Finansowanie remontów oraz przedsięwzięć efektywności

Finansowanie remontów oraz
przedsięwzięć efektywności energetycznej
stan obecny i perspektywy
raport z badań ankietowych w systemie bankowym
Spotkanie Inicjatywy Efektywna Polska
grupa: Instytucje Finansowe
17 grudnia 2015, Warszawa
Agenda prezentacji
• 1. Cel i przesłanki projektu badań ankietowych w systemie bankowym.
• 2. Termomodernizacja, a finansowanie remontów.
• 3. Finansowanie remontów jako rynek produktów finansowych.
• 4. Struktura ankiety bankowej oraz kluczowych jej zagadnień.
• 5. Zakres podmiotowy badań bankietowych – instytucje bankowe.
• 6. Aktualna oferta banków dedykowana finansowaniu remontów.
• 7. Ocena przez banki dotychczasowych programów finansowania efektywności
energetycznej.
• 8. Postulaty środowiska bankowego – finansowanie remontów oraz efektywności
energetycznej.
Cel i przesłanki projektu badań ankietowych
w systemie bankowym
1.
Przesłanka I - zmiana filozofii podejścia do tworzenia nowych produktów finansowych.
2.
Przesłanka II - wykorzystanie rynkowego potencjału remontów i termomodernizacji (70%/3,6 Mio).
3.
Przesłanka III - Zapoznanie systemu bankowego z projektem Efektywna Polska.
4.
Stworzenie grupy instytucji zainteresowanych finansowaniem efektywności energetycznej.
5.
Kreacja optymalnego (łatwodostępnego) mechanizmu finansowania efektywności energetycznej.
6.
Optymalizacja struktury produktu bankowego dla finansowania efektywności energetycznej.
7.
Przygotowanie kompleksowego rozwiązania finansowego otwartego na możliwość wsparcia przez
fundusze publiczne i europejskie.
Remont czy termomodernizacja? Termomodernizacja, a
finansowanie remontów
• ulepszenia na skutek których następuje zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na
energię, którą zużywa się do ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej, o 10 do
25%, w zależności od typu modernizacji i wcześniejszych usprawnień;
• ulepszenia na skutek których o przynajmniej 25% zostaną zmniejszone roczne straty
energii pierwotnej w lokalnym źródle ciepła i lokalnej sieci ciepłowniczej
• zmniejszenie kosztów zakupu ciepła dostarczanego do obiektu o co najmniej 20%
w stosunku rocznym dzięki wykonaniu przyłączy technicznych do scentralizowanego
źródła ciepła i likwidację lokalnego źródła ciepła
• zamiana konwencjonalnych źródeł energii na odnawialne źródła energii lub
zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji.
Docieplanie
ścian i
stropów
Wymiana
okien
Wymiana/modernizacja
systemów grzewczych
Finansowanie remontów jako rynek produktów
finansowych
Kryterium podmiotowe: właściciele budynków jednorodzinnych i wspólnoty mieszkaniowe.
Finansowanie remontów jako rynek produktów
finansowych
Skala potencjalnego przedsięwzięcia w Polsce – potencjał brutto:
• 6 mln budynków, w których znajdowało się co najmniej 1 mieszkanie;
• 5,5 mln stanowiły budynki zamieszkane;
• w miastach - 2,2 mln budynków zamieszkanych, a na wsi - 3,4 mln;
• ponad 5 mln to budynki jednorodzinne, a ponad 530 tysięcy wielomieszkaniowe (kondominialne);
• zdecydowana większość budynków jednorodzinnych znajduje się na terenach wiejskich – prawie 3,3 mln, wobec ponad 1,7
mln w miastach;
• w odróżnieniu do średniej europejskiej ponad 90% z tych domów to budynki wolnostojące (w Europie to niecałe 60%);
• na ogólną liczbę mieszkań równą 13 mln, ponad 7,7 mln mieści się w budynkach wielomieszkaniowych (prawie 60% ogółu);
• połowa Polaków mieszka w domach jednorodzinnych - na ok. 38 mln mieszkańców jest ok. 19,5 mln, z tego prawie 6,5 mln
w miastach i ponad 13 mln na wsi;
• zasób mieszkalny jest dość stary i charakteryzuje się niskimi standardami energetycznymi (20% do 1945; 1945-1970 – 25%
budynków; 1970- 1988 – 25% budynków; 1989-2002 – 12% budynków – TOTAL – 82% budynków ma ponad 13 lat.
Finansowanie remontów jako rynek produktów
finansowych
Potencjał brutto, a realny potencjał popytowy?
