodki doradztwa
rolniczego,
• na szczeblu centralnym w tworzenie GCP zaangażowane są:
- Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej,
- Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
- Ministerstwo Łączności,
strona 46
-
Krajowy Urząd Pracy,
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
Urzędy Wojewódzkie,
Polska Agencja Rozwoju Lokalnego,
Ministerstwo Obrony Narodowej.
Podstawowe zadania dla sieci GCP to:
• długofalowe wsparcie procesu informatyzacji obszarów wiejskich,
•
organizacja rolniczych grup producenckich,
•
wspieranie przemian na wsi i pomoc mieszkańcom terenów wiejskich w aktywnej adaptacji
do warunków gospodarki rynkowej,
•
aktywizację
mechanizmu
zawodową
aktywnego
i
gospodarczą
zapobiegania
młodzieży
i
wiejskiej
przeciwdziałania
i
utworzenie
bezrobociu
trwałego
(wytworzenie
„zaczynu” do rozwoju kultury biznesu),
•
pomoc w pozyskiwaniu alternatywnych lub dodatkowych źródeł dochodu w rolnictwie i na
obszarach wiejskich,
•
edukacja młodzieży oraz integrację środowisk lokalnych na rzecz utworzenia wspólnych
przedsięwzięć ekorozwojowych,
•
tworzenie małego biznesu i wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorców.
O powodzeniu realizacji takiej polityki rolnej decydować będą trzy szczególnie istotne
elementy, a właściwie obszary działania, wpływające na procesy aktywizacji i rozwoju
przedsiębiorczości na obszarach wiejskich:
Istniejące zasoby, – czyli dobra społeczne i materialne (przyrodnicze oraz gospodarcze)
istniejące obiektywnie.
Samoorganizacja, – czyli procesy wyszukiwania, budowy i utrwalania nowych konfiguracji
i form aktywizacji działalności gospodarczej – wzrost przedsiębiorczości, małego i średniego
biznesu z będącego do dyspozycji tworzywa, tzn. istniejących zasobów materialnych
i społecznych. Celem jest rewitalizacja i aktywizacja oraz wzrost przedsiębiorczości
na obszarach wiejskich, powstrzymanie (spowolnienie) wzrostu bezrobocia na wsi, szczególnie
wśród ludzi młodych oraz generowanie nowych wartości i dóbr (wzrost przedsiębiorczości
i podniesienie jakości życia). Samoorganizacja jest pochodną istniejących zasobów
materialnych, społecznych oraz potencjałów i sił, jakie mogą być wykorzystane
do przekształcenia istniejącego stanu rzeczy – wzrastającego bezrobocia na wsi i migracji
młodych ludzi do miasta.
Wymiana z otoczeniem – jest warunkiem życia każdego układu, a więc także układów
biospołecznych i gospodarczych, do jakich należą obszary gmin, powiatów, województw,
regionów, etc.
Przedmiotem wymiany ze strony obszarów objętych działaniem GCP mogą być:
•
zasoby przyrodnicze (czysta woda, powietrze, krajobraz),
strona 47
•
zasoby materialne (infrastruktura turystyczna, rekreacyjna, zdrowotna, gospodarcza,
komunalna, usługi bytowe i techniczne),
•
zasoby
społeczne
(infrastruktura
społeczna
i usługi,
np.
bezpieczeństwo,
tanie
budownictwo, opieka nad dziećmi, osobami niepełnosprawnymi, starszymi, chorymi, usługi
kulturalne, zabytki).
W celu aktywizacji obszarów wiejskich mogą być tworzone: szkolenia, doradztwo,
kredyty i dotacje, inwestycje, nowe technologie, szczególnie biotechnologie, techniki
organizacyjne, porady prawne – ogólnie pełną i praktyczną wymianę informacji.
Na etapie opracowywania Gminnych Programów Ochrony Środowiska należy zwrócić
szczególną uwagę na wskazanie możliwości aktywizacji rolniczej, sprawdzić czy na terenie
gminy powstały już lub planowane jest otworzenie GCP itd. Szczegółowe informacje na ten
temat można uzyskać w Ministerstwie Rolnictwa i rozwoju Wsi, a także w Ministerstwie
Gospodarki.
55.Rozwój rolnictwa ekologicznego
Rolnictwo ekologiczne to sposób gospodarowania, który wykorzystuje możliwości
przyrody, zapewnia trwałą żyzność gleby i zdrowotność roślin i zwierząt. Jest to system
gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej z zastosowaniem naturalnych
środków produkcji. Dzięki wykluczeniu pestycydów i nawozów wytworzonych przemysłowo
(sztucznych) rolnictwo ekologiczne nie powoduje zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych,
ogranicza wypłukiwanie składników pokarmowych z gleby, sprzyja rozwojowi życia w glebie,
wytwarza żywność wysokiej jakości, cenioną przez konsumentów. Zadaniem rolnictwa
ekologicznego
jest
produkcja żywności o wysokich parametrach jakościowych, w zrównoważonym środowisku
przyrodniczym, w którym skażenie nie przekracza przyjętych norm, a technologie produkcyjne
degradujące środowisko nie mogą mieć zastosowania.
W krajach członkowskich Unii Europejskiej obowiązuje rozporządzenie Rady EWG
2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie rolnictwa ekologicznego oraz oznakowania jego
produktów. Rozporządzenie to obejmuje zasady produkcji roślinnej metodami ekologicznymi
oraz sposób kontroli gospodarstw ekologicznych.
Drugą część obowiązującego prawodawstwa stanowi rozporządzenie 1804/99
regulujące zagadnienia produkcji zwierzęcej. Zwiera ono między innymi załączniki, w których
wymieniono dopuszczone do stosowania nawozy, środki ochrony roślin, obsadę zwierząt/ha,
minimalną powierzchnię na jedno zwierzę w budynkach inwentarskich, pasze i dodatki
paszowe, składniki i substancje dopuszczone w przetwórstwie surowców ekologicznych.
Powierzchnia użytków rolnych wykorzystywanych przez gospodarstwa ekologiczne
w państwach członkowskich UE zwiększyła się z niespełna 200 tys. ha w roku 1986 do 3,8 mln
ha w 2000 r. Oznacza to, że w ciągu 15 lat wzrosła ona 20 - krotnie. W sumie w UE
w 2000 r. gospodarstwa ekologiczne obejmowały 2,8 % ogółu użytków rolnych Wspólnoty.
W Polsce przepisy prawne dotyczące produkcji ekologicznej są zawarte w Ustawie
z dnia 16 marca 2001 roku o rolnictwie ekologicznym (Dziennik Ustaw Nr 38, poz. 452 z dnia 2
maja 2001 roku). Ustawa ta reguluje:
strona 48
•
warunki prowadzenia produkcji rolnej i przetwórstwa rolno - spożywczego metodami
ekologicznymi,
•
system kontroli i certyfikacji produkcji i przetwórstwa,
•
obrót produktami rolnictwa ekologicznego oraz ich znakowanie.
W roku 1998 było w Polsce 410 ekologicznych gospodarstw objętych kontrolą. Na
podstawie analiz Głównego Inspektoratu Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych wynika, iż w
2001 roku liczba gospodarstw zajmujących się rolnictwem ekologicznym wyniosła 1787,
a powierzchnia pod uprawami w tych gospodarstwach 38732 ha. Ponad czterokrotny wzrost
ilości gospodarstw ekologicznych w Polsce, w ciągu ostatnich 4 lat, oraz podobny wzrost
powierzchni upraw ekologicznych związany jest z wprowadzeniem systemu dotacji oraz
regulacji prawnych produkcji ekologicznej. W 1998r. wprowadzone zostały dotacje
do kosztów przeprowadzania kontroli gospodarstw ekologicznych, a w roku 1999 - dotacje do
hektara upraw ekologicznych. Główne wsparcie z budżetu państwa otrzymują gospodarstwa
będące w drugim roku kontrolowanego przestawiania na ekologiczne metody produkcji, a więc
w najtrudniejszym okresie. Dla przykładu w 2001r. wsparcie do upraw warzywniczych wyniosło
600zł/ha, do upraw tradycyjnych 450zł/ha, a sadowniczych 660zł/ha. Dotacje w okresie
produkcji certyfikowanej, tzn. kiedy rolnik może już swoje plony sprzedawać jako ekologiczne są
niższe. W 2001r. wynosiły dla upraw warzywniczych 450zł/ha, dla upraw tradycyjnych 369zł/ha,
natomiast w przypadku upraw sadowniczych 540zł/ha. Należy jednak zaznaczyć, że wysokość
wsparcia jest określona rozporządzeniem ministra właściwego dla danego rynku. I tak w roku
2002, wsparcie dla gospodarstw ekologicznych wynosiło ok. 50% w stosunku do roku
ubiegłego. Pomimo dynamicznego rozwoju w ostatnim okresie, skala produkcji ekologicznej w
Polsce, na tle innych państw europejskich jest niewielka.
W perspektywie integracji Polski z UE, produkcja ekologiczna jest szansą wielu
mniejszych, nie specjalistycznych gospodarstw. Można także spodziewać się, że w miarę
wzrostu zamożności społeczeństwa będzie wzrastał krajowy popyt na produkty ekologiczne.
V.
Cele Polityki Ekologicznej Powiatu
56.Cele strategiczne i priorytety ochrony środowiska Powiatu Grodziskiego
wynikające ze strategii rozwoju Województwa, Regionu
Celem polityki ekologicznej jest wprowadzenie na danym obszarze, w tym przypadku
w Powiecie Grodziskim, ładu ekologicznego. Powinno się ono odbywać przy pełnym
uwzględnieniu dążenia mieszkańców do harmonijnego i kompleksowego rozwoju społeczno gospodarczego i przestrzennego. Postulat ładu ekologicznego odzwierciedla II Polityka
Ekologiczna Państwa przyjęta przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r. i przez Sejm RP w
sierpniu 2001r. II Polityka Ekologiczna Państwa w odróżnieniu od I polityki z 1991 roku, ustala
cele do osiągnięcia (krótkookresowe do 2002 r., średniookresowe do 2010 r., długookresowe do
2025 r.) oraz narzędzia i instrumenty realizacyjne, nie ustala natomiast konkretnych zadań do
wykonania. Sposoby osiągania celów polityki ekologicznej sprecyzowane zostały w Programie
Wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002÷2010. W oparciu o te
dokumenty opracowywane są na szczeblach regionów, powiatów, miast i gmin odpowiednie
strategie rozwoju i programy ochrony środowiska.
strona 49
Polityka ekologiczna Powiatu Grodziskiego powinna:
• opierać się na rzetelnej diagnozie problemów ekologicznych Powiatu,
• wyznaczać priorytety działań w zakresie gospodarki odpadami, ochrony zieleni,
obszarów cennych przyrodniczo, jakości powietrza atmosferycznego, jakości wód,
ochrony przed hałasem itd. opierając się na informacjach o stanie aktualnym, a także
mając na uwadze kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego,
• określać instrumenty i źródła finansowania przedsięwzięć proekologicznych w Powiecie.
Określeniu celów, zadań i realizacji Polityki Ekologicznej Powiatu służy opracowany
Program Ochrony Środowiska wraz z PGO.
Przedstawione w kolejnych rozdziałach cele i zadania Polityki Ekologicznej niezbędne
dla realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, opierają się o wyniki i wnioski z
przeprowadzonej inwentaryzacji stanu środowiska naturalnego Powiatu, a także z przyjętej
strategii rozwoju Powiatu.
Zadaniem pierwszoplanowym jest zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska
wynikających z przeszłej, szerokorozumianej działalności mieszkańców.
Do głównych celi strategicznych, mających na celu ochronę środowiska, które wynikają
ze Strategii rozwoju Powiatu Grodziskiego należą:
1. Prowadzenie racjonalnej gospodarki odpadami stałymi poprzez:
• stworzenie warunków do segregacji odpadów komunalnych,
• podjęcie działań w kierunku utylizacji odpadów stałych (spalarnia śmieci).
2. Rozbudowa, modernizacja infrastruktury technicznej poprzez:
• rozbudowę sieci kanalizacyjnej,
• zapewnienie odpowiedniego standardu jakości wody, racjonalizacje jej zużycia.
3. Promocja nowoczesnych technologii produkcji przyjaznych środowisku naturalnemu
poprzez:
•
rozpoznanie miejsc charakterystycznych ewentualnie zagrożeń na wypadek awarii
przemysłowej bądź transportowej,
• podjęcie działań w kierunku produkcji zdrowej żywności.
4. Edukacja ekologiczna społeczeństwa poprzez:
• wykorzystanie środków masowego przekazu: prasy, lokalnego i regionalnego TV,
internetu, radio,
• inicjowanie i wspieranie proekologicznych działań tj. konkursy i szkolenia.
Realizacja
tych
zadań
będzie
jednocześnie
zapoczątkowaniem
działań
proekologicznych wspomagających planowany rozwój społeczno-gospodarczy.
strona 50
57.Ochrona i poprawa jakości zasobów wodnych
Ochrona zasobów wód podziemnych i poprawa jakości wód powierzchniowych oraz
właściwa i uporządkowana gospodarka wodno-ściekowa jest jednym z priorytetowych
kierunków ochrony środowiska w niemal wszystkich, krajach Europy. Wynika to z zagrożeń dla
zdrowia człowieka i środowiska, które powodują zanieczyszczenia przedostające się poprzez
obieg wodny do wszystkich elementów środowiska. Od stanu gospodarowania zasobami
wodnymi i właściwie rozwiązanych elementów użytkowania wody tj. od poboru wody do zrzutu
ścieków, zależy jakość życia w każdej sferze życia, począwszy od potrzeb egzystencjalnych po
doznania natury ogólno poznawczej i estetycznej.
Wody powierzchniowe należą do podstawowych komponentów środowiska, o ogromnym
znaczeniu dla gospodarki i warunków bytowania człowieka i innych organizmów, a jednocześnie
szczególnie mocno podatnych na szkodliwe działanie. Znaczący wpływ na stan jakości wód
powierzchniowych mają ścieki, zarówno komunalne jak i przemysłowe odprowadzające
substancje biogenne. Nieoczyszczone ścieki odprowadzane do wód powierzchniowych
powodują, że stan czystości tych wód jest niezadowalający. Przekroczone są dopuszczalne
normy w trzystopniowej klasyfikacji czystości wód. Jakość wód jest często pozaklasowa.
Przykładowo w 2000 roku ponad 60% odcinków polskich rzek niosło wody zanieczyszczone
bakteriologicznie w stopniu przekraczającym normy. Trzeba jednak zauważyć, że obowiązujący
w Polsce system klasyfikacji rzek odbiega od systemów obowiązujących w UE. Polskie
wymagania są zasadniczo ostrzejsze. Ocena jakości wód wg kryteriów wskaźników
fizykochemicznych (metoda najbardziej zbliżona do metody krajów UE) pokazuje, że w 2000r.
ok. 32% odcinków badanych rzek znajdowało się w I klasie, 46% w II klasie, 13,3% w klasie III,
a 8% stanowiły wody pozaklasowe.
W ostatnich latach, w okresie przemian gospodarczych zaobserwowano stałe
zmniejszanie się ilości odprowadzanych ścieków przemysłowych. W wielu zakładach w ramach
planowanych działań zmniejszających zużycie surowcowe, w tym wody, wprowadza się obiegi
zamknięte wody, wody technologiczne, czyste technologie itp., co skutkuje mniejszą ilością
produkowanych odpadów i ścieków. Dlatego też obecnie najpoważniejszym problemem dla
zapewnienia czystości wód powierzchniowych jest zrzut nieoczyszczonych ścieków
komunalnych.
W związku z niską jakością wód powierzchniowych i podziemnych ujmowanych do celów
konsumpcyjnych oraz kiepskim stanem znacznej części urządzeń dystrybuujących i
uzdatniających, jakość wody do picia dostarczanej mieszkańcom Polski odbiega od surowych
standardów UE, jak również norm krajowych. W 2000 r. wodę złej jakości dostarczało
mieszkańcom wsi 13% wodociągów lokalnych, 32% studni publicznych i 45% studni
przydomowych.
1.1.Możliwość poprawy stanu jakości i ochrony zasobów wodnych w świetle
działań Polityki Ekologicznej Państwa
II Polityka Ekologiczna Państwa określa cele w sferze racjonalnego użytkowania zasobów
naturalnych, stosunków wodnych i poprawy jakości wód oraz wskazuje zasady działań, w ujęciu
perspektywicznym, jakie powinny zostać podjęte, aby założone cele mogły zostać osiągnięte.
strona 51
Możliwość poprawy stanu jakości wody i ochrony zasobów wodnych w świetle zapisów II
polityki Ekologicznej Państwa i działań w UE, przejawia się poprzez:
1.Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych.
2.Zapobieganie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych.
3.Przywrócenie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego.
Powyższym celom służą w skali kraju i województwa następujące działania:
1. Złagodzenie deficytów czystej wody, zwłaszcza w aglomeracjach miejskich.
2. Realizacja zlewniowych programów budowy i modernizacji systemu oczyszczalni ścieków.
3. Reforma systemu zarządzania wodą, w tym urealnienie opłat za korzystanie z wód.
4. Podjęcie realizacji programu intensywnego zalesiania obszarów wododziałowych i terenów
przydatnych dla rolnictwa.
5. Ograniczenie ilości nieoczyszczanych ścieków komunalnych i przemysłowych kierowanych
do wód, a także zwiększenie udziału wysokoefektywnych metod oczyszczania ścieków.
6. Ograniczenie wykorzystania zasobów wód podziemnych przez przemysł do niezbędnych
potrzeb (np. przemysł farmaceutyczny, przemysł spożywczy).
7. Zlikwidowanie deficytów wody w miastach oraz zapewnienie wody o odpowiednich
parametrach sanitarnych dla celów konsumpcyjnych i produkcyjnych na wsi.
1.2.Program działań na rzecz poprawy jakości i ochrony zasobów wodnych
Priorytety:
I.
II.
Ochrona ilości wód podziemnych poprzez racjonalne kształtowanie poboru
wody, melioracje, regulacje odpływów itp., z czego największe znaczenie ma
kształtowanie poboru wód, uwzględniające ochronę najcenniejszych
zasobów czwartorzędowych zbiorników wodonośnych (GZWP Nr 144 i 150)
oraz słabo odnawialnego zbiornika trzeciorzędowego.
Wykorzystywanie zasobów wód podziemnych dla potrzeb ludności jako wody
do picia i jako surowca dla przemysłu spożywczego oraz innych specjalnych
działów produkcji, natomiast dla potrzeb rolnictwa, pozostałego przemysłu,
energetyki, rekreacji należy wykorzystywać wody powierzchniowe.
1.2.1.
Działania krótkookresowe, do roku 2006
1. Ochrona i poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych poprzez podjęcie działań
prawno-administracyjnych, technicznych, ekonomicznych i edukacyjnych eliminujących lub
ograniczających źródła zanieczyszczenia tych wód związanych z różnymi formami
działalności gospodarczej oraz bytowaniem człowieka w środowisku.
2. Prowadzenie monitoringu lokalnego potencjalnych źródeł zanieczyszczeń oraz opracowanie
projektu monitoringu cieków powierzchniowych, emisji zanieczyszczeń i jakości wód.
Szczególna koncentracja ochrony w strefach ochronnych ujęć wód podziemnych oraz na
obszarach głównych zbiorników wód podziemnych.
3. Dążenie do minimalizacji degradacji jakości wód poprzez: kanalizowanie terenów
osadnictwa, budowę oczyszczalni ścieków oraz racjonalizację zużycia nawozów i środków
ochrony roślin w rolnictwie, modernizację / likwidację składowisk odpadów bez ekranizacji
podłoża:
strona 52
•
4.
5.
6.
7.
8.
przygotowanie inwestycji: Modernizacji I – szego ciągu technologicznego oczyszczalni
ścieków,
• przygotowanie inwestycji: Budowy kanalizacji w Rostarzewie, Ruchocicach, Granowie
i Kubaczynie oraz rozbudowy sieci kanalizacyjnej w Grodzisku Wielkopolskim,
• przygotowanie inwestycji: Budowy oczyszczalni ścieków w Ruchocicach oraz rozbudowy
oczyszczalni ścieków w Granowie,
• przygotowanie inwestycji: Budowy kanalizacji grawitacyjnej i 12 pompowni w ramach
każdej wsi Gminy Granowo i osiedla Granowa,
• przygotowanie inwestycji: Remontu i modernizacji oczyszczalni ścieków w Grodzisku
Wielkopolskim,
• przygotowanie inwestycji: Budowa pompowni i rurociągu tłocznego, zastępującego
odcinek kolektora odprowadzającego nadmiar wód infiltracyjnych w Gminie Wielichowo.
Likwidacja niekontrolowanych odprowadzeń nieoczyszczonych ścieków do cieków
powierzchniowych oraz likwidacja niekontrolowanych zanieczyszczeń wód ze źródeł
obszarowych, głównie z terenów intensywnie nawożonych.
Kontynuacja krajowego monitoringu wód podziemnych na terenie Powiatu Grodziskiego.
Kontynuacja monitoringu wód podziemnych Pradoliny Warszawsko - Berlińskiej,
występującej na terenie Gminy Wielichowo, szczególnie narażonej na zanieczyszczenia.
