PROBLEMY UŻYWANIA ŚRODKÓW

PROBLEMY UŻYWANIA ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH - ZAGADNIENIA
I POJĘCIA - Część I
Świat środków psychoaktywnych jest wraz z upływem czasu coraz
bogatszy i rozleglejszy. Wraz z postępem cywilizacji, rozwojem kultury i nauki,
pojawiają się nowe środki psychoaktywne wytwarzane syntetycznie, zaś postęp
komunikacji i zanikające granice ułatwiają przepływ informacji o środkach
psychoaktywnych, a także przepływ ich samych. W ten sposób narkotyki znane
dotąd z literatury, mediów czy opowieści podróżników potrafią zmaterializować
się tu i teraz nie wspominając o „typowych”, mniej egzotycznych środkach,
które wcześniej kojarzone raczej z dużymi miastami i „wielkim światem” stały
się poprzez swą obecność i dostępność, codziennością praktycznie każdego
zakątka Polski.
Upowszechnienie, dostępność i wzrost użytkowania środków uzależniających
pociągnęła za sobą szereg konsekwencji tworząc tzw. scenę narkotykową –
bogaty i jednocześnie skomplikowany obraz zależności i przeplatania się wpływu
obecności narkotyków na ich użytkowników wraz z rodzinami i bliskimi,
producentów i dystrybutorów, siły próbujące zwalczać ten proceder prawnie
oraz osoby, instytucje zajmujące się poprzez profilaktykę, redukcję szkód i
terapię, pomóc poradzić sobie z konsekwencjami używania środków
psychoaktywnych.
Obszar dotyczący narkotyków zalicza się generalnie do mało znanych czy
poznanych przez społeczeństwo zjawisk – często uznawany nadal za
marginalny, dotyczący raczej nizin społecznych, obcy i budzący bądź
stwierdzenie: „Nas to na pewno nie spotka”, bądź w najlepszym razie lęk, z
którym najczęściej radzimy sobie poprzez unikanie czy odwracanie uwagi.
Grono specjalistów znających to zagadnienie poprzez stykanie się z nim w
codziennej pracy oraz osoby i rodziny dotknięte tym problemem i, poprzez to
niejako zmuszone do zdobycia podstawowej wiedzy z obszaru sceny
narkotykowej, stanowią ułamek populacji, co zważywszy na rozwój i rosnące
urozmaicenie tej ostatniej, kazałoby posiąść, choć w podstawowym zakresie
informacje o podstawowych elementach i pojęciach świata narkotykowego.
Z chwilą pojawienia się problemu narkotykowego w najbliższym otoczeniu
dotknięte tym faktem osoby zostają postawione przed koniecznością
adekwatnego zareagowania czy skutecznego działania, na co najczęściej ani nie
są gotowe ani też odpowiednio przygotowane. Problem używania środków
psychoaktywnych w rodzinie zawsze stanowi poważną sytuację, na którą
należałoby równie poważnie zareagować. Jest czymś powszechnym, że owe
reakcje bywają bardzo różnorodne, co często nie ułatwia opanowania problemu,
a niejednokrotnie jeszcze bardziej go komplikuje.
Do charakterystycznych i często spotykanych postaw i reakcji na fakt obecności
narkotyków i ich używania przez kogoś z najbliższego otoczenia należą:
WYPARCIE. Wielu rodziców uważa, że uzależnienie najczęściej pojawia się w
przypadku rodzin rozbitych, z „problemami” czy w środowiskach
patologicznych. Nie dopuszczają do świadomości, że i ich, mimo że są
„normalną” rodziną z „dobrego” domu, może to spotkać, co bądź usypia ich
czujność, paraliżuje zachowanie, bądź sprawia, że sami długo wolą się
oszukiwać niźli spojrzeć prawdzie w oczy.
ZAPRZECZANIE. Zbliżona do powyższej reakcja mająca na celu odwrócić
sytuację i niejako „zaczarować” rzeczywistość tak, aby pasowała do naszych
oczekiwań. Pojawiające się stwierdzenia typu „To nie prawda”, „To nie może
być tak”, „Ktoś się na pewno pomylił” pozwala zredukować lęk i przeczekać
niczym przysłowiowy struś z głową w piasku. Co charakterystyczne, ten typ
reakcji może współwystępować tak u osoby używającej narkotyków, jak i u jej
najbliższego otoczenia.
TOLERANCJA. Niektórzy zdają się przymykać oczy na pierwsze niepokojące
sygnały, jakie dostrzegają w zachowaniu i postawie narkotyzującej się osoby.
Stoją na stanowisku, że to może „taki wiek”, „on lub ona musi się wyszumieć”,
„samo przejdzie jak się znudzi” lub też nader zajęci swoimi sprawami lekceważą
pierwsze oznaki niebezpieczeństwa.
KONTROLA. Zdarzają się osoby, np. rodziny, którzy reagują w sposób
błyskawiczny na pojawiający się problem narkotykowy swego dziecka czy
partnera i aktywnie próbują go rozwiązać – stosują kary, zakazy, restrykcje;
pilnują, kontrolują, sprawdzają, jednak z biegiem czasu zauważają, że takie
metody nie przynoszą zakładanych efektów. Relacje się usztywniają sprzyjając
wzajemnej manipulacji i walce o władzę, w której na dobrą sprawę nie ma
zwycięzców.
KONFLIKT. Bywają też osoby, małżonkowie, rodzice, którzy zdają się mieć
odmienne zdanie co do oceny jakości i rozmiarów problemu, co znajduje wyraz
w wyraźnej różnicy w punktach widzenia na sposoby i próby opanowania
zagrożenia. Nietrudno się domyślić, jakie skutki niesie za sobą taki stan rzeczy.
„Wojna na górze” pozwala a często też ułatwia pogłębianie się problemu
narkotykowego.
SAMOTNOŚĆ. W takiej sytuacji nie do pozazdroszczenia znajdują się osoby
niemogące liczyć na szybkie wsparcie małżonka, rodzica czy przyjaciół, gdyż
przed problemem stają same. Wiele w podobnej sytuacji zależy od charakteru
takiej osoby, wewnętrznych zasobów i gotowości do podjęcia trudnej pracy, z
czym silnie związany w kwestii skuteczności jest poziom świadomości.
Wiedza
i
umiejętności
dotyczące
zagadnień
używania
środków
psychoaktywnych i ich konsekwencji, choć być może i oby u statystycznej
większości nie znajdą zastosowania w praktyce, na pewno poprzez wzrost
świadomości zwiększą poczucie bezpieczeństwa, pozwolą zredukować stres i lęk
oraz dodadzą pewności siebie.
Artur Sokołowski
psycholog, psychoterapeuta
(materiał przygotowany dla Centrum Profilaktyki, Terapii i Rehabilitacji GOPS
Czerwonak)