SKUTECZNA FORMA UCZENIA SIĘ OSÓB

GRUNDTVIG EUROPEAN CONFERENCE ON ADULT VOLUNTEERING
Warsaw, Poland, 23-26 November 2011
WOLONTARIAT – SKUTECZNA FORMA UCZENIA SIĘ OSÓB DOROSŁYCH
Wolontariat dorosłych był tematem konferencji zorganizowanej przez polską Narodową
Agencję Programu Grundtvig. Konferencja odbyła się w Warszawie w dniach 23-26 listopada
2011 roku i zgromadziła ponad sto dwadzieścia osób z 32 krajów – przedstawicieli Komisji
Europejskiej, Narodowych Agencji i beneficjentów programu Grundtvig. Podczas konferencji
dyskutowano o wolontariacie osób dorosłych i o możliwościach uczenia się jakie on stwarza,
a także o roli programu Grundtvig we wspieraniu i promowaniu takiego wolontariatu. Smaku
całej konferencji dodał fakt, że dokładnie w tych dniach Komisja Europejska ogłosiła
szczegóły kolejnego (na lata 2014-2020) unijnego programu edukacyjnego, o planowanej
nazwie „Erasmus dla wszystkich”.
Dlaczego wolontariat dorosłych?
Nikogo już nie dziwi wolontariat młodzieżowy, natomiast wolontariat osób dorosłych, a
zwłaszcza starszych, wciąż wywołuje w wielu krajach zdziwienie. Tymczasem Europa to
dom, w którym mieszka coraz więcej osób dojrzałych i starszych, które nie tylko chcą
aktywnie rozwijać swoje umiejętności, ale też służyć społeczeństwu wiedzą i
doświadczeniem. „Wolontariat dorosłych przyczynia się do wzrostu kapitału osobowego i
społecznego, jest skuteczną ścieżką do zatrudnienia oraz zasadniczym czynnikiem spójności
społecznej” – stwierdziła Géraldine Libreau z Komisji Europejskiej podczas sesji plenarnej
otwierającej konferencję. Jeszcze przed jej wystąpieniem uroczystego otwarcia konferencji
dokonali Marcin Rolnik - Dyrektor Programu „Uczenie się przez całe życie” w polskiej
Narodowej Agencji oraz Alan Smith - Koordynator Programu Grundtvig w Komisji
Europejskiej. Podczas pierwszej sesji plenarnej uczestnicy mieli również przyjemność
wysłuchać dwóch wystąpień otwierających: Stanisława Drzażdżewskiego - Radcy
Generalnego w Ministerstwie Edukacji Narodowej oraz Nicka Ockendena – Dyrektora
Institute for Volunteering Research z Wielkiej Brytanii.
Dobre praktyki – ku zachęcie…
Tradycją tematycznych konferencji Grundtviga jest prezentacja dobrych praktyk z całej
Europy, dlatego też konferencję rozpoczęło tzw. „European Fair” – wystawa projektów
poświęconych wolontariatowi dorosłych. Kilkadziesiąt przedsięwzięć z różnych krajów
Europy służyło jako dowód na to, że dorośli wolontariusze nie tylko się uczą, ale też dzielą
swoją wiedzą i umiejętnościami. Dobre praktyki są bez wątpienia źródłem nowych inspiracji
oraz pryzmatem, poprzez który organizacje oceniają swoje pomysły. „Gdyby nie informacje o
tych wspaniałych projektach, nie wiedziałabym, czy mój pomysł jest naprawdę dobry” –
stwierdziła jedna z polskich uczestniczek konferencji. „Poza tym, dzięki przykładom dobrej
1|Strona
GRUNDTVIG EUROPEAN CONFERENCE ON ADULT VOLUNTEERING
Warsaw, Poland, 23-26 November 2011
praktyki przekonuję się, że rezultaty projektów są o wiele głębsze, niż wydaje mi się to na
etapie opracowywania projektu” – dodała.
