docOd audytu do biznesu
download 
Reklamacja Transkrypt
Od audytu do biznesu
Od audytu do biznesu 04/2014 PLUS Spis treści 04 Sprzedaż multikanałowa. Nowe podejście w handlu detalicznym 15 Ile kosztują sprawozdania finansowe spółek publicznych? 21 Portfel pełen długów, czyli jak wyceniać wierzytelności nabywane w celu windykacji 26 Bonusy zakupowe a wycena zapasów 31 Łączenie spółek metodą łączenia udziałów, czyli połączenia pod wspólną kontrolą Szanowni Państwo W nowy rok weszliśmy z wielkimi nadziejami związanymi z naszą gospodarką. Wszystkie przewidywania specjalistów wskazują, że pod względem wzrostu gospodarczego bieżący rok ma być lepszy od poprzedniego. Nowa perspektywa budżetu Unii Europejskiej, ponownie hojna dla naszego kraju, w powiązaniu z naszymi dobrymi doświadczeniami z poprzedniej, dodatkowo poprawia nasze oczekiwania co do przyszłości. Spowolnienie wzrostu lub wręcz kryzys na rynku europejskim, tak ważnym dla naszych przedsiębiorców, sprawił wielu firmom problemy, ale równocześnie wymusił na nich działania optymalizacyjne oraz skłonił do intensywnego poszukiwania nowych rynków zbytu poza Europą. Jestem przekonany, że do lepszych czasów jesteśmy – jako przedsiębiorcy – dobrze przygotowani. Mądrzejsi o doświadczenia ostatnich lat z nadzieją możemy spoglądać nie tylko na rozpoczęty już rok, ale i następne jako te, które przyniosą nam sukces. Tak biznesowi, jak i społeczeństwu. W Grant Thornton również spoglądamy w przyszłość, tę bliższą i dalszą, z nadziejami. Dobra sytuacja naszych klientów i ich sukcesy są naszymi sukcesami i pozwalają nam również się rozwijać. W ostatnich dwóch dorocznych rankingach audytorów publikowanych przez dziennik „Rzeczpospolita” utrzymaliśmy zaszczytne piąte miejsce wśród firm audytorskich, wzmacniając swe miejsce na rynku jako realna alternatywa dla największych. Rok poprzedni był dla nas również rokiem sukcesu w wymiarze globalnym. Sieć Grant Thornton uzyskała prestiżowy tytuł „Network of the Year 2013” nadawany przez branżowy International Accounting Bulletin. Cieszymy się niezmiernie, iż kontynuacja organizowanego przez nas Forum Przedsiębiorców Grant Thornton – corocznego spotkania ludzi prywatnego biznesu spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem i po raz kolejny okazała się strzałem w dziesiątkę. Z niecierpliwością czekamy na tegoroczną edycję, która będzie miała miejsce 24 kwietnia. Już teraz warto zarezerwować sobie ten dzień w kalendarzu. Temat tegorocznej edycji to „Wbrew stereotypom – innowacja drogą do rozwoju”. W numerze magazynu PLUS, który oddajemy do Państwa rąk, znalazło się miejsce na artykuły poświęcone nie tylko rachunkowości i sprawozdawczości finansowej. Bartosz Uchman zajął się analizą rynku sklepów internetowych. Opisuje w nim pojęcie sprzedaży multikanałowej oraz wyzwania jakie stają przed spółkami handlowymi szukającymi nowego podejścia do sprzedaży detalicznej. Sprawozdaniami finansowymi spółek publicznych zajęła się Monika Kowalewska, która w swoim artykule poruszyła problem rzeczywistych kosztów sporządzenia dobrego sprawozdania finansowego w kontekście działań Komisji Nadzoru Finansowego. Sposobowi rozliczenia połączeń spółek znajdujących się pod wspólną kontrolą swój artykuł poświęciła Maria Biela, a technicznym zagadnieniem ujmowania bonusów zakupowych w wycenie zapasów zajęła się Renata Art-Franke. Artykuł Marcina Wojtkowiaka „Portfel pełen długów” bynajmniej nie dotyczy ujmowania i wyceny zobowiązań. Jest to praca opisująca dylematy związane z zasadami ujmowania i wyceny wierzytelności nabywanych w celu windykacji. Mam nadzieję, że tak różnorodna tematyka zagadnień przedstawionych w niniejszym wydaniu PLUSa okaże się dla Państwa ciekawa i inspirująca. Życzę powodzenia w roku 2014. Jan Letkiewicz Partner Zarządzający Departament Audytu PLUS 3 Sprzedaż multikanałowa Nowe podejście w handlu detalicznym Rynek detaliczny ciągle się zmienia Czy jest o co walczyć? Rynek e-commerce w liczbach Rynek detaliczny ulega ciągłym zmianom determinowanym postępem technicznym oraz uwarunkowaniami ekonomicznymi. Dzisiejsze innowacyjne firmy detaliczne opierają swoją sprzedaż już nie tylko na tradycyjnych sieciach sklepów wspieraną przez sklep internetowy, ale idą dalej i tworzą aplikacje mobilne na smartfony i tablety oraz są aktywne na portalach społecznościowych. W ten sposób firmy reagują na nowego konsumenta, który dzięki wykorzystaniu zdobyczy techniki jest zawsze podłączony do Internetu i ulega treściom, jakie tam znajduje. Z drugiej strony, dzisiejszy konsument, ze względu na sytuację gospodarczą oszczędniej i rozważniej gospodaruje swoim dochodem, co powoduje, że rośnie presja na cenę i osłabia się przywiązanie do marki. Niniejszy artkuł przedstawia nowe multikanałowe podejście do handlu detalicznego oparte na integracji tradycyjnych kanałów dystrybucji z nowymi formami sprzedaży i komunikacji z klientem. Wskazuje na szanse i zagrożenia, jakie niosą ze sobą te nowe formy, a także zwraca uwagę na to, że komunikacja z klientem powinna być prowadzona w spójny sposób, bez względu na wybrany kanał. Dane dotyczące polskiego rynku e-commerce (e-handlu) są obiecujące: w 2012 r. sprzedaż internetowa osiągnęła kwotę ponad 4,8 mld USD, co stanowiło 4,6% całkowitej sprzedaży detalicznej w Polsce. Wzrost sprzedaży internetowej w okresie ostatnich 5 lat (2007-2012) wyniósł 15,2%. Dla porównania: w Niemczech – 14,9%, w Wielkiej Brytanii i Republice Czeskiej – prawie 13%. Ważnym czynnikiem odpowiadającym za rozwój rynku handlu w Internecie są kwestie: powszechności i dostępności do Internetu, jakości i dostępności usług pocztowych/logistycznych, wykorzystania technologii mobilnych, bezpieczeństwa transakcji w sieci, dostępności kart kredytowych i płatności on-line. Polska zajmuje obecnie 37 miejsce w rankingu, który mierzy rozwój infrastruktury pod tym kątem. Należy się spodziewać, że wraz z poprawą jakości i dostępności do infrastruktury telekomunikacyjnej oraz liberalizacją rynku pocztowego rynek e-commerce będzie się dynamicznie rozwijał. 4 PLUS Sprzedaż detaliczna w poszczególnych państwach w 2012 r. w milionach USD USA 186,942 Chiny 75,322 W. Brytania 54,737 Japonia 54,640 Niemcy 32,021 Francja 29,705 Korea Pd. 26,137 Brazylia 13,089 Rosja 12,250 Kanada 5,994 Holandia 5,752 Włochy 5,725 Australia 5,153 Finlandia 4,886 Polska 4,864 Norwegia 4,591 Szwecja 4,518 Szwajcaria 4,235 Dania 3,820 Turcja 3,765 Źródło: “Global perspective on retail: online retailing“ A Cushman & Wakefield Research Publication, July 2013 PLUS 5 Nowe trendy w handlu detalicznym Dzisiejsi konsumenci, szczególnie ci w rozwiniętych państwach, różnią się istotnie od swoich odpowiedników sprzed kilku lat. Dzięki wykorzystaniu Internetu i urządzeń mobilnych są w stanie szybko porównać ceny i właściwości wielu produktów oraz zapoznać się z opiniami na ich temat. Z drugiej strony firmy detaliczne mogą dotrzeć do większego grona odbiorców, angażując przy tym mniejsze nakłady. Ponadto coraz sprawniej zbierają i analizują dane o zachowaniach swoich klientów. Salon wystawowy w miejsce sklepu Jednym z nowych zjawisk jest pojawienie się koncepcji sklepu jako salonu wystawowego, gdzie sprzedawca pokazuje klientowi próbki swoich towarów lub ich wizualizację na ekranie, a klient dokonuje zamówienia danego towaru jeszcze w sklepie lub w dogodnym dla siebie momencie, za pośrednictwem strony internetowej. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania, sieci handlowe mogłyby gromadzić zapas w jednym lub kilku centrach logistycznych i stamtąd dostarczać go do sklepu lub bezpośrednio do klienta. Przykładowo w salonach jubilerskich nie byłoby potrzeby utrzymywania tych samych kolekcji w wielu punktach, co przy obecnych cenach metali i kamieni szlachetnych obniżyłoby koszty utrzymywania zapasu. Taki model mógłby ograniczyć też koszty związane z kradzieżami w sklepach. Udział sprzedaży za pośrednictwem Internetu w sprzedaży detalicznej ogółem w 2012 r. Korea Pd. 12.71 W. Brytania 9.67 Finlandia 8.58 Surinam 7.75 Irlandia 6.70 Dania 6.60 USA 6.53 Norwegia 5.76 Republika Czeska 5.65 Niemcy 5.14 Francja 5.08 Guam 4.76 Malta 4.74 Polska 4.60 Szwecja 4.59 Holandia 4.22 Chiny 4.11 Słowacja 3.97 Japonia 3.88 Szwajcaria 3.88 Źródło: “Global perspective on retail: online retailing“ A. Cushman & Wakefield Research Publication, July 2013 W Tesco w Korei klienci mogą nabywać produkty w metrze, korzystając z ekranów, na których wyświetlane są półki sklepowe. Zakupy dostarczane są pod wskazany adres po powrocie klienta do domu. Nowe sposoby komunikacji z klientem Dzisiejsze strony internetowe wielu sieci handlowych ewoluowały i są już nie tylko miejscem, gdzie klienci zamawiają wybrane towary. Sieci handlowe próbują wciągnąć klienta w interakcje przed zakupem oraz po zakończeniu. Przykładowymi sposobami na podtrzymanie kontaktu z klientem są czaty na żywo, możliwość zadawania pytań za pośrednictwem stron na Facebooku lub za pomocą konta naTwitterze. Zmienia się również wygląd i zawartość stron internetowych. Strony są bardziej dynamiczne, treści są częściej odświeżane. Wzrasta liczba blogów o tematyce edukacyjnej, na przykład z poradami dotyczącymi montażu elementów wyposażenia wnętrz, podłączenia produktów RTV i AGD. 6 PLUS Klienci są też nagradzani za aktywność na stronie internetowej dodatkowymi kuponami rabatowymi. Strony internetowe i media społecznościowe nie służą sieciom handlowym tylko jako medium pomagające w dotarciu i podtrzymywaniu kontaktu z klientem, ale również jako narzędzie do zbierania informacji o klientach, ich