Przewodnik do odczytu oryginalnych wykresówek VDO (Kienzle)

Transkrypt

Przewodnik do odczytu oryginalnych
wykresówek VDO (Kienzle)
Spis treœci
Strona
Wstêp ...............................................................................................................................3
Dane i informacje na oryginalnych wykresówkach Kienzle.................................................4-9
Odczyt wzrokowy...............................................................................................................10-17
Rozpoznawanie manipulacji i zafa³szowañ.........................................................................18-23
Automatyczny odczyt zapisu na wykresówce......................................................................24
Mikroskopowy odczyt wykresówek ...............................................................................25-28
Tolerancje przy odczycie wykresówek...............................................................................29
Przyrz¹dy pomocnicze do odczytu wykresówek / do kontroli tachografów......................................30
Przepisy prawne o tachografach.........................................................................................31
Nowe opakowanie z 1000-em oryginalnych wykresówek Kienzle.......................................32
Informacje przygotowano za zgod¹ i na podstawie materia³ów
firmy SIEMENS VDO przez przedstawicielstwo firmy SIEMENS VDO w Polsce
“DRABPOL”Sp. jawna
P. Drabczyñski i J. Ludwin
ul. Jagielloñska 67/71
42-200 Czestochowa
tel. (34) 366 00 22
fax (34) 366 01 02
E-mail [email protected]
www.drabpol.pl
Wykorzystanie, przedruk i kopiowanie bez zgody zabronione!
Wstêp
Ogólnie o tachografach EC
i wykresówkach
VDO KIENZLE opracowuje i produkuje od ponad
60 lat tachografy wykorzystywane do zapisu na
wykresówce czasów kierowania pojazdem i
czasów odpoczynku, prêdkoœci i innych
opcjonalnie mo¿liwych stanów i wielkoœci.
Tachograf w wersji „EC” ma du¿e znaczenie przy
kontroli przepisów socjalnych w ruchu drogowym
(Zarz¹dzenie VO (EWG) nr 3820/85. Tachografy
EC odpowiadaj¹ ustaleniom Unii Europejskiej
okreœlonym w Zarz¹dzeniu VO (EWG) Nr.3821/85
dotycz¹cym tachografów.
Cech¹ ró¿ni¹c¹ zwyk³e tachografy od tachografów
EC jest prze³¹cznik grup czasowych w
tachografach EC umo¿liwiaj¹cy rejestracjê
ró¿nych czasów pracy: jak czas kierowania
pojazdem, czas odpoczynku, pasywny czas pracy
oraz pozosta³e czasy pracy.
Wykresówki tachografów s¹ dopasowane do
ró¿nych urz¹dzeñ. Dlatego dane typy wykresówek
mog¹ byæ stosowane tylko w okreœlonych
tachografach.
Zarówno tachografy jak i przynale¿ne do nich
wykresówki podlegaj¹ dopuszczeniom
wydawanym przez upowa¿nione do tego urzêdy i
s¹ opatrzone odpowiednim znakiem kontrolnym.
Miejsce umieszczenia znaku kontrolnego i jego
rodzaj s¹ opisane w niniejszym przewodniku.
Poza ustawowo nakazan¹ rejestracj¹ ruchu
pojazdu i ró¿nych grup czasowych mo¿liwa jest
te¿ rejestracja zu¿ycia paliwa, przejechanych
odcinków drogi, obrotów silnika lub czasu
za³¹czenia dodatkowych urz¹dzeñ i agregatów, w
które wyposa¿ony jest pojazd. Tak wiêc, oprócz
ustawowo okreœlonego wykorzystania systemu
tachografu pojawia siê równie¿ jego zastosowanie
dla celów ekonomicznych. Do tego istniej¹ te¿
odpowiednie wykresówki.
Prze³¹cznik grup czasowych jest opisany
nastêpuj¹cymi symbolami:
Obowi¹zek monta¿u
i stosowania tachografów EC
Czas kierowania pojazdem
„pozosta³e czasy pracy” poza kierowaniem
pasywny czas pracy (czas dy¿uru)
„czas odpoczynku”i przerw w pracy
(przerwy w pracy i okresy odpoczynku maj¹ taki
sam symbol)
W automatycznych tachografach EC symbol „czas
kierowania pojazdem” nie wystêpuje, poniewa¿
zapis nastêpuje automatycznie wraz z ruszeniem
pojazdu. Zapis grup czasowych odbywa siê tam w
postaci belki (pasków) o ró¿nej szerokoœci, przy
czym najszersza belka oznacza czas kierowania
pojazdem, belka o œredniej szerokoœci „pozosta³e
czasy pracy” wê¿sza belka „ pasywny czas pracy”
a cienka kreska „pauzê/czas odpoczynku”
W urz¹dzeniach standardowych zapis nastêpuje w
ten sposób, ¿e ustawienie pokrêt³a grup
czasowych na dany symbol odpowiadaj¹cy
danemu rodzajowi pracy powoduje przesuniêcie
pisaka czasu pracy na odpowiednie pole na
wykresówce, na którym jest rejestrowana dana
czynnoœæ.
Istniej¹ tachografy wyposa¿one w pisak
dodatkowy, w których w zale¿noœci od typu tego
pisaka w obszarze pod wewnêtrzn¹ skal¹
czasow¹ na przedniej stronie wykresówki
rejestrowana jest praca dodatkowego urz¹dzenia
zamontowanego w pojeŸdzie, wzglêdnie na tylnej
stronie wykresówki s¹ rejestrowane obroty silnika
pojazdu. Zapis ten jest dopuszczalny i s³u¿y do
oceny ekonomicznej jazdy. Tak jak i same
tachografy tak i stosowane wykresówki musz¹ byæ
opatrzone odpowiednim znakiem kontrolnym
EWG (Art.6 VDO EWG 3821/85).
Zarówno tachograf jak i wykresówki musz¹
posiadaæ zatwierdzenie typu wydane przez G³ówny
Urz¹d Miar.
Poza tym na tylnej stronie wykresówki s¹ podane
znaki kontrolne wszystkich urz¹dzeñ, w których
dana wykresówka mo¿e byæ stosowana.
Dodatkowo wykresówka musi posiadaæ taki sam
zakres prêdkoœci, co urz¹dzenie kontrolne i byæ
przystosowana do urz¹dzeñ standardowych i/lub
automatycznych.
W pojazdach wykorzystywanych do zawodowego
transportu osób i towarów o dopuszczalnej masie
ca³kowitej wiêcej ni¿ 3,5 t, poza nieweloma
wyj¹tkami, gdy pojazd jest dopuszczony do ruchu
we Wspólnocie Europejskiej monta¿ tachografu
EC jest nakazany przepisami
(VO EWG Nr 3821/85).
Dla okreœlonych wy³¹czonych prawem Wspólnoty
Europejskiej pojazdów nale¿y przestrzegaæ
monta¿u tachografu zgodnie z Umowa Europejsk¹
AETR. W Polsce istnieje obowi¹zek monta¿u
tachografów w pojazdach na podstawie
Rozporz¹dzenia Ministra Transportu i Gospodarki
Morskiej z dn. 1 kwietnia 1999 r. w sprawie
warunków technicznych pojazdów oraz zakresu
ich niezbêdnego wyposa¿enia (Dz.U.R.P. nr 44 z
15 maja 1999 r. pozycja. 432)
paragraf 11.1
pojazd samochodowy powinien byæ wyposa¿ony:
pkt. 15:
w urz¹dzenie rejestruj¹ce samoczynnie prêdkoœæ
jazdy, czas jazdy oraz postoju (tachograf);
dotyczy to:
a) pojazdu o dopuszczalnej masie ca³kowitej 9 t.
i powy¿ej, zarejestrowanego po raz pierwszy po
dniu 31 grudnia 1984 r.
b) pojazdu o dopuszczalnej masie ca³kowitej
3,5 t. , wyprodukowanego po dniu 31 grudnia
1999 r.
z wyj¹tkiem autobusu u¿ywanego w komunikacji
miejskiej oraz pojazdu Si³ Zbrojnych.
Obowi¹zek stosowania tachografów wynika z:
Europejskiej Umowy AETR opublikowanej w
Dz.U. nr 94 z dn. 24.11.1999r. p. 1086;
USTAWY O CZASIE PRACY KIEROWCÓW
Dz.U. nr 123 z dn. 25.10.2001r. p. 1354 wraz z
póŸniejszymi zmianami;
USTAWY PRAWO O MIARACH
Dz.U. nr 63 z dn. 22.06.2001r. p. 636 wraz z
póŸniejszymi zmianami
przepisów wykonawczych publikowanych w
Biuletynie G³ównego Urzêdu Miar.
