Magdalena Bilińska - Piękne miejsca w górach
Transkrypt
Magdalena Bilińska - Piękne miejsca w górach
Strona|1 Magdalena Bilińska Strona|2 Spis treści Spis ilustracji ................................................................................................................. 3 Piękne miejsca w polskich górach ................................................................................ 6 Tatry ......................................................................................................................... 6 Bieszczady .............................................................................................................. 10 Karkonosze ............................................................................................................. 15 Beskidy ................................................................................................................... 20 Piękne miejsca w górach Europy................................................................................ 24 Pireneje .................................................................................................................. 24 Alpy......................................................................................................................... 29 Góry Iberyjskie ....................................................................................................... 31 Góry Skandynawskie .............................................................................................. 34 Piękne miejsca w górach Afryki.................................................................................. 40 Atlas ........................................................................................................................ 40 Góry Smocze........................................................................................................... 42 Tibesti ..................................................................................................................... 45 Spis indeksów ......................................................................................................... 47 Łącza do rozdziału .................................................................................................. 49 Strona|3 Spis ilustracji Rysunek 1 Hala Gąsienicowa ........................................................................................ 7 Rysunek 2 Dolina Pięciu Stawów ................................................................................. 7 Rysunek 3 Morskie Oko ................................................................................................ 8 Rysunek 4 Zielony Staw Kieźmarski ............................................................................. 8 Rysunek 5 Kasprowy Wierch ........................................................................................ 9 Rysunek 6 Granaty ....................................................................................................... 9 Rysunek 7 Bieszczady latem ....................................................................................... 10 Rysunek 8 Bieszczady jesienią .................................................................................... 11 Rysunek 9 Bieszczady zimą ........................................................................................ 12 Rysunek 10 Połonina Caryńska .................................................................................. 12 Rysunek 11 Tarnica .................................................................................................... 13 Rysunek 12 Jezioro Solińskie ...................................................................................... 13 Rysunek 13 Zamek Kamieniec w Odrzykoniu............................................................. 14 Rysunek 14 Ustrzyki Dolne ......................................................................................... 14 Rysunek 15 Przemyśl .................................................................................................. 15 Rysunek 16 Karpacz.................................................................................................... 16 Rysunek 17 Szklarska Poręba ..................................................................................... 