upodobaniach, opiniach na temat tego, co klienci sobie cenią, a co im się nie podoba. Umiejętność zbierania, analizowania danych i wyciągania właściwych wniosków staje się jedną z ważniejszych kompetencji dzisiejszego handlu detalicznego. Przykładowo, dlaczego klient tuż przed dokonaniem płatności zrezygnował z zakupu? Co spowodowało, że przerwał transakcję? Są to pytania, które stawiają sobie osoby analizujące zebrane dane. W 2012 roku w Polsce odsetek internautów kupujących artykuły spożywcze w sieci wzrósł w porównaniu z 2011 rokiem z 8 do 13%. Najbardziej znanymi internetowymi sklepami spożywczymi, ale także tymi, z których korzysta się najczęściej, są: alma24.pl, ezakupy.tesco.pl oraz e-piotripawel.pl.1 Integracja tradycyjnego sklepu z wirtualnym W związku ze spowolnieniem gospodarczym trwającym od kilku lat, kluczowym elementem dla wielu klientów stała się cena. Internet umożliwił im porównywanie właściwości towarów oraz ich cen na niespotykaną dotąd skalę. Wcześniej konieczne było odwiedzenie osobiście kilku sklepów lub wykonanie określonej liczby telefonów. Ponad połowa kupujących online korzysta z porównywarek cen. Najpopularniejsze z nich to: Ceneo.pl, Skąpiec.pl i Nokaut.pl.2 To spowodowało, że chcąc przyciągnąć klienta, firmy detaliczne podejmują wiele innych działań oprócz obniżania cen. Jednym z możliwych obszarów szukania przewagi konkurencyjnej jest integrowanie sieci tradycyjnych sklepów ze sklepem wirtualnym. Przykładowo – jeśli umożliwi się odbiór, zwrot i reklamację towaru w najbliższym tradycyjnym sklepie, to z pewnością zachęci to klientów do zakupu przez zmniejszenie ich obaw o to, czy i w jaki sposób będą mogli zwrócić lub zareklamować towar. Innym sposobem jest wprowadzanie do oferty marek własnych, które pozwalają odróżnić się od konkurencji. Dla osiągnięcia jak najlepszych wyników firmy nie powinny obawiać się zachęcać klientów odwiedzających tradycyjny sklep do zakupów w Internecie. Pracownicy sklepu powinni być odpowiednio przeszkoleni i mieć wiedzę na temat tego, jak wesprzeć klienta w zamówieniu towaru, wyjaśnić zasady jego odbioru i ewentualnego zwrotu. Detaliści, którzy obawiają się takiej zmiany i nie zachęcają swoich klientów do większej aktywności w sieci w obawie przed gorszymi wynikami sklepów tradycyjnych, będą w przyszłości realizować niższe wyniki. Choć należy przyznać, że zmiana nastawienia nie jest łatwa i wymaga innego podejścia do kalkulacji rentowności i oceny efektywności poszczególnych sklepów i kanałów dystrybucji, praktyka pokazuje, że klient, który widział dany produkt w sklepie, często szuka go później w Internecie. 1„e-Commerce w Polsce 2012 w oczach internautów”, raport przygotowany przez Gemius i Interaktywny Instytut Badań Rynkowych 2„e-Commerce w Polsce 2012 w oczach internautów”, raport przygotowany przez Gemius i Interaktywny Instytut Badań Rynkowych 3„Polski Internet 2012 i prognoza na 2013”, Raport Interaktywnie.com Francja przy 65 mln mieszkańców ma około 100 tys. sklepów internetowych. Eksperci przewidują, że do końca roku w polskim Internecie będzie istnieć około 18 tys. sklepów internetowych.3 Kwestie do rozważenia przy rozwijaniu nowych form komunikacji i dystrybucji towarów – sprzedaż multikanałowa 1. Czy posiadamy politykę zwrotów, która pozwala klientom zwracać towary zakupione w Internecie w tradycyjnej sieci sprzedaży? 2. Czy systemy księgowe i magazynowe są zintegrowane i pozwalają nam na prowadzenie działalności zarówno w sposób tradycyjny, jak i w Internecie? 3. Czy sprzedawcy w sklepie są przygotowani do rozmowy z klientem, który podkreśla, że w Internecie można kupić dany towar taniej? 4. Czy sprzedawcy w sklepie rozumieją działania, jakie są prowadzone w Internecie i czy są w stanie wesprzeć klienta w dokonaniu zakupu on-line? PLUS 7 Rozwijanie nowych form komunikacji z klientem i sprzedaż za ich pośrednictwem niesie ze sobą szereg ryzyk. 8 PLUS Zagrożenia związane z wykorzystaniem podejścia multikanałowego do sprzedaży Rozwijanie nowych form komunikacji z klientem i sprzedaż za ich pośrednictwem niesie ze sobą szereg ryzyk. Jednym z nich jest bezpieczeństwo transakcji oraz danych na temat klientów, na przykład adresy e-mail, numery kart kredytowych, rachunków bankowych, upodobań. Firmy powinny tak zabezpieczyć zebrane dane, aby ograniczyć do minimum ryzyko związane z ich kradzieżą, w przeciwnym razie mogą narazić się na spore koszty odszkodowań sądowych, a co ważniejsze – mogą utracić reputację, której odbudowanie będzie kosztownym i długotrwałym procesem. Innym ryzykiem, na jakie narażone są firmy prowadzące sprzedaż w Internecie, są próby oszustw dokonywane przy wykorzystaniu skradzionych wcześniej informacji. Przykładowo w USA popularnym schematem oszustwa jest przechwytywanie przesyłki przy odbiorze. Oszust, posiadając informacje o tym, kiedy, gdzie oraz komu przesyłka ma być dostarczona, podszywa się pod obiorcę i przejmuje przesyłkę. Inną praktyką jest fałszowanie stron WWW, które wyglądają bardzo podobnie do stron, które rozwijają znane sieci detaliczne. Bywa, że linki na blogach przekierowują na takie strony, kusząc atrakcyjnymi promocjami. Dokonując zakupu za pośrednictwem takiej strony, klienci są narażeni na utratę przekazanych pieniędzy lub/i informacji na swój temat. Na rynku dostępnych jest wiele różnych programów informatycznych, które przeciwdziałają próbom kradzieży informacji, na przykład wyłapują podejrzane transakcje dokonywane z tego samego numeru IP. Detaliści rozwijający multikanałowe podejście do sprzedaży powinni być świadomi tych ryzyk i podejmować działania minimalizujące je. PODSUMOWANIE Szanse i wyzwania sprzedaży w Internecie Szanse: • wzrasta liczba osób korzystających z Internetu oraz liczba i wartość zakupów dokonywanych przez Internet; • Internet umożliwia dotarcie do znacznie szerszego grona odbiorców; • nowy sklep w formie salonu wystawowego zmienia istotnie strukturę kosztów oraz sposób, w jaki dokonywana jest sprzedaż; • Internet stwarza możliwość edukacji klientów, np.: w zakresie sposobów korzystania z zakupionego towaru; • Internet umożliwia zbieranie danych o klientach, ich opinii i komentarzy. Wyzwania: • silniejsza konkurencja, mniejsza bariera wejścia na rynek; • presja cenowa i spadek przywiązania do marki; • stworzenie nowego formatu dla sklepu tradycyjnego zintegrowanego ze sklepem wirtualnym. Salon wystawowy zamiast sklepu; • integracja operacyjna działalności sklepów tradycyjnych i tych działających w Internecie. Zintegrowanie systemów finansowych i magazynowych dla obu kanałów sprzedaży; • kwestia bezpieczeństwa danych oraz zabezpieczenie się przed oszustwami w Internecie. Kwestie bezpieczeństwa IT oraz oszustw internetowych 1. Czy zbierane przez nas dane są właściwe zabezpieczone? 2. Czy wykorzystujemy narzędzia informatyczne, które wspierają nas w wykrywaniu ryzykownych transakcji? 3. Czy przeciwdziałamy podszywaniu się oszustów pod naszą markę, na przykład za pośrednictwem podobnej strony WWW? 4. Czy szkolimy naszych pracowników, aby byli w stanie zidentyfikować podejrzane zamówienia? PLUS 9 Wpływ technologii mobilnej na to, jak kupujemy Wprowadzając w życie multikanałowe podejście do sprzedaży, należy uwzględnić rozwój technologii mobilnych i rosnącą popularność urządzeń mobilnych. Według raportu Cushman and Wakefield, Polska jest na 16 miejscu na świecie pod względem liczby aktywnych urządzeń mobilnych z dostępem do Internetu na 100 mieszkańców. Pomimo tego na dzień dzisiejszy dokonywanie zakupów za pośrednictwem urządzeń mobilnych nie jest w Polsce popularne. Jedynie 16% kupujących przez Internet deklaruje, że zakup zrealizowało przy użyciu urządzenia mobilnego4. Jednakże wraz ze wzrostem liczby smartfonów oraz rozwojem szybszego i tańszego mobilnego Internetu wzrośnie czas spędzany w Internecie oraz liczba odsłon dokonywanych z urządzeń mobilnych5. Urządzenia mobilne są bardzo dobrym rozwiązaniem, jeśli chodzi o zagospodarowanie czasu w podróży lub w oczekiwaniu w kolejce. Przewidując ten trend, firmy detaliczne rozwijają aplikacje na urządzenia mobilne oraz tzw. lekkie strony WWW. Umożliwi im to ciągły kontakt z klientem, który jest zawsze „podłączony”, dzięki czemu będą mogły na przykład wysyłać kupony rabatowe lub w inny sposób zachęcić klienta do odwiedzenia sklepu. Jednak rozwój rynku urządzeń mobilnych niesie ze sobą również określone zagrożenia dla firm detalicznych. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi na rynku amerykańskim, smartfony wykorzystywane są przede wszystkim do wyszukania najbliższego sklepu, do porównania cen i do znalezienia informacji na temat danego towaru6. Według przywołanych badań 38% klientów używających smartfony zrezygnowało z zakupu towaru, będąc na zakupach w tradycyjnym sklepie, ponieważ znalazło gdzie indziej ten sam towar w niższej cenie. Praktyki te stanowią duże wyzwania dla sieci detalicznych, które muszą wypracować sposoby obrony przed rezygnacją klienta z zakupu. Inną kwestią jest bezpieczeństwo zawierania transakcji za pośrednictwem urządzeń mobilnych. Duże znaczenie ma tutaj kwestia szyfrowania przesyłanych danych. Zabezpiecza to przed nieuprawnionym wykorzystaniem informacji w przypadku, kiedy takie informacje byłyby przechwycone. Firmy, które zadbają o bezpieczeństwo takich transakcji, z pewnością przyciągną więcej klientów i ograniczą ryzyko, jakie niesie ze sobą korzystanie z mobilnego Internetu. 