Objęcie ochroną zlewni Kanału Grabarskiego i Północnego Kanału Obry (po wodowskaz
Stradom) wykorzystywanych dla zasilania infiltracyjnych ujęć komunalnych.
Budowa wodociągu w Kuźnicy Zbąskiej w Gminie Rakoniewice.
1.2.2.
Działania długookresowe, do roku 2010
1. Kontynuacja krajowego oraz lokalnego monitoringu wód podziemnych na terenie Powiatu
Grodziskiego.
2. Dalsze wprowadzanie ograniczeń w użytkowaniu wód podziemnych poprzez opracowanie
zasad weryfikacji i wydawania nowych pozwoleń na pobór wód podziemnych.
3. Sukcesywna redukcja źródeł zanieczyszczeń cieków powierzchniowych poprzez:
• budowę kanalizacji w Rostarzewie, Ruchocicach, Granowie i Kubaczynie oraz
rozbudowie sieci kanalizacyjnej w Grodzisku Wielkopolskim,
• budowę oczyszczalni ścieków w Ruchocicach oraz rozbudowę oczyszczalni ścieków
w Granowie,
• budowę pompowni i rurociągu tłocznego, zastępującego odcinek kolektora
odprowadzającego nadmiar wód infiltracyjnych w Gminie Wielichowo,
• budowę kanalizacji grawitacyjnej i 12 pompowni w ramach każdej wsi Gminy Granowo
i osiedla Granowa,
• remont i modernizacje oczyszczalni ścieków w Grodzisku Wielkopolskim,
• rozbudowa kanalizacji i oczyszczalni miejskiej w Wielichowie,
• budowa oczyszczalni wiejskich: Augustowo, Dębsko, Gradowice, Łubnica, Prochy,
Reńsko, Śniaty, Trzcinica, Wilkowo Polskie i Zielęcin, w Gminie Wielichowo.
4. Budowa wodociągu w Kuźnicy Zbąskiej w Gminie Rakoniewice.
5. Zrealizowanie wodociągu dla miasta Wielichowo oraz wybudowanie stacji wodociągowej
w Wielichowie, zwodociągowanie Wielichowa - Wsi i Ziemina.
strona 53
6. Modernizacja miejskich i zakładowych oczyszczalni ścieków w oparciu o zasadę stosowania
najlepszych dostępnych technik (BAT).
2. Ochrona powietrza atmosferycznego
W Polsce w latach 90 - tych emisja pyłów do powietrza zmniejszyła się o 57 %,
związków siarki o 48 %, a związków azotu O 28 %. Z ponad 2,3 mln ton pyłów i gazów,
wyemitowanych w roku 2000, neutralizowane było ok. 99 % pyłów i blisko 38 % gazów.
Odnosząc wielkość emisji do PKB, okazuje się, że w ostatniej dekadzie XX wieku,
zanieczyszczenie SO2 w przeliczeniu na jednostkę PKB spadło 5 -krotnie, NOx - 3,5- krotnie, a
pyłu – ponad 6 - krotnie. Świadczy to, że przemiany strukturalne w sektorze przemysłu i
komunalno - bytowym, jak również zastosowane instrumenty polityki ekologicznej (w tym
inwestowanie w urządzenia) wpłynęły pozytywnie na wielkość emisji głównych zanieczyszczeń
powietrza. Dynamika poprawy tych wskaźników ma jednak tendencję malejącą.
Generalnie jakość powietrza atmosferycznego jest obecnie w Polsce stosunkowo dobra
z wyjątkiem kilku dużych aglomeracji miejskich. Niemniej jednak, mimo poprawy, jaka nastąpiła,
poziom emisji zanieczyszczeń utrzymuje się na zbyt wysokim poziomie, w porównaniu z krajami
UE.
Podstawową tego przyczyną jest niekorzystna struktura źródeł produkcji energii
elektrycznej i cieplnej, oparta w 97 % na węglu. Energia elektryczna wytwarzana przy
wykorzystaniu źródeł odnawialnych stanowi około 2% energii elektrycznej wytwarzanej w
Polsce. Wskaźniki emisji w przeliczeniu na jednego mieszkańca są dla Polski wyższe niż w
większości rozwiniętych krajów. Emisja tlenków siarki na mieszkańca wyniosła w Polsce w 1999
r. 61 kg wobec przeciętnej dla krajów UE 27 kg. Wielkość emisji tlenków azotu w Polsce (30 kg
na mieszkańca) jest zbliżona do średniej dla UE. Pod względem emisji CO2 na mieszkańca
(9,06 t) Polska plasuje się w pobliżu średniej dla UE (8,58 t).
Obecnie do najważniejszych ujemnych skutków zanieczyszczenia powietrza w Polsce można
zaliczyć:
• podwyższone zanieczyszczenie powietrza na obszarach wielu miast związane z
oddziaływaniem tzw. niskiej emisji z niesprawnych urządzeń ciepłownictwa
komunalnego oraz rosnącym natężeniem ruchu pojazdów
• lokalnie podwyższone zanieczyszczenie środowiska substancjami szczególnie
szkodliwymi dla zdrowia ludzi i dla środowiska (metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia
organiczne, drobne cząstki pyłu zawieszonego).
Ponadto, w związku z intensywnym rozwojem motoryzacji pojawiło się groźne zjawisko
lokalnego przekroczenia norm emisji tlenków azotu, tlenków węgla oraz ozon troposferycznego
na obszarach zurbanizowanych, głównie w pobliżu ważnych ciągów komunikacyjnych.
O jakości powietrza atmosferycznego w Powiecie Grodziskim decydują przede wszystkim:
• emisje zanieczyszczeń z procesów produkcji energii tj. procesów spalania paliw stałych,
w szczególności dotyczy to indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych
i użyteczności publicznej (tzw. niska emisja),
• emisje zanieczyszczeń z ruchu komunikacyjnego,
• emisje zanieczyszczeń z procesów przemysłowych.
strona 54
Bez wprowadzenia środków zaradczych, takich jak oszczędzanie energii, wdrażanie
nowych energio- i materiałooszczędnych technologii, zastępowanie tradycyjnych nośników
energii innymi, bardziej przyjaznymi dla środowiska naturalnego i niekonwencjonalnymi jej
formami, trudno będzie w sposób widoczny poprawić jakość powietrza atmosferycznego w
powiecie.
Ochrona powietrza atmosferycznego powinna być realizowana m.in. przez:
• oszczędzanie energii,
• modyfikacji systemów energetycznych,
• wdrażanie energooszczędnych technologii w przemyśle.
Ochrona środowiska przez zmniejszanie zużycia energii nie musi wcale odbywać się
kosztem obniżania poziomu życia, ani wiązać się z pogorszeniem warunków pracy, rezygnacją
mieszkania w ciepłych domach, dobrze oświetlonych i zaopatrzonych w urządzenia
gospodarstwa domowego, zaprzestaniem korzystania ze środków transportu, czy wreszcie
z ograniczeniem dostępu do różnych form wypoczynku.
Energię można zaoszczędzić:
• modyfikując istniejące systemy energetyczne zarówno w samym procesie jej wytwarzania,
jak i w przesyle,
• wykonując termoizolację budynków,
• wprowadzając nowe energooszczędne technologie w przemyśle, budownictwie, rolnictwie
i gospodarstwach domowych,
• promując oszczędzanie energii akcjami propagandowymi oraz wprowadzaniem
zachęcających do oszczędzania bodźców ekonomicznych.
Systemy energetyczne oparte na tradycyjnych nośnikach energii, węglu kamiennym,
brunatnym, ropie naftowej i gazie ziemnym, po pewnych modyfikacjach i zmianach
technologicznych mogą stać się mniej uciążliwe dla środowiska naturalnego. Najbardziej znane
przykłady takich modyfikacji to zastąpienie tradycyjnych systemów energetycznych systemami
skojarzonymi - w zależności od sytuacji - scentralizowanymi lub zdecentralizowanymi. W
projektach należy również uwzględnić możliwość wprowadzenia proekologicznych kotłów
gazowych, kombinowanych gazowo - olejowych, fluidalnych, w których paliwem jest gaz ziemny
lub gaz uzyskany ze zgazowania węgla.
Energię można oszczędzać nie tylko w przemyśle, energetyce czy budownictwie.
Również indywidualne gospodarstwa rodzinne, ze względu na ich powszechność mają wielkie
możliwości ochrony środowiska przez oszczędzanie. Energia możliwa do zaoszczędzenia przez
jednego mieszkańca pomnożona przez liczbę mieszkańców jest porównywalna z energią
traconą w przemyśle.
Jednym z podstawowych działań mających na celu ograniczenie zużycia energii cieplnej
przez mieszkańców jest termoizolacja budynków poprzez docieplanie ścian, wymianę
lub doszczelnienie okien i drzwi zewnętrznych. W celu optymalizacji kosztów, działania takie
powinny być każdorazowo przedmiotem odpowiedniego audytu energetycznego. Termoizolacja
bezpośrednio ogranicza stratę energii cieplnej do otoczenia, co zmniejsza ilość spalanych paliw
w kotłowniach i ogranicza emisję zanieczyszczeń powietrza, a w przypadku spalania paliw
stałych, ogranicza ilość powstających odpadów paleniskowych.
Oszczędzanie energii w gospodarstwie domowym powinno być skutkiem świadomych
działań zmierzających do ochrony środowiska. Jednak przy obecnym stanie tej świadomości
strona 55
musi być dodatkowo inspirowane bodźcami ekonomicznymi - czyli odpowiednią polityką
finansową państwa.
Poprzez tanie kredyty, odpisy, ulgi podatkowe lub zmianę struktury cen za wodę, energię
elektryczną, gaz, węgiel, ropę i energię cieplną można doprowadzić do opłacalności
stosowania, np.: elektrowni wodnych, wiatrowych, kolektorów słonecznych, termoregulatorów,
nowoczesnych systemów termoizolacyjnych, hydraulicznych, czy oświetleniowych.
Ze względu na nie znaczną ilość cieków wodnych w powiecie grodziskim przewiduje się
małą popularność małych, przydomowych elektrowni wodnych, z których wytworzony prąd
może być wykorzystywany lokalnie w gospodarstwach domowych oraz ośrodkach
turystycznych.
Na jednej trzeciej obszaru Polski, występują korzystne warunki wiatrowe i uzasadnione
jest eksploatowanie elektrowni wiatrowych. Region zalicza się do obszarów o korzystnych
warunkach wiatrowych (energia wiatrowa poniżej 1000 ÷ 1200 kWh/m2/rok). Instalowanie
elektrowni wiatrowych może być tu uzasadnione szczególnie na wzniesieniach, co należy
jednak każdorazowo, szczegółowo przeanalizować na podstawie obserwacji i pomiarów
warunków lokalnych.
2.1.Program działań
atmosferycznego
niezbędnych
dla
poprawy
jakości
powietrza
Priorytety:
Ochrona powietrza atmosferycznego poprzez:
• oszczędzanie energii,
• modernizacje systemów energetycznych i likwidację niskiej emisji,
• ingerencję w komunikacje samochodową.
2.1.1.
1. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z transportu i ruchu ulicznego poprzez:
• zmianę organizacji ruchu drogowego poprzez np. wyprowadzenie ruchu tranzytowego z
obszarów o gęstej zabudowie, szczególnie dotyczy to dróg dojazdowych do
projektowanej autostrady A 2,
• budowę tras rowerowych,
• permanentną eliminację z ruchu drogowego pojazdów odznaczających się nadmierną
emisją zanieczyszczeń do powietrza poprzez rygorystyczną kontrolę stanu
technicznego samochodów w punktach diagnostycznych,
• modernizację taboru autobusowej komunikacji lokalnej.
2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza z procesów energetycznego spalania
paliw i z palenisk domowych poprzez:
• likwidację lokalnych kotłowni przez podłączenie odbiorców do lokalnych sieci cieplnych,
• wprowadzenie indywidualnych liczników ciepła w budynkach wielorodzinnych
ogrzewanych centralnie.
• termoizolację, tj. ocieplenie mieszkań, doszczelnienie lub wymiana okien i drzwi,
• wpływanie na jakość węgla i koksu spalanego przez mieszkańców poprzez
zastosowanie dopłat do opału dla mieszkańców, kupujących węgiel i koks o niższej
strona 56
zawartości siarki (w tym przypadku konieczna byłaby kontrola jakości węgla na
składach, a dopłaty nie powinny być bezpośrednie),
• wykorzystanie alternatywnych źródeł energii takich jak: energia wodna, energia
pochodząca z biomasy, energia słoneczna, pompy cieplne, energia wiatrowa,
3. Edukacja ekologiczna w zakresie preferowania wprowadzania nowych materiałów
izolacyjnych i uszczelnień w budownictwie, energetyce, przemyśle (materiały
termoizolacyjne) oraz promocje oszczędzania energii akcjami propagandowymi,
nawołującymi przede wszystkim do indywidualnego oszczędzania energii w
gospodarstwach domowych.
4. Wyróżnianie i promowanie przez Starostwo Powiatowe zakładów stosujących technologie
mało i bezodpadowe, ograniczające w sposób znaczący wpływ procesów technologicznych
na stan czystości powietrza.
5. Zwiększenie lesistości Gmin Granowo i Kamieniec oraz maksymalne wprowadzenie
zadrzewień i zakrzewień na obszarach o niskich klasach gleb.
2.1.2.
1. Spełnienie wymagań w zakresie jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji
substancji zanieczyszczających powietrze, zwłaszcza niskiej emisji, poprzez podjęcie
następujących działań:
• ograniczenie emisji ze źródeł komunikacyjnych w tym:
- modernizacja taboru,
- ograniczenie ruchu samochodowego w centrum Miast Powiatu.
• optymalizację gospodarki cieplnej w tym:
- wykorzystanie odnawialnych źródeł energii,
- kontynuacja ekonomicznie uzasadnionej rozbudowy systemów ciepłowniczych,
- poprawa jakości spalanych paliw,
- wzrost wykorzystania oleju opałowego i gazu poprzez modernizację indywidualnych
i zbiorczych systemów grzewczych.
- stosowanie urządzeń i instalacji oczyszczających spaliny ze spalania paliw stałych
(węgla, koksu),
2. Kontynuacja edukacji ekologicznej w zakresie oszczędzania energii i korzystania
z proekologicznych źródeł energii odnawialnej poprzez prowadzenie różnych kampanii
np. dzień bez samochodu lub propagowanie korzystania z samochodu prywatnego
wspólnie przez kilka osób.
3. Ograniczenie emisji z procesów przemysłowych poprzez:
• wdrożenie najlepszych dostępnych technologii przyjaznych dla środowiska,
• zmniejszenie materiałochłonności produkcji,
• zmianę niektórych surowców stosowanych w procesach technologicznych,
• automatyzację procesów technologicznych.
3. Ochrona środowiska akustycznego
Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska, które odznacza się mnogością źródeł i
powszechnością występowania we wszystkich ekosystemach biosfery.
strona 57
W hydrosferze występują hałasy powodowane przez środki komunikacji wodnej, stałe
i ruchome obiekty militarne, przemysłowe, sportowo - turystyczne oraz przez siły przyrody.
Hałas może być przyczyną powszechnej degradacji środowiska, pogarszając jego
jakość, nieraz do tego stopnia, że znaczne obszary biosfery nie mogą spełniać swojej naturalnej
funkcji. Świadczy o tym fakt, że hałas o ponadnormatywnym poziomie obejmuje ponad 22 %
terenu kraju, a na jego oddziaływanie jest narażona znaczna część (33 %) ludności Polski.
Prognozy przewidują, że jeżeli nie zostaną podjęte intensywne działania w kierunku
ograniczania hałasu, liczby te zwiększą się w 2010 do 28 % i 40 %.
Wyniki badań ankietowych, przeprowadzone w niektórych wysoko rozwiniętych krajach
wskazują, że narzekania na uciążliwości hałasu wysuwają się na pierwsze miejsce. Mimo to
wpływ hałasu na człowieka jest często bagatelizowany, ponieważ skutki oddziaływania hałasu
nie są dostrzegalne natychmiast.
Społeczne i zdrowotne skutki oddziaływania hałasu wyrażają się:
• szkodliwym działaniem tych zanieczyszczeń na zdrowie ludności,
• zmniejszeniem sprawności i chęci działania oraz wydajności pracy,
• negatywnym wpływem na możliwość komunikowania się,
• zmniejszeniem sprawności nauczania,
• zwiększeniem negatywnych uwarunkowań pracy i komunikacji, powodujących nawet
wypadki.
Hałas powoduje pogarszanie jakości środowiska, a w konsekwencji:
• utratę naturalnej wartości środowiska, jaką jest cisza,
• zmniejszenie wartości terenów rekreacyjnych lub leczniczych albo ich utratę,
• zmianę zachowań ptaków i zwierząt.
3.1.Ochrona środowiska przed hałasem w świetle Polityki Ekologicznej Polski
Zgodnie z zapisami II Polityki Ekologicznej Państwa do 2005 r. należy wykonać mapy
akustyczne miast powyżej 100 tys. mieszkańców, jednak problem hałasu szczególnie
drogowego uwidacznia się nie tylko w dużych miastach, lecz również w miejscowościach o
liczbie mieszkańców 50 ÷ 100 tys. osób. Szczególnie ma to miejsce w miejscowościach o
dużym stopniu zagęszczenia zabudowy w ich centralnej części, gdzie drogi są wąskie i brak jest
możliwości ich modernizacji.
3.2.Zasady ograniczania uciążliwości hałasu
Zasady ograniczania uciążliwości hałasu dla środowiska, a zatem i dla ludzi oraz innych
organizmów żywych, polegają na:
• ograniczaniu hałaśliwości środków transportu, komunikacji i przemysłu,
• prawidłowym lokalizowaniu w środowisku źródeł hałasów i obiektów chronionych przed
hałasem,
• stosowaniu, tam gdzie jest to niezbędne, odpowiednich zabezpieczeń przeciwhałasowych,
• odpowiednim organizowaniu funkcjonowania obiektów w środowisku.
Ochrona środowiska przed hałasem nie może ograniczać się do limitowania hałaśliwości
tylko pojedynczych jego źródeł (środków komunikacji, transportu i przemysłu), lecz powinna
obejmować również powierzchniowe źródła hałasu, do których zalicza się drogi, lotniska,
strona 58
dworce, zajezdnie, stacje rozrządowe, obiekty przemysłowe, sportowe, rozrywkowe itp.
Na klimat akustyczny środowiska, niezależnie od charakteru źródeł hałasu, w istotny sposób
oddziałuje lokalizacja obiektów komunikacyjnych (np. drogi szybkiego ruchu) i przemysłowych
wraz z prowadzącymi do nich trasami dojazdowymi. Dominujący wpływ na klimat akustyczny
środowiska mają hałasy komunikacyjne i przemysłowe. Prowadzenie skutecznej działalności
w zakresie ograniczania hałasu w środowisku wymaga ustawodawstwa integrującego
problematykę ochrony przed hałasem w jednym akcie prawnym, który dotąd w Polsce nie został
opracowany. Dążenie do takiego kompleksowego ujęcia widoczne jest natomiast
w poszczególnych krajowych aktach prawnych, a więc w ustawach, rozporządzeniach,
zarządzeniach, normach, instrukcjach i zaleceniach.
3.3.Program działań
akustycznego
niezbędnych
dla
poprawy
stanu
środowiska
Priorytet:
Podniesienie standardu życia mieszkańców poprzez ograniczenie hałasu na terenach
podlegających zagospodarowaniu przestrzennemu.
3.3.1.
1. Na terenie Powiatu nie ma miejscowości, które ustawowo byłyby zobowiązane do
wykonania map akustycznych, dlatego też, ze względu na ograniczenie kosztów takich
opracowań, proponuje się wykonanie planu akustycznego dla terenu najbardziej
zagrożonego tj. Miasta Grodzisk Wielkopolski przez, który przebiega droga krajowa nr
32 Poznań - Zielona Góra.
2. Wyznaczenie terenów szczególnie zagrożonych hałasem drogowym.
3. Monitoring hałasu zakładów przemysłowych, emitujących hałas o wartościach
ponadnormatywnych.
4. Identyfikacja zagrożeń hałasowych na terenie Powiatu Grodziskiego pochodzących od
ruchu samochodowego oraz zakładów przemysłowych z uwzględnieniem
przewidywanego wzrostu natężenia ruchu samochodowego po otwarciu autostrady A2
i zjazdów w miejscowościach: Buk i Nowy Tomyśl.
5. Podjęcie działań zmniejszających uciążliwość hałasu drogowego dla mieszkańców
w centrum Miast Powiatu w tym m.in.:
• wprowadzenie ograniczeń prędkości jazdy,
• poprawa nawierzchni dróg,
6. Opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z
uwzględnieniem wymagań z zakresu ochrony przed hałasem zwłaszcza przy lokalizacji
nowych dróg oraz lokalizacji zabudowy mieszkaniowej w sąsiedztwie istniejących już
ciągów komunikacyjnych.
7. Wprowadzenie ekranów naturalnych lub, – jeśli to niemożliwe – sztucznych, głównie
w miejscach gdzie zabudowa mieszkaniowa lub obiekty podlegające szczególnej
ochronie znajdują się w obrębie stref uciążliwości dróg publicznych i linii kolejowych.