Miłym akcentem, służącym wzajemnemu poznaniu i budowaniu atmosfery zaufania, była
wspólna degustacja specjałów przywiezionych przez przedstawicieli różnych krajów.
Odwiedzenie stolika jakiegoś kraju skutkowało nie tylko zebraniem pokaźnej ilości materiału
informacyjnego o projektach, ale też dosłownie posmakowaniem środowiska, w którym
projekty te były realizowane.
Przykłady dobrej praktyki były omawiane w trakcie całej konferencji. Podczas sesji
otwierającej Geraldine Libreau zaprezentowała najnowszą publikację Komisji Europejskiej
pt. „Adult Volunteering: Learning for Life”, która przedstawia najlepsze przykłady dobrej
praktyki w obszarze projektów programu Grundtvig dotyczących wolontariatu. Z kolei Kate
Glynn, Koordynator Wolontariatu z The Manchester Museum opowiedziała o realizowanym
przez muzeum Projekcie Wolontariatu Seniorów oraz o innych działaniach angażujących
dorosłych wolontariuszy, w tym osoby niepełnosprawne. Wzruszającym momentem był
pokaz krótkiego filmu o pozytywnych zmianach, jakie zaszły w życiu wolontariuszy
pracujących w tym muzeum. Przykłady dobrej praktyki prezentowane były również przez
doświadczonych beneficjentów programu Grundtvig podczas każdego z warsztatów
tematycznych.
Warsztaty tematyczne
W ramach konferencji odbyły się trzy warsztaty tematyczne, każdy był prowadzony przez
europejskich beneficjentów programu Grundtvig i jednocześnie ekspertów w dziedzinie
wolontariatu dorosłych, a także przez przedstawicieli Narodowych Agencji tego programu.
Pierwszy warsztat, na temat uczenia się na etapie przygotowania do wolontariatu, który
prowadzili Izabella Csordás z Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie oraz Dennis Wacht z
holenderskiej Narodowej Agencji, pozwalał przedyskutować to, czego powinna nauczyć się
osoba przygotowująca się do wolontariatu oraz czego uczy się organizacja wysyłająca i
przyjmująca wolontariuszy. Wśród najważniejszych spraw wymieniano: rozpoznanie
umiejętności, wiedzy i preferencji przyszłego wolontariusza - tak, aby jak najlepiej
dopasować je do charakteru przyszłej pracy; poznanie charakteru pracy wolontariackiej,
zadań i zakresu odpowiedzialności wolontariuszy oraz dokładne przeszkolenie na stanowisku
pracy; poznanie specyfiki organizacji goszczącej i regionu, w tym kultury i kontekstu
społecznego; poznanie przyszłych współpracowników, „poczucie” atmosfery miejsca i
wartości, jakie są ważne dla danej organizacji.
Drugi warsztat, na temat uczenia się podczas wolontariatu prowadziły Anita Prosser z
British Trust for Conservation Volunteers z Wielkiej Brytanii, Carine De Volder z belgijskiej
2|Strona
GRUNDTVIG EUROPEAN CONFERENCE ON ADULT VOLUNTEERING
Warsaw, Poland, 23-26 November 2011
organizacji Het Perspectief oraz Maude Sire z francuskiej Narodowej Agencji. Uczestnicy
warsztatu dyskutowali nie tylko o tym, jakie umiejętności i wiedzę przyswajają sobie
wolontariusze podczas pracy, ale też jak zmieniają się ich postawy życiowe, stosunek do
własnej kariery zawodowej i do swojej roli społecznej. Podczas tego warsztatu omawiano
również problematykę rozpoznawania i uznawania, w tym certyfikowania, wyników uczenia
się wolontariuszy. Uczestnicy warsztatu podkreślali, że niezwykle ważne jest utrzymanie,
naturalnie wysokiego z początku, poziomu motywacji, zaangażowania i odpowiedzialności
wolontariuszy. Z uwagi na to, że dorośli wolontariusze są jednocześnie bardzo często
facylitatorami uczenia się osób, z którymi mają do czynienia podczas swojej pracy,
potrzebują odpowiednich warunków do dzielenia się swoją wiedzą i umiejętnościami.
