Antykoncepcja-kompedium wiedzy dla ucznia

Transkrypt

Planowanie Rodziny
Antykoncepcja:
kompedium wiedzy
dla ucznia
Krzysztof Nowosielski,
Violetta Skrzypulec.
Zakład Seksuologii, Śląska Akademia Medyczna w Katowicach.
Fizjologia cyklu
Planowanie
rodziny
Świadome i celowe
przewidywanie struktury
i liczebności rodziny
uwarunkowane względami
natury zdrowotnej,
ekonomicznej, społecznej
i obyczajowej.
miesiączkowego
Antykoncepcja w aspekcie
historycznym, czyli jak to
było kiedyś.
Współczesne metody antykoncepcji od prezerwatywy
do pigułki, czyli co kaŜdy powinien wiedzieć
o antykoncepcji i seksie, ale boi się zapytać.
Antykoncepcja przyszłości od szczepionki
antykoncepcyjnej do hormonalnych metod dla
chłopców, czyli antykoncepcyjna odyseja kosmiczna.
Aborcja – skala zjawiska, ujęcie filozoficzne
Antykoncepcja w aspekcie
historycznym, czyli jak to było
kiedyś.
wynalazek techniczny
zmiany demograficzne
i model rodziny
tło społeczne – kto i kiedy
tło kulturowe i społeczno-ekonomiczne
1
Początki
antykoncepcji
Wtedy rzekł Juda do Onana: Obcuj z Ŝoną brata
swego i wypełnij wobec niej obowiązek
powinowatego, aby zachować potomstwo bratu
swemu. Lecz Onan wiedząc, Ŝe potomstwo nie
będzie naleŜało do niego, ilekroć obcował z Ŝoną brata
swego, niszczył nasienie swoje, wylewając je na ziemię,
aby nie wzbudzić potomstwa bratu swemu. Panu nie podobało się to, co czynił, dlatego jego pozbawił Ŝycia.
(Księga Genesis 38:8-10)
Chiny- połykanie kijanek
Podstawy staroŜytnej
antykoncepcji
magia
obyczajowość danej kultury
„medycyna ludowa”
Egipt – łajno krokodyle
Indie – melasa, wyciąg z
kallambha zmieszany z
odnóŜami muchy, vajrolimudra
Meksyk – wywar z korzeni
Barbasco
Oceania – algi
Okłady z pająków, globulki z
odchodów słoni lub miodu
Puchar korzeni – guma arabska, ałun,
krokus ogrodowy, wino/piwo
Średniowiecze
– św. Albert – łykanie Ŝywych
os (kobieta), wywar ze zmielonych
jąder muła (partner)
- herbatki krzakowe – środek poronny
- naszyjnik z kości kota i wysuszonych
jąder łasicy - antyafrodyzjak
- amulety z woskowiny muła - antyafrodyzjaki
Antykoncepcja postkoitalna
minionych epok
Persja – Al.-Razi - kichanie,
smarkanie, skakanie do tyłu
Egipt (juŜ 1500 l.p.n.e.) – irygacje z
uŜyciem wina z czosnkiem i koprem
włoskim
Średniowiecze – irygacje z wywaru z
kapusty
2
Współczesne metody antykoncepcji od prezerwatywy
do pigułki, czyli co kaŜdy powinien wiedzieć
o antykoncepcji i seksie, ale boi się zapytać.