3
Dane i informacje
Struktura tarczy wykresówki
Wpisy rêczne
Przednia strona wykresówki
(od góry do do³u)
1. Imiê i nazwisko kierowcy (przed rozpoczêciem
jazdy)
2. Miejsce za³o¿enia wykresówki (przed
rozpoczêciem jazdy)
3. Miejsce wyjêcia wykresówki ( po zakoñczeniu
jazdy)
4. Data za³o¿enia wykresówki (przed
5. Data wyjêcia wykresówki (po zakoñczeniu
jazdy)
6. Numer rejestracyjny pojazdu (przed
7. Stan licznika kilometrów na koñcu jazdy (po
zakoñczeniu jazdy)
8. Stan licznika kilometrów przy rozpoczêciu
jazdy (przed rozpoczêciem jazdy)
9. Przejechane kilometry ( po zakoñczeniu jazdy)
Zapisy dokonywane przez urz¹dzenie
1. Zapis prêdkoœci
2. Grupy czasowe
3. Odcinki drogi (od ostrza do ostrza ^ 10 km)
I. Grupy czasowe w urz¹dzeniach automatycznych
(czas kierowania pojazdem zapisywany
automatycznie przy rozpoczêciu jazdy)
szeroka belka: czas jazdy/kierowania
pojazdem
trochê wê¿sza belka: pozosta³e czynnoœci na
miejscu pracy
w¹ska belka: czas oczekiwania, czas pracy
jako drugi kierowca (nie kieruj¹cy aktualnie
pojazdem), czas snu w kabinie sypialnej
podczas jazdy (czas dy¿uru)
cienka linia: czasy przerw i odpoczynku
II. Grupy czasowe w urz¹dzeniu standardowym
(zamiennik dla ksi¹¿ki kontrolnej)
Czas kierowania pojazdem
pozosta³e czynnoœci na miejscu pracy
czas oczekiwania, czas pracy jako drugi nie
kieruj¹cy aktualnie kierowca, czas snu w kabinie
sypialnej podczas jazdy (czas dy¿uru)
Przerwy w pracy i odpoczynki
4
Wpisy rêczne
Tylna strona wykresówki
1
(od zewn¹trz do wewn¹trz)
1. Grupy czasowe (przy awarii funkcji rejestracji
grup czasowych)
2. Mo¿liwoœæ trzykrotnej zmiany pojazdu
- czas zegarowy zmiany pojazdu
- stan kilometrów po zakoñczeniu jazdy
- numer rejestracyjny pojazdu
- stan kilometrów przy rozpoczêciu jazdy
- przejechane kilometry
Zapis obrotów silnika na tylnej stronie
wykresówki
Urz¹dzenia z rejestracj¹ obrotów silnika kreœl¹ na
tylnej stronie diagram obrotów ( w urz¹dzeniach
dla dwóch kierowców na tarczy kierowcy 2).
5
Dane i informacje
Struktura wykresówki
Rys. 1.
Tachograf Kienzle 1308,1310,
Zestaw tygodniowy wykresówek
Rejestrator mini
Rejestrator
Rys.2:
Mini-tachograf serii 1315
Rys.2.
Tachograf Kienzle 1315 mini
Objaœnienia:
1. Rozpoczêcie jazdy
2. Czas jazdy ( kierowca 1)
3. Czas jazdy (kierowca 2)
Wykresówki 1-o dobowe
Rys.3.
Tachograf Kienzle 1318
4. Przerwa podczas jazdy
5. Czas jazdy ( kierowca 3)
6. Zakoñczenie jazdy
6
Dobór wykresówki do tachografu
W³aœciwa wykresówka w rejestratorach ( rys. 4)
Znak kontrolny tachografu, w tym przyk³adzie
B122 znajduje siê na tabliczce typu
wzglêdnie na pokrywie tachografu. Ten sam znak
kontrolny musi byæ wydrukowany na przedniej
stronie wykresówki.
Poza tym zakres pomiarowy prêdkoœci urz¹dzenia
i wykresówki musz¹ siê zgadzaæ (np. 100 km/h).
Zwróciæ uwagê na
zakres pomiarowy!
Znak kontrolny
B122
znajduje siê na tabliczce typu
wzglêdnie na pokrywie
tachografu.
Rys.4.
W³aœciwe wykresówki w tachografach EC
(rys.5)
Znak kontrolny tachografu w tym przypadku
e1 57 znajduje siê na tabliczce typu. Ten sam
znak kontrolny musi byæ wymieniony na tylnej
stronie wykresówki pod e1 . Poza tym zakres
pomiarowy prêdkoœci urz¹dzenia i wykresówki
musz¹ siê zgadzaæ (np. 125 km/h).
Zwróciæ uwagê na
zakres pomiarowy!
Znak kontrolny
e1
znajduje siê na tabliczce typu
Rys. 5.
7
Dane i informacje
Zapisy dokonywane przez urz¹dzenie
na przedniej stronie wykresówki
Prêdkoœæ w km/h
Czasy jazdy i postoju
Rys.7. 1308/1310/1318
Rys.6.
Rys.9. Mini 1315 (Rejestrator)
Grupy czasowe
Rys.8. EC Standard (zapis stopniowy)
Rys.10. EC Automatic (zapis belkowy)
1. Jazda
1. Jazda
2. Pasywny czas pracy
2. Postój
3. Przerwa
Poprzez ruch pisaka w górê i w dó³ przy
przyspieszeniach wzglêdnie hamowaniu i ci¹g³ym
przesuwie wykresowki dokonywanym przez zegar
powstaje zapis w postaci linii krzywej. Naniesione
linie ko³owe pozwalaj¹ odczytaæ prêdkoœæ w
dowolnej chwili.
Zakres pomiarowy wykresówki musi zgadzaæ
siê z zakresem pomiarowym urz¹dzenia.
Tachografy Kienzle posiadaj¹ ró¿ne zakresy
pomiarowe. Tachografy i tachografy EC s¹
urz¹dzeniami podlegaj¹cymi okresowej kontroli
metrologicznej.
Pisak czasu pracy rejestruje czasy jazdy w postaci
belki o ró¿nej szerokoœci a czasy postoju jako
cienkie linie (rys.7).
W modelach 1308,1310,1318 i 1319 linia zapisu
czasu pracy przebiega pomiêdzy polami
prêdkoœci i drogi. W tachografie mini linia ta
znajduje siê ca³kiem w œrodku, poni¿ej linii
zapisu drogi.
Tachografy EC rejestruj¹ nie tylko czas jazdy
i postoju, ale zgodnie z przepisami EWG
posiadaj¹ mo¿liwoœæ rejestracji nastêpuj¹cych,
przypisanych do kierowcy czasów pracy:
Czasy kierowania pojazdem
Czasy pracy (praca aktywna)
Czasy oczekiwania, gotowoœci do pracy, czas
snu w kabinie sypialnej podczas jazdy (czyli
pasywny czas pracy)
Przerwy i odpoczynki
W urz¹dzeniach standardowych czas pracy
rejestrowany jest na ró¿nych poziomach (rys.8).
W urz¹dzeniach automatycznych w postaci belki o
ró¿nej szerokoœci. (rys.10).
8
Odcinki drogi, kilometry
Pisak dodatkowy
Rys.11. Odcinki drogi, kilometry
Rys.12. Tachografy serii 1308/1310 (rejestratory):
1. Jazda
1.Linia zapisu pisaka dodatkowego
2. Postój
2. Dodatkowe zapisy
Zapis przejechanych odcinków drogi jest
dokonywany przez pisak drogi sterowany krzywk¹
w kszta³cie serca. W ten sposób w czasie jazdy na
tarczy powstaje krzywa zêbata, w czasie postoju
linia ci¹g³a. Podzia³ka w postaci linii
przerywanych na polu zapisu umo¿liwia dok³adne
wyliczenie ca³kowitych i czêœciowych odcinków
drogi.
3. Agregat 1 (jedno dodatkowe urz¹dzenie)
Rys.13. Tachografy EC serii 1311,1314 i 1318
Automatic:1319
1. Zapisy dodatkowe
2. Linia czasu pracy
Dotyczy wszystkich tachografów i tachografów
EC:
Jeden cykl ruchu pisaka od do³u do góry
wzglêdnie z góry do do³u odpowiada 5 km.
W tachografach mini 1315:
linia zapisu drogi znajduje siê pomiêdzy polami
zapisu prêdkoœci i czasu. (zob. Rys.2/ str.6)
3. Agregat 1 (jedno dodatkowe urz¹dzenie)
4. 1 + 2 (dwa dodatkowe urz¹dzenia)
4. 1 + 2 (dwa dodatkowe urz¹dzenia)
Prawie wszystkie tachografy jak i tachografy EC
Automatic mog¹ byæ wyposa¿one w dodatkowy
pisak. Druga linia zapisu na polu grup czasowych
s³u¿y do rejestracji pracy dodatkowych urz¹dzeñ
(agregatów) znajduj¹cych siê w pojeŸdzie.
Pisak jest sterowany elektronicznie. Powstaje 2
belkowy diagram (zob. rysunki). Cienka,
obwodowa linia podstawowa jest rysowana
nieustannie. Gdy przy³¹czone urz¹dzenie (agregat)
dodatkowe pracuje, pojawia siê œrodkowa belka.
Gdy wystêpuje jednoczesna praca dwóch
urz¹dzeñ (np. niebieskie œwiat³o pojazdu
uprzywilejowanego i syrena), jest rysowana
szeroka belka.
Niektóre zastosowania:
! Rejestracja pracy niektórych agregatów
dodatkowych np. pomostów podnosz¹cych,
wiertarek, mieszade³, pomp w cysternach i
beczkowozach, niebieskie œwiat³o i syrena w
pojazdach policyjnych i karetkach pogotowia.
! Rejestracja u¿ywania hamulców, klaksonu,
radiostacji, prasy w pojazdach komunalnych,
zamiatarkach
! Zapis zu¿ycia paliwa
9
Odczyt wzrokowy
Najprostsza metoda odczytu
Rejestratory
Odczyt wzrokowy jest najprostsz¹ metod¹ w
ogóle, poniewa¿ wykresówka daje mo¿liwoœæ
objêcia jednym rzutem oka i kontroli ca³ego
przebiegu dnia. Nak³ad czasu potrzebny do
odczytu wzrokowego jest niewielki potrzeba tylko
trochê wprawy. Przyrz¹dy pomocnicze u³atwiaj¹
pracê, zobacz strona 30 „Przyrz¹dy pomocnicze”
Je¿eli podczas odczytu wzrokowego nasuwaj¹ siê
pytania np. niejasne zapisy, nale¿y je wyjaœniæ
przy najbli¿szej sposobnoœci z kierowc¹. Dlatego
te¿ odczyt wzrokowy nale¿y przeprowadzaæ
codziennie. Systematyczny odczyt wzrokowy
obejmuje nastêpuj¹ce kontrole:
Rys. 14. Ttachograf 1308 i 1310
1. Wp isy rêczne (zob. str.4)
Kompletne podanie tych danych jest
wymagane przepisami i jest podstaw¹ do
póŸniejszej analizy zapisu wykresówki.
