Co wiemy o wolontariuszach w Polsce?

Co wiemy o wolontariuszach w Polsce?
Jadwiga Przewłocka, Stowarzyszenie Klon/Jawor
W artykule Koniec kryzysu wolontariatu? pisaliśmy, że 16% Polaków angażuje się w działania
wolontarystyczne, a więc nieodpłatnie poświęca swój czas i pracę na rzecz organizacji społecznych
lub grup nieformalnych. Warto nieco pogłębić temat i poszukać odpowiedzi na kilka ważnych
pytań: Kim są wolontariusze? Czym różnią się od osób nieaktywnych w tej sferze? Dlaczego
decydują się poświęcić swój czas?
Zapraszamy do lektury wniosków z badania Stowarzyszenia Klon/Jawor.
Wprawdzie na tle Europy Polacy mało angażują się w działalność społeczną, jednak ostatnie wyniki
badania nt. wolontariatu w Polsce napawają pewnym optymizmem: w 2010 roku 16% Polaków
pracowało wolontarystycznie – oznacza to wzrost o 3 punkty procentowe względem 2009 roku i o 5
punktów w porównaniu z 2008 rokiem.
Wyniki badań pokazują, że zainteresowanie pracą społeczną nie jest równomiernie rozłożone w
społeczeństwie. W rezultacie grupa wolontariuszy różni się od ogółu Polaków, zwłaszcza pod
względem wykształcenia – tego już zdobytego i tego właśnie zdobywanego.
Kim są wolontariusze: wykształcenie
Wolontariusze to stosunkowo dobrze wykształcona grupa – aż jedna trzecia z nich to osoby z tytułem
magistra, podczas gdy w całej populacji Polaków takich osób jest zaledwie 17%.
Kluczowa rola wykształcenia
wykształcenie
jest niezmienna od wielu lat i
można ją traktować jako ważną
cechę opisującą zaangażowanie
wolontariusze 15%
27%
28%
30%
społeczne. Warto podkreślić, że
nie jest to prawidłowość
wyłącznie polska – duże
znacznie wykształcenia dla
zainteresowania
praca
Polacy ogółem
19%
33%
31%
17%
wolontariacką pokazuje też
najnowsze
badanie
Eurobarometru.
podstawowe
zawodowe
średnie
wyższe
Kim są wolontariusze – zdobywanie wykształcenia
Nie tylko poziom wykształcenia
Status zawodowy
ma znaczenie – niezwykle
ważny okazuje się sam fakt
uczenia się w szkole lub na wolontariusze
58%
6%11% 21% 4%
uczelni w danym momencie. Aż
jedna piąta wolontariuszy to
uczniowie i studenci (około
Polacy ogółem
52%
8% 23% 11%6%
dwa razy więcej niż ogółem w
społeczeństwie) – i to też jest
pracuje na stałe lub dorywczo
trwała
cecha
polskiego
bezrobotny
zaangażowania z wolontariat.
emeryt/ rencista
Zapewne
niebagatelne
uczeń/ student
nie pracuje/ zajmuje sie domem
znaczenie maja inicjatywy
promujące wolontariat w tej grupie – takie jak Szkolne Kluby Wolontariatu (czy Wolontariusza), czy
rozmaite programy wolontariackie przeznaczone dla studentów. Warto też pamiętać, że choć grupa
ta dysponuje niewielkimi środkami finansowymi, jednak – w przeciwieństwie do innych – dysponuje
czasem, który może przeznaczyć na cele społeczne. No i niewątpliwie dużą ilością energii!
O młodych wolontariuszach nieraz pisaliśmy już w portalu ngo.pl – polecamy artykuł o Michale
Misiorku, Działaczu Obywatelskim Roku 2008.
Studenci i uczniowie częściej niż inni włączają się szerokie ruchy społeczne, akcje o powszechnym
zasięgu, kampanie adresowane do szerokich grup obywateli. Gdy z kolei spojrzymy na zależności
związane z wiekiem (bądź co bądź studenci i uczniowie rekrutują się niemal wyłącznie z grupy
wiekowej do 25 lat), zauważymy, że najmłodsi chętniej niż starsi angażują się w działania dotyczące
ekologii, ochrony środowiska i opieki nad zwierzętami.
Co wolontariusze myślą o współdziałaniu i wzajemnej pomocy
Osoby poświęcające swój czas i pracę dla innych różnią się od osób niezaangażowanych nie tylko
demografią – wyraźne są też
56%
W razie problemów mogę liczyć tylko na
różnice poglądów na kwestie
siebie i swoich najbliższych
70% wzajemnej
pomocy
i
współdziałania. W porównaniu
30%
do pozostałych respondentów,
W mojej okolicy sąsiad nie ufa sąsiadowi
40%
wolontariusze
częściej
są
przekonani, że współdziałanie
52%
Ogólnie rzecz biorąc, większości ludzi
ma
sens,
uważają,
że
można ufać
46%
większości ludzi można ufać i
Zwykli obywatele, działając wspólnie z
73% wierzą, że w razie problemów
innymi mogą pomóc potrzebującym lub
rozwiązać problemy swojego środowiska,
mogą liczyć nie tylko na
65%
osiedla, wsi lub miasta
najbliższych.
wolontariusze
Polacy ogółem
Pytanie, co jest skutkiem, a co
przyczyną? Nie ma wątpliwości, że decyzja o pracy na rzecz innych musi być zakorzeniona w
postawach i opiniach. Możemy więc domniemywać, że osoby otwarte na innych, przekonane że
wzajemna pomoc istnieje i ma sens – że takie osoby łatwiej i chętniej rozpoczną pracę wolontariacką.