Potencjał
brutto
Nieruchomości do
modernizacji
System finansowania
Wsparcie
publiczne
Właściciele świadomi
potrzeb
Kształtowanie
świadomości
Właściciele posiadający
zdolność kredytową
Struktura wywiadów pogłębionych
oraz kluczowych zagadnień badawczych
Część I - Informacje o charakterze i celu badań.
Część II - Oferta Banku - produkty dla klientów indywidualnych- możliwości
finansowania termomodernizacji + inne produkty efektywności energetycznej.
Część III - Ocena Banku - atrakcyjności dotychczasowych publicznych
programów wspierania remontów i termomodernizacji.
Część IV – Projekcja możliwości współpracy w kształtowaniu nowych,
innowacyjnych instrumentów finansowania efektywności energetycznej
budynków.
Część V – Parametry optymalnego dla Banku produktu finansowego.
Zakres podmiotowy badań – instytucje bankowe
• 16 banków oraz 3 fundusze inwestycyjne – zaproszone do udziału
w projekcie oraz do wzięcia udziału w wywiadzie pogłębionym;
• 8 wywiadów pogłębionych zrealizowanych w 100% zakresie.
Aktualna oferta systemu bankowego dedykowana
finansowaniu remontów
1) Produkty dla klientów indywidualnych – rynek
consumer finance;
2) Produkty hipoteczne – kredyty i pożyczki hipoteczne;
3) Produkty dedykowane – specjalistyczne, wspierane
z funduszy publicznych.
Aktualna oferta systemu bankowego dedykowana
finansowaniu remontów
• większość instytucji finansowych posiadała lub posiada we swojej ofercie produkty, które mogą służyć
finansowaniu inwestycji i remontów osób fizycznych dedykowanych celom efektywności energetycznej;
• produkty mają charakter komercyjny oparty o klasyczne kryteria dostępności kredytowej;
• istotna rola finansowania substancji mieszkaniowej wielorodzinnej;
• efektywność energetyczna nie jest – sama w sobie – celem finansowania;
• nikła skuteczności dotychczasowych (2000-2014) programów wspierających finansowanie
termomodernizacji ze środków publicznych lub z linii finansowania zewnętrznego (skomplikowane
procedury, bariery dostępu, wysokie koszty, niska dostępność, brak kampanii społecznych, etc.);
• znacząca część substancji mieszkaniowej wymagającej nakładów znajduje się w rękach osób fizycznych nie
posiadających zdolności kredytowej, o niskim poziomie otwartości na finansowanie oraz równie niskich
stałych dochodach;
• alokacja kapitału bankowego na poszczególne linie biznesowe, które mogą przynieść optymalny rozkład
efektywności i ryzyka przy jednoczesnym dostosowaniu okresów zapadalności aktywów do warunków
bilansowych danej Instytucji – optymalizacja zasobów/efektów;
Ocena banków – dotychczasowe programy finansowania
efektywności energetycznej
• niska ocena - żaden z dotychczasowych programów wsparcia dla bankowego finansowania termomodernizacji nie był
atrakcyjny w takim stopniu, aby mógł wpłynąć na wyraźny wzrost zainteresowania zaciąganiem kredytów na cele
remontowe oraz w konsekwencji na zwiększenie zaangażowania w segmencie klientów indywidualnych;
• relatywnie wysoka ocena – w sensie warunków finansowania oraz parametrów cenowych program realizowany przez
Bank Gospodarstwa Krajowego w ramach Funduszu Termomodernizacji dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych
oraz samorządów;
• skala koniecznej dokumentacji oraz złożoność procedur aplikacyjnych powoduje powstanie znaczących kosztów
transakcyjnych na poziomie klienta, a model rozliczeń i komunikacji banku z instytucją wspierającą nastręcza szereg
trudności w zakresie zarządzania procesami i workflow operacyjnego;
• wymogi dokumentacyjne, wysokie skomplikowanie procedur oraz przeciętnie atrakcyjna cena finalna, przy pełnej
ekspozycji na ryzyko kredytowe;
• brak efektywnych mechanizmów wsparcia publicznego dla finansowania remontów oraz efektywności
energetycznej – niszowy (uboczny) charakter tego subsegmentu rynkowego;
• kryterium efektywności danej linii biznesowej oraz doświadczenia instytucjonalnego – przesłanki zaangażowania
w finansowanie remontów ;
Ocena banków – dotychczasowe programy finansowania
efektywności energetycznej
• projekcje strategiczne większości Instytucji przewidują aktywny udział
w rynku finansowania mieszkalnictwa, to jeden z kluczowych segmentów,
gdzie banki lokują istotne udziały rynkowe, zasoby oraz niezbędne
doświadczenie instytucjonalne;
• szczególnym segmentem zainteresowania większości Instytucji w zakresie
programów remontowych (pro-efektywnościowych) i rewitalizacyjnych są
oraz – podkreślano – mogą być wspólnoty mieszkaniowe;
• rozszerzenie dedykowanego działania na kredyty remontowe efektywności
energetycznej w większości przypadków byłoby mile widziane, szczególnie
jeśli:
mogłyby być one wspomagane przez środki publiczne, a jednocześnie
wdrożona byłaby akceptowana powszechnie konstrukcja produktu
kredytowego i jego mechanizm wsparcia.