17 Rysunek 18 Wodospad Kamieńczyka ......................................................................... 17 Rysunek 19 Wodospad Szklarki .................................................................................. 18 Rysunek 20 Śnieżka .................................................................................................... 18 Rysunek 21 Zamek Chojnik ........................................................................................ 19 Strona|4 Rysunek 22 Zamek Grodziec ...................................................................................... 19 Rysunek 23 Zamek Czocha ......................................................................................... 20 Rysunek 24 Jesień w Beskidach ................................................................................. 21 Rysunek 25 Lato w Beskidach .................................................................................... 22 Rysunek 26 Zima w Beskidach ................................................................................... 22 Rysunek 27 Babia Góra .............................................................................................. 23 Rysunek 28 Zabytkowa Kopalnia srebra w Tarnowskich Górach ............................... 23 Rysunek 29 Dolina Ordesy ......................................................................................... 25 Rysunek 30 Wąwóz Ordesa ........................................................................................ 25 Rysunek 31 Andora- jeden z najmniej odkrytych krajów Europy .............................. 26 Rysunek 32 Langwedocja- Zamek katarów ................................................................ 26 Rysunek 33 Szczyt Vignemale we Francji ................................................................... 27 Rysunek 34 Jezioro obok szczytu Vignemale ............................................................. 27 Rysunek 35 Park Narodowy Pirenejów ...................................................................... 28 Rysunek 36 Mont Blanc.............................................................................................. 29 Rysunek 37 Szwajcaria ............................................................................................... 30 Rysunek 38 Dolina Anniviers ...................................................................................... 30 Rysunek 39 Szczyt Aiguille du Midi ............................................................................ 31 Rysunek 40 Szczyt Moncayo ...................................................................................... 33 Rysunek 41 Masyw Sierra de la Demanda ................................................................. 33 Rysunek 42 Masyw Sierra de cabollera...................................................................... 34 Rysunek 43 Szczyt Galdhopiggen ............................................................................... 35 Rysunek 44 Najdłuższy fiord Sogne ............................................................................ 36 Rysunek 45 Lodowiec Jostedalsbreen ........................................................................ 36 Rysunek 46 Nordkapp, Zorza polarna ........................................................................ 37 Strona|5 Rysunek 47 Wyspy Lofoty .......................................................................................... 37 Rysunek 48 Skała Preikestolen ................................................................................... 38 Rysunek 49 Trollstigen- Droga trolli ........................................................................... 38 Rysunek 50 Skała "Język Trolla" ................................................................................. 39 Rysunek 51 Indre Nordfjord ....................................................................................... 39 Rysunek 52 Todra Gorge ............................................................................................ 41 Rysunek 53 Jebel Toubkal- najwyższy szczyt ............................................................. 41 Rysunek 54 Jezioro Ifni ............................................................................................... 