10 PLUS Liczba aktywnych urządzeń mobilnych na 100 mieszkańców w czerwcu 2012 Korea Pd. 104 Szwecja 102 Australia 97 Finlandia 96 Dania 92 Japonia 83 Norwegia 80 USA 76 Nowa Zelandia 66 Luksemburg 64 Islandia 64 Irlandia 62 Estonia 62 W. Brytania 60 Holandia 58 Polska 54 Szwajcaria 54 Austria 51 Republika Czeska 50 Izrael 49 Źródło: “Global perspective on retail: online retailing“ A Cushman & Wakefield Research Publication, July 2013 PODSUMOWANIE Wykorzystanie urządzeń mobilnych w sprzedaży Szanse: • nowy sposób na dotarcie do klienta w każdym miejscu i czasie. Wyzwania: • porównywanie cen przez klienta i rezygnacja z zakupu w przypadku znalezienia tańszej oferty; • kwestie bezpieczeństwa informatycznego transakcji dokonywanej za pośrednictwem urządzenia mobilnego. 4„e-Commerce w Polsce 2012 w oczach internautów”, raport przygotowany przez Gemius i Interaktywny Instytut Badań Rynkowych 5„Polski Internet 2012 i prognoza na 2013”, Raport Interaktywnie.com 6Multichannel retail: More than clicks and bricks” GT US Media społecznościowe i ich wpływ na to, co kupujemy Ważnym aspektem nowego podejścia do sprzedaży jest uwzględnienie roli mediów społecznościowych w planach rozwojowych. W Europie liczba minut spędzanych na portalach społecznościach jest większa niż w innych regionach świata i cały czas rośnie w tempie około 17 % rocznie7. W Polsce 3 największe portale społecznościowe, czyli Facebook, Google+ i Nasza Klasa, zgromadziły ponad 31 mln użytkowników8. Liderem jest Facebook z 15 mln użytkowników. Te firmy detaliczne, które zdają sobie sprawę z wpływu, jaki wywierają media społecznościowe, budują w nich swoją pozycję. Przykładowo wg amerykańskich badań firmy comScore9 użytkownicy Facebooka na stronie głównej (Home Page) lub na stronie z informacjami od znajomych, tzw. „News Feed”, spędzają większość czasu, który poświęcają na wizytę na portalu. Stronom typu „Fan Page” użytkownicy Facebooka poświęcają mniej czasu, chyba że któryś z ich znajomych zamieści wpis na ich temat. To badanie pokazuje, że media społecznościowe są doskonałym nośnikiem informacji i opinii. Kiedy ludzie dzielą się pozytywnymi odczuciami na temat doświadczeń z określoną marką, mogą tym spowodować istotny wzrost zainteresowania, a tym samym podnieść sprzedaż. Należy przy tym pamiętać o zagrożeniach wynikających z siły mediów społecznościowych, bowiem negatywny komentarz może spowodować lawinę podobnych wpisów, a to z kolei może wpłynąć niekorzystnie na wizerunek marki lub sklepu. Dlatego angażując się w media społecznościowe, należy pamiętać o tym, żeby je na bieżąco monitorować i reagować na wszystko, odpowiadając szybko na pojawiające się wpisy, szczególnie te negatywne. Kwestie do rozważenia przy angażowaniu się w media społecznościowe 1. Czym będziemy zachęcać naszych klientów do interakcji przez media społecznościowe? Np.: często aktualizowane wpisy, kupony rabatowe dla osób udzielających się na naszych blogach, wysyłanie zaproszeń na organizowane wydarzenia zarówno te rzeczywiste, jak i te wirtualne. 2. Czy mamy odpowiednie zasoby, aby prowadzić dialog z klientem za pośrednictwem mediów społecznościowych? 3. Czy mamy odpowiednie zasoby, aby monitorować sytuację w mediach społecznościowych i reagować na negatywne opinie odpowiednio szybko? PODSUMOWANIE Wykorzystanie mediów społecznościowych w sprzedaży Szanse: • media społecznościowe są doskonałym sposobem, dzięki któremu zainspirowani użytkownicy polecają sobie nawzajem określone marki i produkty; • za pośrednictwem mediów społecznościowych można angażować klienta w interakcje przed i po dokonaniu zakupu. Wyzwania: • zapewnienie zasobów, dzięki którym będzie możliwe prowadzenie bieżącego dialogu z klientami; • negatywne komentarze o firmie i jej produktach mogą się szybko rozpowszechnić w Internecie i wpłynąć niekorzystnie na wizerunek firmy. 7“Multichannel retail: More than clicks and bricks” GT US 8Megapanel PBI/Gemius, maj 2013 9“Multichannel retail: More than clicks and bricks” GT US PLUS 11 Sprzedaży mutikanałowa a outsourcing wybranych procesów Wprowadzenie w życie podejścia multikanałowego wiąże się z wieloma wyzwaniami operacyjnymi i technicznymi. Przekazanie do zewnętrznej firmy wybranych procesów, np.: utrzymywania (hostingu) stron internetowych, wysyłki towarów, gromadzenia i ochrony danych klientów, może być dobrym pomysłem szczególnie dla mniejszych firm detalicznych. Jednakże trzeba zwrócić uwagę na to, czy firma, której powierza się dany proces, zapewni usługę na odpowiednim poziomie jakościowym oraz czy jest wystarczająco bezpieczna. Ostatnio w USA głośny był przypadek kradzieży danych osobowych przez hakerów firmie Epsilon, która obsługiwała pocztę elektroniczną między innymi dla dużych banków, jak JP Morgan Chase oraz sieci detalicznej Best Buy. Wydarzenie zyskało duży rozgłos, co spowodowało, że reputacja firmy Epsilon oraz firm, które obsługiwała, mocno ucierpiała10. Ryzyko jest tym większe, im więcej poufnych danych jest gromadzonych, dlatego większe sieci detaliczne powinny wymagać od swoich dostawców niezależnych audytów, które potwierdzą prawidłowe funkcjonowanie określonych kontroli u dostawców usług. Dobrą praktyką jest także posiadanie kopii bezpieczeństwa przechowywanych danych oraz przesyłanie do zewnętrznego dostawcy tylko tych informacji, które są niezbędne do świadczenia nam usługi. Przekazując więcej i nie usuwając zbędnych informacji, firma wystawia się na niepotrzebne ryzyko. 10“Multichannel retail: More than clicks and bricks” GT US Kwestie do rozważenia przy przekazywaniu wybranych procesów do zewnętrznej firmy 1. Czy będziemy wymagać niezależnych audytów potwierdzających, że środowisko kontroli u naszego dostawcy jest zaprojektowane prawidłowo i wdrożone kontrole funkcjonują w praktyce? 2. Czy posiadamy kopie informacji, które przekazujemy naszemu dostawcy usług? 3. Czy w procesie przekazywania i wymiany informacji przekazujemy naszemu dostawcy tylko te dane, których potrzebuje? PODSUMOWANIE Outsourcing wybranych procesów Szanse: • koncentracja na kluczowych dla powodzenia firmy procesach, pozostałe przekazane zostają na zewnątrz do wyspecjalizowanej jednostki; • pole do oszczędności. Wyzwania: • obawa o jakość usług, jakie będą świadczone; • błędy dostawcy mogą wpłynąć na reputację firmy detalicznej; • bezpieczeństwo danych przekazywanych na zewnątrz. KONKLUZJE Kto będzie liderem branży w przyszłości? Tradycyjne sklepy zapewne nie znikną z naszego otoczenia. Ulegną raczej przeobrażeniu i w niedalekiej przyszłości będą bardziej przypominać salony wystawowe. To spowoduje, że sklepy będą mniejsze i prawdopodobnie będzie też ich mniej, dzięki czemu koszty utrzymania sieci będą niższe, a zaoszczędzone w ten sposób środki będą mogły zostać przekazane na obniżenie cen i rozwój wirtualnej części biznesu. Pewne jest to, że przy wzrastającej autonomii klienta liczba sposobów na dotarcie do niego będzie wzrastać. Firmy detaliczne, które lepiej określą kierunek i tempo zmian na rynku detalicznym i dostosują do niego swój model sprzedaży, będą liderami branży. Dlatego ważne jest, aby uwzględniać już dziś w swoich planach nakłady i czas potrzebny na dostosowanie sieci sprzedaży do zmieniającej się rzeczywistości i wdrożenie nowych kanałów komunikacji i sprzedaży. Bartosz Uchman Dyrektor Zespołu Doradztwa dla Branży Handel Detaliczny i Hurtowy Spis źródeł 1 “Global perspective on retail: online retailing” A Cushman & Wakefield Research Publication, July 2013 2 „e-Commerce w Polsce 2012 w oczach internautów”, raport przygotowany przez Gemius i Interaktywny Instytut Badań Rynkowych 3 „Polski Internet 2012 i prognoza na 2013”, Raport Interaktywnie.com 4 “Multichannel retail: More than clicks and bricks” GT US 5 Megapanel PBI/Gemius, maj 2013 PLUS 13 Nadchodzi czas, że sprawozdania finansowe spółek publicznych muszą być staranne. Na straży jakości sprawozdań czuwają nie tylko audytorzy, ale również Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). Ile kosztują sprawozdania finansowe spółek publicznych? Myślę, że wielu z nas wierzyło, że sprawozdawczość finansowa spółek notowanych na polskim rynku regulowanym jest wzorcowa. Oczekiwania ze strony użytkowników rynków regulowanych są jasne: informacje przekazywane przez spółki notowane mają być transparentne i zgodne ze wszystkimi obowiązującymi je regulacjami i standardami. Jak się okazuje, nie zawsze mamy do czynienia z jakością upublicznianych informacji, jakiej oczekujemy. Nadchodzi czas kiedy sprawozdania finansowe spółek publicznych nie mogą być byle jakie. Na straży jakości sprawozdań czuwają nie tylko audytorzy, ale również Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). Audytor i jego opinia Rozbieżności w podejściu do prawidłowego zastosowania standardów lub dokonania niezbędnych, istotnych ujawnień w sprawozdaniach finansowych mogą zostać opisane przez audytorów w ich opiniach i raportach z badania lub przeglądu. Jeśli jednak KNF znajdzie niedociągnięcia w opublikowanych sprawozdaniach finansowych, może ukarać spółkę za naruszenie obowiązku informacyjnego. Czy zatem otrzymując opinię z zastrzeżeniem o sprawozdaniu finansowym, która zostaje opublikowana na Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW), narażamy się na ryzyko kary? Okazuje się, że spółki, które w ostatnim czasie otrzymały od swoich audytorów modyfikowane opinie, to znaczy z zastrzeżeniem, powinny martwić się najbardziej. Biorąc pod uwagę nałożone na spółki kary za naruszenie obowiązku informacyjnego, do dnia dzisiejszego statystycznie w stu procentach powstały one na skutek przeanalizowania przez KNF sprawozdań finansowych, co do których audytor miał zastrzeżenia. Należy zatem wziąć pod uwagę, że na GPW nie są