Mini Przewodnik - Polska Niezwykła

ciekawe miejsca w okolicy
Pokoje Gościnne Arfin
e
fre
mini
przewodnik
2
Na mapie: A
Tumlin: Rezerwat przyrody "Kręgi
Kamienne"
Rezerwat geologiczno-archeologiczno-przyrodniczy leży na
czerwonym szlaku im. E. Massalskiego. Obejmuje partię
szczytową Góry Grodowej (398,8 m n.p.m.) części Wzgórz
Tumlińskich. Na szczycie góry wg tradycji stał gród obronny,
gdzie w XIII w. chronili się mieszkańcy przed najazdami
tatarskimi. W czasach potopu szwedzkiego kamienne wały
kultowe służyły jako umocnienia. Był tu trzeci, poza Św. Krzyżem
i Górą Dobrzeszowską ośrodek kultu pogańskiego. W centrum
Kamiennych Kręgów zbudowano w 1850 r. kapliczkę p.w.
Przemienienia Pańskiego w miejsce drewnianej z XVII w.
Bogactwem są wychodnie geologiczne dolnotriasowych
piaskowców tzw. piaskowców tumlińskich oraz ich odsłonięcia w
starych wyrobiskach i kamieniołomie Gród Tumlina sąsiadującym
z rezerwatem. Wydobywany piaskowiec w przeszłości używano
do wyrobu żaren, obecnie produkowane tu kształtki mają
zastosowanie w przemyśle jako płytki żaro- i kwasoodporne.
Zastosowanie piaskowca tumlińskiego do celów dekoracyjnych
można zobaczyć w oblicowaniu kościoła Św. Stanisława Biskupa
oraz w XIX wiecznych grobowcach na przykościelnym cmentarzu
w Tumlinie. Miejsce zaproponował: major
Na mapie: C
Samsonów: Dawny ośrodek metalurgiczny
Stojące tuż przy drodze w Samsonowie malownicze ruiny to
bynajmniej nie pozostałości zamku rycerskiego, ale... ważnego
zakładu Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego - huty Józef,
wybudowanej na początku XIX w. Historia wytopu żelaza w
Samsonowie zaczęła się jednak kilka wieków wcześniej. Według
źródeł historycznych kuźnica działała tu już w 1584 r. W XVII w.
krakowscy biskupi, właściciele ziem nad Bobrzą, sprowadzili do
Samsonowa włoskich hutników, którzy przekształcili kuźnicę w
nowoczesną, jak na owe czasy, hutę z dwoma wielkimi piecami.
Pracowała ona przede wszystkim na potrzeby armii - odlewano
tu m.in. działa, kule armatnie oraz moździerze. Po niemal dwóch
wiekach eksploatacji piece uległy zniszczeniu i zaistniała
potrzeba wzniesienia nowego zakładu wielkopiecowego. W latach
1818-1822 w Samsonowie, z inicjatywy Stanisława Staszica,
wybudowano hutę Józef. Zakład wytwarzał ok. 800 ton surówki
rocznie. Za dostarczanie broni dla uczestników powstania
styczniowego w 1866 r. Rosjanie podpalili hutę, kładąc kres
metalurgicznej działalności Samsonowa. Do dziś zachowały się
ruiny wieży wyciągowej, wielkiego pieca oraz hal produkcyjnych:
odlewni, modelarni i emalierni.
Na mapie: B
Tumlin-Podgród: Wyciąg Narciarski "Tumlin
Sport Ski"
www.polskaniezwykla.pl
Dwa wyciągi: talerzykowy o długości 500 m i różnicy poziomów
95 m oraz orczykowy o długości 300 m i różnicy poziomów 75 m,
trasy naśnieżane, oświetlone, ratrakowane, wypożyczalnia
sprzętu, bar, parking. Dojazd z Kielc komunikacją miejską oraz
busami prywatnymi. Tel. 41 303 49 82.