2.Czasy pracy, przerwy w pracy, odpoczynki
- ocena stylu jazdy
- zu¿ycie paliwa a obroty silnika
- manipulacje, zafa³szowania lub b³êdne
rejestracje
Rys. 15. Tachograf 1318-02/06
Rys.16. Tachograf mini
10
Tachografy samochodowe
Udokumentowanie czasu pracy
(czasy pracy, przerwy, odpoczynki)
Sposób rejestracji tachografów Kienzle i
tachografów EC pokazuj¹ jasno i wyraŸnie czas
jazd i postojów jak i iloœæ i czas trwania przerw w
kierowaniu pojazdem.
Tachografy EC Kienzle spe³niaj¹ wszystkie
wymagania VO(EWG) 3821/85 tzn. wykresówki
EC s¹ dowodem dziennego czasu pracy dla
kierowcy.
Ksi¹¿ki kontrolne s¹ wymagane jedynie dla
pojazdów o dopuszczalnej masie ca³kowitej od
2,8t. Gdy w pojeŸdzie jest stosowany tachograf
wówczas ksi¹¿ka kontrolna jest zbyteczna.
Rys.17. Tachografy EC 1311, 1314, 1318-24/27, 1319
Gdy jest zamontowany tachograf, wykresówka
(rys. 14-16) mo¿e spe³niaæ rolê ksi¹¿ki
kontrolnej. Musz¹ byæ jedynie odpowiednio
zaznaczone pocz¹tek i koniec pracy jak równie¿
przerwy w pracy i odpoczynek.
Rys.:18. EC Standard 1311 i 1314
Specyfika rejestracji drogi.
(dla tachografów EC 1324 )
Gdy prze³¹cznik grup czasowych obydwu
kierowców ustawiony jest na symbol
” ” i zap³on jest wy³¹czony, to w czasie postoju
pojazdu nie jest rysowana linia obwodowa w polu
rejestracji drogi.
Rys.:19. Tachograf EC 1324 (MTCO)
11
Odczyt wzrokowy
Ocena stylu jazdy
Autostrady i drogi szybkiego ruchu
Rys.19. Autostrady i drogi szybkiego ruchu
stosunkowo jednostajna prêdkoœæ,
jedynie nieznaczne zmiany
Styl jazdy kierowcy ma bezpoœredni wp³yw na
zu¿ycie paliwa, zu¿ycie opon, silnika, hamulców
pojazdu i na ryzyko wypadku. Ka¿dy kierowca ma
zatem znaczny wp³yw na koszty u¿ytkowania
pojazdu. Diagram prêdkoœci, a tak¿e zapis zu¿ycia
paliwa i obroty silnika pozwalaj¹ dok³adnie
oceniæ styl jazdy.
Trzy przedstawione wycinki wykresówek pokazuj¹
charakterystyczny przebieg zapisów prêdkoœci w
najczêstszych okolicznoœciach:
Ruch miejski
Rys.20. Szosy - czêsto zmieniaj¹ce siê prêdkoœci
spowodowane ró¿nymi warunkami
drogowymi (nachylenia terenu, zakrêty,
ruch z naprzeciwka itd.)
Rys.21. Ruch miejski œciœle rozmieszczone
ostrza spowodowane czêsto zmieniaj¹c¹
siê prêdkoœci¹ i wieloma zatrzymaniami.
Korzystaj¹c z zapisu tarczy tachografu mog¹ Pañstwo podj¹æ œrodki zaradcze dla poprawienia
stylu jazdy a tym samym doprowadziæ do oszczêdnoœci:
1. Regularny odczyt wzrokowy
2. Regularne rozmowy z kierowcami, szkolenia lub wyk³ady
3. Systematyczna ocena stylu jazdy równie¿ z uwzglêdnieniem zu¿ycia paliwa i
obrotów silnika.
4. Gratyfikowanie oszczêdnej i bezwypadkowej jazdy
- autostrada (rys.19)
5. Ustalenie dopuszczalnych prêdkoœci i obrotów silnika
- szosa
(rys20)
- ruch miejski (rys21)
Poni¿sze opisy wyjaœniaj¹ przyczyny ró¿nych
diagramów
12
Wp³yw stylu jazdy na czas jazdy, zu¿ycie paliwa, zuzycie
pojazdu i ryzyko wypadku
¯ywotnoœæ opon w 1000 km
150
¯ywotnoœæ ok³adzin hamulcowych
600
Zu¿ycie paliwa w l na 100 km
50
D³ugie trasy
125
40
100
30
160
75
125
100
50
75
20
Krótkie trasy
10
50
25
25
0
0
0
Ekonomiczny styl jazdy
Nieekonomiczny styl jazdy
Rys.22 ¯ywotnoœæ opon
Rys.:23 ¯ywotnoœæ ok³adzin hamulcowych
Rys.:24 Zu¿ycie paliwa
Przy ekonomicznym stylu jazdy mo¿na przejechaæ
ok. 150.000 km, przy zbyt forsownym tylko ok.
70.000 km. Zatem oszczêdnoœæ wynosi ponad
100% lub przy ca³kowitym przebiegu 1.000.000
km: 8 kompletów opon.
Ok³adziny hamulcowe w zale¿noœci od warunków,
w jakich u¿ytkowany jest pojazd wytrzymuj¹
pomiêdzy 100.000 a 200.000 km (np.retarder)
przy ekonomicznym stylu jazdy do 600.000 km,
przy nieekonomicznym stylu jazdy musz¹ byæ
wymieniane ju¿ po 20.000 30.000 km.
Oszczêdnoœæ wynosi zatem do 800%.
Dobry styl jazdy uwidacznia siê szczególnie w
zu¿yciu paliwa: pomiêdzy najlepszym (30 litrów
na 100 km ) a najgorszym wynikiem ( 40 litrów
na 100 km) zawieraj¹ siê oszczêdnoœci prawie
25 %.
O wartoœci tachografu, lepiej ni¿ teoretyczne
wywody œwiadcz¹ doœwiadczenia naszych
klientów. Dlatego zamiast rezultatów jazd
próbnych przedstawiamy w tym miejscu efekty,
które zosta³y osi¹gniête w wyniku podjêtych w
praktyce œrodków organizacyjnych:
Doœwiadczenia miêdzynarodowej spedycji
pokazuj¹, jakie konkretne oszczêdnoœci mo¿na
osi¹gn¹æ poprzez systematyczny odczyt tarcz i
przeprowadzone na tej podstawie œrodki zaradcze.
1. Dok³adna rejestracja czasów postoju ( czas
zegarowy i czas trwania s¹ dok³adnie
rozpoznawalne na tarczy) doprowadzi³a do
znacznego skrócenia czasów postoju a tym
samym lepszego wykorzystania pojazdów.
2 . W szczególnoœci ocena stylu jazdy ka¿dego
poszczególnego kierowcy doprowadzi³a do
zaskakuj¹co du¿ych oszczêdnoœci.
!
Zawsze jednak jest to 100.000 litrów paliwa,
które zaoszczêdzi dobry kierowca przy
jeŸdzie ekonomicznej wobec
„nieekonomicznego” stylu jazdy - w ci¹gu
siedmiu lat przy 1.000.000 km.
!
Efektywnie w wyniku ekonomicznej jazdy
przy analizie zapisu tarcz tachografów
oszczêdnoœæ roczna dla wszystkich
pojazdów tej spedycji wynios³a 250.000
litrów.
Bezpieczeñstwo drogowe
G³êbszy aspekt ekonomicznego stylu jazdy:
ciê¿arówki i cysterny tej spedycji prawie nie
spowodowa³y z w³asnej winy ¿adnych wypadków,
co w bran¿y spedycyjnej ma du¿e znaczenie.
13
Odczyt wzrokowy
Ile litrów paliwa na trasê ?
Na dzieñ ?
Rys.25. Zapis zu¿ycia paliwa
Rys. 26.Dodatkowy zapis zu¿ycia paliwa,
tachograf EC
Rys.27. Zapis zu¿ycia paliwa
Elektroniczny system pomiaru zu¿ycia paliwa daje
odpowiedŸ:
...informuje kierowcê w ka¿dej sytuacji dok³adnie
i w czytelny sposób o:
! -chwilowym zu¿yciu paliwa
! -œrednim zu¿yciu paliwa na trasie
! -ca³kowitym zu¿yciu paliwa na trasie
! -przejechanym odcinku drogi ( trasa)
Zu¿ycie paliwa jest rejestrowane na wykresówce
iloœciowo i w funkcji czasu na drugiej linii le¿¹cej
pomiêdzy zapisem prêdkoœci a zapisem drogi.
Dla ka¿dej zu¿ytej jednostki paliwa ( do wyboru 2
lub 5 litrów ) jest rysowana krótka kreska. Po
ka¿dych 10 litrach pojawia siê d³u¿sza kreska.
Taki zapis mo¿na te¿ odczytywaæ elektronicznie.