42 Rysunek 55 widok na Góry Smocze............................................................................ 43 Rysunek 56 Panorama Route ..................................................................................... 43 Rysunek 57 Thabana Ntlenyana- najwyższy szczyt .................................................... 44 Rysunek 58 The Drakensberg Amphitheatre ............................................................. 44 Rysunek 59 Emi Koussi- najwyższy szczyt .................................................................. 45 Rysunek 60 Jeziora Ounianga ..................................................................................... 46 Rysunek 61 Ennedi ..................................................................................................... 46 Strona|6 Piękne miejsca w polskich górach Tatry Najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat. Tatry leżą w Łańcuchu Tatrzańskim, w Centralnych Karpatach Zachodnich. Powierzchnia Tatr wynosi 785 km², z tego około 175 km² (22,3%) leży w granicach Polski, a ok. 610 km² (77,7%) na terytorium Słowacji. Długość Tatr, mierzona od południowo-zachodnich podnóży Ostrego Wierchu Kwaczańskiego (1128 m) do wschodnich podnóży Kobylego Wierchu (1109 m), wynosi w linii prostej 57 km, a ściśle wzdłuż grani głównej 80 km. Grań1 główna Tatr przebiega od Huciańskiej Przełęczy2 (905 m) na zachodzie do Zdziarskiej Przełęczy (1081 m) na wschodzie. Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie na ich obszarze polskiego Tatrzańskiego Parku Narodowego i słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz przynależności do Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO. 1 zazwyczaj stromy, ostry i skalisty grzbiet górski, ostra krawędź utworzona przez stykające się zbocza lub ostra, często silnie poszarpana, szczytowa partia pasma lub grzbietu górskiego. 2 forma ukształtowania terenu, wybitne, poprzeczne obniżenie w przebiegu grzbietu górskiego lub grani między sąsiednimi szczytami lub turniami. Powstaje w wyniku procesu denudacji mniej odpornych skał budujących stoki. Zazwyczaj przełęcze są najwygodniejszym miejscem do przejścia z jednej doliny do drugiej przez oddzielający je grzbiet Piękne miejsca w górach Europy Strona|7 Rysunek 1 Hala Gąsienicowa Rysunek 2 Dolina Pięciu Stawów Piękne miejsca w górach Europy Strona|8 Rysunek 3 Morskie Oko Rysunek 4 Zielony Staw Kieźmarski Piękne miejsca w górach Europy Strona|9 Rysunek 5 Kasprowy Wierch Rysunek 6 Granaty Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 10 Bieszczady Bieszczady – zachodnia część Beskidów Wschodnich, między Przełęczą Łupkowską (640 m n.p.m.) a Przełęczą Wyszkowską (933 m n.p.m.). Najwyższy szczyt Bieszczadów to Pikuj (1405 m n.p.m., na Ukrainie) zaś na terytorium Polski – Tarnica (1346 m n.p.m.). Dzielą się na: Bieszczady Zachodnie (na terenie Polski, Słowacji i Ukrainy) Bieszczady Wschodnie (na terenie Ukrainy) Bieszczady należą do Beskidów Wschodnich, które są częścią Zewnętrznych Karpat Wschodnich. Mimo iż szczytowe partie zajmują połoniny3, to Bieszczady zaliczane są do pasma4 Beskidów Lesistych, a nie Połonińskich. Rysunek 7 Bieszczady latem 3 nazwa zbiorowisk muraw alpejskich i subalpejskich wykształconych ponad górną granicą lasu w Karpatach Wschodnich, w Polsce najczęściej wiązana z Bieszczadami. Jest to piętro roślinności o charakterze naturalnym, którego zasięg poszerzony został znacznie przez działalność człowieka (szałaśnictwo i formy pasterstwa takie jak wycinanie zarośli, krzewów i drzew, wypalanie lasu, koszarowanie, wypas owiec i bydła, koszenie). 4 grupa gór o wyraźnie wydłużonym grzbiecie górskim. Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 11 Rysunek 8 Bieszczady jesienią Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 12 Rysunek 9 Bieszczady zimą Rysunek 10 Połonina Caryńska Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 13 Rysunek 11 Tarnica Rysunek 12 Jezioro Solińskie Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 14 Rysunek 13 Zamek Kamieniec w Odrzykoniu Rysunek 14 Ustrzyki Dolne Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 15 Rysunek 15 Przemyśl Karkonosze Karkonosze to najwyższe pasmo górskie w Sudetach rozciąga się od Przełęczy Szklarskiej na zachodzie do Przełęczy Lubawskiej na wschodzie. Zajmują one powierzchnię około 650 kilometrów kwadratowych, z czego 28% znajduje się na terytorium Polski (około 185 kilometrów kwadratowych). Najwyższym szczytem Karkonoszy jest Śnieżka (1 602 m n.p.m). Pasmo przynależy do Światowej Sieci Rezerwatów5 Biosfery6 UNESCO. 