program profilaktyki uzależnień 2013 – 2016
Transkrypt
program profilaktyki uzależnień 2013 – 2016
„Uzależnienia dotyczą wszystkich – chrońmy również nasze dzieci” PROGRAM PROFILAKTYKI UZALEŻNIEŃ ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 3 W MĄKOLNIE 2013 – 2016 Akty prawne regulujące zasady obowiązujące w placówkach oświatowych, dotyczące bezpieczeństwa uczniów, picia alkoholu, palenia papierosów lub używania innych substancji psychoaktywnych, nakładają na szkoły między innymi obowiązek podejmowania działań profilaktycznych (zapobiegawczych), wychowawczych i interwencyjnych. Wprowadzone przez MENiS obowiązek opracowania i realizowania przez szkołę Szkolnego Programu Profilaktyki (D.U.Nr 51, poz. 458 z 2002 roku) stworzył szansę uporządkowania i podwyższenia poziomu profesjonalizmu działań profilaktycznych. Wśród wielu z nich profilaktyka używania substancji psychoaktywnych ma najdłuższą tradycję i bogaty zasób doświadczeń. Dzieci i młodzież w różnym stopniu narażone są na ryzyko używania legalnych lub nielegalnych środków uzależniających i wynikające z tego szkody. Odpowiednio do stopnia ryzyka profilaktyka prowadzona jest na trzech poziomach. W naszej szkole mamy do czynienia z profilaktyką pierwszorzędową. Adresowana jest do grupy niskiego ryzyka, czyli do całej społeczności szkolnej. Działania podejmowane w jej ramach kierowane są do ludzi zdrowych i wspomagają prawidłowe procesy rozwoju fizycznego i psychicznego. Mają na celu promocję zdrowego stylu życia, opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zapobieganie zasięgu zachorowań ryzykownych. Na tym poziomie oddziaływań ważne jest rozwijanie umiejętności, które pozwolą każdemu radzić sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi i z przeżywanymi w związku z nimi emocjami. Realizatorami działań są przede wszystkim nauczyciele wspierani przez pedagoga szkolnego. Profilaktyka uniwersalna – kierowana jest do wszystkich uczniów w określonym wieku bez względu na stopień ryzyka wystąpienia zachorowań problemowych lub zaburzeń psychicznych i dotycząca zagrożeń znanych, rozpowszechnionych w znacznym stopniu – np. przemocy czy używania substancji psychoaktywnych. Na tym poziomie wykorzystywana jest ogólna wiedza na temat zachowań ryzykownych, czynników ryzyka i chroniących. Celem jest przeciwdziałanie pierwszym próbom podejmowania zachowań ryzykownych. W dużej mierze działania profilaktyczne skupiają się na tworzeniu wspierającego, przyjaznego klimatu szkoły, który pozytywnie wpływa na zdrowie psychiczne i poczucie wartości, motywacje do osiągnięć zarówno uczniów jak i nauczycieli. Działania te umożliwiają także czynny udział rodziców w życiu szkoły. Strategie profilaktyczne: Celem strategii informacyjnej jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i umożliwienie dokonywania racjonalnych wyborów. U podstaw tej strategii leży przekonanie, że ludzie, zwłaszcza młodzi zachowują się ryzykownie, ponieważ zbyt mało wiedzą o mechanizmach i następstwach takich zachowań. W związku z tym dostarczenie informacji o skutkach palenia tytoniu, picia alkoholu lub odurzania się narkotykami, dopalaczami ma spowodować zmianę postaw i w konsekwencji niepodejmowanie zachowań ryzykownych. Strategia edukacyjna ma pomóc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych (umiejętność nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom ze strony otoczenia itp.) Celem strategii działań alternatywnych jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb psychologicznych (np. sukcesu, przynależności) oraz osiąganie satysfakcji życiowej przez ułatwianie angażowania się w działalność akceptowaną społecznie (artystyczną, społeczną, sportową). Dotyczy to zwłaszcza dzieci i młodzież zaniedbanej wychowawczo. Celem strategii interwencyjnej jest wspieranie w sytuacjach kryzysowych osób mających trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów osobistych. Jej podstawowe techniki to poradnictwo, telefon zaufania, sesje interwencyjne, doradztwo. Czynniki ryzyka, czynniki chroniące Prowadząc działania profilaktyczne w szkole należy pamiętać, że