Zarejestrowane zu¿ycie paliwa mo¿e odnosiæ siê
do ka¿dego dowolnie wybranego odcinka drogi
lub przedzia³u czasu.
pokazuje na elektromechanicznym niezerowanym
liczniku ca³kowite zu¿ycie paliwa pojazdu w
litrach (xx.x l/100km)
Wed³ug wzoru:
Zu¿ycie = litry na 100 km
Wynika
500 x 100 = 35,97 l
139
100 km
EDM 1404
Nowy elektroniczny system pomiaru zu¿ycia
paliwa EDM skuteczna mo¿liwoœæ redukcji
kosztów paliwa w pojazdach u¿ytkowych ju¿ w
sprzeda¿y.
14
Styl jazdy na diagramie prêdkoœci
Do analizy uwzglêdniono:
!
!
!
!
!
Przebieg diagramu prêdkoœci
Wzglêdn¹ czêstotliwoœæ silnych przyspieszeñ
lub hamowañ
Najwy¿sze prêdkoœci w stosunku do
prêdkoœci œredniej
Naturalnie przy analizie diagramu musz¹ byæ
uwzglêdnione warunki drogowe.
Jasne jest równie¿, ¿e np. 90 km/h ma inne
znaczenie dla samochodu ciê¿arowego a inne
dla osobowego.
Ogólna regu³a: im bardziej zbli¿one s¹ prêdkoœci
najwy¿sza i œrednia tym bardziej ekonomiczna
jest jazda.
Du¿e prêdkoœci silne przyspieszenia i gwa³towne
hamowania powoduj¹ wiêksze zu¿ycie paliwa (do
50%), wiêksze zu¿ycie przede wszystkim opon i
hamulców ( do 200%) a ryzyko wypadku wzrasta
ogromnie.
Rys.29.
Rys.:30.
Rys.31.
Rys.: 32.
Typowe dla ekonomicznego stylu jazdy:
Zaokr¹glone ostrza = ³agodne przyspieszenia do
prêdkoœci ekonomicznej. Przed zatrzymaniem
zwolnienie a nastêpnie krótkie hamowanie.
Typowe dla nieekonomicznej jazdy:
Ostrza prêdkoœci w formie iglicy oznaczaj¹ ostre
przyspieszenia z natychmiastowym hamowaniem.
1. Przyspieszenie
1. równomierna jazda
2. Hamowanie
2. toczenie
3. swobodne toczenie
4. hamowanie
15
Odczyt wzrokowy
Ró¿ne style jazdy i ich ocena
Ró¿ne style jazdy zosta³y przedstawione na
diagramach obok. Chodzi o jazdê po szosach i
drogach, która to w praktyce najczêœciej ma
miejsce. Porównanie ekonomicznego i
nieekonomicznego stylu jazdy w warunkach
miejskich zosta³o szczegó³owo przedstawione
na stronach 14/15. W tym przypadku nale¿y
przede wszystkim uwzglêdniæ obowi¹zuj¹ce
ograniczenia prêdkoœci.
Cech¹ charakterystyczn¹ dla jazdy po
autostradach i drogach szybkiego ruchu jest
stosunkowo równomierna prêdkoœæ
zmieniaj¹ca siê jedynie w korkach i przy silnym
nasileniu ruchu.
Charakterystyczne diagramy prêdkoœci dla jazd
po ró¿nych rodzajach dróg s¹ zobrazowane na
stronie 15.
Rys. 33. Kryterium oceny 1
Skala ocen
Kryteria oceny
Je¿eli zastosowaæ trzystopniow¹ skalê oceny
( mo¿liwe s¹ naturalnie równie¿ indywidualne
rozwi¹zania) to bêdzie to odpowiadaæ ocenom na
przyk³adowych rysunkach.
1. = wzorcowy, bardzo ekonomiczny styl jazdy,
zarówno dobór prêdkoœci jak przyspieszenia i
hamowania ( Rys. 33)
Rys. 34. Kryterium oceny 2
2.= wzglêdnie ekonomiczna jazda, prêdkoœæ
trochê zbyt wysoka, przyspieszenia i hamowania
o ró¿nym nasileniu ( Rys.34).
16
Styl jazdy na diagramie obrotów silnika
Jeszcze lepsza ocena stylu jazdy jest mo¿liwa,
gdy na tarczy oprócz prêdkoœci s¹ rejestrowane
obroty silnika pojazdu. Dotyczy to w
szczególnoœci jazdy na krótkich trasach i w ruchu
miejskim, gdzie kryteria odnosz¹ce siê do
prêdkoœci stanowi¹ jedynie sugestie do oceny.
Jedynie diagram obrotów silnika pojazdu mo¿e
wyraŸnie uwidoczniæ tu nieekonomiczn¹ jazdê.
Kierowca mo¿e zostaæ pouczony w zakresie
lepszej eksploatacji silnika.
Niew³aœciwe obroty wp³ywaj¹ przede wszystkim
na ¿ywotnoœæ silnika i skrzyni biegów i naturalnie
na zu¿ycie paliwa. Zapis obrotów odbywa siê w
kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek
zegara.
Rys. 35: Kryterium oceny 3
3.= nieekonomiczny styl jazdy, prêdkoœæ zbyt
wysoka, silne przyspieszenia i hamowania
( Rys 35).
Rys. 36.
Przyk³ad: jazda w ruchu miejskim autobusu
liniowego (Rys.36)
Praktycznie ¿aden zysk czasowy, poniewa¿
obowi¹zuje rozk³ad jazdy, jednak ponad 40%
zwiêkszone zu¿ycie paliwa w wyniku
przekroczenia ekonomicznego zakresu obrotów
Wynik:
Jazda 1 + 2 nieekonomiczna
Zu¿ycie 40 wzglêdnie 42,5 l/100 km
Najwy¿sze obroty 2400 obr/min
Jazda 3 + 4 ekonomiczna, zu¿ycie 29,4 wzglêdnie
29,6 l/100 km
Najwy¿sze obroty poni¿ej 2000 obr/min
17
Rozpoznawanie manipulacji i zafa³szowañ
Zapisy zwracaj¹ce uwagê
Zapis prêdkoœci przebiega w d³u¿szym okresie
czasu bez znacznych wychyleñ, na jednakowej
wysokoœci.
Przestawienie zegara
Rys. 37:
Rys. 38:
Mo¿liwe manipulacje
!
!
!
Zakleszczenie przedmiotu w mechanizmie
prowadzenia sztyftu pisz¹cego (np. resztka
pianki, guma do ¿ucia).
Ograniczenie przez pierœcieñ gumowy, który
jest zapêtlony wokó³ sztyftu pisz¹cego (zapis
odcinka drogi nie wykazuje dolnych
szczytów).
Nak³adanie spreparowanego szablonu na
w³o¿on¹ tarczê.
Wskazówka:
W takim przypadku, przez przypadkowy zapis na
szablonie mo¿e powstaæ przerwa w zapisie
prêdkoœci.
! Hamowanie wskazówki prêdkoœci przez ig³ê
lub coœ podobnego w³o¿onego w pokrywê
szklan¹ przyrz¹du.
Wskazówka:
Zrobiona dla wprowadzenia ig³y dziura mo¿e byæ
ukryta przez naklejkê lub coœ podobnego.
Naturalne wyjaœnienie.
!
!
Pojazd mo¿e byæ wyposa¿ony w tempomat
lub ogranicznik prêdkoœci.
Defekt techniczny.
Dowód.
Prêdkoœæ przeciêtn¹ nale¿y wyliczyæ za pomoc¹
zapisu odcinka drogi i czasu trwania jazdy.
Przeciêtna prêdkoœæ przy manipulacji przekracza
rejestrowan¹ prêdkoœæ jazdy.
Zapisy zwracaj¹ce uwagê.
1. Podwójna rejestracja przy zapisie prêdkoœci i
odcinka drogi jest wskazówk¹ na mo¿liwoœæ
cofniêcia zegara (patrz rys. 38).
2. Brak zapisów; miêdzy normalnym zapisem ewentualnie istniej¹ce rêczne zapisy - s¹
wskazówk¹ na mo¿liwoœæ przesuniêcia zegara do
przodu (patrz rys. 39).
Mo¿liwe manipulacje.
! Cofniêcie zegara.
Wskazówka:
„Zbyt d³uga” przerwa w jeŸdzie powinna byæ
„zape³niona” zapisami jazdy.
!
Przesuniêcie zegara do przodu.
Wskazówka:
Symulacja nie przeprowadzonej przerwy.
Naturalne wyjaœnienia.
Brakuj¹cy zapis przy nie ca³kiem zamkniêtej
pokrywie tachografu.
Wskazówka:
Istniej¹ tu tylko braki czêœci zapisu.
!
18
RYS.39.
Uszkodzony zegar
Wskazówka:
W takim przypadku kierowca jest, zgodne z art.
16(2) Kodeksu Drogowego EWG 3821/85
zobowi¹zany przy rozpoznaniu defektu w
urz¹dzeniu kontrolnym udokumentowaæ go
pisemnie na tylnej czêœci tarczy ( wykroczenie:
niezgodnoœæ z przepisami w/g wy¿ej
przytoczonego Kodeksu Drogowego EWG
VO/FPersG).
1. Na wykresówce: zapis prêdkoœci przy postoju
pojazdu przebiega bardzo wyraŸnie poni¿ej
linii zerowej.
2. W urz¹dzeniu kontrolnym (tylko tachografy
standardowe) sztyft rejestracji prêdkoœci i
sztyft grup czasowych( w po³o¿eniu: czas
kierowania) mog¹ siê dotykaæ przy zgiêtym
sztyfcie prêdkoœci.
!
Dowód.