5 obszarowa forma ochrony przyrody w Polsce. Podobne pod względem funkcji tereny chronione powoływane są też w wielu innych krajach na świecie. 6 strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe, w której odbywają się procesy ekologiczne. Biosfera jest częścią zewnętrznej skorupy Ziemi, która obejmuje również powietrze, ląd i wodę. Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 16 W polskiej części główne ośrodki turystyczne to Szklarska Poręba, Karpacz oraz Jelenia Góra. Najatrakcyjniejszymi turystycznie miejscami są: Śnieżka, Śnieżne Kotły, Kocioł Łomniczki, Wodospad7 Szklarki, Wodospad Kamieńczyka, Mały Staw, Zamek8 Chojnik. Rysunek 16 Karpacz 7 swobodny, pionowy spadek wody rzecznej, spowodowany istnieniem w korycie rzeki wyraźnego progu skalnego o wysokości od kilku do kilkuset metrów. 8 zespół elementów warownych i budynków mieszkalnych powiązanych w zamknięty obwód obronny, który to zespół powstał w ustroju feudalnym jako ośrodek władzy książęcej, siedziba możnowładcy, siedziba rycerza lub placówka militarna. Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 17 Rysunek 17 Szklarska Poręba Rysunek 18 Wodospad Kamieńczyka Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 18 Rysunek 19 Wodospad Szklarki Rysunek 20 Śnieżka Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 19 Rysunek 21 Zamek Chojnik Rysunek 22 Zamek Grodziec Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 20 Rysunek 23 Zamek Czocha Beskidy Beskidy są grupą pasm górskich w Karpatach Zewnętrznych, które rozciągają się od rzeki9 Beczwy na zachodzie (Czechy) po rzekę Czeremosz (Ukraina) na wschodzie. Pasmo ma szerokość 50-70 kilometrów, długość zaś 600 kilometrów. Na terenie całych Beskidów utworzono 11 parków narodowych. W polskiej tradycji 10 w następujący sposób określa się jego granice: po północnej stronie sąsiadują z Podgórzem Karpackim, po południowej z Pieninami, Obniżeniem Orawsko-Podhalańskim, 9 naturalny, powierzchniowy ciek płynący w wyżłobionym przez erozję rzeczną korycie, okresowo zalewający dolinę rzeczną. 10 przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kultury (takie jak: obyczaje, poglądy, wierzenia, sposoby myślenia i zachowania, normy społeczne), uznane przez zbiorowość za społecznie doniosłe dla jej współczesności i przyszłości. Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 21 najdalej wysuniętym w kierunku zachodnim pasmem jest Beskid Śląsko-Morawski, zaś na wschód Beskidy Połonińskie. W Beskidach znajduje się mnóstwo miejsc niezwykle atrakcyjnych dla turystów. Przyciągają piękne krajobrazy i liczne atrakcje. Znajdziemy tu całe mnóstwo tras turystyki 11 pieszej rowerowej, przez pasmo przebiega także Transbeskidzki Szlak Konny12. Rysunek 24 Jesień w Beskidach 11 zjawisko przestrzennej ruchliwości ludzi, które związane jest z dobrowolną zmianą miejsca pobytu, środowiska i rytmu życia. Obejmuje całokształt stosunków i zjawisk związanych z ruchem turystycznym. 12 najdłuższy w polskich górach szlak turystyki jeździeckiej, wytyczony przez PTTK w 2000 r. Liczy 600 km długości i na jego pokonanie należy przeznaczyć 14 dni (109 godzin jazdy stępem). Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 22 Rysunek 25 Lato w Beskidach Rysunek 26 Zima w Beskidach Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 23 Rysunek 27 Babia Góra 13 Rysunek 28 Zabytkowa Kopalnia srebra w Tarnowskich Górach 13 zakład i przedsiębiorstwo górnicze zajmujące się wydobyciem (eksploatacją) z ziemi kopalin użytecznych. Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 24 Piękne miejsca w górach Europy Pireneje Pireneje – należą do Alpidów 14Zachodnich, trzeci pod względem wysokości po Alpach i Górach Betyckich łańcuch górski w Europie znajdujący się w północno-wschodniej części Półwyspu Iberyjskiego. Jego naturalne przedłużenie stanowią od zachodu Góry Kantabryjskie. Pireneje rozciągają się pomiędzy Atlantykiem na zachodzie i Morzem Śródziemnym na wschodzie osiągając długość 450 km. W większej części Pirenejów grzbiet pasma tworzy granicę francusko-hiszpańską, przebiegając także przez Andorę. Wyjątkiem jest Val d'Aran, która należy do Hiszpanii, mimo że znajduje się po północnej stronie pasma. Do innych drobnych orograficznych anomalii zalicza się na przykład Cerdanya oraz hiszpańska eksklawa Llívia. Szerokość pasma w kierunku północ – południe waha się od 50 do 150 km. Pireneje powstałe w czasie orogenezy alpejskiej, zbudowane są ze skał krystalicznych i osadowych. Najwyższe szczyty zbudowane są z granitów 15i osiągają w najwyższym punkcie wysokość 3404 m n.p.m. – na Pico de Aneto w hiszpańskiej prowincji Huesca. Centralna, wapienna część, słynąca z krasowej doliny Ordesy i polodowcowego cyrku Gavarnie, wznosi się na Monte Perdido do wysokości 3355 m n.p.m 14 orogeny wypiętrzone w trakcie orogenezy alpejskiej. 15 głębinowa kwaśna skała o budowie jawnokrystalicznej, zbudowana z kwarcu, skalenia potasowego i plagioklazu oraz biotytu Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 25 Rysunek 29 Dolina Ordesy Rysunek 30 Wąwóz Ordesa Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 26 Rysunek 31 Andora- jeden z najmniej odkrytych krajów Europy Rysunek 32 Langwedocja- Zamek katarów Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 27 Rysunek 33 Szczyt Vignemale we Francji 16 Rysunek 34 Jezioro obok szczytu Vignemale 16 naturalny śródlądowy zbiornik wodny, którego występowanie uwarunkowane jest istnieniem zagłębienia (misy jeziornej), w którym mogą gromadzić się wody powierzchniowe, oraz zasilaniem przewyższającym straty wody wskutek parowania lub odpływu. Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 28 17 Rysunek 35 Park Narodowy Pirenejów 17 obszar zachowany w stanie naturalnym, lub zbliżonym do naturalnego, objęty ochroną prawną Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 29 Alpy Alpy – najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się łukiem od wybrzeża 18Morza Śródziemnego po dolinę Dunaju w okolicach Wiednia. Łańcuch ma długość około 1200 km, szerokość od 150 do 250 km i zajmuje powierzchnię około 220 tys. km². Grań 19główna Alp biegnie od Morza Śródziemnego (od przełęczy Colle di Cadibona) do Lasu Wiedeńskiego. Najwyższym szczytem Alp, a zarazem całej Europy, jest położony na granicy francusko-włoskiej Mont Blanc (wł. Monte Bianco), choć główny wierzchołek znajduje się po stronie francuskiej. Wznosi się na wysokość 4810,45 m n.p.m. Alpy położone są na terytorium kilku państw europejskich, są to od wschodu: Słowenia, Austria, Włochy, Niemcy, Liechtenstein, Szwajcaria, Francja i Monako. Niektóre z nich, w których Alpy zajmują znaczącą część terytorium, nazywane są często alpejskimi. Rysunek 36 Mont Blanc 18 obszar na granicy lądu i zbiornika wodnego obejmującego część nadwodną i podwodną. zazwyczaj stromy, ostry i skalisty grzbiet górski, ostra krawędź utworzona przez stykające się zbocza lub ostra, często silnie poszarpana, szczytowa partia pasma lub grzbietu górskiego. 19 Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 30 Rysunek 37 Szwajcaria Rysunek 38 Dolina Anniviers Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 31 Rysunek 39 Szczyt Aiguille du Midi Góry Iberyjskie Góry Iberysjkie- starożytne Hesperydy, łańcuch górski w Hiszpanii. Jest to zespół kilku masywów 20i pasm górskich ciągnący się na na długości około 460 km po północno-wschodniej stronie mesety 21pomiędzy miejscowościami Logroño na północy a Alcoy na południu. W budowie geologicznej gór wydzielić można kilka poziomów wiekowych. Najstarszy stanowi paleozoiczne podłoże wychodzące czasami na powierzchnię, zwłaszcza w miejscach silniejszych wypiętrzeń. Dużo większą rolę odgrywają zbudowane 20 wyraźnie wydzielona (np. szerokimi przełęczami) część grzbietu górskiego. Niekiedy jako masyw określa się niewielką grupę górską 21 wyżynno-górska część Półwyspu Iberyjskiego, w Hiszpanii i Portugalii. Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 32 z morskich osadów pokrywy mezozoiczne dodatkowo sfałdowane w trzeciorzędzie (orogeneza alpejska). Obszar gór wykazuje typową dla strefy krawędziowej asymetrię22. Od strony mesety teren podnosi się stopniowo, natomiast od strony Kotliny Aragońskiej bardzo gwałtownie, osiągając znaczne wysokości. W skład Gór Iberyjskich wchodzą: najbardziej wysunięty na północ masyw Sierra de la Demanda ze szczytem San Lorenzo o wysokości 2271 m n.p.m., kolejnym jest Sierra de Cabollera ze szczytem Cabollera (2141 m n.p.m.), idąc dalej na południowy wschód mamy Sierra del Moncayo, której szczyt o tej samej nazwie, Moncayo, liczący 2313 m n.p.m. jest najwyższym wzniesieniem Gór Iberyjskich. Kolejne pasma to Montes Universales (1866 m n.p.m.), Sierra de Gúdar (Peñarroya 2024 m n.p.m.) I Javalambre (2020 m n.p.m.). W środkowej części łańcucha znajduje się obniżenie łączące Kotlinę Aragonii z wnętrzem mesety wykorzystywane przez rzeki Jalón i Henares. Krajobraz gór jest najczęściej efektem erozji w różnych typach skał. Wyższą część gór zbudowaną głównie z kwarcytów 23i piaskowców charakteryzują liczne, plejstoceńskie formy polodowcowe, w południowej niższej np. pasmie Ciudad Encantada na północ od miasta Cuenca w dolomitach kredowych rozwinęły się wspaniałe zjawiska krasowe. 22 brak równowagi w danym układzie przestrzennym lub relacjach, dominacja wartości, zachowań, środków, danych itp. 23 twarda skała osadowa lub metamorficzna Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 33 Rysunek 40 Szczyt Moncayo Rysunek 41 Masyw Sierra de la Demanda Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 34 Rysunek 42 Masyw Sierra de cabollera Góry Skandynawskie Góry Skandynawskie - łańcuch górski w zachodniej i północnej części Półwyspu Skandynawskiego, ciągnący się wzdłuż wybrzeża Oceanu Atlantyckiego, na terytorium Norwegii, Szwecji i częściowo Finlandii. Długość ok. 1800 km, szerokość do 550 km. Góry Skandynawskie powstały w orogenezie 24kaledońskiej, w czasie późniejszych ruchów górotwórczych były kilkakroć blokowo nierównomiernie wypiętrzane; ostatecznie wypiętrzone na przełomie syluru 25i dewonu. Zbudowane są w większości z prekambryjskich i kambro–sylurskich skał, głównie metamorficznych, prócz tego występują piaskowce arkozowe, łupków ilastych, wapieni i dolomitów. Zachodnie i północne stoki strome, silnie pocięte fiordami (najdłuższe – Sognefjord i Hardangerfjord), stoki wschodnie szerokimi stopniami opadają ku wyżynom – Lapońskiej 24 25 proces tworzenia się gór okres ery paleozoicznej ok. 435 - ok. 395 mln lat temu Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 35 oraz Północnoszwedzkiej. Występują rozległe płaskowyże 26i stoliwa27 górskie – fieldy, z czego najwyższe i największe znajdują się w części południowej (Jotunheimen, Hardangervidda, Telemark, Dovrefjell). Góry zostały silnie przeobrażone przez zlodowacenie plejstoceńskie, które zmieniło doliny tworząc malowniczy krajobraz fiordowy. Najdłuższy z fiordów, Søgne, osiąga 204 km długości. Góry Skandynawskie wznoszą się najwyżej w części południowej (Galdhøpiggen, 2469 m n.p.m. – najwyższy szczyt Norwegii) oraz północnej (Kebnekaise, 2117 m n.p.m. – kulminacja Szwecji oraz Haltiatunturi, 1328 m n.p.m. – najwyższy punkt Finlandii). Rysunek 43 Szczyt Galdhopiggen 26 obszar wyżynny o płaskiej lub lekko falistej powierzchni, będący fragmentem wydźwigniętej równiny, najczęściej zakończony stromymi stokami; 27 góry lub pojedyncza góra o płaskim szczycie, typowa forma dla obszarów o budowie płytowej Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 36 28 Rysunek 44 Najdłuższy fiord Sogne Rysunek 45 Lodowiec Jostedalsbreen 28 wąska zatoka morska o stromych, skalistych brzegach Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 37 Rysunek 46 Nordkapp, Zorza polarna 29 Rysunek 47 Wyspy Lofoty 29 zjawisko świetlne polegające na zmianie barwy nieba Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 38 Rysunek 48 Skała Preikestolen Rysunek 49 Trollstigen- Droga trolli Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 39 Rysunek 50 Skała "Język Trolla" Rysunek 51 Indre Nordfjord Piękne miejsca w górach Europy S t r o n a | 40 Piękne miejsca w górach Afryki Atlas Atlas - najwyższe pasmo górskie w Afryce. Rozciąga się na przestrzeni ponad 2000 km od wybrzeży 30Oceanu Atlantyckiego po Zatokę31 Kabiską na Morzu Śródziemnym. Znajduje się na terytorium trzech państw: Maroka, Algierii oraz Tunezji. Dzieli się na dwie części, zewnętrzną (nadbrzeżną) i wewnętrzną, rozdzielone Wyżyną Szottów i Mesetą Marokańską. Zostało wypiętrzone podczas fałdowań alpejskich. Są to najmłodsze tektonicznie alpidy. Panuje tam klimat podzwrotnikowy, roślinność śródziemnomorska z resztkami wytrzebionych w znacznym stopniu lasów cedrowych i cyprysowych. Najwyższym szczytem jest Dżabal Tubkal (4167 m n.p.m.). Powstanie gór Atlas wiąże się z kolizją nasuwających się z południa bloków kontynentalnych Afryki, i kilku mikropłyt basenu śródziemnomorskiego z pd. wybrzeżami kontynentu Europy w wyniku czego zostały sfałdowane i wypiętrzone. 