Podczas trzeciego warsztatu, który prowadzili Esther Gelabert z BELIES Consulting z
Hiszpanii, Martijn Pakker z European Volunteer Centre w Belgii oraz Renilde Reynders z
belgijskiej (flamandzkiej) Narodowej Agencji, rozmawiano o roli programu Grundtvig
oraz innych funduszy europejskich we wspieraniu wolontariatu dorosłych. Podkreślano
ogromną rolę Grundtviga w kreowaniu atmosfery przyjaznej wolontariatowi osób dorosłych,
w oddziaływaniu na świadomość środowisk lokalnych, w których projekty są realizowane
oraz w stwarzaniu wolontariuszom możliwości rozwoju – osobistego i często również
zawodowego. Podczas tego warsztatu szczegółowo omówiono również rekomendowane
udoskonalenia akcji programu Grundtvig, co mogłoby przyczynić się do lepszego wspierania
przez program wolontariatu jako sposobu na uczenie się dorosłych. Zaproponowane zmiany
odnosiły się zwłaszcza do Projektów Wolontariatu Seniorów i dotyczyły m.in.: otwarcia tej
akcji dla wszystkich dorosłych w wieku 30+; opracowania prostego narzędzia
umożliwiającego ocenę umiejętności nabytych podczas wolontariatu; wprowadzenia
finansowania jedynie w formie ryczałtu (na wzór Projektów Partnerskich Grundtviga),
skrócenia długości trwania projektów do 1 roku i zwiększenia minimalnej liczby wysyłanych
wolontariuszy.
Warsztaty, prowadzone metodami aktywizującymi, pozwoliły przedstawicielom Narodowych
Agencji i beneficjentom-ekspertom wymienić się pomysłami i doświadczeniami oraz
wzajemnie zmotywować do dalszej pracy na rzecz lepszego wykorzystania skromnych
środków programu Grundtvig na cele związane z wolontariatem dorosłych.
Poznać się, by lepiej pracować
Bardzo ważną częścią programu konferencji była sesja konsultacyjna dla beneficjentów
programu Grundtvig, podczas której mogli oni znaleźć partnerów i wspólnie opracować nowe
projekty dotyczące różnych tematów związanych z wolontariatem dorosłych. W czasie tej
półtoragodzinnej sesji powstały założenia dziewięciu projektów, dotyczących m.in.
3|Strona
GRUNDTVIG EUROPEAN CONFERENCE ON ADULT VOLUNTEERING
Warsaw, Poland, 23-26 November 2011
uznawania kompetencji nabytych podczas wolontariatu, środowiska naturalnego,
zaangażowania społecznego osób starszych i współpracy międzypokoleniowej. Warto
podkreślić, że projekty, których pomysłodawcy i przyszli partnerzy poznali się osobiście już
na etapie tworzenia pierwszych koncepcji mają największą szansę na skuteczną realizację. W
takich warunkach bowiem partnerzy mogą dogłębnie przedyskutować zasadność pomysłu i
zaplanować konkretne działania. „Najlepsze nasze projekty powstały podczas seminariów
kontaktowych – powiedział beneficjent z Finlandii – dlatego zawsze szukam możliwości
poznania osobiście partnerów, zanim złożę wniosek. A dzisiaj wracam z prawie gotowym
wnioskiem. Cóż za wspaniała oszczędność czasu”.