Podwójny zapis, chocia¿ wykresówka nie by³a
w³o¿ona do urz¹dzenia kontrolnego d³u¿ej ni¿ 24
godz. Czas zegarowy w urz¹dzeniu kontrolnym
nie jest w porz¹dku.
!
!
Naturalnie nastawiony sztyft pisz¹cy
prêdkoœci mo¿e rejestrowaæ liniê zerow¹
wewn¹trz naturalnego zakresu tolerancji
± 3 km/godz.) .
Pokrywa tachografu nie jest ca³kowicie
zamkniêta.
! Zgiêcie sztyftu pisz¹cego rejestruj¹cego
prêdkoœæ w dó³, tzn. do œrodka przyrz¹du.
Nastêpstwa: Zapisy zwracaj¹ce uwagê, punkt 1.
Nastêpstwa:
lampka kontrolna na skali tachografu zapala siê.
Sztyfty pisz¹ce le¿¹ skoœnie lub w ogóle nie na
tarczy. Dlatego mo¿e brakowaæ czêœci zapisów,
mog¹ byæ przesuniête w dó³ lub gruboœæ kreski
zmienia siê (kreska s³absza).
Wskazówka:
Dowód.
Mo¿liwoœæ zgiêcia do góry ku zewnêtrznej stronie
urz¹dzenia.
Nastêpstwa: Zapis prêdkoœci przebiega powy¿ej
linii zerowej. Przy ponownym sprawdzeniu czêsto
pomija siê, ¿e tachografy rejestruj¹ dopiero od
prêdkoœci 6,5 km/godz.. (tzn. linia zerowa =6,5
km/godz.).
Tylko zapis prêdkoœci przesuniêty w dó³. O ile
mo¿liwe, usytuowaæ miejsce zgiêcia. Sprawdziæ
szablonem kontrolnym. Wyliczenie rzeczywistej
prêdkoœci œredniej za pomoc¹ zapisu drogi i
czasu jazdy.
19
Zapisy sporz¹dzone rêcznie
Przerwanie zasilania/po³¹czenia z
nadajnikiem 1314
Rys. 41. Ddodatkowe, rêcznie sporz¹dzone zapisy
Rys.42. Przerwanie napiêcia zasilaj¹cego podczas
jazdy
Rys. 43. Przerwanie po³¹czenia z impulsatorem
podczas jazdy.
1. Przerwanie po³¹czenia z impulsatorem
podczas jazdy pisaki opadaj¹ w dó³
2. Na czas przerwania po³¹czenia pisak
pozostaje w pozycji spoczynku.
3. Po³¹czenie z impulsatorem ponownie
odnowione zapis prêdkoœci jest
kontynuowany.
Zapisy zwracaj¹ce uwagê.
Wskazówka
Nieregularny, nietypowy zapis, który na pierwszy
rzut oka odbiega od zapisu maszynowego i ró¿ni
siê tak¿e gruboœci¹ linii.
Napêd urz¹dzenia kontrolnego i zegara posiadaj¹
zawsze oddzielne, niezale¿ne od siebie zasilanie
pr¹dem.
!
1. Typowy, autentyczny zapis prêdkoœci nie
posiada zauwa¿alnych wychyleñ na
porównywalnej wysokoœci (porównaj rys. 41.)
Zapis drogi natomiast rejestruje postój.
2. Bezczasowy spadek prêdkoœci przy
rozpoczêciu pauzy i bezczasowe jej
naroœniêcie na koñcu pauzy (Rys.42).
3. Brak typowego dla jazdy zapisu w czasowym
punkcie kontrolnym. Wszystkie pisaki
rejestruj¹ postój pojazdu chocia¿ pojazd siê
porusza³.
4. Wszystkie pisaki poruszaj¹ siê w jednym
miejscu w dó³ i w górê poprzez co po
pewnym czasie mo¿e dojœæ do zdrapania
warstwy rejestruj¹cej na wykresówce.
1. Zasilanie napiêciowe urz¹dzenia kontrolnego
od³¹czone podczas jazdy.
2. Przewód impulsatora przerwany podczas
jazdy
3. Przerwanie po³¹czenia z impulsatorem lub
od³¹czenie napiêcia zasilania urz¹dzenia
kontrolnego podczas postoju pojazdu.
PóŸniejsze wpisy rêczne dokonane przez
kierowcê, ewentualnie przy u¿yciu szablonów
i innych przyrz¹dów rysuj¹cych.
!
Odpowiedni sztyft pisz¹cy posiada na skutek
technicznego defektu zbyt du¿y luz.
Dowód.
Przy uszkodzeniu technicznym ca³y zapis
wykazuje wê¿owate kontury. Przy manipulowanym
zapisie, zapis prêdkoœci przebiega w zasadzie
nietypowo, dodatkowo wystêpuje linia
podstawowa i/lub brakuje zapisu odcinka drogi.
Porównanie zapisanego odcinka drogi z istotnie
przebytymi kilometrami.
Naturalne wyjaœnienia
1.) do 3.)
Uszkodzenie jednego z po³¹czeñ lub
odpowiedniego bezpiecznika
4.) Defekt techniczny powoduj¹cy od³¹czenie
napiêcia zasilania do zegara.
Dowód
Sprawdzenie okablowania, plomb i bezpieczników
pod wzglêdem ewentualnych ingerencji.
W przypadku defektu technicznego zgodnie z Art.
16 (2) EWG-VO 3821/85 kierowca by³by
zobowi¹zany dokonaæ na tylniej stronie
wykresówki rêcznych zapisów czasów kierowania
pojazdem i czasów odpoczynku.
20
Przerwanie zasilania napiêciowego/
po³¹czenia z nadajnikiem 1318
B
C
A
Rys. 44.1. Przerwanie zasilania napiêciowego/
A
A - znaczniki otwarcia (wyjêcia wykresówki)
B - rejestracja chwilowego braku zasilania tachografu
C - rejestracja b³êdu nadajnika
Brak tych zapisów mo¿e stanowiæ poszlakê na
manipulowan¹ ingerencjê. Porównanie
rzeczywiœcie przejechanych kilometrów z
zarejestrowanymi ( ustalenie na podstawie
dokumentów za³adunku, ksi¹¿ki jazd lub zlecenia
przewozowego), przy czym musi wynikn¹æ du¿a
niezgodnoœæ. Kontrola uk³adu zasilania zegara.
ostatecznie normalny zapis.
A) Œlady wskazuj¹ce na wyjêcie wykresówki z
tachografu. W tachografach z otwieran¹
pokryw¹ - widoczne “haczyki otwarcia”(patrz
te¿ rys. 45 i 46). W tachografach 1319 i 1324
znaczniki otwarcia w postaci promieniowej
linii przechodz¹cej przez ca³y zakres
pomiarowy prêdkoœci na wykresówce z
rejestracjami “kierowcy 1”
B) Brakuj¹cy zapis przy wszystkich zapisach,
zegar stoi. Przy ponownym doprowadzeniu
zasilania: silne wychylenie wskazówki
prêdkoœciomierza i zapisu prêdkoœci od linii
zerowej do koñca zakresu i z powrotem.
(zobacz Rys. 44, punkt A) najpóŸniej po
momencie rozpoczêcia jazdy.
!
Podejrzenie przerwania zasilania.
Naturalne wyjaœnienia
C) Brakuj¹ce zapisy jazdy, a za to:
silne wychylenie wskazówki prêdkoœciomierza
i zapisu prêdkoœci od linii zerowej do 30
km/h i z powrotem co 8 sekund ( co daje
zapis na tarczy w postaci grubej belki, rys. 44,
punkt B).
Techniczny defekt przewodów zasilaj¹cych lub
przewodów impulsatora
Podejrzenie przerwania przewodu nadajnika
!
Przerwanie zasilania tachografu (B) przy
zastosowaniu zainstalowanego prze³¹cznika
lub przekaŸnika. Przy ponownym za³¹czeniu
zasilania cecha charakterystyczna B.),
Przerwanie przewodu impulsatorów ( C) do
urz¹dzenia kontrolnego przy zastosowaniu
zainstalowanego prze³¹cznika lub przekaŸnika.
Wskazówka:
Tachograf posiada 2 przewody impulsatora w
obrêbie jednej wi¹zki przewodu.
- przerwanie jednego przewodu: normalny
zapis podczas jazdy przy postoju pojazdu
cecha charakterystyczna C.)
- przerwanie obydwu przewodów: cecha
charakterystyczna C.) podczas gdy inne
zapisy wskazuj¹ na postój
Wskazówka
Obowi¹zek kierowcy zgodnie z Art. 16 (2) EWGVO 381/85 udokumentowaæ rêcznie zaistnia³y
defekt po jego rozpoznaniu na tylniej stronie
wykresówki.
21
Przerwany zapis wszystkich pisaków
.Rys. 45.
Przerwa bez jazdy w miêdzyczasie (zapis drogi na
jednakowej wysokoœci)
Rys. 46.
Przerwa z jazd¹ w miêdzyczasie (ró¿nica w zapisie
drogi 8 km.) Faktycznie przejechana w
miêdzyczasie droga (8 lub 18 lub 28....km.) mo¿e
byæ ustalona jedynie przy pomocy naniesionych
stanów licznika.
Przyczyna: pokrywa urz¹dzenia by³a otwarta.
Otwarcie i zamkniêcie pokrywy mo¿na stwierdziæ
na podstawie odpowiednich znaków na
wykresówce. Chodzi o krótkie, dyskretne znaki
tzw. haczyki nanoszone przez pisaki prêdkoœci,
czasu i drogi przy otwieraniu i zamykaniu
pokrywy tachografu.
22
Rys. 47 i 48.