30 31 obszar na granicy lądu i zbiornika wodnego obejmującego część nadwodną i podwodną część oceanu, morza lub jeziora wcinająca się w ląd Piękne miejsca w górach Afryki S t r o n a | 41 Rysunek 52 Todra Gorge Rysunek 53 Jebel Toubkal- najwyższy szczyt Piękne miejsca w górach Afryki S t r o n a | 42 Rysunek 54 Jezioro Ifni Góry Smocze Góry Smocze - pasmo górskie w RPA, Lesotho i Suazi, przebiegające równolegle do wybrzeża Oceanu Indyjskiego. Stanowi część Wielkiej Krawędzi. Pod względem geologicznym są to góry zrębowe, zbudowane z piaskowców32, łupków33 i bazaltów. Najwyższym szczytem jest Thabana Ntlenyana. (3482 m n.p.m.), inne ważniejsze szczyty to Giant's Castle (3312 m n.p.m.) i Cathedral Peak (3300 m n.p.m.). Z Gór Smoczych wypływają liczne strumienie. Te na stromych, wschodnich zboczach są zazwyczaj krótkie i wpadają do Oceanu Indyjskiego. Strumienie z łagodnych, zachodnich zboczy łączą się stopniowo w płynącą na zachód rzekę Oranje oraz jej dopływy, np. Caledon, a także Tugela. 32 pospolita w przyrodzie skała osadowa złożona z ziaren kwarcu, skaleni, czasami także innych minerałów połączonych ze sobą spoiwem, najczęściej krzemionkowym; 33 skała osadowa o budowie warstwowej Piękne miejsca w górach Afryki S t r o n a | 43 Góry Smocze w znaczący sposób oddziałują na klimat Afryki Południowej, zatrzymując wilgotne masy powietrza niesione przez ciepły Prąd Mozambicki i wiatry znad Atlantyku. Dzięki nim na skraju Afryki Południowej wytworzył się klimat śródziemnomorski o ilości opadów nie przekraczającej 600 mm rocznie. W Mozambiku mamy do czynienia z klimatem wilgotnym, gdzie opady przekraczają 1500 mm rocznie. Z kolei w środkowej części kontynentu, głównie w Botswanie, panuje klimat suchy kontynentalny. Rysunek 55 widok na Góry Smocze Rysunek 56 Panorama Route Piękne miejsca w górach Afryki S t r o n a | 44 Rysunek 57 Thabana Ntlenyana- najwyższy szczyt Rysunek 58 The Drakensberg Amphitheatre Piękne miejsca w górach Afryki S t r o n a | 45 Tibesti Tibesti (Tibasti, Tibisti) – wulkaniczny masyw górski na Saharze34. Jego przeważająca część znajduje się na północnym terytorium Czadu, pozostałość – na południu Libii. Najwyższym szczytem Tibesti jest Emi Koussi (3415 m n.p.m.). Góry Tibesti znane są z malowideł naskalnych datowanych od piątego do trzeciego tysiąclecia p.n.e., gejzerów 35oraz gorących źródeł. Rysunek 59 Emi Koussi- najwyższy szczyt 34 pustynna i półpustynna kraina w Afryce, największa na Ziemi 35 rodzaj gorącego źródła, powstałego dzięki ogrzewaniu wód podziemnych w wyniku ich kontaktu z magmą; charakteryzuje się okresowym wyrzucaniem gorącej wody i pary wodnej, często w pewnych stałych odstępach czasu Piękne miejsca w górach Afryki S t r o n a | 46 Rysunek 60 Jeziora Ounianga Rysunek 61 Ennedi Piękne miejsca w górach Afryki S t r o n a | 47 Spis indeksów A K alpidy, 40 kolizją, 40 asymetrię, 32 Kopalnia, 23 kwarcytów, 32 B Ł bazaltów, 42 Biosfery, 6, 15 łupków, 34, 42 C M cyrku, 24 masyw, 32, 45 Czadu, 45 Mesetą, 40 mesety, 31, 32 D mezozoiczne, 32 dewonu, 34 O dolomitów, 34 orogenezie, 34 E P erozji, 32 pasmo, 6, 15, 21, 40, 42 F piaskowców, 32, 42 płaskowyże, 35 fieldy, 35 połoniny, 10 fiord, 36 prowincji, 24 fiordami, 34 R G Rezerwatów, 6, 15 gejzerów, 45 granitów, 24 S Grań, 6, 29 Saharze, 45 J strumienie, 42 syluru, 34 Jezioro, 13, 27, 42 S t r o n a | 48 T Wodospad, 16, 17, 18 wybrzeża, 29, 34, 42 Wyżyną, 40 tektonicznie, 40 terytorium, 6, 10, 15 Z U Zamek, 14, 16, 19, 20, 26 Zatokę, 40 UNESCO, 6, 15 Zorza polarna, 37 W Ź wapieni, 34 Wąwóz, 25 źródeł, 45 S t r o n a | 49 Łącza do rozdziału Łącze do rozdziału 1 Łącze do rozdziału 2 Łącze do rozdziału 3