Ocena banków – dotychczasowe programy finansowania
efektywności energetycznej
Bariery aktywnego udziału banków w programach finansowania remontów
proefektywnościowych:
• brak jasnego przekazu dla rynku (klientów banku) dotyczącego programów wspierania termomodernizacji –
możliwość kampanii społecznej i promocji finansowanej przez instytucje otoczenia rynkowego jest wskazywana jako
stymulator możliwości wyzwolenia efektywnego popytu o akceptowalnej zdolności kredytowej;
• brak instrumentów bezpośredniego wsparcia dla banków, aby chciały finansować aktywnie ten rynek (narzędzi
obniżenia kosztu kapitału alokowanego do linii biznesowej) – m.in. dopłaty do kredytów, refundacje, pokrycie
kosztów dokumentacji inicjalnej, etc.), a Bank miałby zapewnioną rentowność przy optymalizacji ryzyka stanowiłoby
to przesłankę dla zaangażowania się w koszty przygotowania produktu, obsługi, marketingu, sprzedaży, ryzyka etc.
• wysokie koszty transakcyjne wszelkich produktów udzielanych w ramach finansowania termomodernizacji
dotowanego ze środków publicznych;
• wysoko skomplikowane procedury dostępu do kredytów z punktu widzenia klienta, a zarazem pracochłonne
i kosztogenne dla banków, powodujące, iż ani klient, ani bank nie są zainteresowani zakwalifikowaniem danego
kredytu do grupy kredytów remontowych finansujących efektywność energetyczną, gdyż łatwiej zrealizować ten
sam cel kredytem konsumpcyjnym lub hipotecznym przy podobnej cenie obydwu produktów;
• brak zdolności kredytowej lub nieuregulowany status prawny nieruchomości - brak możliwości zabezpieczenia.
Postulaty środowiska bankowego
– finansowanie remontów oraz efektywności energetycznej –
1.
Analiza opłacalności tego typu produktów jest kluczowym czynnikiem ich wdrożenia i obejmuje – poza
oceną rynku - cztery grupy kryteriów:
parametry cenowe,
konstrukcję dofinansowania produktu,
koszt optymalizacji ryzyka oraz
krańcową efektywność alokowanego kapitału.
2. Konkurencyjność produktu:
cena oraz jej struktura;
bariery dostępu;
przyjazność procedur;
koszty transakcyjne.
Postulaty środowiska bankowego
– finansowanie remontów oraz efektywności energetycznej –
3. Produkt powinien kreować możliwości realnego pozyskania nowych grup klientów oraz skutecznej
sprzedaży produktów powiązanych.
4.
Rozwiązanie problemu dostępu do kredytów największej ilościowo części tego rynku czyli właścicieli
nieruchomości o niskiej zdolności kredytowej (mechanizm skutecznego stymulatora podażowego).
5.
Standaryzacja wymagań i procedur w zakresie dokumentacji kredytowej, w tym audytu energetycznego
w celu radykalnego uproszczenia systemu.
6.
Dostępne środki publiczne będą miały podstawowe znaczenie dla skutecznego systemu wsparcia
i upowszechnienia kredytów remontowo-termomodernizacyjnych (winny być alokowane w spójnym,
jednolitym systemie).
7.
Środki publiczne – alokowane, aby służyć obniżce kosztów transakcyjnych oraz redukowaniu barier
dostępu do finansowania osób o niższych wskaźnikach dochodowych.