8. Kontynuacja budowy obwodnicy Miasta Grodzisk Wielkopolski.
strona 59
3.3.2.
1. Ograniczenie uciążliwości hałasu i doprowadzenie klimatu akustycznego do poziomu
obowiązujących standardów.
2. Monitoring hałasu drogowego.
3. Okresowa kontrola hałasu przemysłowego i kolejowego.
4. Ograniczenie hałasu drogowego w centrum Miast Powiatu poprzez:
• budowę obwodnic miast uwzględniających ich lokalizację na terenach bez zabudowy
mieszkaniowej, a w przypadku braku takich obszarów uwzględnienie lokalnych
zabezpieczeń akustycznych,
• wprowadzenie ograniczenia ruchu kołowego w centrum Miast Powiatu z docelowym
zakazem ruchu kołowego na terenie rynków miast,
5. Ograniczenie hałasu przemysłowego do obowiązujących standardów, a w przypadku braku
takiej możliwości wyznaczenie obszarów ograniczonego użytkowania.
6. Uwzględnienie wymagań z zakresu ochrony przed hałasem:
• przy lokalizacji nowych dróg,
• przy lokalizacji zabudowy mieszkaniowej w sąsiedztwie istniejących już ciągów
komunikacyjnych,
• określenie obszarów ograniczonego użytkowania wzdłuż nowo budowanych i
istniejących tras komunikacyjnych, zakładów przemysłowych.
58.Ochrona powierzchni Ziemi
Negatywny wpływ na jakość gleb oraz wód mają: niewłaściwa gospodarka odpadami,
a także zanieczyszczenia przemysłowe oraz skażenia gruntów spowodowane przez byłe bazy
wojskowe. W Polsce jest ok. 8 600 km2 gleb zdegradowanych przez przemysł, z czego ok. 20 %
jest silnie zdegradowane. Występują one głównie w południowo-środkowej
i południowo-zachodniej części kraju. Głównymi przyczynami zanieczyszczenia gruntów są:
górnictwo, w tym siarkowe, oraz oddziaływanie gazów i pyłów emitowanych przez przemysł
i źródła mobilne.
Ponadto ok. 700 km2 gruntów jest zanieczyszczonych przez pozostałości pestycydów
i po-sowieckie bazy wojskowe. Zanieczyszczenia metalami ciężkimi występują w otoczeniu
zakładów przemysłowych, na terenach miast i aglomeracji, w pobliżu dużych ciągów
komunikacyjnych oraz na terenach składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych.
W związku z powyższym działania, jakie należy podejmować w celu ochrony powierzchni ziemi
muszą koncentrować się przede wszystkim na gospodarce odpadami - oraz rekultywacji
terenów zdegradowanych wcześniejszą działalnością człowieka (tereny przemysłowe,
wojskowe itp.)
Ochrona gleb, gruntów oraz zasobów kopalin jest jednym z ważniejszych kierunków
ochrony środowiska w niemal wszystkich, krajach Europy. Wynika to z zagrożeń dla zdrowia
człowieka i środowiska, powstających w wyniku zanieczyszczenia powierzchniowej części
litosfery.
strona 60
3.4.Możliwość poprawy czystości gleb i gruntów oraz ochrony zasobów
kopalin w świetle działań Polityki Ekologicznej Państwa
Poprawę czystości gleb i gruntów oraz ochronę zasobów kopalin realizuje się w świecie
poprzez:
• Ograniczenie zakresu zagospodarowania gleb w sposób, który nie odpowiada w pełni ich
przyrodniczym walorom.
• Zmniejszenie oddziaływania na grunty i gleby procesów degradacji wywołanych imisją
zanieczyszczeń, a także erozją oraz niewłaściwą agrotechniką.
• Dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich zagospodarowania
rolniczego lub leśnego.
• Eliminację produkcji rolniczej lub odpowiednią zmianę struktury upraw, na glebach
zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi dla zdrowia, wszędzie tam, gdzie stopień
tego zanieczyszczenia przekracza dopuszczalne wskaźniki.
W zakresie użytkowania zasobów kopalin działania koncentrują się na:
• Ograniczeniu wydobycia, jeśli możliwe jest znalezienie substytutu danego surowca, a także
zmniejszeniu zużycia surowca w przeliczeniu na jednostkę produktu.
• Koncesjach na wydobycie surowców mineralnych wydawanych pod warunkiem posiadania
przez zakłady górnicze programów ograniczających skalę i zakres naruszeń środowiska
w otoczeniu i zapewniających pełne wykorzystanie zasobów złoża wraz z kopalinami
towarzyszącymi.
Miarą skuteczności polityki ekologicznej w zakresie użytkowania zasobów mineralnych w
gospodarce będą wskaźniki zużycia surowców mineralnych na jednostkę produkcji lub PKB.
3.5.Program działań na rzecz poprawy jakości gleb i gruntów oraz ochrony
zasobów kopalin
Planowane działania w zakresie gospodarki odpadami wraz z ich harmonogramem
rzeczowo-finsowym przedstawiono w Planie Gospodarki Odpadami stanowiącym integralną
część opracowania Programu Ochrony Środowiska.
Priorytety:
I.
Wprowadzenie planowej, zgodnie z wymogami XXI w. gospodarki
odpadami.
II.
Racjonalne i zrównoważone wykorzystanie zasobów mineralnych
Powiatu.
3.5.1.
1.
2.
3.
4.
Kontynuacja krajowego monitoringu jakości gleb.
Prowadzenie monitoringu lokalnego potencjalnych źródeł zanieczyszczeń.
Likwidacja wszystkich „dzikich” wysypisk odpadów rozproszonych na terenie Powiatu.
Objęcie szczególną ochroną obszarów gleb wysokiej bonitacji szczególnie w zwartych,
dużych kompleksach zwłaszcza w centralnej i wschodniej części Powiatu).
5. Utworzenie bazy danych o kopalinach w ramach regionalnej bazy danych Mapy
Geologiczno-Gospodarczej Polski w skali 1:50 000 w technologii GIS.
strona 61
6. Maksymalne wykorzystanie eksploatowanych złóż z wykorzystaniem surowców
towarzyszących, jak i skuteczna i właściwa z punku widzenia gospodarki przestrzennej
rekultywacja wyrobisk.
7. Ochrona zasobów udokumentowanych przed zainwestowaniem uniemożliwiającym
ich późniejszą eksploatację poprzez uwzględnienie w studiach uwarunkowań oraz planach
zagospodarowania przestrzennego.
8. Przygotowanie folderu informacyjnego o obszarach perspektywicznych dla poszukiwania,
dokumentowania i eksploatacji złóż kopalin.
9. Realizacja zadań wynikających z Programu Gospodarki Odpadami.
3.5.2.
1. Kontynuacja krajowego monitoringu jakości gleb.
2. Prowadzenie monitoringu lokalnego potencjalnych źródeł zanieczyszczeń.
3. Maksymalne wykorzystanie eksploatowanych złóż z wykorzystaniem surowców
towarzyszących, skuteczna i właściwa z punku widzenia gospodarki przestrzennej
4. Ochrona zasobów udokumentowanych przed zainwestowaniem uniemożliwiającym
ich późniejszą eksploatację poprzez uwzględnienie w studiach uwarunkowań oraz planach
zagospodarowania przestrzennego.
5. Weryfikacja bazy danych o kopalinach w ramach regionalnej bazy danych Mapy
Geologiczno-Gospodarczej Polski w skali 1:50 000 w technologii GIS.
6. Realizacja zadań wynikających z Programu Gospodarki Odpadami.
4. Ochrona środowiska przyrodniczego
Środowisko przyrodnicze Ziemi, kształtowane od milionów lat przez czynniki naturalne
(m.in. ruchy kontynentalne, zjawiska tektoniczne, zmiany klimatu - okresy zlodowaceń itp.),
w ciągu kilku tysięcy lat zostało przekształcone działalnością człowieka. Bogate i zróżnicowane
niegdyś biocenozy naturalne uległy silnej degradacji, a ich powierzchnia uległa znacznemu
zmniejszeniu. Wraz z kurczeniem się terytoriów o charakterze naturalnym zanikają - czasem
w bardzo szybkim tempie - liczne gatunki roślin i zwierząt, są wyniszczane siedliska ich
bytowania i całkowitemu przekształceniu ulega krajobraz: z naturalnego na antropogeniczny.
Oczywiście wpływa to na zaburzenie stanu globalnej równowagi ekologicznej.
Wraz ze wzrostem liczby zjawisk niekorzystnych dla środowiska przyrodniczego, rośnie
jednak sprzeciw wielu gremiów na całym świecie przeciwko agresywnej i nieograniczonej
ekspansji człowieka i postępującej destrukcji przyrody. Idea ochrony przyrody i środowiska
znalazła odzwierciedlenie nie tylko w protestach i ruchach społecznych, ale także weszła na
stałe do prawodawstwa wielu cywilizowanych krajów.
Jak wykazują już wieloletnie doświadczenia nie wystarczy ochrona pojedynczego
gatunku, czy obiektu. Taka ochrona jest niewystarczająca i nieefektywna. Konieczna jest
ochrona kompleksowa siedlisk i krajobrazów, szczególnie tych zawierających elementy
naturalnych ekosystemów. Program ochrony przyrody w Polsce obejmuje m.in. działania
prawne i organizacyjne, mające na celu:
• ochronę gatunkową rzadkich oraz zagrożonych roślin i zwierząt,
strona 62
•
•
•
•
ochronę najcenniejszych ekosystemów,
zapewnienie trwałości lasów,
ochronę gleb i racjonalizacje ich wykorzystania,
rehabilitację przyrodniczą (rewitalizację) terenów zdegradowanych.
4.1.Ochrona środowiska przyrodniczego w świetle II Polityki Ekologicznej
Państwa
Celem ochrony przyrody w świetle II Polityki Ekologicznej Państwa jest zwiększenie skali
rekultywacji i denaturalizacji obszarów zdegradowanych, zapobieganie pogarszaniu się jakości
środowiska, powstrzymanie procesu degradacji zasobów kultury, a także skuteczności ochrony
obszarów objętych już ochroną prawną.
Powyższe cele ochrony przyrody mają być osiągnięte poprzez realizację następujących działań:
• tworzenie warunków do realizacji strategii zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego kraju;
• poprawa stanu środowiska - usunięcie lub ograniczenie zagrożeń dla zachowania
różnorodności biologicznej i krajobrazowej;
• zachowanie, odtworzenie i wzbogacenie zasobów przyrody;
• osiągnięcie powszechnej akceptacji dla zachowania całości spuścizny przyrodniczej i
kulturowej Polski.
4.2.Program działań niezbędnych do poprawy jakości walorów środowiska
przyrodniczego
W celu podjęcia odpowiednich działań chroniących obszary i obiekty przyrodniczo cenne
przed degradacją należy prowadzić bieżącą weryfikację danych dotyczących najwyższych
wartości przyrodniczych Powiatu (np. występowanie chronionych gatunków roślin i zwierząt)
oraz przygotować rejestr obiektów, które powinny zostać objęte ochroną prawną. Należy
również w miarę możliwości dążyć do zwiększania obszaru objętego różnorodnymi formami
ochrony przyrody oraz zwracać szczególną uwagę na rozwój zagospodarowania turystycznego
w harmonii z ochroną przyrody.
Priorytet:
Ochrona i wzbogacanie istniejących zasobów przyrody, w szczególności naturalnych siedlisk.
4.2.1.
1. Sporządzenie inwentaryzacji stanu lasów.
2. Inwentaryzacja zasobów i walorów przyrodniczych w układzie gmin poprzez zlokalizowanie
występujących stanowisk chronionych i takich, które ochroną należy objąć tj. rzadkich
gatunków roślin i zwierząt, cennych i rzadkich przyrodniczo zespołów roślinnych oraz
obiektów przyrody ożywionej i nieożywionej.
3. Sporządzenie rejestru obiektów i obszarów cennych przyrodniczo i ich waloryzacja w celu
ewentualnej ochrony prawnej.
4. Objęcie szczególną ochroną:
strona 63
•
fragmentu kompleksu leśnego reprezentującego pozostałość dawnego Łęgu
Obrzańskiego projektowanego jako rezerwat przyrody „Dąbrowa” w Reńsku Gmina
Wielichowo,
• fragmentu kompleksu leśnego poprzedzielanego kompleksami łąk z licznymi ciekami
i rowami położonego na terenie Wielkiego Łęgu Obrzańskiego projektowanego jako
rezerwat przyrody „Sepno” (Sepno) Gmina Kamieniec,
• projektowanego parku krajobrazowego w rejonie Nowego Tomyśla, który obejmowałby
unikalny w skali europejskiej typ powiązań pomiędzy silnym zróżnicowaniem cech
fizyczno-geograficznych tzw. sandru podziurawionego a odzwierciedlającą je mozaiką
użytkowania gruntów (Gminy Grodzisk Wielkopolski i Rakoniewice),
• Doliny Środkowej Obry nie objętej dotychczas formami ochrony przyrody w Gminach
Kamieniec, Wielichowo i Rakoniewice projektowanego jako obszar chronionego
krajobrazu.
5. Opracowanie szczegółowego programu ochrony flory i fauny na terenie Powiatu,
obejmującego ochronę gatunków zwierząt będących cennymi składnikami fauny na terenie
Powiatu, poprzez stworzenie obszarów chronionych.
6. Oznaczanie docelowych granic obszarów podległych ochronie.
7. Aktywizacja turystyczna i rekreacyjna nowych terenów Powiatu z zachowaniem ich
najcenniejszych walorów poprzez:
• dostosowanie wielkości ośrodków rekreacyjnych i zespołów działek letniskowych do
pojemności środowiska przyrodniczego,
• ograniczenie zainwestowania rekreacyjnego w obrębie projektowanego parku
krajobrazowego,
• wprowadzenie niezainwestowanego pasa terenu o szerokości min. 100 m od linii
brzegowej jezior,
• zachowanie odległości zabudowy od akwenów pozwalającej utrzymać równowagę
ekologiczną oraz zapewnienie dostępności brzegów jezior dla ogółu osób
korzystających z rekreacji i dla zwierząt.
8. Zakładanie ścieżek dydaktyczno-turystycznych popularyzujących lokalną przyrodę,
wytyczanie nowych tras i szlaków turystycznych, w tym szlaków dostosowanych dla osób
niepełnosprawnych.
9. Szeroka popularyzacja wiedzy krajoznawczej i przyrodniczej wśród lokalnego
społeczeństwa.
Wszystkie zadania mające na celu ochronę walorów krajobrazowych oraz przywrócenie
pierwotnej rzeźby terenu i szaty roślinnej terenom zmienionym na skutek działalności człowieka,
powinny być tematem współpracy władz Powiatu, Gmin, przedstawicieli szkół, przedsiębiorstw,
itd.
4.2.2.
1. Realizacja programu ochrony flory i fauny na terenie Powiatu.
2. Ochrona ekosystemów rzecznych i łąkowych poprzez:
• rozwiązanie problemów gospodarki wodno - ściekowej,
• renaturalizację wybranych odcinków rzek i cieków wodnych.
3. Identyfikacja likwidacji zagrożeń spowodowanych działalnością zakładów przemysłowych.
strona 64
4. Powiększanie liczby zwierząt i roślin objętych ochroną oraz zorganizowanie warunków
do wprowadzenia gatunków charakterystycznych dla rozwiniętych już ekosystemów.
5. Dostosowanie zagospodarowania w projektowanym parku krajobrazowym, obejmującym
Sandr Nowotomyski (Gmina Rakoniewice), do wymogów postawionych w planie ochrony
tego parku.
6. Oznaczanie docelowych granic obszarów podległych ochronie.
7. Stabilne uformowanie ekosystemów będących jednocześnie obszarami chronionymi,
niewymagającymi dużej ingerencji ze strony człowieka, przy jednoczesnym rozwoju
przemysłu racjonalnie korzystającego z zasobów środowiska, odnawialnych źródeł energii i
technologii mało i bezodpadowych.
8. Identyfikacja obszarów zdegradowanych, ich rekultywacja oraz nowoczesne
zagospodarowanie.
59.Rozwój przemysłu turystyczno – rekreacyjnego i rolnictwa
Priorytety:
I.
II.
4.2.3.
•
•
•
•
•
•
Rozwój turystyki.
Aktywizacja wsi i rozwój rolnictwa ekologicznego.
1. Opracowanie programu turystyczno - rekreacyjnego w Powiecie Grodziskim,
przyciągnięcie nowych grup turystów, a w szczególności:
a. przygotowanie odpowiedniej oferty działek letniskowych i narzucenie wielkości
działek zapewniającej wypoczynek oraz wpisanie się w lokalny ekosystem i
stwarzającej możliwość wzbogacenia środowiska o nowe gatunki roślinności,
b. dostosowanie charakteru zagospodarowania rekreacyjnego do typu środowiska
przyrodniczego, przy równoczesnym dążeniu do zróżnicowania form
wypoczynku,
c. wyznaczanie nowych tras turystycznych (pieszych i rowerowych).
d. opracowanie i wdrożenie polityki informacyjno - promocyjnej Powiatu poprzez:
stworzenie Powiatowego Centrum Informacji Turystycznej,
opracowanie zasad promocji turystycznej powiatu i dobór odpowiednich narzędzi promocji,
opracowanie przewodnika po trasach turystycznych,
włączenie młodzieży w działania promocyjne i informacyjne,
integracja działań promocyjnych instytucji, Gmin, organizacji lokalnych w zakresie rozwoju
działań turystyczno-kulturalnych,
opracowanie i upowszechnianie Powiatowego Kalendarza Imprez Kulturalnych.
2. Rozbudowa infrastruktury technicznej wspomagającej rozwój turystyki i rekreacji.
a) podnoszenie standardów obecnie istniejących obiektów turystycznych,
b) rozbudowa bazy noclegowo - gastronomicznej, rozrywkowej, kulturalnej itp.,
c) rozwój działalności agroturystycznej uzupełniającej ofertę turystyczną Powiatu.
3. Prowadzenie działań służących zachowaniu walorów ekologicznych Powiatu.
a) opracowanie programu „Czyste rzeki”,
b) budowanie świadomości ekologicznej mieszkańców,
strona 65
c) opracowanie i wdrożenie programu segregacji i przetwarzania odpadów,
d) prowadzenie systematycznych działań służących usunięciu zagrożeń
ekologicznych w Powiecie.
4. Podjęcie działań mających na celu zwiększenie wykorzystania bazy noclegowej
w okresach posezonowych.
5. Utworzenie bazy wypoczynkowej nad Jeziorem Kuźnickim.
6. Zidentyfikowanie możliwości aktywizacji terenów wiejskich poprzez włączenie się w
tworzenie Gminnych Centrów Przedsiębiorczości i opracowanie programu rozwoju
rolnictwa ekologicznego.
4.2.4.
1. Podjęcie działań prowadzących do powstania nowej bazy noclegowej.
2. Stworzenie w miarę stałej i atrakcyjnej oferty turystycznej na wszystkie cztery pory roku.
3. Rozwój rolnictwa ekologicznego.
60.Edukacja ekologiczna
61.Wprowadzenie
Postęp technologiczny wywiera coraz większy wpływ nie tylko na środowisko
przyrodnicze i społeczne, ale również na procesy nauczania i wychowania. Kształtowanie
poglądów, przekonań i postaw obywatelskich w zakresie odpowiedzialności za stan środowiska
przyrodniczego oraz za zdrowie własne i innych stał się jednym z celów nauczania i
wychowania nie tylko w Polsce, ale i w wymiarze globalnym. Realizację kształtowania
środowiskowego prowadzi się na wszystkich poziomach edukacji – od przedszkola po wyższe
studia uniwersyteckie – umożliwiając w ten sposób ludziom zrozumienie wielorakich relacji
człowieka z otoczeniem przyrodniczym, technicznym i społecznym. Treści ekologiczne są
wpisane w naukę i wychowanie na wszystkich poziomach edukacji szkolnej oraz w kształcenie
ustawiczne.
W edukacji szkolnej od kilkunastu lat zauważa się dynamiczny wzrost zainteresowania
problematyką środowiskową tak w odniesieniu do stosowanych strategii kształcenia i
podejmowania działań edukacyjnych jak i treści programów przewidzianych do realizacji w
ramach bloków przedmiotowych i poszczególnych przedmiotów.
Pomimo coraz częściej prowadzonych dyskusji wokół różnych aspektów edukacji
ekologicznej i budowania świadomości ekologicznej zagadnienia związane ze sposobem
kształtowania postaw i poglądów nie doczekały się jednoznacznego rozstrzygnięcia i
niejednokrotnie budzą wiele wątpliwości i zastrzeżeń.