mile widziane takie sprawozdania finansowe, które nie zostały sporządzone w pełni rzetelnie i prawidłowo. Wynika z tego, że jednym z najistotniejszych kryteriów, jakim podpiera się Komisja w celu wyboru do weryfikacji jakości sporządzanych sprawozdań finansowych, jest opinia lub raport audytora o tym sprawozdaniu. Nie należy jednak bezkrytycznie kierować się opinią, że jest to jedyne kryterium, ponieważ KNF ma prawo kontrolować jakość sporządzenia każdego sprawozdania, jakie zostało opublikowane. Nadzór KNF i sankcje KNF na mocy ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych dokonuje nadzoru nad sposobem wykonywania przez emitentów obowiązków informacyjnych. Stwierdzenie przez KNF, że emitent naruszył obowiązki informacyjne, może prowadzić do nałożenia kary na spółkę w wysokości nawet do 1 000 tysiąca złotych, a w przypadku rażącego naruszenia obowiązków Komisja może nałożyć na osobę, która w tym okresie pełniła funkcję członka zarządu spółki publicznej, karę pieniężną do wysokości 100 tys. złotych. PLUS 15 Za co kary i dlaczego? Przyglądając się uzasadnieniu nałożenia kar przez KNF, można zauważyć, że ukarani nie zgodzili się z zaleceniami, jakie zostały przed nimi postawione przez badających sprawozdania finansowe. Jeden z przypadków dotyczy niezastosowania podejścia retrospektywnego w przypadku zmian polityki rachunkowości. Zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości 8 Zasady rachunkowości zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów, jeżeli spółka zmienia zasady polityki rachunkowości dobrowolnie, to zmianę tę stosuje tak, jak gdyby zmienione zasady były stosowane od zawsze. Biorąc pod uwagę wpływ zmian polityki w tym konkretnym przypadku, audytor poinformował, że zastosowanie retrospektywne zmiany polityki rachunkowości wpłynęłoby na obniżenie wyniku spółki za bieżący okres sprawozdawczy, tym samym na zwiększenie wyników lat poprzednich. W tym samym sprawozdaniu finansowym KNF doszukała się braku ujawnień wymaganych przez Międzynarodowy Standard Sprawozdawczości Finansowej 3 Połączenia przedsięwzięć dotyczących połączenia, jakie miało miejsce w okresie sprawozdawczym. Lista ujawnień wymienionych przez Komisję, których nie znaleziono w sprawozdaniu finansowym, zaczerpnięta była z załącznika B do MSSF 3 Objaśnienia stosowania. Wskazane przez KNF brakujące informacje 16 PLUS dotyczyły wartości godziwych na dzień przejęcia: całkowitej przekazanej zapłaty i kategorii zapłaty, a także przychodów i wyników przejętego podmiotu ujętych w skonsolidowanych całkowitych dochodach, przychodów i wyników przejętego podmiotu wyliczonych jak gdyby połączenie nastąpiło na początek okresu sprawozdawczego. Ponieważ skutkiem połączenia było okazyjne nabycie (tak zwana w polskich warunkach ujemna wartość firmy) brak ujawnienia obejmował także przyczyny doprowadzające do powstania zysku na okazyjnym nabyciu, o których spółka powinna była poinformować. Innym przykładem niedociągnięć w opublikowanych sprawozdaniach finansowych, na jakie zwrócono uwagę, były aktualizacje wartości aktywów. Audytor w swoich dokumentach podkreślał, że według niego zaistniały przesłanki, które mogłyby wpłynąć na ocenę wartości aktywów wykazanych w sprawozdaniu finansowym, którymi były udziały. Zgodnie z MSR 36 Utrata wartości aktywów na koniec każdego okresu sprawozdawczego spółka ma obowiązek ocenić, czy istnieją przesłanki wskazujące na możliwość utraty wartości któregokolwiek składnika aktywów. W przypadku spółek publicznych to cztery okresy sprawozdawcze – koniec każdego kwartału, jeśli w spółkach rok obrotowy pokrywa się z kalendarzowym. Jeśli takie przesłanki zaistniały, jak to zostało ocenione przez audytora, to w przypadku posiadanych udziałów spółka powinna dokonać oceny ich w wartości na podstawie testów na utratę wartości i prawdopodobnie obniżyć jej wartość księgową. Można zaobserwować również, że KNF nie akceptuje, aby w sprawozdaniach finansowych pojawiały się nieodpisane wartości aktywów, takich jak należności pochodzące od podmiotów, których dalsze kontynuowanie działalności jest zagrożone. Należy zgodzić się również z audytorem, który zaleca, aby w sposób ostrożny podejść do aktywowania odroczonego podatku, w sytuacji kiedy w spółce istnieje zagrożenie kontunuowania działalności – czyli odpisać ten składnik aktywów. KNF przykłada dużą wagę do zamieszczania kompletu ujawnień z zakresu MSSF 7 Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji. Za nienależyty obowiązek informacyjny uznano brak analizy wrażliwości dla ryzyka stopy procentowej jako naruszenie paragrafu 40 wspomnianego MSSF. Oczywiście należy wziąć pod uwagę fakt, że analiza wrażliwości jest reprezentatywna dla tego ryzyka i jeśli spółka uważałaby, że stopień narażenia na ryzyko nie jest dla niej istotny, to w swoim sprawozdaniu powinna o tym poinformować. Ciekawym przykładem zastrzeżenia, jakie miała KNF do opublikowanego sprawozdania finansowego, jest wybór metody, jaką spółka przyjęła do połączenia przeprowadzonego pod wspólną kontrolą. Przypuszczalnie w drodze dodatkowych wyjaśnień, jakie poczyniono, analizując sprawozdanie finansowe, ponieważ brakowało w nim szczegółowych informacji na temat zastosowanej polityki rachunkowości z zakresu połączeń pod wspólna kontrolą, Komisja ustaliła, że spółka w przypadku takiego połączenia zastosowała metodę nabycia zgodnie z art. 44b ustawy o rachunkowości. KNF przykłada dużą wagę do zamieszczania kompletu ujawnień z zakresu MSSF 7 KNF nie akceptuje, aby w sprawozdaniach finansowych pojawiały się nieodpisane wartości aktywów Argumentacja emitenta oparta na zastosowaniu się do art. 2 ust. 3 ustawy o rachunkowości, w którym mowa o tym, że jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z MSR, stosują przepisy ustawy o rachunkowości oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez MSR, została przez KNF odrzucona. Komisja wskazuje, że zastosowanie tego przepisu przez spółkę sporządzającą sprawozdania finansowe zgodnie z MSR z pominięciem MSR 8 stanowi naruszenie tego MSR. Wskazany powyżej przepis ustawy o rachunkowości odnosi się do obszarów, które nie są przez MSR regulowane, tj. np. prowadzenia ksiąg rachunkowych, inwentaryzacji, badania i ogłaszania sprawozdań finansowych. Tylko w samym 2013 roku, biorąc pod uwagę, że ostatnie posiedzenie miało miejsce pod koniec lipca 2013 roku, kwota nałożonych na emitentów kar osiągnęła około 2 800 tysięcy złotych. Kary, jakie nałożyła KNF za wymienione wyżej naruszenia, kształtowały się na poziomie od 30 do 250 tysięcy złotych. Można zauważyć, że rozpiętość kwotowa jest duża, a nakładane kary rosną z roku na rok. Spółki publiczne będą karane finansowo za niestosowanie się do obowiązujących je standardów w zakresie sprawozdawczości finansowej. Jak uchronić się przed konsekwencjami? Wniosek, jaki nasuwa się, śledząc prace KNF i jej wyniki, jest taki, że spółki publiczne będą karane finansowo za niestosowanie się do obowiązujących je standardów w zakresie sprawozdawczości finansowej. Oczywiście ryzyko kary za niewłaściwy obowiązek informacyjny rośnie, jeśli emitent ignoruje zalecenia audytora, ponieważ w takich przypadkach Komisja przygląda się w pierwszej kolejności sprawozdaniom, które zostały zaopiniowane z zastrzeżeniem. Jednak Komisja potrafi wychwycić nierzetelnie sporządzone sprawozdania finansowe, pomimo że uzyskały „czyste” opinie. Wygląda na to, że od emitentów oczekuje się bardzo dobrej sprawozdawczości finansowej, a co za tym idzie – kompetentnego działu finansowo-księgowego, który zna standardy i na bieżąco śledzi ich zmiany. Osiągnięcie takich kompetencji to głównie pogłębianie dotychczasowej wiedzy, w tym także przez uczestnictwo w szkoleniach. Jeśli emitent chciałby zagwarantować sobie świadomość rzetelnie sporządzonego sprawozdania finansowego, komitety audytów powinny rekomendować radzie nadzorczej wybór biegłych rewidentów spośród takich, którzy mają duże doświadczenie w badaniu spółek publicznych. Okazuje się, że w żadnej dziedzinie kryterium wyboru niskich cen nie jest najlepszym wyborem, ponieważ za niską cenę otrzymujemy niską jakość. Miejmy nadzieję, że działania podejmowane przez KNF przyniosą korzystne rezultaty i podniosą jakość sprawozdawczości finansowej naszych spółek giełdowych. Spółki publiczne, mając na względzie możliwość zapłacenia kary, będą dokładały wszelkich starań, aby była ona rzetelna. Oczywiście ostatecznie najbardziej skorzystają z tego inwestorzy, którzy są ostatecznymi odbiorcami podawanej informacji. Monika Kowalewska Menedżer PLUS 19 Portfel pełen długów czyli jak wyceniać wierzytelności nabywane w celu windykacji Kryzys nie obchodzi się dobrze z przedsiębiorcami. Czas recesji czy nawet spowolnienia gospodarczego to okres bardzo wymagający dla większości przedsiębiorstw. To prawda, że najsilniejszym stwarza szanse wzmocnienia swojej pozycji na tle słabnącej konkurencji, jednak większości podmiotów zwykle grozi to spowolnieniem rozwoju lub wręcz ograniczaniem skali działalności. W ciągu ostatnich kilku lat rzeczywistość gospodarcza nie rozpieszczała polskich przedsiębiorców. Realia prowadzenia biznesu na „zielonej wyspie” coraz bardziej oddalały się od obietnicy, jaką to hasło w sobie niesie. W tej sytuacji wskazanie branży, która w tym okresie rozwijałaby się dynamicznie, w sposób ciągły, byłoby zadaniem dość trudnym, lecz nie niemożliwym. Ostatnie lata były bowiem okresem nieustannego rozwoju rynku windykacji wierzytelności w Polsce. Rozwoju tak dynamicznego, jakby bezpośrednio zasilanego przez skutki spowolnienia gospodarczego. Dużym