3
Na mapie: E
Ciosowa: Ciosowa Góra - kamieniołom
Ciosowa Góra to wzniesienie we Wzgórzach Tumlińskich o
wysokości 365 m n.p.m. w Gminie Miedziana Góra. W
nieczynnym kamieniołomie piaskowca triasowego o długości 70
m i wysokości 20 m są wspaniałe warunki do nauki wspinaczki,
trzeba jednak pamiętać, że kamieniołom to pomnik przyrody
nieożywionej. Na zachodnim i północnym zboczu góry przebiega
samochodowy tor wyścigowy. Miejsce zaproponował: major
Na mapie: D
Bobrza: Wielkie piece nad małą Bobrzą
Na mapie: F
Zagnańsk: "Bartek" - uzurpator
Polak, zapytany gdzie rośnie i ile ma lat najstarsza w kraju
sosna, wzruszy ramionami dziwiąc się, że ktoś takiej wiedzy od
niego oczekuje. Ale pytany o dąb, przeważnie bez namysłu
odpowiada: gdzieś pod Kielcami rośnie najstarszy w Polsce
Bartek! To powszechne przekonanie o wyjątkowym wieku Bartka
przeczy faktom. Najstarszym dębem szypułkowym w Polsce jest
Bolesław spod Kołobrzegu. Ma ok. 810 lat. Drugą pozycję
zajmuje Chrobry spod dolnośląskiego Przemkowa - 750 lat. Wiek
Bartka szacuje się na ok. 670 lat. Skąd więc ta niesłychana
popularność? Otóż w 1934 r. dąb z Zagnańska został uznany w
ogólnopolskim konkursie za lidera wśród rodzimych drzew.
Zyskał rozgłos i sławę ugruntowywaną na lekcjach geografii kilku
pokoleń Polaków. Po 1945 r., gdy granice naszej ojczyzny
przesunęły się na zachód, nie zorganizowano podobnego
konkursu. O Chrobrym przez długie lata wiedzieli tylko nieliczni.
Bolesława dendrolodzy odkryli dopiero kilka lat temu. Bartek stoi
w Zagnańsku przy drodze nr 750 (tuż obok jest parking). Ma ok.
30 m wysokości i prawie 10 m obwodu pnia w pierśnicy (na
wysokości 1,3 m ponad ziemią). Drzewo jest bardzo spróchniałe.
Gdyby nie zabiegi konserwatorów, teleskopowe podpory i system
sztucznego nawadniania, najprawdopodobniej byłoby już całkiem
martwe. Jak niemal pod każdym starym dębem w Polsce, w
cieniu Bartka odpoczywali ponoć królowie. Nie mogło wśród nich
zabraknąć Jana III Sobieskiego, który zażywał tu wywczasu w
powrotnej drodze spod Wiednia. W jednej z dziupli zostawił
ponoć trofiejną turecką szablę i flaszę niedopitego wina.
Ważniejsze od tego typu podań są jednak osobiste wrażenia,
jakie sprawia widok majestatycznego drzewa i ta trudna do
ogarnięcia świadomość, że w czasie, gdy dzisiejszy matuzalem
kiełkował, w Krakowie obejmował rządy Kazimierz Wielki!
www.polskaniezwykla.pl
Pierwszy polski wielki piec do wytopu surówki żelaza stanął w
Bobrzy na przełomie XVI i XVII w. Skonstruowali go Włosi, Jan
Caccio z bratem Wawrzyńcem. W 1824 r. zaczęto tutaj budować
największą hutę w Królestwie Polskim. Planowano wytapiać w
niej tyle surówki żelaza, ile dawały łącznie wszystkie ówczesne
zakłady w całym kraju. Niebywale ambitne zamierzenie
obejmowało postawienie nad brzegiem Bobrzy pięciu wielkich
pieców o wysokości 18 m. Ponad nimi, na tarasie wzmocnionym
kamiennym murem oporowym planowano wzniesienie odlewni,
hal do przygotowywania wielkopiecowego wsadu i magazynów
na węgiel drzewny - paliwo stosowane wówczas do wytopu.
Tama wysokości 12 m miała spiętrzyć wody Bobrzy, które
posłużyłyby do poruszania olbrzymiego koła napędzającego
dmuchawy pieców. Budowa huty w Bobrzy nigdy nie została
ukończona. Katastrofalna powódź w 1828 r. zniszczyła tamę, a
ostateczny kres gigantycznej inwestycji położył wybuch
powstania listopadowego w 1830 r. To, co zdołano zbudować i
co przetrwało do dziś, niezmiennie zaskakuje rozmachem
przedsięwzięcia. Największą atrakcją jest niewiarygodnie potężny
mur oporowy długości 500 m i wysokości 15 m! Jego równe
kamienne lico przypomina średniowieczny mur obronny. Na
oskarpowanym tarasie warto zobaczyć ruiny węgielni, czyli
magazynu na węgiel drzewny. Zamieszkane domy w sąsiedztwie
to dawne osiedle hutnicze.