62.Ocena aktualnego poziomu edukacji ekologicznej społeczności Powiatu
Droga do racjonalnego gospodarowania środowiskiem i jego zasobami naturalnymi
prowadzi przede wszystkim przez świadomość ekologiczną społeczności zamieszkującej dany
obszar, w tym przypadku społeczność Powiatu Grodziskiego. Ocena poziomu świadomości
ekologicznej społeczności danego obszaru nie jest sprawą łatwą, gdyż nie istnieje żadna
strona 66
miarodajna skala, którą można by tu zastosować. Dojrzewanie świadomości ekologicznej
następuje poprzez proces jej rozbudzania i kształtowania. Można przyjąć, że świadomość
ekologiczna przeciętnego mieszkańca powiatu grodziskiego nie różni się od świadomości
ekologicznej przeciętnego Polaka i pozostaje głównie na etapie rozbudzania. Opiera się ona
bardziej na emocjach niż na wiedzy.
Obecnie, budzenie i kształtowanie świadomości ekologicznej odbywa się głównie
poprzez edukację, którą można realizować przede wszystkim na różnych poziomach
szkolnictwa oraz w działalności pozaszkolnej poprzez środki masowego przekazu, kampanie,
harcerstwo, działalność organizacji pozarządowych itp.
Wyposażenie Powiatu w urządzenia oświaty i wychowania jest jednym z głównych
elementów warunkujących poziom życia i rozwój Powiatu, gdyż możliwości rozwoju Powiatu w
dużym stopniu uzależnione są właśnie od wykształcenia mieszkańców.
W obowiązujących aktualnie programach szkolnych, elementy edukacji ekologicznej
zaczynają odgrywać coraz większą rolę, ale jeszcze nie na poziomie wystarczającym. Edukacja
ekologiczna powinna stać się powszechna i obejmować w programach szkolnych wszystkie
przedmioty.
Świadomość ekologiczną mieszkańców należy we właściwy sposób kształtować
podnosząc jej jakość. W niektórych dziedzinach dotyczących kształtowania i ochrony
środowiska proces rozbudzania świadomości ekologicznej mieszkańców jest zaawansowany i
wymaga jedynie właściwej strategii jej kształtowania oraz umacniania. Braki w znajomości
podstawowych zagadnień związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami są często
przyczyną lokalnych konfliktów dotyczących inwestycji proekologicznych.
63.Kierunki działań w kształtowaniu świadomości ekologicznej
Stwierdzając stan rozbudzonej świadomości ekologicznej mieszkańców Powiatu
Grodziskiego należy zauważyć istniejącą potrzebę:
• uzbrojenia jej w podstawową, ale rzetelną wiedzę z zakresu ochrony i kształtowania
środowiska,
• właściwego wykorzystania tej świadomości w polityce ekologicznej Powiatu.
Rzetelne informacje o stanie środowiska, działaniach na rzecz jego ochrony oraz umiejętność
komunikowania się ze społeczeństwem są, bowiem czynnikami niezbędnymi dla osiągnięcia
sukcesu w realizacji edukacji ekologicznej.
Specjaliści w dziedzinie metodyki edukacji ekologicznej na całym świecie są zgodni,
co do tego, że im wcześniej w procesie kształcenia i wychowania jest ona wprowadzana, tym
jest skuteczniejsza. Dzieci w wieku przedszkolnym wykazują duże zaangażowanie w sprawy
ochrony środowiska i są najpodatniejsze na kształtowanie właściwych proekologicznych
postaw. Częściej niż dorośli, ze zrozumieniem przyjmują konieczność wprowadzenia
do swojego życia prośrodowiskowych zachowań, polegających czasem na rezygnacji z czegoś,
co wydaje się bardzo wygodne. Są bardziej wrażliwe na zło, jakie wyrządzamy przyrodzie.
Głównym miejscem dla edukacji ekologicznej zawsze będzie szkoła. Konieczne jest
natychmiastowe wprowadzenie do wszystkich szkół powszechnej edukacji ekologicznej opartej
na dobrze opracowanych programach.
strona 67
Wprowadzana edukacja musi być nowoczesna, wykorzystująca najnowsze zdobycze
metodyki. Powinna opierać się także na współpracy międzyszkolnej na poziomie lokalnym,
regionalnym i międzynarodowym (globalnym). Należy przygotować odpowiednią kadrę i dobre
programy nauczania.
Należy znaleźć fundusze na wprowadzenie edukacji ekologicznej do szkół.
Pierwszym krokiem na drodze wprowadzania edukacji ekologicznej do szkół powinno
być powołanie odpowiednich koordynatorów na różnych poziomach kształcenia. Ich zadaniem
byłoby przebadanie stanu aktualnego i znalezienie współpracowników.
Kolejnym krokiem byłoby dobranie odpowiednich programów do przeprowadzenia warsztatów
i szkoleń dla nauczycieli różnych przedmiotów.
Poszczególni nauczyciele stanowiliby ogniwa powstającej sieci łączącej różne szkoły,
które podejmowałyby wspólnie konkretne działania związane z potrzebami środowiska
lokalnego. Nad tymi działaniami czuwaliby koordynatorzy. W ramach współpracy szkół
odbywałyby się sesje, konferencje, warsztaty, konkursy i kampanie.
Najbardziej naglącą jest potrzeba przeprowadzenia kampanii na rzecz ograniczania
ilości wytwarzanych odpadów. W tej kampanii muszą wziąć udział wszystkie zaangażowane
w sprawy ochrony środowiska organizacje pozarządowe, administracja lokalna i wszystkie
szkoły, związki wyznaniowe. Znalezienie funduszy na jej przeprowadzenie, powołanie
koordynatora dla jej przeprowadzenia i opracowania programu jest sprawa pilną.
64.Program działań niezbędnych do rozwoju edukacji ekologicznej
Priorytet:
Podniesienie świadomości ekologicznej lokalnej społeczności.
65.Działania krótkookresowe, do roku 2006
1. Opracowanie programu edukacji ekologicznej.
2. Powołanie odpowiednich koordynatorów na różnych poziomach kształcenia w celu
przebadania stanu aktualnego edukacji ekologicznej oraz znalezienie współpracowników.
3. Przeprowadzenie kampanii na rzecz ograniczania ilości wytwarzanych odpadów i ścieków
oraz wprowadzenie edukacji ekologicznej do szkół.
4. Przygotowanie odpowiedniej kadry i dobrych programów nauczania obejmujących
problematykę Powiatu.
5. Nawiązanie współpracy z przedszkolami, szkołami podstawowymi i średnimi, polegającej
na:
• wspólnym uzgodnieniu zakresu i formy edukacji ekologicznej w ramach niektórych
przedmiotów (chemia, geografia, biologia, technika, WOS),
• przeprowadzaniu różnego rodzaju konkursów i akcji proekologicznych w przedszkolach,
szkołach typu: „Zielona Szkoła” (w tym np. Wielkie Puszkowanie, Uratujmy drzewo)
z nagrodami np. w formie pomocy edukacyjnych (komputer, prenumerata pisma o
zagadnieniu ekologicznym itp.),
• uzgodnieniu zasad finansowania ww. edukacji, a także finansowania edukacji
ekologicznej, prowadzonej w ramach zajęć pozalekcyjnych, działalności pozaszkolnej,
• bezpośrednim uczestnictwie przedstawicieli władz samorządowych w procesie edukacji
ekologicznej,
strona 68
•
organizacji akcji promocyjnych, w postaci imprez masowych i happeningów,
powiązanych np. ze zbiórką odpadów problemowych, lub akcji np. Sprzątanie Powiatu
Grodziskiego,
• organizacji konkursów (np. „Najczystsze podwórko", „Najefektywniejsze osiedle w
zbiórce selektywnej", itp.) z nagrodami, np. w postaci wzbogacenia infrastruktury
osiedlowej o place zabaw dla najmłodszych, ławki, trawniki i klomby, itp.,
• organizacji wystaw prac związanych z ekologią, stworzonych przez artystów amatorów i
profesjonalistów,
• organizacji zakładowych i szkolnych wycieczek technicznych (pt. „Oczyszczalnia
ścieków”, „Składowisko w trakcie budowy, eksploatacji i rekultywacji", „System
selektywnej zbiórki”),
• organizacji pokazów (pt. „Sprzęt komunalny", „Jak segregować odpady"),
• organizacji sesji filmowych (filmy pt. „Śmieci", „Budujemy bezpieczne składowiska",
„Ścieki", „Budowa oczyszczalni ścieków", „Przyroda i Ty", „Śmierć czai się w metalach"),
• organizacji wycieczek ekologicznych, np. na: Międzynarodowe Targi Ekologiczne
POLEKO, Forum Gospodarki Odpadami,
• organizacji seminariów, sympozjów, konferencji itp.
6. Prowadzenie akcji na rzecz pozyskania sposobów do finansowania edukacyjnych działań
proekologicznych np. w postaci ufundowania nagród w organizowanych konkursach.
7. Edukacja i propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody
i dbania o czystość cieków powierzchniowych i terenów przyrzecznych.
66.Działania długookresowe, do roku 2010
1. Dobranie odpowiednich programów do przeprowadzenia warsztatów szkolnych i szkoleń dla
nauczycieli różnych przedmiotów.
2. Utworzenie sieci łączącej różne szkoły w celu podejmowania wspólnych konkretnych
działań związanych z potrzebami środowiska lokalnego.
3. Utrwalanie i pogłębianie postaw proekologicznych poprzez realizację opracowanych,
nowoczesnych programów edukacji ekologicznej dla wszystkich szkół, przedszkoli i ich
realizacja.
67.Działania organizacyjne na poziomie zarządzania i eksploatacji systemu
Główną zasadą realizacji Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami
Powiatu powinna być zasada wykonywania zadań przez jednostki związane z systemem
zarządzania środowiskiem, świadomych istnienia programu i ich uczestnictwa w nim. Dobra
organizacja zarządzania Programem daje szansę na skuteczne jego wdrożenie. Zarządzanie
Programem Ochrony Środowiska Powiatu Grodziskiego w okresie początkowym będzie
wymagało wyodrębnienia struktury zarządzania tym programem od struktur zarządzania
środowiskiem. Docelowo program ten powinien utożsamiać się z wyodrębnionym systemem
zarządzania środowiskiem w Powiecie.
strona 69
4.3.Powołanie podmiotu gospodarczego zarządzającego programem
Z punktu widzenia programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów
uczestniczących w nim z uwagi na rolę, jaką pełnią. Zaliczamy do nich:
• Podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem.
• Podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące.
• Podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu.
• Społeczność powiatu jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.
Za koordynację prac wynikających z Programu powinien odpowiadać zespół powołany
przez Starostę. Zespół ten w sposób kompleksowy dobierałby zespoły eksperckie, liderów
lokalnych, organizacje społeczne, gospodarcze i polityczne, które powinny uczestniczyć w
realizacji Programu poprzez typowanie obszarów rozwojowych wraz ze wskazaniem możliwości
realizacyjnych. Zespół taki powinien działać pod kierunkiem Starosty, jako organu
jednoosobowo odpowiedzialnego za realizację Programu.
Samorząd Powiatu dysponuje kompetencjami o charakterze strategicznym: ustala
strategie rozwoju Powiatu, politykę przestrzenną, społeczną, ekologiczną i gospodarczą, tworzy
także programy wykonawcze. Wykonywanie tych zadań nie może odbywać się bez
odpowiednich instrumentów, dlatego też jest potrzebna współpraca z instytucjami, które
dysponują takimi instrumentami. Instrumenty realizacji programu zostały opisane w rozdz. V.
4.4.Współpraca w ramach Powiatu
Niezależnie od istniejących kompetencji na poszczególnych szczeblach zarządzania
i zakresu odpowiedzialności uwarunkowanej ustawodawstwem, bardzo ważnym czynnikiem
sukcesu Programu Ochrony Środowiska jest szeroko pojęta współpraca między wszystkimi
partnerami włączonymi w ochronę środowiska zarówno podczas opracowywania programu, jak
i podczas jego wdrażania.
Bezpośrednim realizatorem programu będą podmioty gospodarcze planujące i
realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez program jak również samorząd
lokalny jako realizator inwestycji w zakresie ochrony środowiska na swoim terenie.
Bezpośrednim odbiorcą programu będzie społeczeństwo Powiatu.
VI.
Podstawowe instrumenty i narzędzia zarządzania realizacją
Programu Ochrony Środowiska
1. Instrumenty realizacji programu
Na system zarządzania realizacją Programów Ochrony Środowiska składają się przede
wszystkim:
• tworzenie i doskonalenie instrumentów do realizacji programu,
• monitorowanie skuteczności działań podejmowanych w ramach realizacji programu,
• aktualizacja programu.
strona 70
1.1.Instrumenty prawno - administracyjne
Do tej grupy instrumentów zalicza się wszelkiego rodzaju akty prawne, które wprowadzają:
• normy o charakterze ogólnym (przepisy odnoszące się do zarządzania środowiskiem,
monitoringu itp.),
• normy szczegółowe, dotyczące ochrony poszczególnych komponentów środowiska (np.:
jakości powietrza, normy emisji zanieczyszczeń ze ścieków, techniczno - ekologiczne,
hałasu itp.).
Warunkiem członkostwa Polski w UE jest dostosowanie krajowych przepisów prawnych do
prawa obowiązującego w UE. Polska jest w trakcie procesu dostosowywania prawodawstwa do
wymogów stawianych w UE. Podejmując jakiekolwiek działanie rozwojowe na szczeblu Powiatu
należy uwzględniać zarówno aktualne przepisy polskiego prawa ochrony środowiska jak i
wymagania i standardy, do których Polska dąży, starając się o członkostwo w UE.
1.2.Instrumenty ekonomiczno - rynkowe
Mechanizmy ekonomiczno - rynkowe zaliczane są do grupy mechanizmów, które
stwarzają możliwość minimalizacji społecznych kosztów ochrony środowiska oraz uzupełniają
lub wzmacniają działanie narzędzi prawnych i administracyjnych w związku z tym, że tworzą
zachęty natury ekonomicznej do przestrzegania wymagań o charakterze prawno administracyjnym.
Do tej grupy instrumentów zalicza się:
• opłaty, w tym: za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian, za
szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, za eksploatację i wydobycie kopalin,
z tytułu przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne, za świadczone usługi
komunalne, miejscowe (np. klimatyczne), z tytułu ustawy o opakowaniach i odpadach
opakowaniowych.
• subwencje, m.in.: dotacje i pożyczki i kredyty preferencyjne, ulgi podatkowe itp.,
• kary ekologiczne za: przekraczanie warunków odprowadzania ścieków, pobór wody w ilości
większej niż ustalona, naruszenie wymogów środowiska w zakresie ochrony powietrza,
hałasu, niewłaściwego składowania odpadów, usuwania drzew i krzewów itp.
Wymienione powyżej instrumenty są dość dobrze stworzone i zadaniem władz, w tym również
Powiatu, jest umiejętne i skuteczne ich wykorzystanie.
Niewielkie znaczenie i wykorzystanie mają w Polsce inne narzędzia z tej grupy:
• Depozyty ekologiczne, czyli opłaty, które musi ponieść nabywca produktu uciążliwego dla
środowiska, po czym są one zwracane po odstawieniu wyeksploatowanego produktu lub
jego pozostałości do miejsca eksploatacji bądź miejsca zakupu.
• Zastawy ekologiczne, stosowane w przypadku inwestorów podejmujących budowę
zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska; pozwolenie na funkcjonowanie tego typu
zakładów wydaje się na ściśle określony termin, po upływie, którego zakład jest
likwidowany, a teren rekultywowany. Zastaw, złożony na specjalnym, oprocentowanym
koncie, powinien pokryć koszty likwidacji zakładu i rekultywacji terenu.
• Ubezpieczenia ekologiczne, obejmujące ubezpieczenia od ryzyka ekologicznego (np.: od
skutków awaryjnego zanieczyszczenia środowiska, systemy rekompensat za szkody
zdrowotne spowodowane zanieczyszczeniami środowiska).
strona 71
•
Rynek uprawnień do handlu emisjami.
Zadaniem władz Powiatu jest, więc upowszechnienie i wykorzystanie powyższych
narzędzi, a uchwalone w maju 2001 ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.
U. Nr 63, poz. 638 z 2001 r.) oraz ustawa z dnia 27.04.2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz.
628 z 2001 r.) pomogą na pewno w upowszechnianiu tych narzędzi.
1.3.Instrumenty finansowe
Narzędzia te kojarzone są z systemem finansowania ochrony środowiska. System
finansowania ochrony środowiska jest nierozerwalną częścią całego systemu ekonomiczno finansowego.
Polski system finansowania ochrony środowiska i działań bezpośrednio z nią związanych
charakteryzuje się:
• trwałymi, prawnie zagwarantowanymi źródłami środków pieniężnych,
• dominującym udziałem środków pozabudżetowych,
• stałym wzrostem efektywności wykorzystania środków finansowych,
• konsekwentnym podporządkowaniem systemu finansowania priorytetom polityki
ekologicznej na każdym szczeblu decyzyjności,
• ścisłym powiązaniem pomiędzy systemem zarządzania ochroną środowiska (MŚ, PIOŚ,
samorząd) a podstawowymi elementami systemu finansowania.
Integracji systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce sprzyjają następujące czynniki:
• ogromna skala potrzeb wynikająca z wieloletnich opóźnień i zaniedbań,
• rosnąca świadomość ekologiczna wśród społeczeństwa, zwłaszcza w zakresie zagrożeń
dla zdrowia ludzi i przyrody,
• coraz większa zgodność instytucji rządowych, pozarządowych i sektora gospodarczego
w sprawach wydatkowania pieniędzy na rzecz poprawy stanu środowiska w Polsce.
Dotychczas, tzn. do końca 2003 roku, podstawowym źródłem finansowania zadań wynikających
z programów w zakresie ochrony środowiska i dziedzin pokrewnych były:
• fundusze celowe tzw. ekologiczne (NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW,
Fundusz Leśny, Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, Ekofundusz),
• środki własne podmiotów gospodarczych,
• budżet samorządów terytorialnych (gmin, powiatów i województw),
• środki własne ludności i środki społeczne,
• budżet państwa,
• sektor bankowy,
• przedakcesyjne fundusze pomocowe Unii Europejskiej (Phare II, ISPA, SAPARD)
• zagraniczne instytucje finansowe i inne programy pomocowe (Bank Światowy,
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, GEF i inne).
Głównymi źródłami wpływu pieniędzy do krajowych funduszy ekologicznych są ustalone
procentowo dla każdego z nich:
• opłaty i kary za składowanie odpadów,
• opłaty i kary za usuwanie drzew i krzewów,
strona 72
•
opłaty i kary za pozostałe rodzaje gospodarczego korzystania ze środowiska;
• opłaty i kary za zasolenie wód powierzchniowych przez kopalnie węgla kamiennego,
• opłaty i kary z tytułu emisji tlenków azotu oraz opłaty górnicze i geologiczne.
Dochodami NFOŚiGW oraz funduszy wojewódzkich mogą być także środki z tytułu:
• udziału tych funduszy w spółkach
• emisji obligacji,
• zaciągania kredytów i udzielania oprocentowanych pożyczek na realizację zadań
ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
• oprocentowania rachunków bankowych,
• zyski z finansowanych przedsięwzięć,
• wpływy i środki z innych funduszy,
• inne dochody określone przez Radę Ministrów.
Środki tych funduszy przeznaczone są na finansowanie w całości lub w części przedsięwzięć
związanych z ochroną środowiska. Dofinansowanie może być udzielone w formie:
• dotacji lub subwencji,
• pożyczki, kredytu,
• obligacji, w tym obligacji komunalnych,
• leasingu.
Określenie formy i wielkości dofinansowania zależy od:
• rodzaju przedsięwzięcia i jego skali (inwentaryzacja, rekultywacja, edukacja itd.),
• statusu wnioskodawcy,
• rodzaju instytucji finansującej (bank, fundusz, budżet itp.).
Praktycznie każdego roku prowadzone są analizy najpilniejszych potrzeb w zakresie ochrony
środowiska i na tej podstawie ogłaszane są listy zadań priorytetowych w ubieganiu się
o dofinansowanie przedsięwzięć. Osobne listy ogłasza NFOŚiGW i fundusze wojewódzkie. Na
rok 2003 zadania priorytetowe NFOŚiGW obejmują:
1. W dziedzinie ochrony wód i gospodarki wodnej:
• budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i kanalizacji (z
wykorzystaniem „Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych” - Art. 43
ustawy Prawo wodne z 18.07.2001 r., a do czasu jego powstania „Programu
wyposażenia, stosownie do wymagań Dyrektywy 91/271/EWG dotyczącej
oczyszczania ścieków komunalnych: aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i
oczyszczalnie ścieków, zakładów sektorów przemysłu rolno-spożywczego w
oczyszczalnie ścieków, dostosowanego do warunków zamknięcia negocjacji i jego
transpozycja do statystyki państwowej”, autorstwa Instytutu Ochrony Środowiska),
•
•
budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków przedsiębiorstw z listy 80 najbardziej uciążliwych dla środowiska w skali kraju oraz przedsięwzięć wynikających
z podpisanej przez Polskę „Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru
morza Bałtyckiego” z 1974 roku i 1992, co pozwoli na likwidację tzw. „gorących
punktów” wynikających z Konwencji Helsińskiej oraz innych zobowiązań
międzynarodowych Polski,
inwestycje wieloletnie w gospodarce wodnej zgłoszone przez Ministra Środowiska, w
tym przede wszystkim budowa dużych, wielozadaniowych zbiorników wodnych,
strona 73
•
•
przedsięwzięcia z zakresu małej retencji, ujęte w wojewódzkich programach retencji,
ujęcia wód - budowa, rozbudowa i modernizacja,
•
stacje uzdatniania wody - budowa, rozbudowa i modernizacja,
2. W dziedzinie ochrony powietrza:
• ograniczanie emisji zanieczyszczeń z dużych źródeł emisji, (Dyrektywa Parlamentu
Europejskiego i Rady nr 2001/80/WE z dnia 23.10.2001r., Decyzja Rady 81/462/EWG,
Dyrektywa Rady 93/76/EEC, Rezolucja Rady z dnia 18.12.1997 r., Rezolucja Rady z
dnia 7.12.1998 r.),
• oszczędzanie surowców i energii,
• poprawę jakości paliw i technologii silnikowych stosowanych w transporcie,
(Dyrektywa Rady 1999/30/WE, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady
2000/69/WE, Dyrektywa Rady 1999/32/WE, Dyrektywa Rady 98/70/WE),
• modernizację systemów ciepłowniczych,
• wykorzystanie alternatywnych, a przyjaznych środowisku źródeł energii. (Dyrektywa
Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/77/WE),
• ochronę przed promieniowaniem jonizującym zgodnie z zasadami przyjętymi przez
Międzynarodową Komisje Ochrony przed Promieniowaniem (IRPC) oraz w Dyrektywie
97/43 EUROATOM
• utylizację odpadów w procesie spalania Dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu
Europejskiego z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów.