uproszczeniem byłoby jednak stwierdzenie, że jedynym czynnikiem rozwoju branży windykacyjnej były kłopoty z wypłacalnością polskich przedsiębiorstw i osób prywatnych. Istotnych czynników było z pewnością więcej, lecz wśród nich warto podkreślić znaczenie zmian w przepisach prawnych, jakie miały miejsce w ostatnich latach. Wśród tych zmian należałoby wymienić choćby wprowadzenie przepisów umożliwiających tworzenie funduszy sekurytyzacyjnych czy dochodzenie wierzytelności w ramach elektronicznego postępowania upominawczego. Między innymi dzięki tym zmianom rynek windykacyjny ma się w Polsce doskonale, a perspektywy jego rozwoju w dalszym ciągu są obiecujące. O ile zmiany w przepisach stały się sygnałem do rozwoju branży windykacji masowej, o tyle już po krótkim czasie przestały za tym branżowym rozwojem nadążać. W rezultacie podmioty zajmujące się odzyskiwaniem długów muszą funkcjonować w otoczeniu, w którym brakuje szczegółowych regulacji w zakresie prawa podatkowego i rachunkowego. Sytuacja taka zmusza te podmioty do samodzielnego poszukiwania rozwiązań poprzez interpretowanie istniejących generalnych PLUS 21 regulacji prawnych. Jest to o tyle trudne, że portfele wierzytelności nabytych w celu windykacji są bardzo specyficznymi aktywami finansowymi, których charakterystyka znacząco różni się od innych rodzajów tych aktywów. Zasadniczo aktywa finansowe (lokaty bankowe, akcje i inne papiery wartościowe czy wreszcie należności z tytułu dostaw i usług) nie wymagają szczególnej aktywności w okresie od ich powstania do realizacji zakończonej wygenerowaniem (lub nie) korzyści ekonomicznych dla właściciela. Specyfika portfela wierzytelności jako składnika aktywów finansowych polega na tym, że zrealizowanie z zyskiem tych aktywów musi być poprzedzone czasochłonnym (a tym samym również kosztochłonnym) procesem obsługi. W tym aspekcie portfel wierzytelności bardziej niż do aktywów finansowych staje się podobny do wyrobu, który powstaje w trakcie procesu swoistej „obróbki” i który bardziej niż cena nabycia charakteryzuje „koszt wytworzenia”, zawierający w sobie cenę zakupu „materiału” (wierzytelności) oraz koszty „obróbki” (windykacji). Po rozważeniu opisanych uwarunkowań powstaje pytanie, czy ogólne przepisy dotyczące aktywów finansowych są wystarczające, aby zapewnić komfort prowadzenia sprawozdawczości finansowej podmiotom branży windykacyjnej oraz odczytywania ich sprawozdań finansowych przez odbiorców. Odpowiedź nasuwa się po przejrzeniu sprawozdań finansowych spółek z branży windykacyjnej notowanych na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Z analizy raportów rocznych 22 PLUS za 2012 rok wynika, że najwięksi rynkowi gracze stosują zbliżone podejście, traktując nabyte i obsługiwane na własny rachunek portfele wierzytelności jako aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy. Zdarzają się jednak rozwiązania odmienne, takie jak ujmowanie portfeli wierzytelności jako aktywa dostępne do sprzedaży i wyceniane w wartości godziwej przez kapitał, klasyfikowanie tego typu aktywów jako pożyczki i należności wyceniane w zamortyzowanym koszcie metodą efektywnej stopy procentowej, a nawet wycena windykowanych wierzytelności w kwocie wymaganej zapłaty (cenie nabycia pomniejszonej o odpisy aktualizujące). Zważywszy na skutki, jakie wskazane rozwiązania wywierają na sprawozdanie finansowe, w tym na poziom wyniku finansowego i kapitału własnego, różnice w podejściu można uznać za fundamentalne. Tymczasem tak duży rozrzut rozwiązań obserwować można na przykładzie zaledwie kilku podmiotów w branży, w dodatku spółek publicznych raportujących zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości. Wśród pozostałych podmiotów prowadzących księgi rachunkowe zgodnie z polskimi standardami rachunkowości zróżnicowanie stosowanych rozwiązań jest jeszcze szersze, a dodatkowo dotyczy również innych zagadnień księgowych. W tym miejscu nasuwa się pytanie, jak w prawidłowy sposób ujmować w sprawozdaniu finansowym portfele wierzytelności windykowanych na własny rachunek. Odpowiedzi należy szukać w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości 39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena (dalej: MSR 39) oraz w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. nr 149, poz. 1674 z późniejszymi zmianami, dalej: Rozporządzenie). Oba akty prawne są obowiązujące dla różnych grup podmiotów (przedsiębiorstwa raportujące zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości nie stosują zasad Rozporządzenia) i oba różnią się w pewnych kwestiach. Wydaje się jednak, że ostatecznie sposób wyceny portfeli wierzytelności powinien być bardzo zbliżony, jeżeli nie identyczny, w przypadku obu dokumentów. Według MSR 39 składnikiem aktywów finansowych wycenianym w wartości godziwej przez wynik finansowy jest składnik aktywów finansowych, a więc również portfel wierzytelności, który jest klasyfikowany jako przeznaczony do obrotu lub przy początkowym ujęciu został wyznaczony przez jednostkę jako wyceniany według wartości godziwej przez wynik finansowy. Aktywa finansowe klasyfikuje się jako przeznaczone do obrotu, jeżeli są nabyte w celu sprzedaży w bliskim terminie, stanowią część portfela, którym zarządza się łącznie w celu generowania krótkoterminowych zysków, lub stanowią instrumenty pochodne. Wyznaczenie składnika aktywów finansowych do wyceny według wartości godziwej przez wynik finansowy może nastąpić w sytuacji, gdy prowadzi to do uzyskania bardziej przydatnych informacji. Przepisy MSR 39 przewidują dwie takie sytuacje, a mianowicie potrzebę wyeliminowania niespójności w zakresie wyceny lub ujmowania oraz fakt zarządzania grupą aktywów finansowych oraz oceniania ich wyników na podstawie wartości godziwej. PLUS 23 Po przytoczeniu definicji zawartych w MSR 39 pozostaje sprawdzić, czy w ich treść wpisuje się składnik aktywów finansowych, jakim jest nabyty portfel wierzytelności. Z jednej strony portfel taki nabywany jest w celu odzyskania możliwie największej wartości scedowanej wierzytelności w możliwie krótkim czasie. Z drugiej strony sama decyzja o nabyciu portfela oraz późniejsza strategia jego obsługi, czy wreszcie postanowienie o zbyciu uzależnione są od aktualnego oszacowania jego wartości godziwej, ustalanej zwykle na podstawie projekcji odzysków. Przedinwestycyjna wycena wartości portfela poprzedzająca jego zakup jest pierwszym, lecz bynajmniej nie ostatnim oszacowaniem wartości godziwej w okresie trwania jego życia. Od momentu zakupu to oszacowanie wartości godziwej będzie nieustannie aktualizowane i monitorowane, a wyniki tych analiz stanowić będą podstawę decyzji osób zarządzających portfelem w zakresie sposobu jego obsługi czy wreszcie decyzji o jego zbyciu. Wydaje się więc słuszne, aby przy takim podejściu do zarządzania ryzykiem i do strategii inwestycyjnej wyznaczyć nabyty portfel wierzytelności jako wyceniany w wartości godziwej przez wynik finansowy. Taka klasyfikacja odpowiada bowiem rzeczywistemu funkcjonowaniu podmiotów z branży windykacyjnej. Co jednak w przypadku jednostek prowadzących sprawozdawczość finansową zgodnie z polskimi standardami rachunkowości? Rozporządzenie o instrumentach finansowych wyodrębnia i definiuje cztery kategorie instrumentów finansowych. Definicja jednej z tych kategorii, a mianowicie aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu, wydaje się odpowiadać specyfice portfela wierzytelności. Zgodnie z tą definicją do aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu zalicza się aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z krótkoterminowych zmian cen oraz wahań innych czynników rynkowych albo krótkiego czasu trwania nabytego instrumentu, a także inne aktywa finansowe, jeżeli stanowią składnik portfela podobnych aktywów finansowych, co do którego istnieje duże prawdopodobieństwo realizacji w krótkim terminie zakładanych korzyści ekonomicznych. Dla wierzytelności nabywanych w pakietach w celu windykacji masowej to duże prawdopodobieństwo realizacji korzyści w krótkim terminie stanowi podstawę decyzji inwestycyjnej. Portfel wierzytelności w zasadzie tuż po jego nabyciu zaczyna przynosić wymierne korzyści – oczywiście w przypadku niezwłocznie podjętej obsługi tego portfela. Jeżeli przyjęta zostanie taka klasyfikacja portfeli wierzytelności, wówczas – zgodnie z Rozporządzeniem – portfele takie należy wyceniać w wartości godziwej, a skutki okresowych przecen ujmować w wyniku finansowym okresu, w którym przeszacowanie miało miejsce. Podsumowując całość, należałoby podkreślić dwa najważniejsze – jak się wydaje – wnioski płynące z powyższych rozważań. Pierwszy z nich to możliwość zachowania spójnego podejścia do wyceny portfeli wierzytelności zarówno na gruncie MSR 39, jak i Rozporządzenia. Drugi – to możliwość wyceny tych portfeli w wartości godziwej przez wynik finansowy na podstawie obu wspomnianych zbiorów przepisów. Pierwszy wniosek oznacza zapewnienie porównywalności danych zawartych w raportach finansowych podmiotów z branży windykacyjnej, niezależnie od przyjętej przez te podmioty podstawy prowadzenia sprawozdawczości finansowej. Drugi z kolei to możliwość lepszego odzwierciedlenia rzeczywistej wartości aktywów w sprawozdaniu finansowym poprzez zastosowanie wartości godziwej jako zasady wyceny. Oba wnioski są niezwykle ważne, ponieważ rozstrzygają przedsiębiorcy z branży windykacyjnej problem poszukiwania prawidłowych i racjonalnych rozwiązań księgowych, pozwalając mu skupić całą uwagę na dalszym dynamicznym rozwoju biznesu. Marcin Wojtkowiak Menedżer PLUS 25 Bonusy zakupowe a wycena zapasów W dzisiejszej rzeczywistości gospodarczej przedsiębiorcy zajmujący się obrotem towarowym, w szczególności producenci i dystrybutorzy, w ramach pozyskiwania kontrahentów i zachęcenia ich do maksymalizacji poziomu zakupów stosują różnego rodzaju formy motywacyjne. 