Ostatnio ruiny w Bobrzy
oczyszczono z porastających je zarośli. Odświeżono schodki i
barierki, a na tablicach postawionych obok znajdują się
informacje, które przybliżają historię huty.
4
Na mapie: I
Mniów: Kościół św. Stanisława Biskupa
Kościół św. Stanisława Biskupa, murowany (2 poł. XVII w.),
rozbudowany (1936).
Na mapie: G
Kostomłoty Drugie: Kopalnia Laskowa
Na mapie: H
Oblęgorek: Eklektyczny pałacyk (1895)
Eklektyczny pałacyk (1895) ofiarowany w 1900 r. Henrykowi
Sienkiewiczowi, obecnie muzeum pisarza. Park krajobrazowy
(XIX w.).
Na mapie: J
Mniów: Kokopelli i matecznik dinozaurów
Naukowcy badający stare wyrobiska w okolicy Mniowa ustalili,
że na początku okresu jurajskiego obszar ten znajdował się w
strefie przybrzeżnej morza. Z akumulowanych piasków po
upływie milionów lat utworzyły się lite piaskowce. W procesie
cementowania skały na powierzchni utrwaliły się ślady
pozostawione przez dinozaury. W jednym z prywatnych łomików
uczeni odnaleźli dowody, które świadczą o niezwykle licznej
populacji jurajskich gadów. Przypuszcza się, że wąską,
piaszczystą mierzeją pomiędzy laguną a morzem mógł
przebiegać szlak ich wędrówek. Ze względu na liczbę tropów
(nawet do kilku na jednym metrze kwadratowym) stanowisko
należy do najciekawszych na świecie! Jest też dużą atrakcją
turystyczną dla przyjeżdżających na weekend do Mniowa
turystów. Ślady dinozaura znaleziono także we wsi Kontrewers.
Obok skały z odciskiem gadziej stopy dokonano jeszcze bardziej
sensacyjnego odkrycia. Na piaskowcowym kamieniu zauważono
prehistoryczne ryty przedstawiające dwie postacie. Odkrywca,
geolog dr Gerard Gierliński zasugerował, że przypominają one
wizerunki ducha płodności Indian Ameryki Północnej, zwanego
kokopelli. Na świecie są miejsca, gdzie podobne ryty towarzyszą
tropom dinozaurów. W Polsce kokopelli jest znany wyłącznie z
Kontrewersu. W to ciekawe miejsce koniecznie trzeba więc
przyjechać. Archeolodzy przypuszczają, że wizerunki mogły
powstać nawet 2,5 tys. lat p.n.e. Kamień był zapewne
umieszczony w miejscu kultu neolitycznych mieszkańców okolic
dzisiejszego Mniowa. Kokopelli z Kontrewersu trafił do szklanej
piramidy, która stoi przed budynkiem Urzędu Gminy w Mniowie.
www.polskaniezwykla.pl
Kopalnia Laskowa wchodzi w skład Kieleckich Kopalń Surowców
Mineralnych S.A. Warto się przy niej zatrzymać, by zobaczyć
odsłonięcia warstw geologicznych tutejszego terenu. Kopalnia
produkuje obecnie kruszywa na potrzeby drogownictwa, ale
jeszcze w okresie I wojny światowej wydobywano w niej galenę,
rudę ołowiu. Pozostałości szybów i chodników z tego okresu
p r e z e n t o w a n e
s ą
n a
s t r o n i e
http://pawekrol.republika.pl/chodniki.html . Tablice informacyjne
ostrzegają o porach dokonywanych na terenie kamieniołomu
strzelań. Miejsce zaproponował: tellmemore
5
Na mapie: K
pisarza w 1958 r. otwarto Muzeum Henryka Sienkiewicza, które
warto zobaczyć. Obiekt niejako powrócił w posiadanie ogółu,
dzięki czemu można dziś obejrzeć pięknie zachowane wnętrza z
początku XX w., z meblami, obrazami i licznymi drobiazgami,
które należały do pisarza. Jest również wiele podarunków, które
otrzymywał od ludzi rozmiłowanych w jego twórczości. Warto też
naocznie przekonać się, że Sienkiewicz jest jednym z najlepiej
znanych na świecie polskich literatów. W pałacu pokazano
bardzo bogaty zbiór jego dzieł wydawanych w odległych
zakątkach globu. Atrakcją są przechowywane tu anglojęzyczne
komiksowe wersje z przygodami głównych bohaterów Trylogii.