to, czy dziecko zachowuje się zgodnie z normami i oczekiwaniami społecznymi, czy podejmuje zachowania ryzykowne, zależy od interakcji różnych czynników. Do najważniejszych zachowań ryzykownych zalicza się: palenie tytoniu, używanie alkoholu i innych środków psychoaktywnych, używanie dopalaczy, wczesną aktywność seksualną, zachowania agresywne i przestępcze, Za najważniejsze czynniki chroniące na ogół uważa się: silną więź emocjonalną z rodzicami, ogólnie pozytywne relacje z dorosłymi (posiadanie autorytetów), zainteresowanie nauką szkolną i aspiracje edukacyjne, poszanowanie prawa, norm i wartości, przynależność do pozytywnej grupy społecznej, angażowanie się w działania prospołeczne. Ogólne czynniki ryzyka: brak więzi w rodzinie (konflikty, prezentowane przez rodziców zachowania dysfunkcyjne, niekonsekwencja lub brak dyscypliny wychowawczej), negatywne relacje ze znaczącymi osobami dorosłymi, niepowodzenia w nauce szkolnej i związany z tym faktem brak wiary we własne siły, odrzucenie religii i powszechnie obowiązujących norm i wartości, buntowniczość, zachowania aspołeczne, przynależność do negatywnej grupy, uleganie negatywnej presji rówieśniczej, angażowanie się w zachowania ryzykowne (np. odurzanie się). Prawdopodobieństwo pojawienia się zachowań ryzykownych jest tym większe, im więcej czynników ryzyka oddziałuje na dzieci i młodzież oraz im bardziej są one szkodliwe i dłużej trwa ich działanie. Rola, jaką mogą odegrać wspomniane czynniki, zależy również od wieku dziecka, jego fazy rozwoju, uwarunkowań środowiskowych i sytuacyjnych. Uczeń, który podejmuje zachowania ryzykowne, robi to najczęściej dlatego, że nie może lub nie potrafi funkcjonować inaczej. Zadaniem profilaktyki uzależnień jest inicjowanie działań, które wprowadzą pożądane zmiany w funkcjonowaniu ucznia. Aby ten cel osiągnąć należy jednocześnie oddziaływać na czynniki chroniące (wzmacniać je) oraz na czynniki ryzyka (eliminować je). Do oceny zagrożeń w szkole prowadzone są różnorodne narzędzia diagnostyczne: wywiady środowiskowe, rozmowy, obserwacje, które służą jako wiedza „wyjściowa” na temat rozpowszechniania i intensywności używania środków psychoaktywnych. Profilaktyka to: kompleksowa interwencja kompensująca niedostatki wychowania, obejmująca równolegle trzy nurty działania: wspomaganie dziecka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka, które zaburzają prawidłowy rozwój i dezorganizują zdrowy styl życia, inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu. Powody, dla których dzieci i młodzież sięga po narkotyki: chęć odurzania się – na przyjęciach, imprezach rekreacyjnych, dla uczczenia jakiegoś sukcesu, podczas spotkań z przyjaciółmi w celu spędzenia możliwie przyjemnych chwil, ciekawość i nuda – w celu poszukiwania przygód i podniet, nowych doświadczeń i znajomości, okazji do nabywania nowych umiejętności i sprawności wynajdywania coraz to nowych sposobów wypełniania czasu wolnego, a wszystko po to, żeby uciec od nudnej szkoły, obowiązkowych zajęć, wpływ grupy rówieśniczej – pragną być akceptowane, nie odróżniać się od innych, osoba używająca narkotyków dąży do wciągnięcia także pozostałych, ucieczka od problemów zewnętrznych – problemy występujące w szkole, zawyżone wymagania rodziców względem dziecka, sytuacje materialne i społeczne występujące w rodzinach, ucieczka od problemów wewnętrznych – osoby z trudnościami emocjonalnymi nie potrafią Radzic sobie z kompleksami jakie niesie z sobą życie, moda – nie ma dobrej zabawy bez alkoholu, brak wiary – w swoje możliwości i pozytywnej motywacji ze strony domu i szkoły, bo używają narkotyki dorośli, stres szkolny – problemy związane ze szkołą. Dzięki narkotykom dzieci i młodzież uważają, iż: mogą spędzić przyjemne chwile, otwierają przed nimi perspektywę zaspokojenia ich ciekawości, potrafią one wypełnić czas, które nie rozwiązują żadnych problemów ale, sprawiają, iż wydają się one odległe i mało istotne, są one niezawodne w przeciwieństwie do rodziców, są zawsze pod ręką, stanowią one doskonałą wymówkę dla dzieci nękanych poczuciem winy z powodu nieumiejętności rozwiązywania