26 PLUS Z reguły strony ustalają, że nabywca otrzyma gratyfikację za realizację danej wielkości obrotów. Nazewnictwo ww. preferencji jest różnorodne – funkcjonują one m.in. jako bonusy (lub premie) od obrotu, warunkowe, potransakcyjne, pieniężne. Największe znaczenie biznesowe mają bonusy (premie) od obrotu. Stanowią one z reguły kwotę wypłacaną przez dostawcę (sprzedawcę) na rzecz nabywcy z tytułu osiągnięcia zakładanego w umowie wolumenu zakupów w danym okresie. Ich wartość jest określana w sposób ryczałtowy lub jako procent od wielkości sprzedaży w zależności od woli stron. Okresy rozliczeniowe ustalane są indywidulanie przez strony. Można spotkać bonusy rozliczane za okres 1 miesiąca, 3 miesięcy, półroczny i roczny. Dodatkowo poziom bonusów może być określony liniowo bądź progresywnie. Nabywcy, ustalając swoje cenniki, uwzględniają uzgodnione bonusy od sprzedawców. Księgowe ujmowanie bonusów nie zawsze pokrywa się z ich ujęciem dla celów zarządczych. Część nabywców ujmuje bonusy bezpośrednio w wyniku finansowym, a inni dokonują ich podziału pomiędzy zapas sprzedany i niesprzedany. Z punktu widzenia prawa bilansowego bonusy związane z dokonaniem określonego poziomu zakupów stanowią u nabywcy rabat i powodują obniżenie ceny nabytych towarów lub materiałów (art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości). W konsekwencji otrzymany bonus powinien skorygować cenę nabycia tych zapasów. Jeżeli otrzymany bonus dotyczy towarów lub materiałów jeszcze niesprzedanych, znajdujących się w magazynie, to należy odpowiednio skorygować (zmniejszyć) ich wartość. W sytuacji gdy bonus dotyczy już sprzedanych towarów lub zużytych materiałów, należy skorygować odpowiednio koszt sprzedanych towarów lub zużytych materiałów. Ujmowanie bonusów za dany okres w wyniku finansowym, z pominięciem analizy, czy zapas, którego dotyczą, został sprzedany, czy też nie, powoduje zniekształcenie wyniku finansowego: • zawyżenie wyniku w okresie uzyskania bonusu: ujęty bonus zwiększa wynik finansowy, a zapas, z którym jest związany, pozostaje w magazynie i wpłynie na wynik finansowy w następnych okresach, • zaniżenie wyniku w okresie następnym: wartość sprzedanego zapasu obciąża wynik finansowy w wartości pierwotnej ceny nabycia, nieuwzględniającej bonusu. Wpływ bonusów na poziom marży – przy założeniu, że jednostka całość bonusów ujmuje w wyniku finansowym, bez względu na to, czy zapas został sprzedany, czy też nie – przedstawiają poniższe tabela i wykres. Jak wynika z przedstawionych danych skorygowanie wyniku finansowego o część bonusów przypadającą na zapas istotnie zmienia poziom zysku oraz marży. W celu uniknięcia zniekształceń należy dokonać podziału bonusów pomiędzy towary sprzedane lub zużyte materiały oraz towary i materiały pozostające na zapasie. Podział taki może stwarzać problemy ze względu na wielowariantowość umów porozumień zawieranych przez strony oraz zakres potrzebnych danych. Rozliczenie bonusu na zapas może nastąpić tylko w drodze szacunku; dokładne jego rozliczenie na poszczególne pozycje bardzo często nie jest możliwe bądź jest na tyle pracochłonne, że koszty jego przygotowania przewyższają korzyści, jakie wynikają z tych wyliczeń. Przepisy ustawy o rachunkowości nie wskazują, jak dokonać takiego szacunku. Dlatego przyjęta metodologia powinna zostać opisana w przyjętej przez jednostkę polityce rok 2010 rok 2011 rok 2012 Przychody netto ze sprzedaży towarów 488 530 529 713 591 893 Wartość sprzedanych towarów 478 094 519 079 579 491 10 436 10 634 12 402 Zysk ze sprzedaży przed korektą bonusów % marży przed korektą bonusów 2,1% 2,0% 2,1% -7 984 -8 714 -9 250 Bonus korygujący wartość zapasów w poprzednim okresie przypadający na sprzedaną jego część 4 100 5 600 6 700 Zysk ze sprzedaży po korekcie bonusów 6 552 7 520 9 852 1,3% 1,4% 1,7% Bonusy do rozliczenia na zapas % marży po korekcie bonusów 14 000 12 000 zysk ze sprzedaży przed korektą bonusów 10 000 zysk ze sprzedaży po korekcie bonusów 8 000 6 000 4 000 2 000 0 rok 2010 rok 2011 rok 2012 PLUS 27 rachunkowości, zapewniając ciągłość stosowanych metod i porównywalność danych. Przyjęta metodologia powinna uwzględniać m.in: 1. rotację zapasów, 2. okresy zalegania zapasów, 3. częstotliwość naliczania i rozliczania bonusów, 4. zakres danych możliwych do pozyskania z systemu finansowo-księgowego i innych systemów informatycznych. Rotacja zapasów i okresy zalegania zapasów mogą wpływać na okres, z którego będą pobierane dane przyjęte do szacunku. Przykładowo: jeśli rotacja zapasu wynosi 60 dni, a jego zaleganie nie przekracza 180 dni, to można przyjąć, że całość zapasu nabytego w pierwszym półroczu została sprzedana i do wyliczenia wartości bonusu przypadającego na zapas należy przyjąć tylko dane za drugie półrocze. Jeśli natomiast rotacja wynosi średnio 60 dni, ale zaleganie zapasu jest do 1 roku lub więcej, wówczas do wartości bonusu przypadającego na zapas należy przyjąć dane za cały rok obrotowy. Częstotliwość dokonywania rozliczenia bonusów na zapas zależy od częstotliwości sporządzania sprawozdania oraz przyjętych okresów rozliczeniowych z dostawcą. Przykładowo jeśli strony przewidziały tylko roczne rozliczenie realizacji warunków uzyskania bonusu, wówczas wystarczające będzie dokonanie szacunku na koniec roku obrotowego. Jeśli natomiast umowa przewiduje kwartalne rozliczenie realizacji warunków uzyskania bonusu, a rotacja zapasu wynosi 180 dni, wówczas szacunek powinien być przeprowadzany dla każdego kwartału oddzielnie. Dane potrzebne do przeprowadzenia szacunku, jaka część bonusu przypada na zapas, obejmują co najmniej: • wartość bonusów za okres rozliczeniowy – zarówno otrzymanych, jak i należnych za ten okres, • wartość zapasu zakupionego w danym okresie pozostającego w magazynie na koniec okresu rozliczeniowego, • wartość zakupionych zapasów ogółem w okresie rozliczeniowym, • wartość sprzedanych zapasów ogółem w okresie rozliczeniowym. W zależności od stosowanych systemów możliwe może być pozyskanie tych danych dla poszczególnych dostawców czy nawet dla poszczególnych asortymentów bądź tylko danych łącznych. 28 PLUS Poniżej prezentujemy możliwe warianty dokonywania rozliczenia bonusów przypadających na zapas. Przykład 1 Spółka XVZ SA, prowadząca sprzedaż hurtową, otrzymuje od dostawców bonusy za dokonane zakupy. Bonusy są naliczane przez dostawców półrocznie i rocznie. Z systemu finansowo księgowego i systemu handlowego dostępne są tylko dane łączne. Zgodnie z przyjętą polityką rachunkowości Spółka w ciągu roku ujmuje bonusy bezpośrednio w wyniku finansowym i co pół roku dokonuje rozliczenia części przypadającej na zapas wskaźnikiem narzutu ustalanym wg wzoru: zapas na koniec okresu x Wkb gdzie: Wkb – wskaźnik korekty bonusowej, wyliczony według wzoru: Wkb = bonus na zapas na początek okresu + bonusy należne za dany okres zapas na koniec okresu + wartość sprzedanych zapasów w danym okresie Dane przyjęte do kalkulacji za II półrocze 2012 przedstawiają się następująco: W tysiącach złotych 31.12.2012 zapas towarów ogółem na 31.12.2012 roku wartość sprzedanych towarów w drugim półroczu 2012 34 600 589 000 wartość bonusów za drugie półrocze 2012 19 876 wartość bonusów przypadających na zapas z pierwszego półrocza 2012 roku 975 W wyniku obliczeń uzyskano następujące wyniki: wskaźnik korekty bonusowej 3,34% wartość bonusów przypadających na niesprzedany zapas 1 156 Kwota 1 156 tysięcy złotych powinna zmniejszyć wartość zapasów na koniec roku 2012; natomiast na wynik finansowy II półrocza wpłynie różnica między wartością bonusów przypadających na zapas na 31.12.2012 roku a wartością bonusów przypadających na zapas na 30.06.2012 roku, czyli kwota 181 tysięcy złotych. Inny wariant rozliczenia przedstawia przykład nr 2 Przykład 2 Spółka SAW SA, prowadząca sprzedaż hurtową, otrzymuje od dostawców bonusy za dokonane zakupy. Bonusy są naliczane przez dostawców rocznie. Spółka przyjęła następującą politykę rachunkowości: Zgodnie z przyjęta polityką rachunkowości Spółka rozlicza bonusy wskaźnikiem narzutu ustalanym dla każdego okresu odrębnie według wzoru: zapas na koniec danego okresu nabyty w okresie rozliczeniowym wskaźnika x Wkb gdzie: Wkb – wskaźnik korekty bonusowej, wyliczony według wzoru: Wkb = bonusy za dany okres wartość zapasów nabytych w danym okresie Dane przyjęte do kalkulacji za rok 2012 przedstawiają się następująco: W tysiącach złotych 31.12.2012 zapas towarów ogółem 34 600 wartość nabytych towarów w roku 2012 519 000 wartość bonusów za okres rozliczeniowy 19 876 wartość zapasu nabytego w roku 2012 pozostającego w magazynie 30 160 W wyniku obliczeń uzyskano następujące wyniki: rok 2012 wskaźnik korekty bonusowej za rok 2012 3,83% wartość bonusów z 2012 przypadających na zapas 1 155 W wyniku analizy stanów magazynowych zidentyfikowano zapas pochodzący z dostaw w 2011 r. Dlatego oszacowano wartość bonusów z 2011 r., które powinny nadal korygować wartość zapasu. rok 2011 wartość zapasu nabytego w roku 2011 pozostającego w magazynie 1 400 wskaźnik narzutu za rok 2011 3,81% wartość bonusów z 2011 przypadających na zapas Łącznie wartość zapasu w bilansie powinna skorygować kwota 1 208 tysięcy złotych. 