Muzeum zaprasza zwiedzających od maja do sierpnia w godz.
10.00-17.00, poza sezonem do 16.00 (ostatnie osoby wchodzą
45 min przed zamknięciem). Od maja do września jest nieczynne
tylko w poniedziałki, w pozostałych miesiącach także we wtorki.
Mniów : Stacja poczty konnej
Dawna stacja poczty konnej (ob. dom nr 161, XVII w.),
przebudowana (XIX w).
Na mapie: L
Oblęgorek: Kuźnia Moćków
W Oblęgorku w pobliżu parkingu stoi mały budynek Muzeum
Kowalstwa Artystycznego rodziny Moćków. Mieści ekspozycję
prac prawdziwych kowali. Pełno tu zawiasów, zamków, krat i
okuć, w pełni funkcjonalnych i o ciekawych formach. Krzyże,
żelazne kwiaty i świeczniki to dzieła sztuki kowalskiej, które z
pewnością warto zobaczyć. Dyplomy wiszące na ścianach
potwierdzają kunszt oblęgorskich rzemieślników. W galerii
można zrobić zakupy lub zamówić konkretne dzieło. Warto także
wziąć udział w pokazie tradycyjnego kucia w kuźni znajdującej
się w głębi podwórza. Na pamiątkę pozostaje osobista podkówka
szczęścia. Stanisław Moćko - Muzeum Kowalstwa Artystycznego
Oblęgorek 116, tel. 041 303 04 11
Na mapie: N
Zachełmie: Kościół św. Rozalii i św.
Marcina z XVII w.
Kościół został ufundowany w drugiej połowie XVII wieku przez
biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego, herbu Łabędź.
Herb ten umieszczony jest nad wejściem do kościoła. Na
przełomie XIX i XX wieku świątynię rozbudowano od zachodu, a
w latach 1947-1953 od wschodu. Dzwonnica pochodzi z 1900
roku. Kościół widoczny z trasy S7, usytuowany jest tuż obok
zachełmskiego kamieniołomu, w którym odkryto niedawno
najstarsze na Ziemi ślady czworonożnych istot, tetrapodów.
Miejsce zaproponował: tellmemore
Na mapie: M
Niecałe 5 km od Strawczyna leży Oblęgorek. Los chciał, że w
tym pierwszym przyszedł na świat Żeromski, w drugim zaś
pomieszkiwał Sienkiewicz. W Oblęgorku, w przeciwieństwie do
Strawczyna, zachował się pałacyk stojący w otoczeniu pięknego
parku. Stanął w latach 1900-1902 ze składek Polaków.