Wolontariat dorosłych – ważny i potrzebny
Podsumowania konferencji dokonał Alan Smith, Koordynator Programu Grundtvig w
Komisji Europejskiej. Podkreślił, że wolontariat jest niezwykle ważną formą edukacji
nieformalnej osób dorosłych. Pozwala nabyć wiele umiejętności technicznych i
organizacyjnych, ale przede wszystkim doskonalić umiejętności miękkie: przywództwo,
odpowiedzialność, umiejętność pracy w grupie, poczucie własnej wartości i pewność siebie,
świadomość własnych kompetencji, poczucie solidarności międzypokoleniowej i z osobami
wymagającymi szczególnego wsparcia, umiejętności komunikacyjne i międzykulturowe, itp.
W swoim wystąpieniu Alan Smith sformułował również rekomendacje, które należy wdrożyć,
by wolontariat dorosłych skutecznie pełnił swoje funkcje. Podkreślił między innymi potrzebę
wzmacniania świadomości – zarówno u samych wolontariuszy, jak i organizatorów i
decydentów – że wolontariat dorosłych zawiera w sobie niezwykle istotny wymiar uczenia
się. Na pewno kluczową sprawą jest również współpraca pomiędzy różnymi akcjami
programu Grundtvig, służąca wspieraniu wolontariatu. Alan Smith stwierdził również, że
kilka kwestii administracyjnych, dotyczących zwłaszcza akcji Projekty Wolontariatu
Seniorów powinno zostać udoskonalonych, np. minimalny czas trwania wyjazdu, minimalna
liczba wolontariuszy, bardziej elastyczne korzystanie z budżetu. Proponowane zmiany
zwiększą zainteresowanie tą najbardziej nastawioną na wolontariat akcją Grundtviga.
Wnioski i sugestie Alana Smitha dotyczyły obecnego kształtu programu, który funkcjonuje w
ramach programu „Uczenie się przez całe życie”. Zgodnie z zapowiedzią Komisji
Europejskiej ogłoszoną publicznie 23 listopada 2011, od 2014 roku wejdą w życie zmiany
strukturalne dotyczące kształtu przyszłego unijnego programu edukacyjnego. Grundtvig ma
przestać istnieć jako oddzielny program, zastąpiony przez nową inicjatywę o proponowanej
nazwie „Erasmus dla wszystkich”. Nie oznacza to jednak, że tak ważne sprawy, jak
możliwość uczenia się dorosłych dzięki wolontariatowi przestaną mieć znaczenie dla Komisji
Europejskiej. Temat ten będzie można rozwijać np. w ramach strategicznych projektów
partnerskich.
4|Strona
GRUNDTVIG EUROPEAN CONFERENCE ON ADULT VOLUNTEERING
Warsaw, Poland, 23-26 November 2011
Podwójne pożegnanie
Zakończenie konferencji miało wyjątkowo uroczysty charakter. Była to ostatnia oficjalna
konferencja obecnego Koordynatora Programu Grundtvig, odchodzącego na emeryturę Alana
Smitha, który przyjmując podziękowania za wieloletnią współpracę, żartobliwie
zapowiedział: „Kończę pracę w Grundtvigu, teraz nadszedł czas na bycie wolontariuszem”.
Rozmowy w czasie oficjalnych sesji, na warsztatach i w kuluarach, praca nad wspólnymi
wnioskami oraz poznanie dobrych praktyk, pozwoliły uczestnikom konferencji ocenić, jak
wiele ważnych funkcji w życiu osoby dorosłej może pełnić wolontariat. Zgromadzeni zgodnie
stwierdzali, że czują się zainspirowani i jeszcze lepiej zmotywowani, a wnioski i
doświadczenia z konferencji będą miały bezpośredni i bardzo korzystny wpływ na ich pracę
zawodową oraz na osobiste zaangażowanie w wolontariat. Głęboko w serca uczestników
zapadły słowa Mahatmy Gandhiego, zacytowane podczas pracy warsztatowej: „Żyj, jakbyś
miał umrzeć jutro. Ucz się, jakbyś miał żyć wiecznie”.
5|Strona