3. W dziedzinie ochrony powierzchni ziemi:
• rekultywacje terenów zdegradowanych przez wojsko i przemysł,
•
likwidacje nieczynnych składowisk odpadów niebezpiecznych,
•
zagospodarowanie odpadów komunalnych i osadów ściekowych oraz odpadów
opakowaniowych i poużytkowych,
•
unieszkodliwianie odpadów przemysłowych i niebezpiecznych,
•
zagospodarowanie odpadów powstających w czasie użytkowania i po zakończeniu
użytkowania środków transportu.
4. W dziedzinie leśnictwa:
• realizacja „Programu zachowania leśnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnych
drzew leśnych w Polsce na lata 1991-2010”,
•
realizacja „Krajowego Programu Zwiększania Lesistości”,
•
przebudowa drzewostanów pozostających pod wpływem emisji przemysłowych i na
terenie leśnych kompleksów promocyjnych oraz odnowienia pożarzysk i innych
terenów poklęskowych,
•
ochrona ekosystemów leśnych przed szkodami powodowanymi przez czynniki
biotyczne i abiotyczne,
•
modernizacja bazy szkółkarskiej w celu optymalizacji produkcji szkółkarskiej pod
względem ilości, jakości i asortymentu materiału sadzeniowego.
5. Dziedzina ochrony przyrody i krajobrazu:
strona 74
•
zabiegi ochronne i renaturalizacyjne oraz działania łagodzące skutki antropopresji na
obszarach uznanych za istotne do realizacji strategii ochrony przyrody i strategii
ochrony różnorodności biologicznej,
•
ochrona w warunkach „in situ” i „ex situ” oraz rozmnażania i rozprzestrzeniania
zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt,
•
urządzenia bezpośredniej ochrony na terenach parków narodowych,
•
działania służące zachowaniu cennych elementów rodzimej przyrody oraz krajobrazu,
przez: przywracanie walorów założeniom parkowym i pałacowo-ogrodowym,
•
rozwój bazy lokalowej służącej edukacji ekologicznej prowadzonej przez parki
narodowe, parki krajobrazowe i w leśnych kompleksach promocyjnych.
6. W dziedzinie geologii i górnictwa:
• rekultywacja powierzchni ziemi na terenach zdegradowanych działalnością górniczą,
•
wprowadzanie technologii ograniczających
wydobycia i przeróbki surowców,
•
ochrona powierzchni ziemi przed skutkami eksploatacji podziemnej i otworowej
między innymi poprzez podsadzanie i lokowanie odpadów mineralnych,
•
ujmowania i uzdatniania wód kopalnianych i wód zasolonych,
•
prognozy i badania geologiczne związane ze zmianami środowiska, zachodzącymi w
związku z działalnością i likwidacją kopalń oraz naturalnymi zagrożeniami
geodynamicznymi,
•
zadania nowoczesnej kartografii geologicznej, hydrogeologicznej i geośrodowiskowej,
•
dokumentowanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych oraz głównych
zbiorników wód podziemnych,
•
rozpoznanie przyjaznych środowisku źródeł energii /wody termalne/ i wód leczniczych,
powstawanie
odpadów
w
trakcie
•
prowadzenie podstawowych badań geologicznych oraz ocena perspektyw surowców
kraju m. in. dla potrzeb procesu koncesjonowania wydobycia kopalin.
7. W dziedzinie hałasu:
• realizacji map ochrony akustycznej dla aglomeracji zamieszkałych przez powyżej 250
tys. mieszkańców,
•
instalacji ekranów o długości do 80 km ograniczających przenikanie hałasu,
•
wspieranie przedsięwzięć w zakresie oceny i zarządzania hałasem w środowisku,
służących realizacji postanowień Dyrektywy 2002/49/WE w sprawie oceny i
zarządzania hałasem w środowisku.
Praktycznie stałą listę zadań priorytetowych od początku istnienia tj. od 1991 roku ma fundacja
Ekofundusz zajmująca się dystrybucją funduszy pochodzących z ekokonwersji długów,
działająca od 1991 roku. Zaliczają się do nich:
1. Ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi.
2. Ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja
niskich źródeł ich emisji.
3. Ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej.
4. Ochrona różnorodności biologicznej.
strona 75
5. Gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.
We wszystkich pięciu dziedzinach dotacje EkoFunduszu uzyskać mogą tylko te projekty,
które wykazują się wysoką efektywnością, tj. korzystnym stosunkiem efektów ekologicznych do
kosztów. Poza tym projekty takie powinny spełniać przynajmniej jeden z następujących
warunków:
• wprowadzać na polski rynek nowe technologie, szczególnie z krajów-donatorów,
• prowadzić do uruchomienia krajowej produkcji proekologicznej,
• mieć szczególne znaczenie dla ochrony zdrowia.
Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu widzenia
ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać dotację
wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a inwestor musi wykazać się wiarygodnością
finansową i posiadaniem zabezpieczenia pełnego finansowania projektu w części nie objętej
dotacją.
Istotnym elementem systemu finansowania zadań programu ekorozwoju są środki
pomocowe zagraniczne. Szczególne znaczenie mają tu takie programy i fundusze o
charakterze pomocowym jak:
• program PHARE Unii Europejskiej, w tym programy transgranicznej europejskiej
współpracy (CBC - „Cross Border Cooperation”),
• Globalny Program na rzecz Środowiska (GEF - Global Environment Fasility)
z podprogramem „małe granty” - od 1994 roku,
• program UNDP, w tym Umbrella Project,
• program Regionalnego Centrum Środowiskowego na Europę Środkową i Wschodnią
(REC) - od poł. 1990 roku.
W ostatnich latach istotne znaczenie miały środki programów wspierających działania
priorytetowe, przewidziane do wykonania w okresie przedakcesyjnym. Od roku 2000 UE
przekazuje dla wszystkich 10 państw kandydujących pomoc w wysokości 3 mld EURO rocznie,
w tym w ramach programu:
• PHARE - 1,5 mld EURO,
• ISPA - 1 mld EURO; program ten ukierunkowany jest na realizację dużych projektów
inwestycyjnych, w tym z zakresu ochrony środowiska (głównie infrastrukturalne) i na
rozwój sieci transportowych,
• SAPARD - 0,5 mld EURO na wsparcie dla rolnictwa i terenów wiejskich.
Kluczowe znaczenie dla Unii Europejskiej w tworzeniu planów operacyjnych dla tych
programów mają regionalne i lokalne programy ekorozwoju, przedstawiające spójne
i długofalowe koncepcje na rzecz zrównoważonego rozwoju.
W Polsce pomoc przedakcesyjna UE kształtuje się następująco:
ISPA - fundusz wspierający rozwój infrastruktury ochrony środowiska i transportu. Priorytetem
są zadania o zasięgu regionalnym lub ponad regionalnym (krajowym). Fundusz administrowany
jest centralnie (MŚ, NFOŚ, UKIE, KE). Polska może otrzymać ok. 250 ÷ 190 mln euro rocznie.
Po akcesji Fundusz przekształcony zostanie w Fundusz Spójności.
PHARE II:
• tzw. Phare I A- (30 % środków) fundusz wspierający budowę i wzmocnienie
infrastruktury instytucjonalnej oraz relatywnie niewielkich inwestycji wpierających
dostosowanie polskiego prawodawstwa do legislacji Wspólnoty,
strona 76
•
tzw. Phare ESC (regionalny) (70 %) - fundusz inwestycyjny wspierający przedsięwzięcia
dotyczące infrastruktury ochrony środowiska na poziomie województw. Fundusz
administrowany przez Zarządy Województw, MRRiB, PARR, UKIE, KE.
W ramach Programu PHARE wyodrębniono program CBC II mający na celu wspieranie
przygranicznych obszarów, dzielących wspólną granicę ze Wspólnotą Europejską w realizacji
projektów o charakterze transgranicznym. Nowe zasady CBC zawarte zostały w
Rozporządzeniu Komisji Europejskiej 2760/98 z 18.12.1998.
SAPARD - fundusz wspierający wielofunkcyjny rozwój obszarów wziętych i modernizacji
rolnictwa. Konkretne przedsięwzięcia do wsparcia z tego funduszu są identyfikowane na
poziomie lokalnym.
Szacuje się, że łącznie wsparcie infrastruktury sektora ekologicznego z finansowych
instrumentów wspólnotowego wsparcia przedakcesyjnego i strukturalnego wyniesie aktualnie
ok. 200 ÷ 250 mln euro rocznie, a po akcesji ok. 400 ÷ 590 mln euro rocznie. Głównym
beneficjentem wsparcia jest i będzie sektor publiczny: gminy, miasta, powiaty, przedsiębiorstwa
komunalne.
Od maja 2004 r., tj z chwilą włączenia Polski do Unii Europejskiej struktura
dofinansowania zadań proekologicznych z środków europejskich ulegnie zmianie. Z tego
względu w Programie Ochrony Środowiska nie omówiono szczegółowo zasad ubiegania się o
środki z Funduszu ISPA. Od maja 2004 r. Fundusz ISPA zostanie zastąpiony przez Fundusz
Spójności. Jego cele i procedury zbliżone będą do Funduszu ISPA. Dotyczyć to będzie zadań
głównie z zakresu gospodarki wodno – ściekowej i odpadowej. Minimalna kwota zadania to 10
mln EU. Procedura wnioskowania prowadzona będzie przez WFOŚiGW i NFOŚiGW i organy
działające w imieniu Ministerstwa Środowiska.
Przy ubieganiu się o środki pomocowe z Funduszu Spójności wnioskodawcy muszą spełniać
szereg wymogów:
1. Kryteria podstawowe
Projekt musi:
a) dotyczyć
-
poprawy jakości wód powierzchniowych oraz polepszenia jakości i dystrybucji wody pitnej,
-
zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego,
-
realizacji gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi,
-
poprawy jakości powietrza,
b) być zgodny z celami i zasadami polityki ekologicznej UE,
c) przyczyniać się do redukcji zanieczyszczeń oddziaływujących na znaczną liczbę ludzi,
d) przyczyniać się do osiągania gospodarczej i społecznej spójności Polski z UE,
e) oddziaływać transgranicznie,
f)
odbiorcą wsparcia winien być w pierwszej kolejności samorząd terytorialny, związek gmin,
przedsiębiorstwo komunalne lub inny podmiot publiczny,
g) min. wartość kosztorysowa przedsięwzięcia -10 mln euro.
2. Ponadto ustala się:
A. Dla gospodarki wodno - ściekowej:
strona 77
Ι
priorytet - zapewnienie sieci wodociągowej i/lub kanalizacyjnej oraz odpowiedniego
poziomu uzdatniania wody i/lub oczyszczania ścieków dla aglomeracji min. 100 000
RLM,
ΙΙ
poziomu uzdatniania wody i/lub oczyszczania ścieków dla aglomeracji 15 000 – 100 0
00 RLM,
ΙΙΙ
poziomu uzdatniania wody i/lub oczyszczania ścieków dla aglomeracji
2 000 - 15 000 RLM.
B. Dla gospodarki odpadami brane będą pod uwagę:
-
inwestycje w dużych aglomeracjach, zgodnie z planami gospodarki odpadami,
-
inwestycje na terenach, gdzie istnieją składowiska odpadów stwarzające zagrożenie dla
wód podziemnych,
-
inwestycje na terenach, gdzie wyczerpała się pojemność składowiska.
Ι
Priorytet – strefy gospodarki odpadami w aglomeracjach powyżej
200 000 mieszkańców lub w innych rejonach służące grupie użytkowników powyżej
200 000 mieszkańców,
ΙΙ
Priorytet – strefy gospodarki odpadami w aglomeracjach od 150 000 – 200 000
mieszkańców lub w innych rejonach służące grupie użytkowników od 150 000200 000 mieszkańców,
ΙΙΙ
Priorytet – strefy gospodarki odpadami w aglomeracjach od 100 000 – 150 000
mieszkańców lub w innych rejonach służące grupie użytkowników od 100 000 –
150 000 mieszkańców,
C. Dla ochrony powietrza priorytetowo traktowane będą:
-
inwestycje ochronne w strefach, w których występują okresowe przekroczenia stężenia
zanieczyszczeń (redukcje niskiej emisji),
-
krajowe / regionalne sieci monitoringu elementów środowiska,
-
przedsięwzięcia ochronne o charakterze ponadregionalnym,
-
przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody.
Dodatkowo od 2004 r. pojawi się możliwość dofinansowania z funduszy strukturalnych.
Dla zadań z zakresu ochrony środowiska i infrastruktury komunalnej będą to głównie: EFRR
(Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego) oraz EFS (Europejski Fundusz Społeczny).
Wnioskowanie następuje do Urzędów Marszałkowskich i tam dokonywana jest ocena i dalsza
kwalifikacja składanych wniosków. EFRR udziela wsparcia inwestycjom produkcyjnym,
rozwojowi infrastruktury, lokalnym inicjatywom rozwojowym oraz małym i średnim firmom. Ze
środków EFS finansowane są głównie szkolenia zawodowe i rozwój zatrudnienia.
strona 78
Przy ubieganiu się o dofinansowanie z Funduszy Strukturalnych wnioskodawcy muszą spełniać
następujące wymogi:
1. Kryteria podstawowe
Projekt musi:
a) polegać na budowie i modernizacji infrastruktury ochrony środowiska, może dotyczyć także
poprawy jakości zarządzania środowiskiem, w szczególności:
-
zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków,
-
zagospodarowanie odpadów,
-
poprawa jakości powietrza,
-
zapobieganie powodziom,
-
wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii,
-
wsparcie zarządzania ochroną środowiska,
b) być zgodny ze strategią rozwoju województwa,
c) spełniać polskie i unijne przepisy ochrony środowiska,
d) mieć pozytywny (lub neutralny) wpływ na realizację polityk horyzontalnych (zatrudnienie,
równość szans, społeczeństwo informacyjne).
2. Kryteria dodatkowe
Preferowane będą projekty:
a) o wartości min. 2 mln
euro
w
przypadku
projektów
z
zakresu
gospodarki
wodno - ściekowej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
b) o wartości min. 1 mln euro w przypadku projektów infrastrukturalnych,
c) o wartości min. 0,5 mln euro w przypadku projektów z zakresu zarządzania środowiskiem,
d) komplementarne do innych projektów inwestycyjnych realizowanych na obszarze, którego
dotyczy projekt,
e) kompleksowe, w tym realizowane przez więcej niż jedną jednostkę samorządową,
f)
realizowane na obszarach cennych przyrodniczo.
1. Rodzaj beneficjentów
a) jednostki samorządu terytorialnego, lub działające w ich imieniu jednostki organizacyjne,
b) związki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
c) inne jednostki publiczne,
2. Poziom dofinansowania
−
75% kosztów kwalifikowanych
−
50% kosztów kwalifikowanych, w przypadku, gdy inwestycje infrastrukturalne generują
znaczący zysk netto.
Zgłoszenie zadań do dofinansowania w ramach funduszy strukturalnych EFRR i EFS
należy składać jak najszybciej w I - szej połowie 2003 roku celem wstępnej kwalifikacji. Wnioski
strona 79
szczegółowe będą przyjmowane w II - giej połowie 2003 roku. W zależności od priorytetu i
rodzaju zadań są różne wymagania do dalszej kwalifikacji poszczególnych zadań. Poniżej
przedstawiono zadania z zakresu infrastruktury ochrony środowiska kwalifikujące się do
dofinansowania w ramach funduszy EFRR i EFS:
A. Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków:
1. Budowa i modernizacja sieci wodociągowych,
2. Budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych,
3. Budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody,
4. Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków,
5. Budowa zbiorników umożliwiających pozyskanie wody pitnej.
B. Zagospodarowanie odpadów:
1. Organizacja i wdrażanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu,
2. Wdrażanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi (m.in. budowa sortowni,
kompostowni, obiektów termicznej, termiczno-chemicznej i fizycznej (mechanicznej)
utylizacji odpadów; budowa nowych, modernizacja istniejących i rekultywacja
nieczynnych składowisk; likwidacja "dzikich" składowisk),
3. Budowa i modernizacja spalarni odpadów niebezpiecznych.
C. Poprawa jakości powietrza:
1. Modernizacja i rozbudowa miejskich systemów ciepłowniczych i wyposażenie ich
w instalacje ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza,
2. Przekształcenie istniejących systemów ogrzewania obiektów publicznych w systemy
bardziej przyjazne dla środowiska, w szczególności ograniczenie "niskiej emisji".
D. Zapobieganie powodziom:
1. Regulacja cieków wodnych (pogłębianie, zapory, stabilizacja brzegów, prace remontowe
w korytach rzecznych, itd.),
2. Tworzenie polderów,
3. Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych wraz z drogami dojazdowymi,
4. Budowa i modernizacja małych zbiorników retencyjnych i stopni wodnych w ramach
tzw. "małej retencji" .
E. Wsparcie zarządzania ochroną środowiska:
1. Opracowanie baz danych dotyczących lasów, jakości gleb, wód, powietrza,
2. Tworzenie systemów pomiaru zanieczyszczeń powietrza w miastach oraz systemów
informowania mieszkańców o poziomie zanieczyszczeń powietrza,
3. Utworzenie sieci stacji kontrolnych i ostrzegawczych w zakresie jakości wód,
4. Tworzenie map terenów zalewowych.
F. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii:
strona 80
1. Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii
odnawialnej (energia wiatrowa, wodna, geotermalna, ogniwa słoneczne, biomasa).
W ramach ww. typów projektów do kwalifikujących się wydatków mogą być zaliczone:
1. Roboty budowlano-montażowe,
2. Zakup wyposażenia,
3. Roboty wykończeniowe,
4. Nadzór inżynierski,
5. Przygotowanie dokumentacji technicznej (limit wielkości kosztów zostanie określony),
6. Wykup gruntów (maksymalnie 10% wartości projektu).
Łącznie, w skali kraju, na działania w zakresie ochrony środowiska przeznaczone będzie
575 mln EU, w tym 407 mln EU z funduszy strukturalnych EFRR, pozostałe środki będą
przychodzić głównie z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, realizujących
przedmiotowe zadania. Przy realizacji ww. zadań obowiązująca jest procedura wzorowana na
Unii Europejskiej, tj.:
- wybór konsultanta,
- wybór projektanta,
- wybór inżyniera kontraktu,
- wybór generalnego wykonawcy,
w oparciu o postępowanie przetargowe - przetargi nieograniczone.
Łącznie, w skali kraju, na działania w zakresie ochrony środowiska przeznaczone będzie
575 mln EU, w tym 407 mln EU z funduszy strukturalnych ERDF, pozostałe środki będą
przychodzić głównie z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, realizujących
przedmiotowe zadania.
1.4.Instrumenty z zakresu organizacji, zarządzania i marketingu
Jest to grupa instrumentów bardzo obszerna i ciągle rozbudowywana. Do najważniejszych
należą tu:
• nowe, ściśle powiązane z programem, metody tworzenia i realizacji budżetów
samorządowych, w tym także powiatowych, szczególnie budżetów zadaniowych,
• system zarządzania jakością, jako element systemu zarządzania na każdym szczeblu,
w tym także Powiatem,
• systemowe podejście do budowy marketingu.
Budżet zadaniowy to nowa filozofia tworzenia budżetu Powiatu, która nakazuje odejście
od administrowania finansami na rzecz efektywnego i ściśle powiązanego z dokumentami
strategicznymi zarządzania finansami.
Proponuje się wprowadzenie takiego budżetu w najbliższym roku jako alternatywnego dla
tworzonych dotychczas budżetów.