Wdzięczny naród podarował wiejską rezydencję swojemu
literackiemu terapeucie, krzepicielowi serc - Henrykowi
Sienkiewiczowi (1846-1916). Niezrównany twórca Trylogii,
Krzyżaków, Quo vadis oraz Rodziny Połanieckich traktował
Oblęgorek jako letnią siedzibę. Spędzał tu wakacje w latach
1902-1914. W pałacu przekazanym państwu przez rodzinę
Na mapie: O
Chełmce: Dwór Jana Stanisława Tarły
Dwór obronny w Chełmcach uważany jest za najstarszy tego
typu obiekt w regionie świętokrzyskim. Powstał prawdopodobnie
www.polskaniezwykla.pl
Oblęgorek: W darze za krzepienie serc
6
na przełomie XVI i XVII w. Badacze tego obiektu przypuszczają,
że pierwotnie pierwsza jego kondygnacja mogła być dostępna
poprzez most zwodzony przerzucony do zbocza po drugiej
stronie drogi i nie mieć połączenia z kondygnacją parteru pełniąc
dzięki temu rolę kasztelu. Grube mury i małe okienka podkreślają
obronny charakter tego obiektu. W niektórych przewodnikach i
opracowaniach określany jest również mianem zboru
ariańskiego, jako że i tę rolę pełnił w swej historii. Budynek jest
w tej chwili w trakcie remontu i rozbudowy, jest niedostępny i
przeszedł w ręce prywatne. Miejsce zaproponował: tellmemore
Na mapie: P
W nieczynnym kamieniołomie Zachełmie pod Kielcami w
Górach Świętokrzyskich, naukowcy z Polskiego Instytutu
Geologicznego oraz Uniwersytetu Warszawskiego odkryli
skamieniałości i odciski stóp tetrapodów (czworonożnych
kręgowców). Okazało się, że są one starsze o ok. 18 mln lat od
najstarszych tego typu skamieniałości znanych nauce. Z
pierwszych tetrapodów wywodzą się płazy, gady, ptaki i ssaki.
Znalezisko pochodzi z okresu dewońskiego, sprzed 395 mln lat.
Paleontolodzy odkryli m.in. kilka dróżek zrobionych stopami
zwierząt. Część śladów ma nawet 26 cm szerokości. Oznacza to,
że zostawiły je zwierzęta wielkości około 2,5 metra. Były też
mniejsze osobniki o długości ciała około pół metra. Autorzy
odkrycia opublikowali je na łamach czasopisma Nature 463, 4348 (7 stycznia 2010). Miejsce zaproponował: tellmemore
Na mapie: Q
Chełmce: Kościół pw. św. Marii Magdaleny
i Mikołaja
Kościół wzniesiony został w stylu wczesnobarokowym z fundacji
wojewody lubelskiego Jana Tarły, który był właścicielem
Chełmca i posiadał tu swój dwór. Świątynia powstała w miejscu
poprzedniego kościoła, który uległ pożarowi w roku 1620. Jest to
kościół jednonawowy trójprzęsłowy z nieco niższym i węższym
prezbiterium, z dobudowanymi kaplicami oraz bardzo ciekawym
portalem prowadzącym do kruchty, nad którą wznosi się wysoka
wieża z dzwonami. Kościół jest położony na wzgórzu i dobrze
widoczny z drogi. Miejscowość jest malowniczo rozłożona na
stoku dwóch wzgórz dominujących nad okolicą.
Miejsce
zaproponował: tellmemore
Na mapie: R
Zachełmie: Góra Chełm
Góra Chełm, która nosi również nazwę Chełmowa, osiąga
wysokość 399 m n.p.m. Jej wierzchołek porośnięty jest lasem
mieszanym z przewagą modrzewia a odsłonięte, południowo-
www.polskaniezwykla.pl
Zachełmie: Najstarsze ślady zwierząt
czworonożnych na Ziemi
7
wschodnie stoki murawami kserotermicznymi. Na szczycie góry
stoi betonowa wieża triangulacyjna. Obok niej znajduje się
żelazna kapliczka. Na skraju lasu na zachód od szczytu
ustawiono drewniany krzyż poświęcony papieżowi Janowi
Pawłowi II. Z miejsca tego rozciąga się wspaniały widok na
okolicę, a zwłaszcza na położony u podnóża góry nieczynny
kamieniołom Zachełmie, rozsławiony ostatnimi czasy przez
odkrycia, których dokonali tu paleontolodzy i geolodzy znajdując
najstarsze na Ziemi ślady czworonożnych istot, tetrapodów.
Kilkadziesiąt metrów na południowy zachód od kamieniołomu
znajduje się kościół pod wezwaniem św. Rozalii i św. Marcina. To
ciekawe miejsce położone jest kilkaset metrów od drogi z
Zagnańska do Barczy. Najłatwiej na szczyt dojść ścieżką spod
kościoła. Do kamieniołomu Zachełmie można natomiast dotrzeć
od drogi prowadzącej od kościoła do wsi Zachełmie.
Miejsce zaproponował: tellmemore
Na mapie: S
Kielce : Targi Kielce
Świętokrzyskie zaskakuje na każdym kroku, ilością zabytków,
swoją historią, bogactwem przyrody, pięknem najstarszych gór.