Równie¿ przy zmianie wykresówki zapis drogi
musi znajdowaæ siê na jednakowym poziomie.
Dodatkowo stan koñcowy licznika zapisany na
pierwszej wykresówce musi zgadzaæ siê ze
stanem pocz¹tkowym wpisanym na wykresówce
kolejnej.
Rys. 49. Szablon kontrolny do kontroli poziomów
rejestracji poszczególnych pól oraz do
ustalania rzeczywistych wartoœci
prêdkoœci jazdy.
U¿ycie wykresówek z niew³aœciwym zakresem
pomiarowym prêdkoœci.
Gdy na wykresówce zosta³ naniesiony zapis
niezwykle niskich lub wysokich prêdkoœci, znaczy
to, ¿e prawdopodobnie omy³kowo lub celowo
zosta³a u¿yta tarcza z niew³aœciwym zakresem
pomiarowym.
Prawdziw¹ prêdkoœæ mo¿na okreœliæ przy pomocy
szablonu. Mog¹ Pañstwo sprawdziæ, czy
rzeczywiœcie zosta³a u¿yta niew³aœciwa tarcza.
23
Automatyczny odczyt zapisu na wykresówce
Program do automatycznego odczytu wykresówek tachografów KISCAN
Odczyt zapisu wykresówki jest atrakcyjn¹
kosztowo mo¿liwoœci¹ uzyskania danych o
Waszym parku samochodowym.
Proponowane przez nas nowe oprogramowanie
do analizy wykresówek tachografów KISCAN
wychodzi o wiele dalej ni¿ czyste
oprogramowanie do rejestracji danych zapisanych
na wykresówce tachografu. Przy tym obs³uga
programu jest dziecinnie ³atwa.
Komfort i wydajnoœæ
Rys. 50. Program do analizy wykresówek
tachografów KISCAN
Komfort jest istotn¹ zalet¹ programu KISCAN.
Pomimo obszernych mo¿liwoœci, które oferuje
Pañstwu KISCAN jego obs³uga jest naprawdê
prosta. Wiêkszoœæ funkcji mo¿na uruchomiæ za
pomoc¹ myszki. Zrezygnowano z trudnych do
zrozumienia skrótów. Du¿a iloœæ parametrów
umo¿liwia dopasowanie do specjalnych
wymagañ. Poza tym KISCAN istnieje w wielu
jêzykach.
Rys.52.
Przy pomocy skanera mo¿na w ci¹gu niewielu
sekund odczytywaæ dane z 6 wykresówek
jednoczeœnie. Wykresówki s¹ przy tym
zobrazowane graficznie na ekranie. U³atwia to
znacznie rejestracjê i kontrolê danych. Obok grup
czasowych mo¿na ustaliæ przejechane odcinki
drogi i zu¿ycie paliwa.
Czy Wasi kierowcy zrobili przerwê po 4,5
godzinach.? Czy dzienny czas odpoczynku by³
przestrzegany? Na ¿yczenie KISCAN sprawdza,
czy kierowcy przestrzegali czasu pracy. Jak
Pañstwo widz¹ wiele przemawia za odczytem tarcz
za pomoc¹ programu KISCAN.
Kontrola czasów kierowania pojazdem
oraz czasów odpoczynku.
Rys. 51.
24
Mikroskopowy odczyt wykresówek
dla celów rekonstrukcji wypadku
Laboratorium Analiz Wypadkowych Wykresówe
Tachografów
W siedzibie DRABPOL Sp. J. w Czêstochowie
w maju 1997 roku zosta³o powo³ane
Laboratorium Analiz Wypadkowych Wykresówek
Tachografów. Laboratorium, jako jedno z 20 na
œwiecie i jedno z 15 w Europie, zosta³o
wyposa¿one w szereg specjalistycznych urz¹dzeñ
zapewniaj¹cych wysok¹ jakoœæ i powtarzalnoœæ
uzyskiwanych wyników badañ, w tym m. in. w:
- mikroskop z oprzyrz¹dowaniem pozwalaj¹cym
na przeprowadzenie analizy zapisów wykresówce
tachografu z dok³adnoœci¹ do ok. 0,5 s.
- program komputerowy KISCAN s³u¿¹cy do
automatycznego odczytu wykresówek.
Oprogramowanie umo¿liwia wszechstronn¹
analizê eksploatacyjn¹ zapisów.
Analizy przeprowadzaj¹ pracownicy z wieloletnim
doœwiadczeniem, posiadaj¹cy m.in. uprawnienia
do samodzielnego wykonywania ekspertyz biegli s¹dowi, dodatkowo przeszkoleni w zakresie
analiz zapisów wykresówek tachografów w
wydziale Analiz Wykresówek Tachografów firmy
VDO Kienzle w Villingen (Niemcy) - producenta
znanych w œwiecie z wysokiej jakoœci tachografów
montowanych do samochodów ciê¿arowych.
Ekspertyzy wykonywane w naszym Laboratorium
s¹ uznawane przez Instytut Ekspertyz S¹dowych w
Krakowie, Policjê, Prokuraturê, S¹dy itd. oraz
przez rzeczoznawców Unii Europejskiej.
G³ówn¹ dzia³alnoœci¹ jedynego w Polsce
Laboratorium Analiz Wypadkowych jest
wykonywanie mikroskopowych odczytów
wykresówek dla Organów Procesowych.
Poprzez zastosowanie komputera PC, kamery
cyfrowej i drukarki laserowej jest mo¿liwe
przedstawienie wyników odczytów optymalnie
wed³ug ró¿nych kryteriów.
W tym celu czytnik mikroskopowy wyposa¿ono
dodatkowo w nadajniki impulsów do pomiaru
czasu i prêdkoœci i po³¹czono przez odpowiednie
z³¹cze z komputerem PC (rys. 54).
Rys. 54.
1
2
3
4
Metoda odczytu mikroskopowego
Zapisy prêdkoœci zale¿ne od czasu s¹ mierzone z
sekundow¹ dok³adnoœci¹ pod specjalnym
mikroskopem przy pomocy naniesionych linii o
gruboœci 0,003mm (3/1000 mm). Z obydwu
komponentów - prêdkoœci w m/s i czasu w
sekundach, które s¹ przekazywane przez komputer
mo¿na wyliczyæ poszczególne odcinki drogi i
œrednie wartoœci przyspieszeñ (rys.55).
Przy przepisanych innym zapisem lub
uszkodzonych zapisach stosuje siê specjalne
oœwietlenie (rys 56). Do pisemnej ekspertyzy s¹
za³¹czane 10-cio krotne powiêkszenia wycinków
tarczy przedmiotowego odcinka jazdy.
Rys. 55.
5
6
Rys.56.
1. Mikroskop
2. Pryzmat odchylaj¹cy
3. •ród³o œwiat³a
4. Tarcza
5. Warstwa rejestruj¹ca
6. Papier podk³adowy
25
dla celów rekonstrukcji wypadku
Rys. 57.
Rys. 58. Tabela ze szczegó³owymi wartoœciami
Przyk³ad:
Tabela zawiera:
W zwi¹zku z wypadkiem, w którym bra³ udzia³
samochód ciê¿arowy i dziecko na rowerze
dokonano odczytu zapisu wykresówki z
ciê¿arówki i ustalono przebieg prêdkoœci na
ostatnich 476 metrach od miejsca zatrzymania w
wyniku tego¿ wypadku.
Rys. 57. pokazuje 10-cio krotne powiêkszenie
wykresówki z punktem pocz¹tkowym i koñcowym.
Kolumna 1: prêdkoœæ w km/h
Kolumna 2: prêdkoœæ w m/s
Kolumna 3: œrednia prêdkoœæ w m/s z prêdkoœci z
poprzedniego wiersza i z tego wiersza
Kolumna 4: czas w sekundach
Kolumna 5: suma czasu
Kolumna 6: poszczególne odcinki drogi w
metrach
Kolumna 7: zsumowane odcinki drogi w metrach
Kolumna 8: zsumowane odcinki drogi w metrach
w kierunku przeciwnym do kierunku jazdy
Kolumna 9: œrednia wartoœæ przyspieszenia (z:
(kolumna 2 poprzedni wiersz- kolumna 2 ten
wiersz)/kolumna 4)
26
Wykresy wykonywane na podstawie odczytu mikroskopowego
Rys. 59. Diagram prêdkoœæ-droga
Prêdkoœæ na osi Y w skali 1mm=1km/h
Na osi X s¹ odcinki drogi, naniesione w tym
przypadku w skali 1mm = 2,5 mm
Odcinki drogi s¹ przedstawione w ró¿nych
skalach zale¿nych od wymierzonych ca³kowitych
odcinków drogi, jednak maks. 1 mm = 10 m.
W tej skali mo¿na przedstawiæ maksymalnie
2000 m.
Je¿eli ca³kowity odcinek jest d³u¿szy ni¿ 2000 m
bêd¹ sporz¹dzone kolejne strony.
Rys. 60. Diagram prêdkoœæ-czas
Równie¿ tu prêdkoœci s¹ naniesione na osi Y w
skali 1 mm = 1 km/h
Na osi X s¹ przedstawione czasy w skali 10 mm
1 s dla ostatnich 20 s.
Rys.61. Diagram droga-czas
Na osi Y naniesiony czas w skali 10 mm = 1 s
.Maksymalnie ostatnie 16 sekund.
Na osi X odcinki drogi naniesione w skali 1 mm =
1 m . Maksymalnie ostatnie 200 m.
27
MYLIÆ SIÊ JEST RZECZ¥ LUDZK¥
Wypowiedzi œwiadków s¹ wa¿nym
czynnikiem podczas rekonstrukcji zdarzeñ
Tak bêdzie równie¿ w przysz³oœci, gdy¿ ca³y
szereg szczegó³ów mo¿e byæ odtworzony
i wyjaœniony na podstawie ludzkich obserwacji.