Systemy zarządzania jakością stosowane są już powszechnie w polskich
przedsiębiorstwach. Wdrażanie systemu zarządzania jakością jako instrumentu realizacji
Programu Ochrony Środowiska to duże wyzwanie dla władzy publicznej każdego szczebla, w
tym również dla władz Powiatu. Doświadczenia krajów zachodnich pozwalają proponować
wprowadzenie procedur przewidzianych w normach ISO grupy 9000 do sfery usług publicznych.
strona 81
Przeniesienie ich do polskich gmin, powiatów i regionów byłoby zgodne z założeniami reformy
administracyjnej wprowadzającej m.in. decentralizację zarządzania środkami publicznymi
i dałaby szanse na poprawę jakości usług publicznych dla lokalnych społeczności.
Instrumenty marketingowe to przede wszystkim promocje. Promocja nie odnosi
zakładanych efektów, jeśli u jej podstaw nie leży Program Ochrony Środowiska, ale jest jeszcze
gorzej, jeśli Program Ochrony Środowiska nie jest poparty promocją. Nawet najlepszy program
bez umiejętnej akcji promocyjnej może stać się programem na półkę.
1.5.Instrumenty oddziaływania społecznego
Do grupy tej należą wszystkie narzędzia, które kształtują świadomość proekologiczną
ludzi, grup społecznych, narodów, a także te narzędzia, które są przejawem tej świadomości.
Wszystkie te instrumenty razem wzięte powinny służyć uspołecznieniu realizacji Programu
Ochrony Środowiska. Do instrumentów tych należą:
• edukacja i propaganda ekologiczna,
• negocjacje, umowy, porozumienia,
• formy nacisku bezpośredniego i bezpośrednie inicjatywy społeczne,
• instrumenty lobbystyczne,
• instrumenty działań komplementarnych,
• narzędzia usługowe.
Podstawowe znaczenie w realizacji programu ma prawo i dostęp do informacji. W
styczniu 2001 weszła w Polsce w życie, opracowywana od dłuższego czasu Ustawa o dostępie
do informacji o środowisku i jego ochronie oraz ocenach oddziaływania na środowisko, która
gwarantuje to prawo. Mając zapewnione prawo i dostęp do informacji kluczową sprawą staje się
edukacja i propaganda ekologiczna. Poziom stanu świadomości społecznej i gotowość
jednostek i grup społecznych do uczestnictwa w realizacji Programu Ochrony Środowiska
decydują o jego sukcesie.
Negocjacje są jednym z najważniejszych instrumentów demokratyzacji życia i
jednocześnie metoda przygotowania i podejmowania decyzji. W Polsce techniki negocjacyjne
dopiero od niedawna znajdują zastosowanie i są doceniane jako narzędzie przy tworzeniu
ustaleń zagospodarowania przestrzennego, ustalaniu lokalizacji inwestycji itp.
Narzędzia nacisku bezpośredniego to różnego rodzaju petycje, manifestacje, protesty.
Jeśli poparte są rzetelną wiedzą i wspólną świadomością ekologiczną ludzi biorących w nich
udział, mogą być instrumentem przy pomocy, którego zwrócona zostanie uwaga na poważne
zagrożenia środowiska. Bezpośrednia inicjatywa społeczna to nic innego jak krótkotrwałe
włączenie się lokalnych społeczności do rozwiązania określonego problemu.
Narzędzia lobbystyczne to grupy nacisku, tworzenie programów i inicjatyw itp.
zapewniające działania władz dla realizacji określonych celów.
Działania komplementarne oznaczają na ogół działanie organizacji pozarządowych
o charakterze uzupełniającym do istniejących procedur, programów, itp. Mogą to być narady,
publikowanie własnych raportów, wykonywanie własnych ocen oddziaływania na środowisko itp.
strona 82
Narzędzia usługowe to głównie: prowadzenie centrów informacyjnych, uruchamianie
zielonych telefonów, udostępnianie wszystkich publicznych rejestrów z dziedziny ochrony
środowiska w formie elektronicznej bazy danych.
Zadaniem władz administracyjnych Powiatu jest dołożenie wszelkich starań, aby
konsultacje społeczne dotyczące projektów aktów normatywnych, programów i polityk oraz
decyzji obejmowały jak najszerszy krąg potencjalnie zainteresowanych osób, organizacji i
instytucji. W celu powiadomienia wszystkich zainteresowanych wykorzystać należy strony
internetowe, strony teletekstowe oraz elektroniczne listy adresowe.
2. Monitoring realizacji Programu Ochrony Środowiska
2.1.System monitorowania Programu Ochrony Środowiska
Monitoring inaczej kontrola i nadzór to powszechne dzisiaj pojęcie i działanie we
wszystkich niemal dziedzinach życia. Niezwykle ważną rolę pełni w ochronie środowiska
zarówno w zakresie kontroli i obserwacji stanu istniejącego, jak i przy realizacji prac mających
na celu poprawę stanu jakości środowiska. Prowadzony systematycznie monitoring pozwala na
optymalizację podejmowanych działań, zarówno w sferze ekologicznej jak i ekonomicznej. W
ostatnich latach ważną rolę, coraz częściej także w Polsce, odgrywa w kontroli i weryfikacji
realizowanych programów, planów rozwojowych, reform gospodarczych itp. Monitoringowi
podlegają także Programy Ochrony Środowiska na każdym szczeblu ich realizacji.
Do pilnych zadań w sferze kontroli i monitoringu, realizowanych na szczeblu centralnym,
regionalnym i lokalnym należą:
1. Wypracowanie skutecznych mechanizmów realizacji funkcji kontrolnych przez organy
samorządowe na szczeblu gminnym, powiatowym i wojewódzkim (po reformie
administracyjnej państwa) i zapewnienie ich racjonalnego i skutecznego współdziałania ze
służbami państwowymi działającymi na szczeblu wojewódzkim i centralnym (inspekcja
Ochrony Środowiska, Inspekcja Sanitarna, Państwowa Inspekcja Pracy, Najwyższa Izba
Kontroli).
2. Stworzenie ram prawnych dla funkcjonowania systemu kontroli społecznej w ochronie
środowiska.
3. Poprawa jakości danych o środowisku poprzez doskonalenie funkcjonowania Państwowego
Monitoringu Środowiska. Priorytetowymi działaniami w tej sferze, które należało
zrealizować w terminie krótkookresowym (do końca 2002 r.) były:
• wypełnienie istniejących luk w podstawowych danych o środowisku i poprawieniu ich
zgodności, porównywalności i przejrzystości; dotyczyło to przede wszystkim trafiających
do środowiska substancji niebezpiecznych, takich jak metale ciężkie i trwałe
zanieczyszczenia organiczne oraz użytkowanych produktów zawierających substancje
niebezpieczne,
• standaryzacja naukowych i technicznych metod zbierania, obróbki i interpretowania
danych otrzymywanych na różnych szczeblach administracji publicznej i gospodarczej
oraz w różnych regionach kraju,
• objęcie systemem monitorowania mierników skuteczności polityki ekologicznej i
wskaźników zrównoważonego rozwoju,
strona 83
•
4.
zwiększenie częstotliwości i poprawa jakości raportów o stanie środowiska wykonanych
na szczeblu powiatowym, wojewódzkim i krajowym; w ślad za ustawowo
sporządzanymi na szczeblu powiatowym i wojewódzkim programami zrównoważonego
rozwoju i ochrony środowiska, na tych samych szczeblach powinny być sporządzane
okresowe raporty o stanie środowiska i o realizacji tych programów,
• uzyskanie członkostwa w Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska jeszcze przed
uzyskaniem członkostwa w Unii Europejskiej.
Doskonalenie systemu sprawozdawczości publicznej, z uwzględnieniem potrzeby integracji
polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, potrzeb wynikających z nowej struktury
administracyjnej kraju oraz potrzeb wynikających z zaleceń OECD, wymogów Unii
Europejskiej oraz zobowiązań wobec konwencji międzynarodowych.
2.2.Monitoring krajowego Programu Ochrony Środowiska
System monitoringu krajowego tworzą m.in.:
• raporty rządowe i organizacji pozarządowych,
• konferencje krajowe oceniające realizację programu,
• oceny zewnętrzne wydawane przez agendy ONZ, OECD itp.
Głównym
instrumentem
społecznego
monitoringu
powinno
być
krajowe
międzysektorowe forum (partnerstwo) na rzecz ekorozwoju. Dotychczas w Polsce ukazały się
następujące dokumenty oceniające stopień realizacji koncepcji ekorozwoju:
• dwa dokumenty rządowe: „Przegląd postępów poczynionych od czasu UNCED czerwiec 1992.Państwo: Polska” (1996); „Agenda 21 - sprawozdanie z realizacji w
latach 1992 - 2000. Rzeczpospolita Polska” (2000, wydanie IV),
• raport organizacji pozarządowych opracowany przez Instytut na rzecz Ekorozwoju pt.
„Agenda niespełnionych nadziei - społeczna ocena realizacji Agendy 21 w Polsce”
(1997).
2.3.System monitorowania regionalnego Programu Ochrony Środowiska
System monitorowania regionalnego Programu Ochrony Środowiska powinien być
stałym i ciągłym procesem obserwacji ilościowych i jakościowych zmian wybranych mierników,
mającym na celu zapewnienie informacji na temat słuszności i skuteczności podejmowanych
działań oraz ich zmianę w przypadku rozbieżności pomiędzy założeniami a rezultatami.
Monitoringiem powinny zostać objęte podstawowe obszary życia społeczno-gospodarczego
Województwa Wielkopolskiego. Poprzez ustalenie zasad procesu monitoringu zapewniona
powinna zostać bieżąca i etapowa kontrola realizacji Programu Ochrony Środowiska.
Na monitoring Programu Ochrony Środowiska regionu powinny składać się następujące
działania:
• systematyczne zbieranie danych liczbowych oraz informacji dotyczących realizacji
celów strategicznych,
• prowadzenie analiz porównawczych i tematycznych,
• przygotowywanie cyklicznych raportów ukazujących stopień realizacji Programu
Ochrony Środowiska w głównych dziedzinach życia społeczno-gospodarczego,
strona 84
•
ocena osiągniętych rezultatów oraz określenie stopnia wykonania przyjętych celów
i działań,
• ocena rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a osiągniętymi
rezultatami,
• analiza przyczyn rozbieżności oraz identyfikacja obszarów wymagających podjęcia
działań interwencyjnych,
• planowanie zmian w strategii oraz wdrożenie przyjętych działań.
Bieżące działania podejmowane w ramach monitoringu Programu Ochrony Środowiska
Wielkopolski dadzą obraz postępu w realizacji poszczególnych przedsięwzięć. Natomiast w
perspektywie długofalowej monitoring umożliwi obserwację dynamiki realizacji celów oraz zmian
strukturalnych.
2.4.Lokalny system monitorowania Programu Ochrony Środowiska
Monitorowanie realizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu jest niezbędne dla
prowadzenia bieżących analiz postępów w jego wdrażaniu. Realizacja tego celu wymaga
sprawnych źródeł informacji oraz narzędzi do ich gromadzenia. Potrzebne jest, więc stworzenie
komputerowej bazy danych, opartej na rozwiniętym systemie teleinformatycznym, pozwalającej
na szybkie i ogólnodostępne korzystanie ze zgromadzonych informacji. Oceny realizacji
Programu Ochrony Środowiska dokonujemy:
• po zakończeniu opracowywania programu,
• w trakcie jego realizacji,
• po zakończeniu realizacji wszystkich celów i zadań przyjętych w programie. Efekty
osiągane i podlegające ocenie można podzielić na: wymierne, dające się określić
liczbowo (np.: ilość wybudowanych oczyszczalni, stopień zmniejszania emisji pyłów),
niewymierne, oceniane subiektywnie np. w postaci punktowej (np.: wzrost świadomości
mieszkańców).
Informacje o postępach w realizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu pozwolą na
uzyskanie:
• pozytywnego nastawienia do podejmowanych i realizowanych zadań przez społeczność
lokalną,
• aktywizacji mieszkańców przy dalszym wdrażaniu Programu Ochrony Środowiska,
• bieżącej oceny przeszkód i słabych stron przy realizacji przyjętych zadań,
• możliwości bieżącej korekty przyjętych priorytetów w wyniku zmian zachodzących
wewnątrz i na zewnątrz Powiatu.
Z doświadczenia wiadomym jest, że większość tworzonych i uchwalanych programów,
strategii dotyczących ochrony środowiska nie jest dostatecznie realizowana lub nie jest
realizowana w ogóle. Aby zapobiec takiej sytuacji, w przypadku Powiatu Grodziskiego,
należałoby powołać specjalny zespół monitorujący przebieg realizacji zadań sformułowanych w
Programie Ochrony Środowiska. Zespół taki nie prowadziłby bieżącej oceny wykonania
Programu Ochrony Środowiska, lecz oceniał wykonanie zadań w sposób całościowy i
systematyczny na podstawie dostarczanych przez Biuro Rozwoju Powiatu danych i analiz. Takie
oceny zespół monitorujący powinien wydawać okresowo np. raz w kwartale, chyba, że
zaistnieje potrzeba częstszych posiedzeń, to wówczas np. raz w miesiącu. W skład zespołu
monitoringującego powinien wchodzić: starosta lub wicestarosta odpowiedzialny za rozwój
strona 85
Powiatu jako przewodniczący, dyrektor lub zastępca dyrektora Biura Rozwoju Powiatu jako
koordynator prac i wiceprzewodniczący zespołu oraz dyrektorzy, naczelnicy lub zastępcy
newralgicznych jednostek, wydziałów i referatów odpowiedzialnych za realizację zadań ujętych
w Programie Ochrony Środowiska. O pracach takiego komitetu monitoringującego powinien być
informowany na bieżąco Zarząd Powiatu, wraz z sugestiami i propozycjami alternatywnych
rozwiązań problemów wynikłych w trakcie realizacji zadań.
3. Finansowanie programu
3.1.Określenie harmonogramu wdrażania programu
możliwości jego etapowania i finansowania
z
uwzględnieniem
Tabela V.1. Planowane nakłady w skali kraju na realizację działań z zakresu poprawy
jakości środowiska wg Programu Wykonawczego do II Polityki Ekologicznej
Państwa w latach 2002 ÷ 2010
Nakłady w mln zł
Przedsięwzięcia
Przedsięwzięcia
pozainwestycyjne
inwestycyjne
Lp.
Kierunki działań
1
2
1.
1.1.
Ochrona powietrza
Sporządzenie brakujących przepisów wykonawczych do ustawy
Prawo ochrony Środowiska oraz rozszerzenie zakresu monitoringu
w zakresie powietrza.
Wdrożenie dyrektywy IPPC.
Wdrożenie w latach 2003 - 2004 systemu ujednoliconej cyklicznej
sprawozdawczości o emisji zanieczyszczeń oraz utworzenie
krajowej bazy danych o zanieczyszczeniach powietrza.
1.2
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń m.in. siarki, pyłów, metali
ciężkich, amoniaku, węglowodorów aromatycznych, tlenków azotu,
kadmu, ołowiu, rtęci z zakładów przemysłowych po przez
przeprowadzenie modernizacji w tych zakładach.
20.786,0
1.3
Inwestycje związane z wprowadzeniem najlepszych dostępnych
technik w energetyce, przemyśle chemicznym, przemyśle
mineralnym, hutnictwie, przemyśle celulozowo - papierniczym,
przemyśle maszynowym, zagospodarowaniu odpadów
28.250,0
2.
2.1
Ochrona przed hałasem
2.2
Ograniczanie ponadnormatywnego hałasu poprzez budowę
ekranów akustycznych, zabezpieczeń antywibracyjnych podtorzy
tramwajowych oraz instalacje ekranów o zwiększonej izolacyjności
w aglomeracjach miejskich.
Obniżenie hałaśliwości produkowanych pojazdów, maszyn i
urządzeń.
Doposażenie laboratoriów WIOŚ w aparaturę do badań
akustycznych.
3.
Promieniowanie elektromagnetyczne
Prace metodyczne i programowe zapewniające skuteczną
realizację nowych przepisów w zakresie ochrony przed hałasem.
Opracowanie map akustycznych i programów ochrony przed
hałasem dla aglomeracji powyżej 100 000 i 250 000 mieszkańców
oraz obszarów położonych wzdłuż dróg, linii kolejowych i lotnisk.
3
4
213,4
45,6
3.107,0
strona 86
3.1
Przygotowanie i wprowadzenie w życie rozporządzenia w sprawie
zakresu i sposobu prowadzenia badań pól elektromagnetycznych.
Zorganizowanie laboratorium referencyjnego do pomiaru pól
elektromagnetycznych w środowisku.
Opracowanie
projektu
bazy
danych
o
polach
elektromagnetycznych w środowisku.
3.2
Zakup aparatury i wyposażenia dla referencyjnego laboratorium
pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku.
1
2
4.
4.1
b)
3
4
174,5
5.032,0
237,7
Wdrożenie dyrektywy IPPC.
Modernizacja, rozbudowa i budowa systemów kanalizacji
zbiorczej oraz oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o
równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2000.
Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w zakładach
przemysłowych.
Ograniczenie zanieczyszczeń azotowych pochodzących z
rolnictwa.
Modernizacja technologii produkcji w niektórych
dziedzinach
wytwarzania w celu ograniczenia zrzutu substancji
niebezpiecznych ze ściekami.
Ochrona powierzchni Ziemi
Ochrona zasobów kopalin
a) Rozszerzenie prac badawczych i badawczo rozwojowych oraz
działań promocyjnych
i
regulacyjnych wspierających
poszukiwanie i stosowanie substytutów kopalin spełniających
kryteria ekologicznej i ekonomicznej efektywności.
Wspieranie rozwoju poszukiwania kopalin użytecznych.
b)
5.2
Wdrożenie nowego systemu opłat za korzystanie ze
środowiska wodnego.
Przygotowanie opracowań programowych ukierunkowanych
na ograniczenie zrzutu ładunku zanieczyszczeń ze ściekami
komunalnymi o 50 % i ściekami przemysłowymi o 30 %.
Wdrożenie nowego systemu taryf za usługi wodno kanalizacyjne.
Opracowanie i wydanie w latach 2002 - 2003 przepisów
wykonawczych do ustawy Prawo wodne i ustawy o zbiorowym
zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków
Modernizacja stacji uzdatniania wody zgodnie z wymogami
nowych przepisów.
Modernizacja
i
rozbudowa
obiektów
ochrony
przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry.
Budowa obiektów małej retencji w dorzeczu Wisły i Odry.
Ochrona wód przed zanieczyszczeniem
a) Wdrożenie głównych dyrektyw Unii Europejskiej, regulujących
zagrożenie dla wód ze strony przemysłu.
Zorganizowanie
do
2004
r.
Krajowego
Zarządu Gospodarki wodnej, przeprowadzenie
reorganizacji regionalnych zarządów Gospodarki Wodnej oraz
sporządzenie nowej klasyfikacji wód powierzchniowych
zgodnej z wymogami Unii Europejskiej
b)
5.
5.1
4,0
Ochrona i poprawa jakości zasobów wodnych
Gospodarowanie zasobami wodnymi
a)
4.2
7,3
Realizacja prac w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i
dokumentowania złóż kopalin w priorytetowych obszarach,
zgodnie z przyznanymi koncesjami (priorytetowe obszary
obejmują surowce energetyczne takie jak ropa naftowa, gaz
ziemny, metan z węgla kamiennego i węgiel brunatny, surowce
skalne itp.).
36.642,0
14,1
60,0
Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych
strona 87
a)
Wprowadzenie w 2003 r. przepisów regulujących użytkowanie
terenów w strefach przyległych do autostrad i dróg publicznych
poza obszarem miasta oraz zorganizowanie monitoringu tych
stref.
Utworzenie Centrum Edukacji Ekologicznej w strukturze
resortu rolnictwa i prowadzenie działań edukacyjnych
dotyczących dobrych praktyk rolniczych.
Ocena stopnia realizacji programu likwidacji mogilników i
aktualizacja
harmonogramu
prac
likwidacyjnych
i
rekultywacyjnych.
1
2
b)
Ochrona środowiska przyrodniczego i racjonalne użytkowanie
zasobów leśnych
6.1
Powołanie Urzędu Głównego Konserwatora Przyrody, utworzenie
odpowiednich stanowisk na szczeblu powiatu i gminy oraz
rozszerzenie kompetencji regionalnych i lokalnych służb ochrony
przyrody.
Doskonalenie zasad i mechanizmów użytkowania obszarów
leśnych
Utworzenie bądź powiększenie parków narodowych.
Regulacja własności gruntów.
Utworzenie banku genów zagrożonych gatunków roślin oraz
ośrodków rehabilitacji zwierząt chronionych.
Zalesienia gruntów wyłączonych z użytkowania rolniczego oraz
przebudowa drzewostanów zmienionych lub silnie uszkodzonych.
7.
7.1
7.2
3
Kompleksowa rekultywacja starych składowisk i terenów
przemysłowych, w tym ich zadrzewienie, zakrzewienie i
docelowe zalesienie.
Sukcesywna likwidacja i rekultywacja zinwentaryzowanych
mogilników
zgodnie
z
nowym,
zaktualizowanym
harmonogramem.
Realizacja rekultywacji gleb zdegradowanych na obszarach
rolniczego użytkowania.