53 Jeśli systemy informatyczne pozwalają na uzyskanie danych w podziale na poszczególnych dostawców, wyliczenie przedstawione w przykładzie nr 1 lub nr 2 można przeprowadzić dla każdego z kontrahentów. Rozliczanie bonusu na zapas wpływa również na wyniki analizy z tytułu ostrożnej wyceny, tj. analizy, czy ceny sprzedaży zapasów nie są niższe od ich ceny nabycia. Przeprowadzenie takiej analizy wymagane jest przez ustawę o rachunkowości (art. 28 ust. 1 pkt 6), która każe wyceniać zapasy według ceny nabycia/kosztu wytworzenia nie wyższych od ich ceny sprzedaży. Jak wspomniano wcześniej – w cennikach nabywców uwzględniane są uzgodnione z dostawcami bonusy. Dokonując porównania ceny nabycia towarów – bez uwzględnienia korekty o wartość bonusów przypadających na zapas – z ich ceną sprzedaży, możemy zidentyfikować asortymenty o ujemnej marży, które powinny być objęte odpisem aktualizującym. Natomiast uwzględniając korektę o bonus dotyczący niesprzedanego zapasu, ujemna marża nie wystąpi lub będzie niższa. W konsekwencji wartość odpisów aktualizujących zapasy będzie niższa bądź odpis nie będzie w ogóle konieczny. Wypracowane przez praktykę handlową systemy motywacyjne dla nabywców stanowią istotną wartość dla wyceny zapasów i ustalania poziomu marż. Dlatego bardzo ważne dla prawidłowości wyceny zapasów i ustalania wyniku finansowego jest przyjęcie polityki rachunkowości w tym zakresie. Renata Art-Franke Menedżer PLUS 29 Łączenie spółek metodą łączenia udziałów czyli połączenia pod wspólną kontrolą Zasady rachunkowości odnoszące się do połączeń podmiotów zostały określone w ustawie o rachunkowości (dalej: Ustawa). Przewiduje ona dwie metody ujmowania połączenia: metodę nabycia oraz metodę łączenia udziałów. Metoda nabycia stosowana jest do większości połączeń, w szczególności do połączeń pomiędzy podmiotami niepowiązanymi ze sobą. W efekcie zastosowania tej metody na czas połączenia ustalane są wartości godziwe aktywów i zobowiązań oraz identyfikowana jest wartość firmy lub ujemna wartość firmy. Sprawozdanie finansowe połączonych podmiotów obejmuje łączne dane spółki przejmującej za cały okres sprawozdawczy oraz dane finansowe przejmowanego podmiotu od dnia połączenia. Dane finansowe za okres porównawczy obejmują sprawozdanie finansowe podmiotu przejmującego. W efekcie zastosowania tej metody spółka przejmująca – przyjmując nowe wartości godziwe aktywów i pasywów przejmowanej jednostki oraz ujmując różnicę pomiędzy ceną przejęcia a aktywami netto jako pozycję bilansową, tj. wartość firmy lub ujemną wartość firmy – ma możliwość „odcięcia” się od przeszłości finansowej przejmowanego podmiotu. W efekcie takiego rozliczenia kapitały własne spółki przejmującej prezentowane za okres poprzedzający połączenie nie ulegają zmianie. Metodę łączenia udziałów stosuje się głównie w przypadku połączeń, w efekcie których nie dochodzi do zmiany właściciela łączących się podmiotów. W metodzie łączenia udziałów poszczególne pozycje aktywów, pasywów, przychodów i kosztów obu spółek podlegają sumowaniu w wartościach księgowych, kapitał spółki przejmowanej podlega wyłączeniu, a powstała różnica odnoszona jest jako zmniejszenie lub zwiększenie kapitału spółki przejmującej. W rozliczeniu metodą łączenia udziałów nie powstaje ani wartość firmy, ani też ujemna wartość firmy. Sprawozdanie finansowe zarówno za okres bieżący, jak i za okres porównawczy obejmuje łączne dane finansowe obu podmiotów. Dlatego też zastosowanie metody łączenia udziałów pozwala na pokazanie potencjału połączonych podmiotów przez wykazanie wyniku spółki przejmowanej jako części wyniku finansowego jednostki przejmującej za rok bieżący i rok poprzedni. Sytuacje, z którymi w kontekście połączeń mierzą się zarządy, wymykają się jednak spod zapisów Ustawy. Szczególnie dotyczy to sytuacji, gdzie połączenia prawne są sposobem na różnego rodzaju restrukturyzacje i optymalizacje bez zmiany właściciela lub właścicieli, czyli sytuacji, gdy mamy do czynienia z tzw. połączeniami pod wspólną kontrolą. PLUS 31 Najczęściej stawiane pytania brzmią: 1. Jaka metoda będzie właściwa dla ujęcia połączenia w księgach rachunkowych (metoda łączenia udziałów czy też metoda nabycia)? 2. Jaka data będzie przyjęta za datę połączenia i na jaką datę połączenie będzie rozliczone? 3. Jakie dane finansowe będą prezentowane jako dane porównawcze? 4. Jakie wartości aktywów i zobowiązań oraz obrotów będą podlegały włączeniu w księgi rachunkowe spółki przejmującej? 5. Czy w momencie połączenia aktywa netto przejmowanego podmiotu będą podlegać wycenie do wartości godziwej? 6. W księgach której ze spółek ujęte będą dane finansowe łączących się podmiotów? metoda połączenia data połączenia Poniżej przedstawione zostały wątpliwości, które najczęściej się pojawiają kontekście ujęcia w księgach połączenia oraz możliwe odpowiedzi na stawiane pytania. 1.Wybór metody połączenia – decyzję podejmuje kierownik jednostki Ustawa przewiduje dwie metody ujmowania w księgach transakcji połączenia: metodę nabycia oraz metodę łączenia udziałów. Od 2002 r. artykuł 44a ust. 2 jednoznacznie wskazuje, że w przypadku łączenia się podmiotów, na skutek którego nie następuje utrata kontroli nad tymi spółkami przez ich dotychczasowych udziałowców, można zastosować metodę łączenia udziałów. Ustawa stwierdza zatem, że w takiej sytuacji dopuszczalne są obie metody ujęcia połączenia – zarówno metoda nabycia, jak i metoda łączenia udziałów. Wybór metody jest elementem polityki rachunkowości i dokonywany jest przez kierownika jednostki. 32 PLUS okresy łączone sposób księgowania polityka rachunkowości Gdy jednostka dominująca przejmuje jednostkę zależną Wyboru metody połączenia nie można dokonywać w oderwaniu od treści ekonomicznej transakcji. Szczególnie gdy łączą się ze sobą podmioty, pomiędzy którymi istniała relacja podporządkowania, a podmioty te były objęte skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym, właściwe wydaje się zastosowanie metody rozliczenia, która w efekcie pozwoli na zaprezentowanie danych finansowych łączących się podmiotów za cały okres, w jakim miała miejsce kontrola spółki przejmującej nad spółką przejmowaną lub też istniała kontrola udziałowca nad oboma tymi podmiotami przed prawnym połączeniem. W praktyce połączenia pomiędzy powiązanymi podmiotami są często ujmowane zgodnie z metodą łączenia udziałów według daty faktycznego nabycia kontroli. Zaprezentowane poniżej podejście nie jest jednak całkowicie zgodne z zapisami Ustawy. wycena Przykład 1A Przejęcie jednostki zależnej przez jednostkę dominującą Spółka A + Spółka B 1.10.2011 30.09.2011 31.12.2012 31.12.2012 Spółka A (przejmująca) nabyła Spółkę B 31 marca 2011 roku. Od 31 marca 2011 roku Spółka B była objęta skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym Grupy Kapitałowej A. Z dniem 30 września 2012 roku nastąpiło połączenie podmiotów, gdzie Spółka A (przejmująca) przejęła Spółkę B (przejmowaną) przez przeniesienie całego majątku spółki B na spółkę A. Spółka podjęła decyzję o ujęciu połączenia metodą łączenia udziałów. Uznano, że wartości księgowe to kwoty pochodzące ze skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Za moment połączenia przyjęta została data faktycznego nabycia kontroli przez Spółkę A nad Spółką B, tj. 31 marca 2011 roku. Na ten moment zostały ustalone aktywa netto Spółki B, przy czym wartości te zostały przyjęte zgodnie z wartościami godziwymi ustalonymi dla celów sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego przez Spółkę A. Spółka A sporządziła sprawozdanie finansowe połączonych podmiotów na dzień 31 grudnia 2012 roku, prezentując jako wynik finansowy roku 2012 łączne obroty Spółki A i Spółki B za okres od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2012 roku. Jako dane porównawcze za okres od 1 stycznia 2011 roku do 31 grudnia 2011 roku zostały zaprezentowane łączne obroty spółki A za okres od 1 stycznia 2011 roku do 31 grudnia 2011 roku oraz spółki B za okres od 1 kwietnia 2011 roku do 31 grudnia 2011 roku. Obroty z roku 2011 i 2012 zostały skorygowane o wzajemne transakcje występujące w tamtym okresie. W jednostkowym sprawozdaniu Spółki A w efekcie może pojawić się wartość firmy lub ujemna wartość firmy kontynuowana ze skonsolidowanego sprawozdania finansowego. 31.12.2013 31.12.2013 2.Kiedy Ustawa zakłada, że połączenie ma miejsce w innym dniu niż dzień zarejestrowania połączenia w rejestrze? Ustawa określa, że połączenie wprowadza się w księgi rachunkowe spółki przejmującej na dzień połączenia, za który przyjmuje się dzień wpisania połączenia do rejestru. Moment ten jest równoznaczny z określeniem daty, pod którą księgowania zostaną wprowadzone w księgi przejmującego. W przypadku metody nabycia na ten dzień ustalane są aktywa netto spółki przejmowanej, które wprowadzane są do ksiąg przejmującego. Jednakże w przypadku zastosowania metody łączenia udziałów artykuł 44c ust. 6 Ustawy przewiduje, że sprawozdanie finansowe połączonych podmiotów prezentowane jest w taki sposób, jakby połączenie miało miejsce na początek poprzedniego roku obrotowego. Przykład 2A Spółka A (przejmująca) połączyła się ze Spółką B (przejmowaną), połączenie zostało wpisane do rejestru podmiotów w dniu 30 września 2012 roku. Spółka A do rozliczenia połączenia zastosowała metodę łączenia udziałów. W celu zaprezentowania danych finansowych podmiotów połączonych za dzień, na który rozliczono połączenie, przyjmuje się początek poprzedniego roku obrotowego, którym dla okresu sprawozdawczego trwającego od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2012 roku jest 1 stycznia 2011 roku. PLUS 33 Przykład 2B Spółka A (przejmująca) oraz Spółka B (przejmowana) były pod wspólną kontrolą spółki C. Spółka C nabyła kontrolę na spółkami A i B 1 kwietnia 2012 roku. Połączenie spółek A i B zostało zarejestrowane 30 września 2012 roku. Spółka A do rozliczenia połączenia przyjęła metodę łączenia udziałów. Powstaje pytanie: Jaką datę powinna przyjąć spółka A za datę ujęcia połączenia ze spółką B? Literalne brzmienie przepisów Ustawy artykuł 44c punkt 6 wskazuje, że Spółka A, mająca rok obrotowy trwający od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2012 roku, powinna rozpoznać połączenie ze spółką B w taki sposób, jakby miało ono miejsce 1 stycznia 2011 roku. Należy zwrócić uwagę, że rozwiązanie wynikające z przepisu Ustawy w efekcie nie odzwierciedli sensu ekonomicznego transakcji, ponieważ na dzień 1 stycznia 2011 roku spółki te nie były „pod wspólną kontrolą”. Oceniając istotę transakcji, można rozważyć, czy za dzień połączenia nie należałoby przyjąć dnia 1 kwietnia 2012 roku tak, by dane finansowe Spółki B (przejmowanej) były zaprezentowane łącznie z danymi Spółki A (przejmującej) w okresie od 1 kwietnia 2012 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku. Rozwiązanie to nie jest zgodne z Ustawą, chociaż mogłoby być bardziej miarodajne w ocenie skutków połączenia. 