To nie ulega w¹tpliwoœci.
Chodzi tutaj o ca³kiem okreœlone pytania w
zwi¹zku z wypadkiem na które w ¿adnym razie nie
mo¿na podaæ odpowiedzi na podstawie subiektywnych spostrze¿eñ:
· jak szybko jecha³y pojazdy?
· w której chwili i jak silnie nast¹pi³o
hamowanie?
· jaki by³ przebieg jazdy tu¿ przed wypadkiem
lub w innej interesuj¹cej chwili?
Nie pozostaje nam nic wiêcej, jak tylko uzupe³niæ
tê wypowiedŸ cytatem cz³owieka, który od lat
jeŸdzi z tachografem:
„ Niech pan zrozumie, ¿e nie interesuje mnie
uzale¿niaæ moje prawo jazdy od tak niepewnych
czynników jak wypowiedzi naocznych œwiadków...
Jestem pewny, ¿e tachograf rejestruje wszystko
dok³adnie a wykresówka tachografu przejmie rolê
naocznego œwiadka. Jest ona dla mnie
dokumentem, który daje informacje do ostatniego
metra przejechanego przez mój samochód ”
Przy tym nale¿y dodaæ: mê¿czyzna ten jest
podró¿nikiem i zamontowa³ tachograf w swoim
samochodzie osobowym.
Wypowiedzi naocznych œwiadków s¹ ca³kiem
bezwartoœciowe je¿eli chodzi o odpowiedŸ na
powy¿sze pytania. Przyczyny widaæ jak na d³oni:
z jednej strony przy jednakowych warunkach inna
bêdzie ocena osoby niezmotoryzowanej a ni¿eli
kierowcy taksówki, traktorzysty czy kierowcy
rajdowego. Z drugiej strony ta sama osoba
inaczej okreœli prêdkoœæ pomarañczowego
samochodu sportowego a inaczej nowej
limuzyny. Prowadzi to faktycznie do znacznych
rozbie¿noœci. Moglibyœmy przedstawiæ liczne
jazdy próbne, podczas których by³y testowane
spostrze¿enia du¿ej grupy osób. Warunki by³y
przy tym bardzo korzystne. Wszystkie osoby
przeprowadza³y obserwacje z tego samego
miejsca, warunki by³y jeœli tak mo¿na powiedzieæ
spreparowane poniewa¿ osoby sta³y na wprost
miejsca wydarzeñ. Odchylenia oceny wynosi³y
do 150 % !
Podczas wypadku wystêpuj¹ z regu³y bardziej
niekorzystne warunki. Miejsce usytuowania i
obserwacji poszczególnych œwiadków jest bardzo
ró¿ne. Prawie zawsze dzieje siê coœ nagle bez
ostrze¿enia. Czêsto œwiadek s³yszy najpierw
odg³os wypadku i dopiero wtedy kieruje tam swój
wzrok. W efekcie opis naocznego œwiadka, czêsto
zamiast dawaæ wyjaœnienie sytuacji prowadzi do
jeszcze wiêkszego zagmatwania.
Rys. 62 Wypadek drogowy
oryginalna wykresówka Kienzle niezawodnym œwiadkiem
28
Tolerancje przy odczycie wykresówek
1. Tolerancje b³êdu prêdkoœci
2. Granice b³êdu czasu
4. Jazda do ty³u
Okreœlone przez ustawodawcê dopuszczalne
granice b³êdu s¹ zdefiniowane w Za³¹czniku I do
VO (EWG) 3281/85, cyfra III, f.
Granica b³êdu czasu zale¿y od jakoœci zapisu
urz¹dzenia i tarczy i wynosi przy prawid³owych
zapisach ± 0,5 sekundy, zwykle ± 1 sekunda.
Zgodnie z powy¿szym dopuszczalne s¹
nastêpuj¹ce odchy³ki od prêdkoœci rzeczywistej:
2. Przy monta¿u do pojazdu nowego: ± 4 km/h
W uzale¿nieniu od systemu, ró¿nice czasowe
pomiêdzy dwoma punktami pomiarowymi s¹
ustalane tylko w pe³nych sekundach. Oznacza to,
¿e nie mo¿na rozpoznaæ zmian przyspieszenia
rozci¹gaj¹cych siê w odcinku czasu mniejszym
ni¿ 1 sekunda. Podane wartoœci przyspieszeñ s¹
dlatego wartoœciami œrednimi, które mog¹ byæ
czêœciowo silniejsze lub s³absze.
Przy napêdzie mechanicznym (wa³ki tachografów)
mo¿na rozró¿niæ jazdê w przód od jazdy w ty³
poniewa¿ nastêpuje zmiana kierunku zapisu
pisaka. Jest to jednak mo¿liwe przy odpowiednio
d³ugich odcinkach, wynosz¹cych minimalnie
30m.
Przy jeŸdzie w ty³ prêdkoœæ nie jest rejestrowana.
Przy zastosowaniu impulsatorów elektronicznych
jazdy w przód i w ty³ rejestrowane s¹ identycznie
tzn. nastêpuje zapis prêdkoœci i drogi jak przy
jeŸdzie do przodu.Równie¿ tutaj obowi¹zuj¹
ograniczenia wymienione w pkt.3.
3. W trakcie eksploatacji:
3. Zapis niewielkich prêdkoœci
Badanie na stanowisku kontrolnym
1. Przed monta¿em dopojazdu :
± 3 km/h
± 6 km/h
Oznacza to, ¿e zgodnie z ustaw¹ ca³y zespó³
tachografu znajduj¹cy siê w pojeŸdzie,
uwzglêdniaj¹c równie¿ odchy³ki spowodowane
zu¿yciem opon i zmiennym obci¹¿eniem
³adunkiem mo¿e wykazywaæ w zapisie i wskazaniu
prêdkoœci maksymalny b³¹d ± 6 km/h.
Rzeczywisty b³¹d zespo³u tachografu nale¿y
okreœliæ dla ka¿dego pojazdu z osobna poprzez:
Pocz¹tkowa wartoœæ pomiarowa a wiêc wartoœæ
od której prêdkoœæ jest wskazywana zale¿y od
zakresu pomiarowego:
Zakres pomiarowy (km/h) Wartoœæ pocz¹tkowa
100
5,0
125
6,5
140
11,5
160
8,0
180
20,0
1. ustalenie sta³ej drogi/liczby impulsów drogi„w”
2. dopasowanie
3. sprawdzenie dok³adnoœci urz¹dzenia
O ile pojazd jest zdolny do jazdy, sta³a „w” mo¿e
byæ ustalona na odcinku pomiarowym lub na
stanowisku rolkowym. Zawsze mo¿na te¿ ustaliæ
b³¹d w³asny tachografu wymontowuj¹c go z
pojazdu i przeprowadzaj¹c pomiary na
odpowiednim stanowisku kontrolnym.
Oznacza to, ¿e prêdkoœci poni¿ej wartoœci
pocz¹tkowej nie s¹ rejestrowane. Dlatego ruch
pojazdu na krótkich odcinkach przy niewielkich
prêdkoœciach jest niemo¿liwy do ustalenia.
D³ugie odcinki przejechane z niewielkimi
prêdkoœciami (powy¿ej 30 m, a przy urz¹dzeniach
standardowych dziêki zapisowi rodzaju czasu
powy¿ej 10m) s¹ mo¿liwe do ustalenia.
Dopuszczalne przez ustawodawcê granice b³êdów
nie mog¹ byæ w ¿adnym wypadku mylone z
rzeczywistymi istniej¹cymi b³êdami
pomiarowymi.
Rzeczywiste istniej¹ce b³êdy pomiarowe s¹ w
wyniku przeprowadzanych zgodnie z § 57 b
StVZO najpóŸniej po 2 latach kontroli zespo³u
tachografu znacznie mniejsze ni¿ ustawowe
granice b³êdu i wynosz¹ w trakcie eksploatacji
± 3 km/h. Dlatego zawarty jest b³¹d , który
poprzez obni¿enie punktu zerowego wchodzi w
wynik pomiaru, poniewa¿ ma³e prêdkoœci nie s¹
rejestrowane.
29
Przyrz¹dy pomocnicze
do odczytu wykresówek tachografów/ do kontroli tachografów
Czytnik optyczny wykresówek
Wykresówka 24h
Szablon kontrolny
Rys. 63 Czytnik optyczny tarcz
Rys. 64 Tarcza 24h
Rys. 65 Szablon kontrolny
Dziêki dwukrotnemu powiêkszeniu lupy i
oœwietleniu wykresówki oraz wyposa¿eniu w
wykresówkê pomiarow¹ (rys.64) odczyt jest
znacznie u³atwiony.
Do wykresówek tachografów 24h i pakietów
wykresówek siedmiodniowych jako prosty
przyrz¹d rêczny lub w po³¹czeniu z czytnikiem
optycznym stosowana do ustalenia czasów jazdy i
postoju w trakcie dniówki roboczej. U³atwia
równie¿ wyliczenie zarejestrowanych na
wykresówce przejechanych kilometrów.
Do tachografów i wykresówek EC oraz do
tachografów i wykresówek mini. Szablon
umo¿liwia sprawn¹ kontrolê zgodnoœci zakresu
pomiarowego wykresówki z zakresem
pomiarowym tachografu, w którym by³a ona
u¿yta.