Kontynuacja realizacji programu rekultywacji terenów po
byłych bazach wojsk rosyjskich, zgodnie z nowym
zaktualizowanym harmonogramem.
6.
6.2
25,0
Edukacja ekologiczna
Badania naukowe i postęp techniczny:
- ustanowienie i realizacja wieloletniego programu
badawczego poświęconego ograniczaniu oddziaływania na
środowisko substancji niebezpiecznych,
- utworzenie resortowego systemu ewidencji wyników badań
naukowych i odpowiedniej bazy danych o pracach
badawczych i badawczo- rozwojowych).
Edukacja ekologiczna, dostęp do informacji i udział społeczeństwa:
- stałe podejmowanie działań informacyjnych, promocyjnych,
edukacyjnych w formie audycji i publikacji
w
środkach
przekazu, kursów, szkoleń,
- Utworzenie w urzędach administracji publicznej
systemów gromadzenia i upowszechniania informacji o
środowisku i jego ochronie, w tym stworzenie
elektronicznych baz danych z tego zakresu.
8.
Nadzwyczajne zagrożenia środowiska (bezpieczeństwo
chemiczne i biologiczne, poważne awarie przemysłowe)
8.1.
Poprawa bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego
a) Opracowanie i wydanie przez Ministerstwo Zdrowia do 2003 r.
brakujących aktów wykonawczych do ustawy o substancjach i
preparatach chemicznych.
Wprowadzenie zasad dobrej praktyki laboratoryjnej w sieci
państwowych
laboratoriów
pracujących
na
rzecz
bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego.
b) Utworzenie centralnego laboratorium referencyjnego ds.
substancji i preparatów chemicznych.
4
316,0
487,5 +162,8
296,0 +1.422,0
16,0
16,0
32,9
4,0
strona 88
8.2
Przeciwdziałanie skutkom poważnych awarii przemysłowych:
- przygotowanie nowych ustaw dot. stanów nadzwyczajnych
(awarii przemysłowych i transportowych, awarii rurociągów,
składowisk odpadów itp.)
- opracowanie i realizacja programu informowania
społeczeństwa o poważnych awariach przemysłowych,
wprowadzenie
systemu
rejestrowania
obiektów
niebezpiecznych,
- sporządzenie zew. (gminnych) planów operacyjno ratowniczych dla zakładów o dużym ryzyku itp.
382,4
1
2
3
9.
10.
Zarządzanie środowiskiem (zarządzanie, kontrola, monitoring)
Wdrożenie nowych struktur organizacyjnych i systemów obiegu
informacji w dziedzinie środowiska, niezbędnych do spełnienia
przez Polskę warunków uczestnictwa w Unii Europejskiej i
realizacja innych zobowiązań międzynarodowych.
Wzmocnienie w latach 2002-2004 etatowe służb ochrony
środowiska na szczeblu centralnym i regionalnym.
Rozszerzenie zakresu działania państwowego monitoringu
środowiska.
Uwzględnienie celów i zadań polityki ekologicznej państwa w
koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju.
Zakup wyposażenia dla służb ochrony Środowiska
Gospodarowanie odpadami
Sporządzenie do 2004 r. krajowego, wojewódzkich powiatowych i
gminnych planów gospodarowania odpadami (w tym odpadami
niebezpiecznymi).
Opracowanie w 2003 r. specjalistycznych programów likwidacji
odpadów niebezpiecznych.
Sporządzenie w latach 2002 - 2004 list rankingowych składowisk
przeznaczonych do likwidacji lub modernizacji oraz terenów
zdegradowanych przeznaczonych do rekultywacji.
Przygotowanie do 2007 r. wdrożenia i sterowania systemem
selektywnej zbiórki odpadów z opakowań.
Opracowanie krajowej strategii i programu wykonawczego redukcji
ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji.
Opracowanie programu prac badawczych na lata 2003 - 2010 nad
nowymi technologiami odzysku i ponownego wykorzystania
odpadów.
Opracowanie technologii i projektów linii technologicznych
kompostowania o wydajności 10, 30 i 50 tys. t/rok oraz systemu
dwupojemnikowej zbiórki odpadów domowych i ich dostarczania do
kompostowni.
Wybudowanie sieci kompostowni o zdolności przerobowej 10, 30,
50 tys. t/rok oraz zorganizowanie systemu dwupojemnikowej
zbiórki odpadów domowych i ich dostarczania do kompostowni.
Wdrożenie systemu selektywnej zbiórki zużytych baterii i
akumulatorów.
Budowa potencjału technicznego w zakresie technicznego
unieszkodliwiania
i
odzyskiwania
energii
z
odpadów
opakowaniowych.
Wybudowanie sieci 15 regionalnych składowisk odpadów
niebezpiecznych, 20 instalacji do ich unieszkodliwiania różnymi
metodami oraz sieci niezbędnych składowisk.
Dekontaminacja i unieszkodliwienie urządzeń zawierających PCB
oraz likwidacja PCB.
Rozpoczęcie budowy sieci zakładów przeróbki odpadów.
Realizacja programu likwidacji mogilników wraz z rekultywacja
terenu.
Budowa sieci regionalnych spalarni odpadów niebezpiecznych.
Budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów
komunalnych i przemysłowych oraz rekultywacja składowisk
wyłączonych z eksploatacji.
4
578,7
9,0
143,0
30.692,4
strona 89
Tabela V.2. Działania związane z wdrażaniem Programu Ochrony Środowiska dla
Powiatu Grodziskiego wraz z określeniem terminów realizacji, instytucji
odpowiedzialnych i źródeł finansowania
Lp
Kierunki działań
Typ
zadania
Jednostka
odpowiedzialna
za realizację
Źródło
potencjalnego
finansowania
Planowane
nakłady
1
2
3
4
5
6
1. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza
K – do
2006 r.
1.
Ochrona powietrza
2.
z transportu i ruchu ulicznego poprzez:
a) zmianę organizacji ruchu drogowego
poprzez
np.
wyprowadzenie ruchu
tranzytowego z obszarów o gęstej
zabudowie, szczególnie dotyczy to dróg
dojazdowych do projektowanej autostrady
A1
b) budowę tras rowerowych,
c) permanentną
eliminację
z
ruchu
drogowego pojazdów odznaczających się
nadmierną emisją zanieczyszczeń do
powietrza poprzez rygorystyczną kontrolę
stanu technicznego samochodów w
punktach diagnostycznych,
d) modernizację
taboru
autobusowej
komunikacji lokalnej.
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do
powietrza
z
procesów
energetycznego
spalania paliw i z palenisk domowych poprzez:
a) likwidację lokalnych kotłowni przez
podłączenie odbiorców do lokalnych sieci
cieplnych,
b) wprowadzenie indywidualnych liczników
ciepła w budynkach wielorodzinnych
ogrzewanych centralnie.
c) termoizolację, tj. ocieplenie mieszkań,
doszczelnienie lub wymiana okien i drzwi,
Właściwy
terytorialnie
Zarząd Dróg
GFOŚiGW
Gminy
Miejscowa policja
Właściciele
taboru
Właściciele
taboru
Gminy
WFOŚiGW,
NFOŚiGW,
budżety gmin
D – do
2010 r.
Zarządcy
budynków
mieszkalnych
Zarządcy
budynków
mieszkalnych
Budżety gmin
d) wpływanie na jakość węgla i koksu
e)
spalanego przez mieszkańców poprzez
zastosowanie dopłat do opału dla
mieszkańców, kupujących węgiel i koks o
niższej zawartości siarki (w tym przypadku
konieczna byłaby kontrola jakości węgla na
składach, a dopłaty nie powinny być
bezpośrednie),
wykorzystanie
alternatywnych
źródeł
energii takich jak: energia wodna, energia
pochodząca
z
biomasy,
energia
słoneczna, pompy cieplne, energia
wiatrowa,
Gminy
Budżety gmin
Producenci
energii, prywatni
przedsiębiorcy
NFOŚiGW,
WFOŚiGW,
Ekofundusz,
Fundusz
Spójności
strona 90
3. Edukacja
4.
2.
ekologiczna
w
zakresie
preferowania
wprowadzania
nowych
materiałów izolacyjnych i uszczelnień w
budownictwie,
energetyce,
przemyśle
(materiały termoizolacyjne) oraz promocje
oszczędzania
energii
akcjami
propagandowymi,
nawołującymi
przede
wszystkim do indywidualnego oszczędzania
energii w gospodarstwach domowych.
Zwiększenie lesistości Gmin Granowo i
Kamieniec oraz maksymalne wprowadzenie
zadrzewień i zakrzewień na obszarach o
wysokich klasach gleb ubogich w lasy.
Gminy,
Starostwo
Powiatowe
NFOŚiGW,
WFOŚiGW,
GFOŚiGW,
budżety gmin i
starostwa
D – do
2010 r.
Starostwo
Powiatowe w
porozumieniu z
nadleśnictwem,
gminami,
WFOŚiGW i
ARiMR
WFOŚiGW
K – do
2006 r.
Gm. Grodzisk
Wlkp.
K – do
2006 r.
Gminy
PFOŚiGW,
budżet
Starostwa
Powiatowego
Budżety gmin
D – do
2010 r.
WIOŚ,
zainteresowane
zakłady
Gminy w
porozumieniu z
Starostwem
Powiatowym
Zakłady
emitujące hałas
D – do
2010 r.
Gminy miejskie,
Lokalne
Zarządy Dróg
PFOŚiGW,
budżety gmin
D – do
2010 r.
Gminy, których
zadanie dotyczy
WFOŚiGW,
Budżety gmin
K – do
2006 r.
Gmina Grodzisk
Wlkp.
Fundusze
strukturalne,
budżet miasta
D – do
2010 r.
SANEPID, WIOŚ,
gminy w
porozumieniu ze
Starostwem
Powiatowym
WFOŚiGW
NFOŚiGW
Uwzględniono
w p – cie 7
„Edukacja
ekologiczna
Ochrona przed hałasem
1. Wykonanie planu akustycznego dla terenu
najbardziej zagrożonego tj. Miasta Grodziska
Wlkp., przez, który przebiega droga krajowa nr
32 Poznań - Zielona Góra.
2. Wyznaczenie terenów szczególnie zagrożonych
hałasem drogowym.
3. Monitoring hałasu zakładów przemysłowych,
emitujących
hałas
o
wartościach
ponadnormatywnych.
4. Identyfikacja zagrożeń hałasowych na terenie
Powiatu Grodziskiego pochodzących od ruchu
samochodowego oraz zakładów przemysłowych
z uwzględnieniem przewidywanego wzrostu
natężenia ruchu samochodowego po otwarciu
autostrady A2 i zjazdów w miejscowościach: Buk
i Nowy Tomyśl.
5. Podjęcie działań zmniejszających uciążliwość
hałasu drogowego dla mieszkańców w
centrum miast powiatu w tym m.in.:
a) wprowadzenie ograniczeń prędkości jazdy,
b) poprawa nawierzchni dróg,
c) opracowywanie
miejscowych
planów
zagospodarowania
przestrzennego
z
uwzględnieniem wymagań z zakresu
ochrony przed hałasem zwłaszcza przy
lokalizacji nowych dróg oraz lokalizacji
zabudowy mieszkaniowej w sąsiedztwie
istniejących już ciągów komunikacyjnych.
6. Wprowadzenie ekranów naturalnych lub – jeśli
to niemożliwe – sztucznych, głównie w
miejscach gdzie zabudowa mieszkaniowa lub
obiekty podlegające szczególnej ochronie
znajdują się w obrębie stref uciążliwości dróg
publicznych i linii kolejowych.
7. Kontynuacja budowy obwodnicy Miasta
Grodzisk Wielkopolski
3.
D- do
2010 r.
D – do
2010 r.
40.000,-
GFOŚiGW,
budżety gmin
Ochrona zasobów wodnych
1. Prowadzenie
monitoringu
lokalnego
potencjalnych źródeł zanieczyszczeń oraz
opracowanie projektu monitoringu cieków
powierzchniowych, emisji zanieczyszczeń i
jakości wód. Szczególna koncentracja ochrony
w strefach ochronnych ujęć wód podziemnych
oraz na obszarach głównych zbiorników wód
strona 91
podziemnych.
2. Przygotowanie i realizacja inwestycji:
a) modernizacji
I
–
szego
ciągu
technologicznego oczyszczalni ścieków,
b) budowy kanalizacji w Rostarzewie,
Ruchocicach, Granowie i Kubaczynie oraz
rozbudowy
sieci
kanalizacyjnej
w
Grodzisku Wlkp.,
c) budowy
oczyszczalni
ścieków
w
Ruchocicach oraz rozbudowy oczyszczalni
ścieków w Granowie,
d) budowy kanalizacji grawitacyjnej i 12
pompowni
w
ramach
każdej wsi Gminy Granowo
i
osiedla
Granowa,
e) remontu i modernizacji oczyszczalni
ścieków w Grodzisku Wielkopolskim,
f) budowa pompowni i rurociągu tłocznego,
zastępującego
odcinek
kolektora
odprowadzającego
nadmiar
wód
infiltracyjnych w Gminie Wielichowo.,
g) Budowa wodociągu w Kuźnicy Zbąskiej w
Gminie Rakoniewice.
3. Likwidacja niekontrolowanych odprowadzeń
nieoczyszczonych
ścieków
do
cieków
powierzchniowych
oraz
likwidacja
niekontrolowanych zanieczyszczeń wód ze
źródeł obszarowych, głównie z terenów
intensywnie nawożonych.
4. Kontynuacja krajowego monitoringu wód
podziemnych na terenie Powiatu Grodziskiego.
4.
D – do
2010 r.
Gminy, których
dotyczy problem,
koordynowane
przez Starostwo
Powiatowe
Fundusze
Strukturalne
UE, Fundusz
Spójności,
NFOŚiGW,
WFOŚiGW,
budżety gmin
K – do
2006 r.
Wytwórca
ścieków pod
nadzorem gminy
Wytwórca
ścieków
D- do
2010 r.
WIOŚ,
Państwowy
Instytut
Geologiczny
WIOŚ,
Państwowy
Instytut
Geologiczny
5. Kontynuacja monitoringu wód podziemnych
Pradoliny
Warszawsko
Berlińskiej,
występującej na terenie Gminy Wielichowo,
szczególnie narażonej na zanieczyszczenia.
D- do
2010 r.
6. Objęcie ochroną zlewni Kanału Grabarskiego i
Północnego Kanału Obry (po wodowskaz
Stradom) wykorzystywanych dla zasilania
infiltracyjnych ujęć komunalnych.
D- do
2010 r.
RZGW
D – do
2010 r.
IUNG Puławy
Instytut Upraw
Nawożenia
i Gleboznawstwa
IUNG Puławy
Instytut Upraw
Nawożenia
i Gleboznawstwa
Starostwo
Powiatowe
Ochrona powierzchni Ziemi
1. Kontynuacja krajowego monitoringu jakości
gleb.
2. Prowadzenie
monitoringu
lokalnego
potencjalnych źródeł zanieczyszczeń.
D – do
2010 r.
3. Objęcie szczególną ochroną obszarów gleb
wysokiej bonitacji szczególnie w zwartych,
dużych kompleksach zwłaszcza w centralnej i
wschodniej części Powiatu).
4. Utworzenie bazy danych o kopalinach w ramach
regionalnej bazy danych Mapy GeologicznoGospodarczej Polski w skali 1:50 000 w
technologii GIS.
K – do
2006 r.
K – do
2006 r.
Państwowy
Instytut
Geologiczny
strona 92
5.
Maksymalne wykorzystanie eksploatowanych
złóż
z
wykorzystaniem
surowców
towarzyszących, jak i skuteczna i właściwa z
punku widzenia gospodarki przestrzennej
6. Ochrona zasobów udokumentowanych przed
zainwestowaniem
uniemożliwiającym
ich
późniejszą
eksploatację
poprzez
uwzględnienie w studiach uwarunkowań oraz
planach zagospodarowania przestrzennego.
7. Przygotowanie folderu informacyjnego o
obszarach
perspektywicznych
dla
poszukiwania, dokumentowania i eksploatacji
złóż kopalin.
8. Realizacja zadań wynikających z Programu
Gospodarki Odpadami wraz z likwidacją
wszystkich „dzikich” wysypisk odpadów
rozproszonych na terenie Powiatu.
5.
D – do
2010 r.
Właściciel
kopalni
D – do
2010 r.
Gminy
K – do
2006 r.
D – do
2010 r.
Gminy w
porozumieniu
z Starostwem
Powiatowym
1. Sporządzenie inwentaryzacji stanu lasów.
K – do
2006 r.
Starostwo
Powiatowe
AWRSP
2.Inwentaryzacja
zasobów
i
walorów
przyrodniczych w układzie gmin poprzez
zlokalizowanie
występujących
stanowisk
chronionych i takich, które ochroną należy objąć
tj. rzadkich gatunków roślin i zwierząt, cennych i
rzadkich przyrodniczo zespołów roślinnych oraz
obiektów przyrody ożywionej i nieożywionej.
3. Sporządzenie rejestru obiektów i obszarów
cennych przyrodniczo i ich waloryzacja w celu
ewentualnej ochrony prawnej.
K – do
2006 r.
Starostwo
Powiatowe
WFOŚiGW,
Ekofundusz,
budżety gmin
K – do
2006 r.
Starostwo
Powiatowe
WFOŚiGW
PFOŚiGW
D – do
2010 r.
RZGW na
wniosek gmin i
Starostwa
Powiatowego
Budżet
Państwa
D – do
2010 r.
Starostwo
Powiatowe
WFOŚiGW,
PFOŚiGW
Ochrona środowiska przyrodniczego
4.
Objęcie szczególną ochroną:
kompleksu
leśnego
reprezentującego pozostałość dawnego
Łęgu Obrzańskiego projektowanego jako
rezerwat przyrody „Dąbrowa” w Reńsku”
gm. Wielichowo,
b) fragmentu
kompleksu
leśnego
poprzedzielanego kompleksami łąk z
licznymi ciekami i rowami położonego na
terenie Wielkiego Łęgu Obrzańskiego
projektowanego jako rezerwat przyrody
„Sepno” (Sepno) gm. Kamieniec,
c) projektowanego parku krajobrazowego w
rejonie
Nowego
Tomyśla,
który
obejmowałby unikalny w skali europejskiej
typ
powiązań
pomiędzy
silnym
zróżnicowaniem
cech
fizycznogeograficznych
tzw.
sandru
podziurawionego a odzwierciedlającą je
mozaiką użytkowania gruntów (gm.
Grodzisk Wlkp. i Rakoniewice),
d) Doliny Środkowej Obry nie objętej
dotychczas formami ochrony przyrody w
gm. Kamieniec, Wielichowo i Rakoniewice
projektowanego obszaru chronionego
krajobrazu.
5. Opracowanie szczegółowego programu
ochrony flory i fauny na terenie powiatu,
obejmującego ochronę gatunków zwierząt
będących cennymi składnikami fauny na
terenie Powiatu, poprzez stworzenie
obszarów chronionych.
a) fragmentu
W ramach
zadań
własnych
nadleśnictw
60.000,-
30.000,-
strona 93
6.
Oznaczanie docelowych granic obszarów
podległych ochronie.
D – do
2010 r.
Starostwo
Powiatowe
7. Aktywizacja turystyczna i rekreacyjna
K – do
2006 r.
Gminy
koordynowane
przez Starostwo
Powiatowe
nowych terenów powiatu z zachowaniem
ich najcenniejszych walorów poprzez:
a) dostosowanie
wielkości
ośrodków
rekreacyjnych
i
zespołów
działek
letniskowych do pojemności środowiska
przyrodniczego,
b) ograniczenie
zainwestowania
rekreacyjnego
w
obrębie
parku
krajobrazowego,
c) wprowadzenie niezainwestowanego pasa
terenu o szerokości min. 100 m od linii
brzegowej jezior,
d) zachowanie odległości zabudowy od
akwenów
pozwalającej
utrzymać
równowagę ekologiczną oraz zapewnienie
dostępności brzegów jezior dla ogółu osób
korzystających z rekreacji i dla zwierząt.
8. Zakładanie ścieżek dydaktyczno-turystycznych
popularyzujących lokalną przyrodę, wytyczanie
nowych tras i szlaków turystycznych, w tym
szlaków
dostosowanych
dla
osób
niepełnosprawnych.
9. Szeroka popularyzacja wiedzy krajoznawczej i
przyrodniczej wśród lokalnego społeczeństwa.
6.
Budżet
Starostwa
Powiatowego
Budżety gmin
Zadania
własne
Starostwa
Zadania
własne gmin
K – do
2006 r.
Gminy
koordynowane
przez Starostwo
Powiatowe
GFOŚiGW,
PFOŚiGW,
Budżety gmin
D – do
2010 r.
