WPŁYW SZTUK TEATRALNYCH NA KSZTAŁTOWANIE POSTAW

WPŁYW SZTUK TEATRALNYCH NA KSZTAŁTOWANIE POSTAW MORALNOESTETYCZNYCH DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Obecnie wychowaniu przez sztukę przypisuje się coraz większe znaczenie, bowiem bez
dydaktyzmu i natręctwa środkami sobie właściwymi wzbogaca i pogłębia świat wewnętrzny
dziecka. Wśród rodzajów sztuki, które najsilniej oddziałują na dziecko jedno z pierwszych
miejsc zajmuje teatr.
Nie ulega wątpliwości, że aby móc ujawnić siebie i ocenić wartość utworów scenicznych
trzeba uczyć się poznawania ich, odczuwania i zgłębiania od najmłodszych lat. Jeśli chodzi o
zdobywanie umiejętności „odczytywania” i rozumienia sztuk teatralnych, to uczymy się
przede wszystkim dzięki praktyce, czyli oglądaniu, słuchaniu, poznawaniu i przeżywaniu.
Odczuwanie i przeżywanie oparte jest o naturalną wrażliwość estetyczną dziecka, której nie
trzeba stwarzać, bo ma ją wrodzoną, ale trzeba jej pozwolić rozwijać się i otaczać ją opieką.
W przedstawieniach teatralnych wartości estetyczne uwikłane są w to wszystko, co dziecko
ogląda na scenie. Piękne słowa zawarte w wątku literackim, barwa i wygląd kukiełek, tło
sceny, muzyka i śpiew – to bodźce wywołujące przeżycia estetyczne. Tak więc teatr w sposób
naturalny kształtuje kulturę estetyczną dziecka. Doceniając ważność początkowego okresu
kształcenia estetycznego, edukacja teatralna stanowi otwarcie przed dziećmi (uczestnikami
spektaklu) furtki do świata kultury. Z kolei przeżycie razem z bohaterem utworu scenicznego
jego losów, wzbogaca wiedzę dziecka, uczy norm i praw obowiązujących w świecie ludzi
dorosłych, do którego muszą dorastać. Towarzysząc bohaterom w ich przygodach, dzieci
mają okazję od początku do końca prześledzić ich losy, przeżyć z nimi dole i niedole. Takich
sytuacji nie stwarza dziecku życie i w tym tkwi duża wartość wychowawcza utworów
scenicznych. Dostrzega ono etyczne i nieetyczne zachowanie, styka się z normami
społecznymi, wartościami, bohaterami pozytywnymi i negatywnymi. Przedstawienia teatralne
są pierwszym dla dziecka modelem świata rzeczywistego, w którym przedstawione losy
bohaterów i ich przygody, stanowią model układu stosunków jakie zachodzą w świecie
realnym. Często bohater teatralny bywa dla dziecka wychowawcą, gdyż poprzez związek
emocjonalny z nim, stosuje się do jego wskazówek dotyczących zachowań i naśladuje je.
Pozytywne zakończenie utworu – tak charakterystyczne dla utworów dziecięcych, uczy
optymizmu i przeświadczenia, że złu można zaradzić, że świat można zmieniać. Cenną
wartością przedstawień teatralnych jest komizm, bowiem dziecko tak samo odczuwa potrzebę
bania się, jak i śmiechu. Inteligencja dziecka – jak stwierdza M. Signorelli – zaczyna się od
śmiechu, który łagodzi i rozbudza intelekt, rozwija zdolności rozumienia iluzji niedomówień,
towarzyszy radości jaką każdy odczuwa, przezwyciężając coś lub ulepszając. Śmiech dziecka
w trakcie oglądanego widowiska teatralnego świadczy o jego pewnej dojrzałości umysłowej.
Poprzez śmiech dziecko dojrzewa, za pośrednictwem śmiechu rodzi się pewne przymierze
pomiędzy bohaterem na scenie a widownią.
Pomijanie czynnika estetycznego w wychowaniu wyrządza nie mniejszą krzywdę niż
zaniedbania w zakresie wychowania umysłowego. Istotne jest natomiast, aby właściwie
korzystać z bogactwa treści, jakie niesie w sobie teatr. Należy podkreślić, że siła
oddziaływania zależna jest w dużym stopniu od zrozumienia przez dzieci treści utworu
scenicznego. Troskliwy nauczyciel czy rodzic powinien wcześniej zorientować się, w jakim
spektaklu będzie uczestniczyć dziecko, zwracając uwagę na: atrakcyjność, rangę artystyczną,
oraz wartość pod względem wychowawczym. Utwór musi być bowiem ciekawy, pociągać
treścią, przygodą, humorem, żywością akcji. Powinien dostarczać dzieciom wartościowych
przeżyć, budzić wrażliwość, pogłębiać sferę emocjonalną, oraz kształcić postawę społeczną.
Dlatego też w całokształcie procesów wychowania nie powinno zabraknąć kontaktów ze
sztuką teatralną, bowiem ona to pomaga rozwijać u dziecka myślenie, inteligencję,
wyobraźnię. Pozwala dziecku zetknąć się z normami społecznymi, wartościami, postawami
pozytywnymi i negatywnymi bohaterów. Teatr w sposób naturalny kształtuje kulturę
estetyczną dziecka. Jest więc propozycją niezwykle cenną i potwierdzającą w praktyce słowa
Bogdana Suchodolskiego, że „nie tylko wychowanie ma służyć sztuce, ale to właśnie sztuka
ma służyć wychowaniu”. Myślę, że wśród nauczycieli w przedszkolach i szkołach nie
powinno zabraknąć entuzjastów przedstawień teatralnych, doceniających wartości
wychowawcze tej dziedziny sztuki. Decydujące znaczenie w jej pierwotnym rozwoju ma
wiek przedszkolny. Właśnie w tym okresie zaczyna się wyrabiać smak artystyczny, mają
miejsce pierwsze przeżycia estetyczne, kształtuje się wyobraźnia twórcza, rozwijają się różne
zdolności artystyczne. Od tego, w jaki sposób przebiegać będzie kształtowanie uczuć
estetycznych w wieku przedszkolnym, zależy w dużym stopniu dalszy przebieg tego rozwoju
i jego ostateczne wyniki.
Opracowała
mgr Bogumiła Wal