własnych problemów, mogą się wydawać sposobem na unikanie bólu, na kontynuowanie beztroskiego dzieciństwa, stają się ofertą, jeśli nie widać perspektyw na zmianę nudnej i beznadziejnej teraźniejszości wiążącej się z trudnościami w nauce, utrudnionym kontaktem z otoczeniem, trudnościami przystosowawczymi izolującymi od rówieśników, pozbawionych troskliwej opieki rodziców, uprawiania sportu, dostępu do komputera. Założenia programu Program ten podyktowany jest troską o dobro naszych uczniów, którym chcemy pomóc ustrzec się przed uzależnieniami i wynikającymi z nich konsekwencjami. Głównym założeniem programu jest promocja zdrowego, aktywnego i społecznie akceptowanego stylu życia oraz nauka właściwych postaw wobec własnej osoby, własnych problemów, indywidualnych kontaktów z jednostkami i grupą społeczną – według założenia, że najlepszą drogą do uniknięcia zachowań ryzykownych jest rozwój umiejętności interpersonalnych oraz całej osobowości ucznia. Naszym celem jest eliminacja sytuacji i okoliczności sprzyjających rodzeniu się czynników zagrażających zdrowiu uczniów. Realizacja programu pozwoli kształtować u dzieci i młodzieży postawy prozdrowotne i prospołeczne. Nauczy podejmować świadome decyzje, oparte na wiedzy i zrozumieniu problemu, pomoże wzmocnić wiarę w siebie i poczucie własnej wartości. Ponadto ukierunkuje dziecko w jego dążeniach, pomoże zbudować własną hierarchię wartości, nauczy poszanowania dla potrzeb drugiego człowieka z jednoczesnym poszanowaniem własnych praw. Program ma pomóc uczniowi odnaleźć się i nauczyć go radzić sobie w trudnej dla niego rzeczywistości. Program ten jest ściśle związany z programem profilaktyki i programem wychowawczym. Cele programu 1. Promocja zdrowego stylu życia u uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum oraz przeciwdziałanie występowaniu u nich zachowań ryzykownych. 2. Wyposażenie uczniów w wiadomości i umiejętności, które pomogą im radzić sobie w trudnych sytuacjach. Podnoszenie świadomości uczniów dotyczącej przyczyn sięgania po nikotynę, alkohol i środki psychoaktywne. 3. Uwrażliwienie na zagrożenia wynikające ze sztucznego redukowania przeżywanych uczuć i emocji. 4. Wyposażenie ucznia w wiadomości i umiejętności dotyczące obrony przed uzależnieniami – nauka i ćwiczenie zachowań asertywnych. 5. Odkrywanie i umiejętne stosowanie własnych, ale też sprawdzonych sposobów obrony siebie przed uzależnieniami. 6. Kształtowanie w świadomości uczniów poczucia odpowiedzialności za siebie i swoje decyzje. 7. Wspieranie innych w radzeniu sobie z problemem alkoholowym, narkotykowym i nikotynowym – współpraca grupy, przyjaźń, koleżeństwo. 8. Lansowanie przez młodzież i wśród młodzieży pożądanych zachowań i zdrowych sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Cele szczegółowe 1. Integracja grupy – budowanie atmosfery i klimatu zaufania, bezpieczeństwa i akceptacji. 2. Kształtowanie umiejętności otwartego, swobodnego i szczerego wyrażania swoich myśli, odczuć i poglądów. Przełamywanie barier w mówieniu o sobie, prezentacja siebie przed grupą. 3. Kształtowanie postaw prospołecznych i empatycznych – treningi wczuwania się w sytuacje oraz stany emocjonalne innych osób. 4. Wzmacnianie samooceny i budowanie poczucia własnej wartości. 5. Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie i zdrowie innych. 6. Dostarczanie podstawowych informacji o istniejących zagrożeniach dla młodzieży, ukazanie ich przyczyn oraz sposobów ich eliminowania. 7. Dostarczenie podstawowych wiadomości o niebezpieczeństwach związanych z uzależnieniem od nikotyny, alkoholu, narkotyków, dopalaczy oraz komputera. 8. Kształtowanie umiejętności podejmowania własnych decyzji – ocena kosztów i zysków. 9. Kształtowanie umiejętności porozumiewania się z innymi – podstawowe wiadomości o komunikacji werbalnej i niewerbalnej. 10. Treningi asertywności – wdrażanie do obrony własnego zdania z jednoczesnym respektowaniem praw innych osób. Kształtowanie umiejętności odmawiania w sytuacjach trudnych. 11. Kształtowanie umiejętności radzenia sobie ze stresem i frustracją – treningi relaksacyjne. 