Jednocześnie samo zaangażowanie i kontakt z osobami bezinteresownie pracującymi dla innych
może wzmacniać zaufanie i wiarę we współdziałanie – tak więc wpływ może tu być w obu
kierunkach.
To samo dotyczy stosunku do
organizacji
pozarządowych:
organizacje społeczne (stowarzyszenia,
50%
fundacje itp.) rozwiązują ważne
wolontariusze
częściej
niż
problemy społeczne w moim sąsiedztwie
36%
przeciętni Polacy wierzą w
celowość i skuteczność działań
organizacje społeczne na ogół
organizacji, rzadziej natomiast
67%
skuteczniej dostarczają pomocy
dają
wiarę
zarzutom potrzebującym niż instytucje państwowe
56%
dotyczącym nadużyć i prywaty.
Zapewne taka postawa sprzyja
38%
zaangażowaniu w działania
w organizacjach społecznych często
dochodzi na nadużyć i prywaty
społeczne, a zarazem jest
48%
umacniana poprzez kontakty ze
wolontariusze
Polacy ogółem
środowiskiem NGO.
Jak pomagają – nie tylko czas i praca
Wsparcie dla organizacji i inicjatyw społecznych może się przejawiać na różny sposób – jednym z nich
jest wolontariat, innym – filantropia, czyli materialne wspieranie takich inicjatyw. Wyniki badania
pokazują, że wolontariusze nie
tylko
chętniej
niż
inni
poświęcają swój czas, ale także
wolontariusze
88%
12%
nieporównanie częściej skłonni
są przekazać pieniądze lub dary
rzeczowe. W ostatnim roku
przekazało je aż siedmiu na
ośmiu wolontariuszy i tylko
Polacy ogółem
54%
46%
połowa osób, które nie pracują
wolontariacko.
Podobne
różnice widoczne były w
tak, przekazał(a) pieniądze lub dary rzeczowe
poprzednich falach badania.
nie, nie przekazał(a) pieniędzy ani darów rzeczowych
Można przyjąć, że zarówno
wolontariat, jak i filantropia są przejawami ogólniejszej postawy zaangażowania społecznego, przy
czym wolontariat oznacza większe zaangażowanie. 88% wolontariuszy jest jednocześnie filantropami
(jeśli zdefiniujemy filantropię jako finansowe lub rzeczowe wspieranie inicjatyw społecznych), ale
tylko 26% filantropów jest wolontariuszami. Wśród osób, które nie wspierają finansowo działań
społecznych niemal nie ma wolontariuszy (jest ich zaledwie 4%). Przekazanie datku nie jest bowiem
rzeczą uciążliwą ani czasochłonną, nie wymaga też zasobności portfela, bo datek może być niewielki.
Jeśli ktoś nie decyduje się na taką formę wsparcia, rzadko zdecyduje się na wysiłek i poświęcenie
swojego czasu w ramach wolontariatu.
Motywacje i zaangażowanie wolontariuszy
Zobaczmy zatem, co skłania ludzi do pracy wolontariackiej. Najczęściej deklarują, że po prostu
sprawia im to przyjemność, że ich to interesuje – mówią tak zarówno kobiety, jaki i mężczyźni,
zarówno młodsi, jak i starsi.
sprawia mi to przyjemność \ interesuję
Kolejne powody wymieniane
42%
się tym
43% są już nieco rzadziej. Warto
uważam, że jeśli ja pomogę innym, to
29%
odnotować pewne różnice
inni pomogą mnie
35%
między wolontariuszami i
ważne są dla mnie wartości które w ten
27%
sposób wcielam w życie
30%
wolontariuszkami:
kobiety
daje mi to możliwość bycia między
16%
częściej
niż
mężczyźni
ludźmi, nawiązania kontaktów,…
30%
podkreślają, że wolontariat
chcę zdobyć nowe umiejętności, nauczyć
24%
się czegoś nowego
daje możliwość bycia między
18%
ludźmi, nawiązania kontaktów i
17%
moi znajomi i bliscy też to robią
19%
pożytecznego spędzenia czasu.
7%
nie potrafię odmawiać
Częściej też przyznają, że
18%
pomagają, bo po prostu nie
mężczyzna
kobieta
umieją odmawiać; taki „brak
asertywności” w kwestii wolontariatu charakteryzuje też (niezależnie od płci) osoby w wieku
26-45 lat.
Na koniec warto jeszcze się dowiedzieć ile czasu wymaga zaangażowanie w działalność społeczną.
Połowa wolontariuszy mówi, że w skali roku przeznaczyli na nią mniej niż 15 godzin; zaledwie co
dwudziesty pracował społecznie ponad 150 godzin rocznie, czyli powyżej 3 godzin tygodniowo.
*****
Badanie zrealizowane przez Millward Brown SMG/KRC na losowej, reprezentatywnej próbie 1011
Polaków w wieku 15 i więcej lat.