Segregator na wykresówki
Pojemnik na wykresówki
Saszetka na wykresówki
Rys. 66 Segregator na wykresówki
Rys. 67 Pojemnik na wykresówki
Segregator do przechowywania wykresówek
Pojemnoœæ: 4 x 300 wykresówek
Pojemnik plastikowy, chroni wykresówki przed
uszkodzeniem i zabrudzeniem. Pojemnoœæ ok.
100 wykresówek. Wymiary ok. 132 x 28 mm.
Rys. 68: Saszetka na wykresówki
Praktyczna saszetka do przechowywania nowych i
zapisanych wykresówek. Kilka kieszeni na
wykresówki, d³ugopis, wizytówki. P³ócienna,
niebieska, wymiary 160 x 160 x 15. Pojemnoœæ
80 do 100 wykresówek.
30
Przepisy prawne zwi¹zane z tachografami
I. Umowy Miêdzynarodowe
UMOWA MIÊDZYNARODOWA AETR
Dz.U.nr 94, z dnia 24 listopada 1999r.
poz. 1086
Umowa europejska dotycz¹ca pracy za³óg
pojazdów wykonuj¹cych miêdzynarodowe
przewozy drogowe (AETR), sporz¹dzona w
Genewie dnia 1 lipca 1970 r.
poz. 1087
Oœwiadczenie rz¹dowe z dnia 30 sierpnia 1999r.
w sprawie ratyfikacji przez Rzeczpospolit¹ Polsk¹
Umowy europejskiej dotycz¹cej pracy za³óg
pojazdów wykonuj¹cych miêdzynarodowe
przewozy drogowe (AETR), sporz¹dzonej w
Genewie dnia 1 lipca 1970r., oraz og³oszenia
jednolitego tekstu tej umowy.
II. Przepisy Krajowe
PRAWO O RUCHU DROGOWYM
(Dz.U. z dn.19 sierpnia 1997r.Nr 98,poz.602,
wraz z póŸniejszymi zmianami
ROZPORZ¥DZENIE MINISTRA TRANSPORTU I
GOSPODARKI MORSKIEJ z dnia 1 kwietnia
1999r. w sprawie warunków technicznych
pojazdów oraz zakresu ich niezbêdnego
wyposa¿enia.
Dz.U. Nr 44 z dnia 15 maja 1999r. poz. 432
PRAWO O MIARACH ORAZ USTAWA PRAWO O
MIARACH z maja 2001r.
Dz.U. Nr 55 z 1993r. poz. 248
Dz. U. nr 63 z dnia 22.06.2001r. poz. 63
Za³¹cznik nr 1
VI. Sprawdzenie i kontrole
Umawiaj¹ce siê Strony wyznaczaj¹ organy, które
bêd¹ przeprowadzaæ sprawdzanie i kontrole.
1. Poœwiadczenie przyrz¹dów nowych lub
naprawionych
Umawiaj¹ce siê Strony mog¹ upowa¿niæ
wytwórców lub ich autoryzowanych
przedstawicieli do dokonania poœwiadczenia.
2. Instalacja
Badania kontrolne powinny byæ wykonywane
przez zatwierdzonego instalatora lub warsztat, na
jego odpowiedzialnoœæ.
3. Kontrole okresowe
a) Sprawdzanie okresowe przyrz¹dów kontrolnych
zainstalowanych w pojazdach mo¿e byæ
przeprowadzane miêdzy innymi w ramach badañ
technicznych pojazdów samochodowych.
Za³¹cznik do zarz¹dzenia nr 158 Prezesa
G³ównego Urzêdu Miar z dnia 12 grudnia 1995r.
PRZEPISY METROLOGICZNE O
TACHOGRAFACH SAMOCHODOWYCH.
Dziennik Urzêdowy Miar i Probiernictwa
nr 28/95 poz. 155
USTAWA O CZASIE PRACY KIEROWCÓW
Dz.U. nr 123 z 2001r. p. 1354, wraz z
USTAWA O TRANSPORCIE DROGOWYM
Dz.U. nr 125 z 2001r. p. 1371, wraz z
USTAWA O PAÑSTWOWEJ INSPEKCJI PRACY
Dz.U. nr 125 z 2001r. p.1362, wraz z póŸniejszymi
zmianami
KODEKS KARNY
Dz.U. nr 88 z 1997r. p. 553; Rozdz. XXXIV Przestêpstwo przeciwko wiarygodnoœci
dokumentów
KODEKS WYKROCZEÑ
Dz.U. nr 12 z 1971r. p 114, wraz z póŸniejszymi
zmianami
Oraz obowi¹zuj¹ce przepisy wykonawcze do
wymienionych Ustaw.
Zarz¹dzenie nr 26
PREZESA G£ÓWNEGO URZÊDU MIAR z dnia 15
wrzeœnia 1997r.
DZENNIK URZÊDOWY MIAR I
PROBIERNICTWA nr 7/97 poz. 2
Zarz¹dzenie nr 9
PREZESA G£ÓWNEGO URZÊDU MIAR z dnia 23
marca 1999r.
Dziennik Urzêdowy Miar i Probiernictwa nr 2/99
poz. 11
Wyci¹g z przepisów wykonawczych do USTAWY PRAWO O MIARACH
B£ÊDY GRANICZNE DOPUSZCZALNE
WA¯NOŒÆ CECHY UWIERZYTELNIENIA
B³êdy graniczne dopuszczalne dla wskazañ i rejestracji tachografów nie zainstalowanych w pojeŸdzie
wynosz¹:
1) ± 3 km/h - dla prêdkoœci
2) ± 1 % (b³¹d wzglêdny) - dla d³ugoœci drogi
3) ± 2 minuty na 24 godziny (dobê), jednak nie wiêcej ni¿ ± 10 minut po 7 dniach, gdy zegar tachografu
pracuje po nakrêceniu nie krócej ni¿ 7 dni - dla czasu.
1. Okres wa¿noœci cechy uwierzytelnienia
tachografu zainstalowanego w pojeŸdzie
wynosi 24 miesi¹ce, licz¹c od pierwszego dnia
miesi¹ca, w którym dokonano uwierzytelnienia.
B³êdy graniczne dopuszczalne dla wskazañ i rejestracji tachografów zainstalowanych w pojazdach
bêd¹cych w eksploatacji wynosz¹:
1) ± 6 km/h - dla prêdkoœci
2) ± 4 % ( b³¹d wzglêdny ) - dla d³ugoœci drogi
3) ± 2 minuty na 24 godziny (dobê) lub ±10 minut po 7 dniach dla czasu.
2. Cecha uwierzytelnienia tachografu
zainstalowanego w pojeŸdzie traci wa¿noœæ
przed up³ywem okresu, o którym mowa w ust.,
w razie:
1) uszkodzenia tachografu,
2) uszkodzenia cechy uwierzytelnienia albo
którejkolwiek z cech zabezpieczaj¹cych,
3) uszkodzenia tabliczki pomiarowej,
4) stwierdzenia, ¿e b³êdy wskazañ i rejestracji
przekraczaj¹ b³êdy graniczne dopuszczalne.
Nowe opakowanie z 1000-em oryginalnych
wykresówek kombi Kienzle
Oryginalne wykresówki Kombi Kienzle s¹ teraz
w sprzeda¿y równie¿ w nowym praktycznym
opakowaniu zawieraj¹cym 1000 wykresówek
Jako u¿ytkownik zu¿ywaj¹cy du¿e iloœci
wykresówek otrzymuj¹ Pañstwo teraz za
korzystn¹ cenê wiêcej wykresówek dla
Waszych pojazdów
Racjonalizacja
Jeden typ wykresówek do ró¿nych typów
tachografów u³atwia pracê dyspozytorowi,
dzia³u zaopatrzenia i magazynu
Zachêcamy do zamawiania wykresówek w
praktycznym opakowaniu zawieraj¹cym 1000
wykresówek
Numer typ i katalogowy do zamówieñ:
Dla celów praktycznych pakujemy wykresówki
w obrêbie kartonu zbiorczego w cztery
paczuszki po 250 wykresówek
Typ 125-24 EC 4K Nr kat. 1900.57120048
W ten sposób w miarê wyjmowania
wykresówek jest dobry przegl¹d pozosta³ego w
kartonie zapasu
Wraz z du¿ym opakowaniem pozyskuj¹
Pañstwo wszystkie znane korzyœci i jakoœæ
wykresówek Kombi Kienzle
Kombinacja:
teraz ta sama wykresówka do urz¹dzeñ
standardowych i automatycznych
Przy wydawaniu wykresówek kierowcom
je¿d¿¹cym pojazdami wyposa¿onymi w
urz¹dzenia standardowe i automatyczne nie
ma niebezpieczeñstwa wydania niew³aœciwych
wykresówek
CENTRALA
BIURA HANDLOWE
Czêstochowa
Tel.:/34/ 366 00 22
Fax:/34/ 366 01 02
www.drabpol.pl
E-mail:[email protected].
DRABPOL Bia³ystok
ul. Elewatorska 9
Tel./Fax +48/85/661 02 62
DRABPOL Czêstochowa
Tel./Fax:/34/ 366 09 05
fax:/34/ 366 01 02
DRABPOL Lublin
ul. Hutnicza 1
Tel./Fax /81/746 17 30
w 48 i 49
DRABPOL Poznañ
Kozieg³owy k/Poznania
ul. Piaskowa 1
Tel./Fax /61/653 98 01
DRABPOL Warszawa
ul. Wolska 64 A
Tel./Fax /22/632 50 13
DRABPOL Wroc³aw
ul. Armii Krajowej 53
Tel./Fax/71/336 77 57

Przewodnik do odczytu oryginalnych wykresówek VDO (Kienzle)

Transkrypt

Podobne dokumenty