Wybierając się tutaj należy być przygotowanym na wspaniałe
niespodzianki, którymi raczy nas ten region. Czy ktoś mógłby się
domyślać, że wśród wzgórz otaczających Kielce znajdzie na
przykład alpejskie krajobrazy? A jednak.
Jadąc ulicą
Warszawską z centrum na północ Kielc mijamy po prawej
stronie, już poza granicą miasta, Wiśniówkę. Nie należy jej
omijać, warto się tutaj zatrzymać. To małe podkieleckie osiedle
robotnicze znane z produkcji kruszyw drogowych. Działają tu
zakłady wydobywcze Kieleckich Kopalń Kwarcytu z czynnym
zakładem wydobywczym kruszywa. Poza tym, tuż obok, znajduje
się nieczynny już kamieniołom, do którego warto zajrzeć. To
przykład na to, że nie zawsze ludzka działalność prowadzi
jedynie do degradacji naturalnego środowiska. Kamieniołom
jest od dawna nie eksploatowany, wyrobiska zostały zalane i
dzięki temu możemy podziwiać w nich dwa iście alpejskie jeziora
o czystej szmaragdowej toni. Takich kolorów jak tutaj nie
spotyka się często, woda jest krystalicznie czysta, a dno tworzą
pokłady miałkiego kwarcytu, dawniej wydobywanego tu w
postaci gruboziarnistego, zlepionego iłami żwiru. Nadaje on toni
jeziora ten jedyny, niepowtarzalny kolor. Jeziora otaczają
strome ściany skalne o rudej, nasyconej barwie. Porastają je lasy
mieszane odcinające się na ich tle soczystą zielenią. Wysokość
zboczy sięga ok. 40 m, większość z nich to pionowe przepaście.
Stojąc na ich szczycie można obserwować spokojną toń jezior w
dole. Całość przypomina wysokogórską dolinę, gdzieś spod
szczytów Alp, lub Tatr, różnica to porastający je las mieszany
odpowiedni do wysokości, na której położone są oba jeziora.
Szczyt góry ma wysokość, jak to w świętokrzyskim, zaledwie
414,4 m npm. Bogactwo przyrodnicze to również wielość
występujących tu gatunków zwierząt, a przede wszystkim
ptaków. Raj dla ornitologów.
Miejsce zaproponował:
tellmemore
Targi Kielce to nowoczesne centrum wystawiennicze, które cały
czas się rozbudowuje i dynamicznie rozwija. Na ul. Zakładowej
odbywają się liczne targi i wystawy różnych branż
przemysłowych. Niedawno wystawa motocykli, targi Czas
dziecka, aktualnie targi sportowe, a niebawem Kielce Bike-Expo.
Każdym targom towarzyszą liczne konferencje, wykłady i
spotkania oraz imprezy kulturalne. Odwiedzając Kielce można
trafić na jakąś interesującą ekspozycję, która zawsze jest szeroko
reklamowana w lokalnych publikatorach i w mieście Miejsce
zaproponował: major
Przewodnik wygenerowany w serwisie www.polskaniezwykla.pl.
Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część ani całość Mini
przewodnika nie może być reprodukowana ani przetwarzana w
sposób elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny i inny; nie
może być użyta do innej publikacji oraz przechowywana w
jakiejkolwiek bazie danych bez pisemnej zgody Administratora
serwisu. Copyright © 2007 Polska Niezwykła
Na mapie: T
Wiśniówka: Szmaragdowa dolina
www.polskaniezwykla.pl
Autorzy zdjęć: major, major, fot. K. Chojnacki, fot. K. Chojnacki,
major, , tellmemore, , yakotakee, fot. Z. Krakowiak, fot. W.
Wieczorek, yakotakee, tellmemore, tellmemore, tellmemore,
tellmemore, tellmemore, major, tellmemore,
8
www.polskaniezwykla.pl
Aby zobaczyć mapę miejsc zawartych w mini przewodniku
kliknij lub skopiuj do przeglądarki poniższy link:
http://www.polskaniezwykla.pl/miniprzewodnik/map.aspx
?lat=50.9808197021&lng=20.5757904053&pl=20