3.Jakie okresy sprawozdawcze podlegają łączeniu – dylematy metody łączenia udziałów Zgodnie z artykułem 44c Ustawy w metodzie łączenia udziałów poszczególne pozycje aktywów, pasywów, przychodów i kosztów spółek połączonych po doprowadzeniu do jednolitych zasad wyceny podlegają sumowaniu. Zgodnie z tą zasadą sumowaniem będą objęte dane finansowe za takie okresy, dla których spółka przejmująca sporządza sprawozdanie. Zastosowanie tej prostej zasady w praktyce może sprawić kilka problemów, w szczególności gdy nastąpiła zmiana okresu sprawozdawczego lub spółka rozpoczęła działalność w bieżącym okresie. 34 PLUS Przykład 3A Zmiana okresu sprawozdawczego Spółka A 1.10.2011 30.09.2012 31.12.2013 Spółka B 31.12.2011 1.10.2011 31.12.2012 30.09.2012 31.12.2013 31.12.2013 Spółka A z dniem 1 października 2012 roku zmieniła okres rachunkowy z trwającego od 1 października do 30 września na okres rachunkowy, który kończyć się będzie 31 grudnia 2013 roku. Pierwszy okres sprawozdawczy po zmianie okresu rachunkowego będzie trwał 15 miesięcy, tj. od 1 października 2012 do 31 grudnia 2013 roku. Na skutek zmiany okresu sprawozdawczego w bieżącym sprawozdaniu finansowym Spółka A jako okres porównawczy w rachunku wyników będzie prezentować dane finansowe za poprzedni rok obrotowy. Spółka A (przejmująca) prezentuje okresy sprawozdawcze obejmujące okres od 1 października 2011 roku do 30 września 2012 roku (okres porównawczy) oraz od 1 października 2012 roku do 31 grudnia 2013 roku (okres bieżący). W dniu 1 grudnia 2012 roku Spółka A połączyła się ze spółką B (przejmowaną), której okres sprawozdawczy zaczyna się 1 stycznia 2012 roku, a kończy się 31 grudnia 2012 roku. Do ujęcia połączenia przyjęta została metoda łączenia udziałów. Dniem, na który prezentowane jest połączenie, jest początek poprzedniego okresu porównawczego, czyli 1 października 2011 roku. Dane porównawcze będą obejmować okres od 1 października 2011 roku do 30 września 2012 roku, a dane bieżące okres od 1 października 2012 roku do 31 grudnia 2013 roku. Przed rozpoczęciem sumowania przychodów i kosztów należy uzyskać dane finansowe Spółki B (przejmowana) za okres od 1 października 2011 roku do 30 września 2012 roku oraz za okres od 1 października 2012 do 1 grudnia 2012 roku (dzień prawnego połączenia). Przykład 3B Brak okresu porównawczego Spółka A 1.09.2012 31.12.2013 Spółka B 31.12.2011 31.12.2012 1.09.2012 31.12.2013 31.12.2013 Spółka A rozpoczęła działalność 1 lipca 2012 roku i zakończy okres rachunkowy 31 grudnia 2013 roku. 31 sierpnia 2012 połączyła się ze Spółką B (przejmowaną), która ma okres sprawozdawczy od 1 stycznia do 31 grudnia. Dla Spółki A (przejmującej) okres od 1 lipca 2012 roku do 31 grudnia 2013 roku jest pierwszym okresem sprawozdawczym i spółka ta nie będzie prezentować danych porównawczych. Dlatego najwcześniejszym momentem, na który połączenie może być rozpoznane, jest 1 lipca 2012 roku. Przed rozpoczęciem sumowania przychodów i kosztów należy uzyskać dane finansowe Spółki B (przejmowanej) za okres od 1 lipca 2012 roku do 31 sierpnia 2012 roku (czyli do momentu prawnego połączenia). 4.Jednolita polityka rachunkowości Jeżeli do rozliczenia połączenia zastosowano metodę łączenia udziałów, aktywa, pasywa, przychody oraz koszty wprowadzane są do ksiąg przejmującego po uprzednim doprowadzeniu do jednolitych metod wyceny zgodnych z tymi, jakie są stosowane u przejmującego. Oznacza to konieczność przeanalizowania dotychczasowych zasad rachunkowości stosowanych w spółce spółki przejmowanej, a w szczególności: zasad wyceny środków trwałych oraz przyjętych metod amortyzacji, zasad wyceny zapasów oraz należności, metod wyceny nieruchomości inwestycyjnych, zasad tworzenia rezerw, szacowania podatku odroczonego. Analiza taka może ujawnić aktywa i zobowiązania dotychczas będące poza księgami rachunkowymi podmiotu przejmowanego. W księgi rachunkowe przejmującego wprowadzane są poszczególne pozycje już po doprowadzeniu ich do jednolitych zasad wyceny. Korekty doprowadzające do wspólnych zasad wyceny należy ustalić konsekwentnie dla okresu bieżącego i porównawczego spółki przejmowanej. Natomiast jeżeli w toku prowadzonego połączenia podjęta zostanie decyzja o zmianie polityki rachunkowości jednostki przejmującej, taka zmiana jest traktowana jak zmiana polityki rachunkowości i będzie miała zastosowanie ze skutkiem od początku okresu rachunkowego. PLUS 35 5.Konsolidacja w jednostkowym sprawozdaniu przejmującego Ważnym elementem ustalania wartości, które podlegają zaksięgowaniu w efekcie przejmowania spółki, jest zidentyfikowanie, a następnie wyłączenie wzajemnych rozrachunków, obrotów, a w szczególności aktywowanych marż, jakie wystąpiły w transakcjach pomiędzy łączącymi się podmiotami. Wyłączenia te ustalane są dla okresu bieżącego i porównawczego. Szczególnie należy zwrócić uwagę na aktywowane marże w obrębie środków trwałych oraz zapasów. W przypadku środków trwałych spółka przejmująca powinna zaprowadzić ewidencję środków trwałych w nowych wartościach początkowych skorygowanych o marże zastosowane w transakcjach pomiędzy łączącymi się podmiotami. W ślad za wycofaniem marży, która będzie wpływać na wynik okresu, w którym była rozpoznana, należy ująć odpowiednią kwotę podatku odroczonego. Jeżeli marże realizowane pomiędzy spółkami były ujemne, może to świadczyć o konieczności utworzenia odpisu aktualizującego w związku z utratą wartości. W przypadku zapasów zaprowadzenie odrębnej ewidencji uwzględniającej korekty wzajemnych marż może być utrudnione. W takim przypadku należy rozważyć przyjęcie ewidencji uproszczonej, która będzie dostarczała informacji wystarczających, by w kolejnych okresach w ślad za sprzedażą zapasów możliwe było równoległe korygowanie kosztu wytworzenia zapasu o korekty marż. 6.Kontynuatorem jest spółka przejmująca Połączenie ujmowane jest w księgach rachunkowych spółki przejmującej niezależnie od tego, jaka jest wielkość łączących się podmiotów. Może się okazać, że spółka przejmująca w porównaniu do spółki przejmowanej prowadziła działalność w mniejszej skali lub nie prowadziła jej w ogóle. Nawet jeżeli spółka przejmująca ma mniejszą liczbę transakcji, rozliczenie połączenia nie może się odbyć w księgach rachunkowych spółki przejmowanej. 36 PLUS 7.Jak zaksięgować połączenie pod wspólną kontrolą Odpowiedź na to pytanie należy rozpocząć od stwierdzenia, że sprawozdanie finansowe sporządza się na podstawie ksiąg rachunkowych, które w przypadku ujęcia połączenia metodą łączenia udziałów zgodnie z zapisem artykułu 44c Ustawy powinno uwzględniać sumę przychodów i kosztów połączonych podmiotów. Nasuwa to stwierdzenie, że księgowanie połączenia przy zastosowaniu metody łączenia udziałów powinno być przeprowadzone na dzień prawnego połączenia (data zarejestrowania połączenia) przez zaksięgowanie obrotów spółki przejmowanej za cały okres bieżący przy zachowaniu zasady, że dane finansowe ujęte są tak, jakby połączenie miało miejsce na najwcześniejszy porównywalny okres. Różnica pomiędzy sumą aktywów, pasywów i wyników jest księgowana w tzw. „odpowiednie pozycje kapitałów”, co oznacza, że to kierownik jednostki podejmuje decyzję, w którą pozycję kapitałów odnieść powstałą różnicę. Ponieważ za okres porównawczy spółka przejmująca zaprezentuje łączne dane uwzględniające dane finansowe przejętego podmiotu, różnica będąca wynikiem za okres porównawczy analogicznie zmniejszy lub zwiększy tę samą pozycję kapitałów w okresie porównawczym. Maria Biela Młodszy menedżer Niniejsza publikacja została sporządzona z najwyższą starannością, jednak niektóre informacje zostały podane w formie skróconej. W związku z tym artykuły opublikowane w „Plusie” mają charakter poglądowy, a zawarte w nich informacje nie powinny zastąpić szczegółowej analizy zagadnienia. Wobec powyższego Grant Thornton Frąckowiak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. Jeżeli są Państwo zainteresowani dokładniejszym omówieniem niektórych poruszonych w niniejszym numerze kwestii, zachęcamy do kontaktu i nawiązania współpracy. www.GrantThornton.pl © 2014 Grant Thornton Frąckowiak sp. z o.o. sp. k. 61-131 Poznań, ul. abpa Antoniego Baraniaka 88 E NIP 778 14 76 013, REGON 301591100 Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, KRS 369868 Grant Thornton Frąckowiak jest firmą członkowską Grant Thornton International Ltd