Postulaty środowiska bankowego
– finansowanie remontów oraz efektywności energetycznej –
8. Czynniki krytyczne dla uwolnienia potencjału rynkowego tej części rynku:
• potencjalny poziom i struktura celowa dotacji ze strony sektora publicznego;
• warunki i kowenanty struktury kredytowania (wysokość oprocentowania, koszty prowizyjne, formuła
zabezpieczenia, okres kredytowania);
• radykalne uproszczenie systemu i procedur aplikacyjnych dla potencjalnych klientów poprzez realne
obniżenie złożoności oraz skali dokumentacji prawno-formalnej jaką winien przedłożyć Klient;
• eliminacja kosztów początkowych dla klienta i minimalizacja kosztów transakcyjnych;
• wdrożenie skutecznych mechanizmów optymalizacji ryzyka kredytowego i operacyjnego, wykraczających
poza organiczne możliwości zarządzania ryzykiem kredytowym wewnątrz instytucji finansującej;
• systemy poręczeniowe – gwarancje portfelowe;
• wyeliminowanie bariery udziału własnego ze strony kredytobiorcy;
• refundacja części kredytu ze środków publicznych/pomocowych/europejskich w przypadku spełnienia
danych kryteriów finansowania oraz w sytuacji terminowej, zgodnej z warunkami umowy, obsługi
zobowiązania lub wprowadzenie możliwości częściowych spłat kapitału kredytowego ze środków
dotacyjnych, po spełnieniu przez kredytobiorcę warunków określonych umową kredytową oraz regulacjami
instrumentów wsparcia;
• sfinansowanie audytu energetycznego ze środków zewnętrznych.
Postulaty środowiska bankowego
– finansowanie remontów oraz efektywności energetycznej –
9. Atrybuty optymalnego produktu kredytowego udzielanego ze środków Banku:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
niski poziom skomplikowania procedur oraz ich bezkosztowość dla klienta i Banku;
adekwatna wysokość wsparcia publicznego dla kosztów inwestycji, kapitału kredytowego lub/oraz oprocentowania;
niski lub zerowy udział własny kredytobiorcy;
możliwość uzyskania stabilnego i oczekiwanego dochodu dla banku przy relatywnie niskim ryzyku kredytowym oraz
przy założeniu eliminacji ryzyka operacyjnego;
zabezpieczenie prawne wierzytelności pokrywającej ryzyko tworzenia rezerw celowych, a w przypadku transakcji
poniżej określonych progów kwotowych – zabezpieczenie wekslowe z możliwością ubezpieczenia spłaty kredytu;
ocena zdolności kredytowej dokonywana według procedur własnych banku;
możliwość obniżenia kwoty kredytu po spełnieniu warunków kredytowania (z dopłat publicznych) - refundacja części
kredytu ze środków pomocowych;
niezależny audyt energetyczny i wycena nieruchomości pokrywane ze środków pomocowych po pozytywnej weryfikacji
Klienta przez Bank na poziomie oceny formalnoprawnej i zdolności kredytowej;
wdrożenie systemowych mechanizmów portfelowego funduszu poręczeniowego.
Postulaty środowiska bankowego
– finansowanie remontów oraz efektywności energetycznej –
Formy wsparcia publicznego (ze środków pomocowych) według deklarowanego
priorytetu:
• fundusz poręczeniowy – gwarancje i poręczenia portfelowe;
• dopłata (bezzwrotna dotacja) – po spełnieniu określonych warunków - do części kosztów inwestycji lub
alternatywnie :
• dopłaty do kredytów na poziomie mechanizmów obniżania kwoty kapitału kredytowego (tzw. prefinansowany,
odwrócony udział własny);
• pokrycie kosztów przygotowania dokumentacji kredytowej;
• dopłaty do oprocentowania;
• system ulg podatkowych dla właścicieli nieruchomości podejmujących się remontów
o charakterze
proefektywnościowym;
• Dysponenci środków publicznych nie powinni konkurować między sobą ani wyręczać banków.
Sine qua non
stworzenie mechanizmów kredytowych, które pozwolą rozdzielić
efektywny koszt kredytu dla kredytobiorcy – beneficjenta końcowego
od satysfakcjonującego poziomu ceny (komercyjnej) jaką uzyskuje
instytucja finansowa z tytułu jej udzielania;
możliwość wdrożenia produktu o charakterze powszechnym,
dedykowanego najszerszej możliwej populacji właścicieli budynków;
działania systemowe równolegle oddziałujące na kreację popytu na
produkty finansowania remontów proefektywnościowych oraz na
stymulowanie podaży i alokacji środków ze strony systemu
bankowego.
Spotkanie Inicjatywy Efektywna Polska
„Wspólna przestrzeń i perspektywa powstaje wtedy gdy ekologia staje się nie tylko sumieniem, ale też
i bodźcem komercji”
„Nic ze spraw tego świata nie jest nam obojętne”
(„Laudato Sì” Franciszek I)
Dziękujemy za uwagę
Andrzej Komański
Ryszard Sikorski