12. Wdrażanie do refleksji i obiektywnej oceny skutków własnego zachowania. 13. Krytykowanie i radzenie sobie z krytyką – kształtowanie umiejętności nieraniącego krytykowania i umiejętności przyjmowania krytyki. 14. Kształtowanie umiejętności konstruktywnego rozwiązywania sytuacji konfliktowych – aspekty konfliktu oraz sposoby unikania sytuacji konfliktowych. 15. Rozwijanie twórczego rozwiązywania problemów i kreatywności w myśleniu. 16. Promowanie zdrowego stylu życia – ukazanie możliwości uzyskania osobistych satysfakcji bez uciekania się do wspomagania chemicznego – substancjami uzależniającymi. Przewidywane efekty Efektem realizacji zamierzonych przez nas działań powinno być uzyskanie przez uczniów wiedzy, umiejętności i kompetencji w zakresie myślenia, uczenia się, komunikowania się, współpracy i działania oraz sposobów ciekawego, aktywnego spędzania czasu wolnego. Po zakończeniu programu uczeń powinien umieć: uczestnicy programu zgłębili swoją wiedzę w zakresie uzależnień i profilaktyki, uczniowie mają świadomość tkwiących w sobie i w grupie możliwości obrony siebie przed uzależnieniami i wspieraniu w tym innych, uczniowie poczuwają się do odpowiedzialności za siebie i swoje decyzje, uczniowie są pozytywnie zmotywowani do dbania o swoje zdrowie i do świadomego dokonywania wyboru życia wolnego od uzależnień, uczniowie znają i stosują zdrowe sposoby radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, przeżyciami, emocjami, uczniowie potrafią zdrowo, ciekawie i aktywnie spędzić wolny czas. Zasady zapewnienia poczucia bezpieczeństwa, bezwarunkowej akceptacji oraz ochrony prywatności każdego uczestnika, traktowania każdego podmiotowo, szanowania godności i indywidualności każdego dziecka, umożliwienia swobody wypowiedzi każdemu bez krytyki i osądzania, uwzględnienia preferowanego systemu wartości oraz poziomu wrażliwości każdego uczestnika, motywowania do osobistego rozwoju i kreatywności, inspirowania do twórczego rozwiązywania przedstawionych problemów, otwartości na potrzeby uczniów, nawet te, które wykraczają poza program, poszanowania i respektowania wszystkich praw dziecka. Metody pracy dyskusja w kręgu – kontakt wzrokowy i dotykowy podczas siedzenia w kręgu ułatwi uczniom wzajemną komunikację, stworzy możliwość lepszego poznania się i zrozumienia, ułatwi zbudowanie przyjaznej atmosfery, da poczucie bezpieczeństwa i równego statutu wszystkim uczestnikom, mini wykład – krótka pogadanka – wprowadzi uczestników w nową tematykę, ułatwi usystematyzowanie wiedzy oraz jej podsumowanie, pokaz – przedstawienie przez nauczyciela procesu, kolejności działań praktycznych jakie należy podjąć aby prawidłowo wykonać ćwiczenie lub zadanie, psychodramy – odgrywanie scenek – pozwolą uczniom bardziej świadomie doświadczyć i zrozumieć całokształt sytuacji oraz uczucia i myśli innych ludzi. Dzięki nim będą mogli również w bezpiecznych okolicznościach wypróbować nowo nabyte sposoby zachowania, burza mózgów – dzielenie się twórczymi, spontanicznymi pomysłami dotyczącymi rozwiązania konkretnego problemu podczas grupowej dyskusji. Ta forma pozwala na uzyskanie wielu kreatywnych pomysłów w stosunkowo krótkim czasie. Uczy uczniów szacunku do cudzych pomysłów, wyzwala ich potencjał twórczy, integruje grupę i angażuje wszystkich uczestników, uzupełnianie zdań – pozwala uzyskać wiele ciekawych informacji o uczniach, daje im możliwość lepszego poznania siebie nawzajem, pozwala im dostrzec podobieństwa i różnice między sobą, ćwiczenia praktyczne – dają uczniom szansę na wypróbowanie nowo zdobytych umiejętności w praktyce. Formy realizacji zajęcia grupowe – będzie główną formą, ponieważ pobudza aktywność uczestników, pozwala na stworzenie klimatu zaufania i bezpieczeństwa oraz kształtuje umiejętność pracy zespołowej, praca indywidualna – daje możliwość wyrażenia własnej opinii na określony temat, zapewnia komfort dobrowolności uczestnictwa podczas zajęć. Odbiorcy programu uczniowie, rodzice. Realizatorzy programu dyrektor szkoły, wicedyrektor, nauczyciele i pracownicy, wychowawcy klas, pedagog szkolny, pielęgniarka szkolna, doradca zawodowy.