Powiat w ramach
edukacji
Budżet
Starostwa
Powiatowego,
PFOŚiGW,
WFOŚiGW
Oszacowano
w p – cie 7
„Edukacja
ekologiczna
Turystyka
1. Opracowanie
programu
turystyczno
rekreacyjnego w Powiecie Grodziskim,
przyciągnięcie nowych grup turystów, a w
szczególności:
a) przygotowanie odpowiedniej oferty działek
letniskowych i narzucenie wielkości
działek zapewniającej wypoczynek oraz
wpisanie się w lokalny ekosystem i
stwarzającej możliwość wzbogacenia
środowiska o nowe gatunki roślinności,
b) dostosowanie
charakteru
zagospodarowania rekreacyjnego do typu
środowiska
przyrodniczego,
przy
równoczesnym dążeniu do zróżnicowania
form wypoczynku,
c) wyznaczanie nowych tras turystycznych
(pieszych i rowerowych).
d) opracowanie
i
wdrożenie
polityki
informacyjno - promocyjnej Powiatu
poprzez:
- stworzenie
Powiatowego
Centrum
Informacji Turystycznej,
- opracowanie zasad promocji turystycznej
powiatu i dobór odpowiednich narzędzi
promocji,
- opracowanie przewodnika po trasach
turystycznych,
- włączenie
młodzieży
w
działania
promocyjne i informacyjne,
- integracja działań promocyjnych instytucji,
K – do
2006 r.
Gminy
koordynowane
przez Starostwo
Powiatowe
Budżety gmin,
budżet
Starostwa
Powiatowego,
prywatni
inwestorzy
strona 94
2.
3.
4.
gmin, organizacji lokalnych w zakresie
rozwoju działań turystyczno-kulturalnych,
- opracowanie
i
upowszechnianie
powiatowego
kalendarza
imprez
kulturalnych.
Rozbudowa
infrastruktury
technicznej
wspomagającej rozwój turystyki i rekreacji.
a) podnoszenie
standardów
obecnie
istniejących obiektów turystycznych,
b) rozbudowa
bazy
noclegowo
gastronomicznej, rozrywkowej, kulturalnej
itp.,
c) rozwój działalności agroturystycznej
uzupełniającej ofertę turystyczną Powiatu.
Prowadzenie działań służących zachowaniu
walorów ekologicznych powiatu.
a) opracowanie programu „Czyste rzeki”,
b) budowanie świadomości ekologicznej
mieszkańców,
c) opracowanie i wdrożenie programu
segregacji i przetwarzania odpadów,
d) prowadzenie systematycznych działań
służących
usunięciu
zagrożeń
ekologicznych w Powiecie.
Podjęcie
działań
mających
na
celu
zwiększenie wykorzystania bazy noclegowej w
okresach posezonowych.
Budżety gmin,
budżet
Starostwa
Powiatowego,
prywatni
inwestorzy
Starostwo
Powiatowe w
ramach edukacji
ekologicznej
Budżety gmin,
budżet
Starostwa
Powiatowego,
prywatni
inwestorzy
K – do
2006 r.
Gminy
koordynowane
przez Starostwo
Powiatowe
nad
K – do
2006 r.
Gmina
Rakoniewice
6. Zidentyfikowanie możliwości aktywizacji terenów
wiejskich poprzez włączenie się w tworzenie
gminnych
Centrów
Przedsiębiorczości
i
opracowanie
programu
rozwoju
rolnictwa
ekologicznego.
D – do
2010 r.
Starostwo
Powiatowe w
porozumieniu z
Ministrem
Gospodarki i
Rolnictwa
K- do
2006 r.
Starostwo
Powiatowe,
Gminy
bazy wypoczynkowej
jeziorem Kuźnickim.
60.000,-
Budżety gmin,
budżet
Starostwa
Powiatowego,
prywatni
inwestorzy
Budżety gmin,
budżet powiatu,
prywatni
inwestorzy
Budżety gmin,
budżet
Starostwa
Powiatowego,
prywatni
inwestorzy,
budżet
Państwa
Edukacja ekologiczna
1. Opracowanie programu edukacji ekologicznej
2. Przygotowanie odpowiedniej kadry i dobrych
3.
8.
Gminy i prywatne
osoby
koordynowane
przez
Starostwo
Powiatowe
D – do
2010 r.
5. Utworzenie
7.
D- do
2010 r.
programów nauczania,
Przygotowanie
kampanii
na
rzecz
ograniczania ilości wytwarzanych odpadów i
ścieków
oraz
wprowadzenie
edukacji
ekologicznej do szkół.
PFOSiGW,
35.000,-
WFOŚiGW,
budżet
Starostwa
Powiatowego i
Gmin,
Pozyskani
sponsorzy
80.000,-/rok
Zarządzanie środowiskiem
1. Koordynacja wdrażania Programu
2. Monitoring stanu środowiska (programy i
3.
wykonanie), w tym raporty o stanie
środowiska.
Wprowadzenie
systemów
zarządzania
środowiskiem opartych na międzynarodowych
standardach,
D – do
2010 r.
Starostwo
Powiatowe
PFOŚiGW,
Budżet
Starostwa
Powiatowego
150.000,-/rok
strona 95
3.2.Określenie źródeł finansowania
Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Grodziskiego będzie możliwe
dzięki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska. W Polsce jak
wiadomo, bardzo specyficzne dla systemu finansowania jest to, że większą część wydatków
ponoszą przedsiębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorządy terytorialne, natomiast udział
środków budżetu jest mały.
Stworzony w naszym kraju zintegrowany system mechanizmów finansowania ochrony
środowiska, oparty przede wszystkim na preferencyjnych pożyczkach i kredytach oraz
dotacjach, udzielanych dzięki wpływom z opłat i kar ekologicznych, bardzo dobrze sprawdził się
w pierwszych latach transformacji gospodarczej.
Głównym źródłem finansowania przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska był
dotychczas system funduszy ekologicznych działających w oparciu o ustanowione w polityce
ekologicznej przedsięwzięcia priorytetowe, istniejący obecnie na czterech szczeblach: krajowym
- Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, regionalnym - wojewódzkie
fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz lokalnym (powiatowym i gminnym) powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. W coraz większym
stopniu system finansowania ochrony środowiska w Polsce wspomagany jest przez banki, z
Bankiem Ochrony Środowiska na czele i różne fundacje, w tym Ekofundusz, dysponujący
środkami pochodzącymi z zamiany zagranicznego długu na środki budżetowe przeznaczone na
ochronę środowiska w Polsce.
Dotychczas w niewielkim stopniu przedsięwzięcia proekologiczne finansowane są ze
środków budżetu centralnego. Od przyszłego roku ciężar dofinansowania inwestycji w zakresie
ochrony środowiska i infrastruktury komunalnej przeniesiony zostanie w znacznym stopniu na
Fundusze Europejskie (Fundusz Spójności i Fundusze Strukturalne)
Dokładniejszy opis systemu finansowania inwestycji związanych z ochroną środowiska
w Polsce został przedstawiony w rozdz. V.1.
Jedną z pięciu osi rozwojowych Narodowego Planu Rozwoju 2004- 2006 (NPR),
przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 14 stycznia 2003 r. jest ,,Wzmocnienie potencjału
rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów”. Cele i priorytety
tej osi będą realizowane m.in. w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju
Regionalnego (ZPORR), współfinansowanego z zasobów Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Zintegrowany Pogram Operacyjny
Rozwoju Regionalnego będzie zarządzany na poziomie krajowym, jednakże jego
programowanie i wdrażanie w dużej mierze będzie odbywać się na poziomie regionalnym.
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) jest jednym
z sześciu programów operacyjnych, które posłużą do realizacji Narodowego Planu
Rozwoju/Podstaw Wsparcia Wspólnoty na lata 2004-2006 (NPR/PWW). ZPORR rozwija cele
NPR, określając priorytety i kierunki polityki regionalnej państwa w pierwszym okresie
członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Realizacja tej polityki w ramach ZPORR, będzie
współfinansowana z funduszy strukturalnych.
Na fundusze strukturalne składają się: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
(EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji
strona 96
Rolnej (EFOiGR), Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIWR). W załączeniu
przedstawiono nakłady finansowe dla Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju
Regionalnego, zgodnie z priorytetami i działaniami określonymi w Programie.
Tabela V.3. Indykatywna tabela finansowa dla Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Rozwoju Regionalnego (ZPORR) według priorytetu i działań (zobowiązania)
Publiczne
Koszty
Priorytet/działania
ogółe
m
Priorytet 1 Rozbudowa
i modernizacja infrastruktury
służącej wzmocnieniu
konkurencyjności regionów
Wkład wspólnotowy
Ogółe
m
Ogółem
ERDF
ESF
EAGG
F
Krajowy wkład publiczny
FIFG
Budżety
Budżet
jednostek
Ogółem państw
Inne
samorząd
a
u teryt.
1603,3
705,0
971,2
971,2
728,4
728,4
242,8
242,8
575,1
575,1
407,3
407,3
167,8
135,8
198,2
183,2
137,4
137,4
45,8
27,5
18,3
15,0
133,0
110,8
68,7
68,7
42,1
16,8
25,3
22,2
140,0
110,0
82,5
82,5
27,5
11,0
16,5
30,0
358,0
358,0
179,0
179,0
179,0
Priorytet 2 Wzmocnienie regionalnej
bazy ekonomicznej i zasobów
1117,1 847,4
ludzkich
601,9
241,9
1. Rozwój zawodowy
dostosowujący zasoby ludzkie
do potrzeb regionalnego rynku
pracy
2. Reorientacja zawodowa
3. Rozwój kadr regionalnej
gospodarki
4. Regionalne Strategie
Innowacyjne
5. Mikroprzedsiębiorstwa
6. Rozwój turystyki
Priorytet 3 Rozwój lokalny
1. Infrastruktura lokalne
2. Rewitalizacja obszarów
zdegradowanych
617,7
32,0
e
2375,5 2308,3 1603,3
1. Modernizacja i rozbudowa
regionalnego układu drogowego
2. Infrastruktura ochrony
środowiska
3. Regionalna Infrastruktura
badawczo-edukacyjna
4. Zachowanie i odbudowa
dziedzictwa kulturowego
5. Infrastruktura społeczeństwa
informacyjnego
6. Rozwój transportu miejskiego w
aglomeracjach
55,3
Prywatn
67,2
32,0
179,0
360,0
245,5
200,5
45,0
269,7
255,2
229,3
172,0
172,0
57,3
57,3
25,9
168,6
161,3
121,0
121,0
40,3
40,3
7,3
122,2
89,3
67,0
67,0
22,3
22,3
32,9
149,3
100,8
60,6
60,6
40,2
20,2
20,0
155,5
266,3
878,3
673,3
112,8
153,9
858,3
673,3
84,6
96,7
643,7
504,9
84,6
96,7
643,7
504,9
28,2
57,2
214,6
168,4
28,2
32,2
85,9
67,4
25,0
128,7
101,0
205,0
185,0
138,8
138,8
46,2
18,5
27,7
27,5
20,6
20,6
6,9
2,8
4,1
1172,0
344,5
795,5
Pomoc techniczna
27,5
ZPORR ogółem
4398,4 4041,5 2869,5
2509,5 360,0
48,5
42,7
112,4
20,0
20,0
32,0 356,9
strona 97
Całkowite związane z ERDF
3852,4 3561,6 2509,5
Całkowite związane z ESF
546,0
479,9
2509,5
360,0
360,0
1052,1
224,6
795,5
119,9
119,9
0,0
32,0 290,8
0,0
Tabela V.4. Prognoza źródeł finansowania w latach 2002 ÷ 2010 (mln PLN) wg Programu
wykonawczego do II Polityki Ekologicznej Państwa
Źródło finansowania
Środki własne
przedsiębiorstw i
jednostek samorządu
terytorialnego
Budżet państwa
Fundusze ekologiczne
Fundusze
przedakcesyjne i
pomoc zagraniczna
Fundusz kohezji i
fundusze strukturalne
RAZEM
2002
4500
2003
5040
2004
5760
2005
6120
2006
6120
2007
6120
2008
6120
2009
5760
2010
5760
126
1800
750
144
1980
750
144
2160
750
162
2160
720
180
2340
108
180
2340
108
180
2340
72
180
2340
72
180
2340
72
-
-
3060
3420
3600
3600
3600
3240
3240
7326
8064
11664
12222
12348
12348
12312
11952
11952
Tabela V.5. Źródła finansowania Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki
Odpadami
Źródło finansowania
Fundusze ekologiczne (NFOŚiGW, WFOŚiGW, Ekofundusz)
Budżety terenowe (miasta) oraz gminne i powiatowe fundusze ekologiczne
Środki własne inwestorów i kredyty bankowe
Fundusze pomocowe i strukturalne (Phare II, ISPA, SAPARD, Fundusz
Spójności)*)
Budżet państwa
2003 ÷ 2006
20 %
10 %
10 %
60 %
-
Finansowanie z Funduszy Strukturalnych jest realne w wysokości do 75 % kosztów
kwalifikowanych inwestycji, ale procedury pozyskania dofinansowania obejmują długi okres
ok. 1 roku. W związku z powyższym, udział środków UE, należy przewidzieć najszybciej w IIgiej połowie 2004 roku.
Tryb rozpatrywania wniosków składanych przez beneficjentów końcowych (jednostki samorządu
terytorialnego) przedstawia poniższy schemat:
*)
Przyjmowanie wniosków
URZĄD MARSZAŁKOWSKI
Ocena formalna wniosków
URZĄD MARSZAŁKOWSKI
Ocena merytoryczna
wniosków
PANEL EKSPERTÓW
Rekomendacja wyboru
projektów
REGIONALNY KOMITET
STERUJĄCY
strona 98
66,1
Wybór projektów
ZARZĄD WOJEWÓDZTWA
Ocena zgodności projektów z celami ZPORR oraz
Uzupełnienia
ZPORR
MGPIPS
Podpisanie umowy z beneficjentem
WOJEWODA
Rys. V.1. Schemat rozpatrywania wniosków składanych przez beneficjentów końcowych
W tabeli nr V.6 podano przykładowe zestawienie informacji dotyczących działań z zakresu
infrastruktury ochrony środowiska, których dofinansowanie jest możliwe z funduszu
strukturalnego UE EFRR.
Tabela V.5. Zestawienie informacji dotyczących działań z zakresu infrastruktury ochrony
środowiska, których dofinansowanie jest możliwe z funduszu strukturalnego
UE EFRR.
Nazwa Programu
Operacyjnego
Nazwa Priorytetu
ZPORR
Nazwa działania
Infrastruktura ochrony środowiska
Nazwa poddziałania
Dziedzina interwencji
Funduszy Strukturalnych
nie dotyczy
332, 341, 343, 344, 345
Numer działania
Numer poddziałania
Czas trwania działania
Instytucja Zarządzająca
1.2
nie dotyczy
2004-2006
MGPiPS
Instytucja Pośrednicząca
Urząd Wojewódzki
Beneficjenci
Końcowi/Instytucja
Wdrażająca
1. JST: gminy, powiaty, województwa lub działające w ich
imieniu jednostki organizacyjne (np. spółki prawa handlowego
z udziałem ww. JST).
2. Związki, porozumienia i stowarzyszenia JST, związki JST
3. Inne jednostki publiczne
Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu
konkurencyjności regionów
Ostateczni Odbiorcy
(projektodawcy)
strona 99
Ostateczni Beneficjenci
(osoby, instytucje lub grupy
społeczne bezpośrednio
korzystające z wdrażanej
pomocy)
Instytucja Płatnicza
Rodzaj pomocy (np. czy
będą to granty inwestycyjne,
doradztwo, szkolenia)
Max. udział środków ERDF
(%) w kwalifikujących się
kosztach
MF
dotacje na realizację projektów infrastrukturalnych oraz
projektów dotyczących poprawy jakości zarządzania
środowiskiem i poprawy dostępu do informacji o środowisku
•
•
75%
50% - gdy inwestycje infrastrukturalne generują
znaczący zysk netto
Wsparcie finansowe ogółem 575,10
dla działania (w MEUR)
Wsparcie finansowe Unii
Europejskiej (w MEUR)
407,30
Wsparcie finansowe z
krajowych środków
publicznych (w MEUR)
Wielkość środków
prywatnych (w MEUR)
Udział środków Unii
Europejskiej (%) w całości
środków
Udział środków Unii
Europejskiej (%) w środkach
publicznych
Udział krajowych środków
publicznych (%) w całości
środków
Udział krajowych środków
publicznych (%) w środkach
publicznych
167,80
0,00
70,82
70,82
29,18
29,18
Udział środków prywatnych 0,00
(%) w całości środków
Wkład krajowy publiczny i
prywatny (%) w całości
środków
29,18
strona 100
System wyboru projektów
Konkurs projektów. Wnioski projektowe są składane do Urzędu
Marszałkowskiego. Oceny merytorycznej wniosków dokonuje
panel ekspertów. Rekomendacji wyboru projektów dla Zarządu
Województwa dokonuje Regionalny Komitet Sterujący. Umowy
z beneficjentami podpisuje Wojewoda.
VII.
strona 101
VIII. Wykorzystane materiały
68.Akty prawne
Przepisy podstawowe
1. Ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo Ochrony Środowiska, Dz. U. Nr 62 poz. 627 z 2001 r.
2. Ustawa z dnia 7.07.94 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, Dz. U. Nr 89/94, poz. 415
z późniejszymi zmianami.
3. Ustawa z dnia 16.10.1991 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 114, poz. 492.
4. Ustawa z dnia 3.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, Dz.U. Nr 16, poz. 78
z późniejszymi zmianami.
5. Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 14.07.1998 r. w sprawie określenia rodzajów inwestycji
szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi albo mogących pogorszyć stan
środowiska oraz wymagań, jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania na środowisko
tych inwestycji, Dz. U. Nr 93, poz. 589.
Przepisy dotyczące powietrza
6. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, z dnia
3.09.98 r. w sprawie metod obliczania stanu zanieczyszczenia powietrza dla źródeł
istniejących i projektowanych, Dz. U. Nr 122/98, poz. 805.
7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie wprowadzania do
powietrza substancji zanieczyszczających z procesów technologicznych i operacji
technicznych, Dz. U. 87/2001, poz. 957.
8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji
w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych
substancji, Dz. U. Nr 87/2002, poz. 796.
9. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002 r. w sprawie oceny poziomów
substancji w powietrzu, Dz. U. Nr 87/2002, poz. 798.
10. Projekt Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie wartości
odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu, www.mos.gov.pl - projekt aktów
prawnych.
Przepisy dotyczące wód
11. Ustawa z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne, Dz. U. Nr 115, poz. 1229.
12. Ustawa z dnia 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków, Dz. U. Nr 72, poz. 747 z 2001 r.
13. Ustawa z dnia 04.02.1994 r. - prawo geologiczne i górnicze, Dz.U. Nr 27, poz. 96 z późn.
zmianami.
14. Rozporządzenie MZ z dnia 4.09.2000 r. w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać
woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kąpieliskach, oraz zasad sprawowania
kontroli jakości wody przez organy Inspekcji Sanitarnej, Dz. U. Nr 82/2000, poz. 937.
strona 102
15. Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 5.11.91 r., w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków,
jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzone do wód lub do ziemi, Dz. U. Nr 116/91,
poz. 503.
16. Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 5.11.1991 r., w sprawie zasad ustanawiania stref
ochronnych źródeł i ujęć wody, Dz. U. Nr 116, poz. 504.
17. Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 20.12.96 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać obiekty budowlane gospodarki wodnej i ich usytuowanie, Dz. U. Nr
21/96, poz. 111.
Przepisy dotyczące ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym
18. Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 11.08.98 r., w sprawie szczegółowych zasad ochrony
przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów
promieniowania, jakie mogą występować w środowisku, oraz wymagań obowiązujących
przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania, Dz. U. Nr 107/98, poz. 676.
Przepisy dotyczące ochrony przed hałasem
19. Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 13.05.98 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku, Dz. U. Nr 66/98, poz. 436.
Przepisy dotyczące odpadów
20. Ustawa z dnia 27.04.2001 r. o odpadach, Dz. U. Nr 62 poz. 628 z 2001 r.
21. Ustawa z dnia 11.05.2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, Dz. U. Nr 63,
poz. 638 z 2001 r.
22. Rozporządzenie MŚ z dnia 27.09.2001 w sprawie klasyfikacji odpadów, Dz. U. Nr 112,
poz. 1206.
69.Publikacje
23. II Polityka Ekologiczna Państwa, Warszawa grudzień 2000 r.
24. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielichowo,
2002 r.
25. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Granowo.
26. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy
Rakoniewice.
27. Plan zagospodarowania Województwa Wielkopolskiego – Powiat Grodziski, 2002 r.
28. PIOŚ, „Wskazówki metodyczne dotyczące tworzenia regionalnych i lokalnych monitoringów
wód podziemnych”, Warszawa 1995 r.
29. Almanach środków pomocowych Unii Europejskiej, Kraków 2001 r.
30. Lista programów priorytetowych, NFOŚiGW Warszawa 2003 r.
31. Skalmowski K. „Poradnik gospodarowania odpadami”, stan prawny na 01.05.2000 r.
32. Strony internetowe:
a) www.grodzisk.wlkp.pl
b) www.pgw.pl
c) www.lasypanstwowe.poznan.pl
strona 103

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Transkrypt

Podobne dokumenty

więcej

„PRZECIWDZIAŁANIE WYKLUCZENIU CYFROWEMU NA TERNIE

Treść aktu

tutaj - Navigator Training Direction Home

Treść aktu

Generuj PDF - KPP Grodzisk Wielkopolski