DEFINICJA
ANTYKONCEPCJI
Świadome działanie, mające na celu
zapobieganie niepoŜądanej ciąŜy, a
jednocześnie umoŜliwiające człowiekowi
podjęcie niezawisłej decyzji o posiadaniu
potomstwa. (WHO)
Metody antykoncepcji
Idealna metoda antykoncepcyjna
JOHN GUILEBAUD 1995
naturalne
barierowe
środki plemnikobójcze
wkładka wewnątrzmaciczna (IUD)
hormonalne
chirurgiczne
immunoantykoncepcja
antykoncepcja postkoitalna
antykoncepcja męska
100% bezpieczeństwa
100% skuteczności
brak związku z aktywnością seksualną
odwracalność efektu antykoncepcyjnego
łatwość stosowania
prostota odstawienia
dostępność ceny i łatwość dystrybucji
moŜliwość stosowania bez nadzoru lekarza
akceptacja przez kaŜdą kulturę, religię i pogląd polityczny
moŜliwość uŜywania i kontrolowania przez kobietę
Kryteria oceny metod
antykoncepcji
• Kobiety w okresie
rozrodczym
–
–
–
–
–
Skuteczność
Odwracalność
Bezpieczeństwo
Akceptacja
Inne korzyści
• Kobiety po okresie
rozrodczym
–
–
–
–
–
Skuteczność
Bezpieczeństwo
Inne korzyści
Akceptacja
Odwracalność
Sposoby regulacji płodności
(od najskuteczniejszego do najbardziej zawodnego wg współczynnika Pearla)
Rodzaj
ubezpłodnienie chirurgiczne
antykoncepcja doustna
wkładki wewnątrzmaciczne (z miedzią)
metoda termiczna i objawowo termiczna
prezerwatywa
dopochwowe środki plemnikobójcze
kalendarzyk małrzeński
metoda Billingsów
stosunek przerywany
współczynnik Pearla
0
0,2-0,5
1,7-2,7
0,8-3
3
5
14-38
15-32
25
(wg W Porembla Ginekologia Praktyczna)
liczba niepoŜądanych ciąŜ x 1200
formuła Pearla= ------------------------------------------------------ogólna liczba miesięcy stosowania
3
Metody naturalne
wstrzemięźliwość
STOSUNEK
PRZERYWANY
stosunek przerywany
kalendarzyk
termiczna
obserwacja śluzu szyjkowego
objawowo-termiczna
metoda LAM (w okresie
laktacji)
STOSUNEK
PRZERYWANY
WADY:
- zaburza Ŝycie seksualne
- uniemoŜliwia osiągnięcie pełnej
satysfakcji
- moŜe doprowadzić do nerwicy
-wątpliwa skuteczność
(zjawisko kropelkowania)
- całkowita kontrola w rękach
męŜczyzny
- dyskomfort u kobiety (obawa przed
ciąŜą (czy się uda zdąŜyć)
Usunięcie członka z pochwy przed
ejakulacją. Wytrysk nasienia
następuje poza szeroko
pojmowanym organizmem kobiety
STOSUNEK
PRZERYWANY
Techniki kontroli:
-Technika ucisku
-Technika stop-start (stop and go)
- pozycja „spoon”
Metoda
kalendarzowa
Początek fazy płodnej – najkrótszy
cykl z 12 w roku obserwacji – 18 dni
Koniec fazy płodnej – najdłuŜszy cykl
z 12 w roku obserwacji – 11 dni
4
Metoda kalendarzowa
Metoda termiczna
Podstawową temperaturę ciała mierzymy:
1. po przynajmniej 3 godzinnym śnie (spoczynku),
2. bezpośrednio po przebudzeniu się,
3. przed wstaniem z łóŜka,
4. przez 5 minut (lub krócej - zaleŜnie od rodzaju termometru),
5. w ustach pod językiem lub w pochwie lub w odbycie,
6. przez cały cykl w tym samym miejscu,
7. przez cały cykl tym samym termometrem,
8. o tej samej porze (między 4.00, a 11.00),
9. temperaturę zapisujemy bezpośrednio po zmierzeniu - przy
pomiarze termometrem rtęciowym,
9'. uŜywając termometru elektronicznego (termometr
elektroniczny ma pamięć pomiaru), po zmierzeniu ptc, moŜna
spać dalej :-)
10. kaŜdy cykl zapisujemy na osobnej karcie.
Metoda termiczna
CZYNNIKI, KTÓRE MOGĄ MIEĆ WPŁYW NA PTC
zmiana godziny pomiaru PTC,
zmiana termometru,
dolegliwości chorobowe (katar, ból gardła itp.),
zmiana klimatu,
bezsenność,
wypity poprzedniego dnia wieczorem alkohol,
zdenerwowanie.
Metoda termiczna: definicje
Linia pokrywająca jest to linia pomocnicza do
zinterpretowania dwufazowości cyklu, oddziela fazę
temperatur niskich od fazy temperatur
wysokich. Powinna ona przebiegać ½ (0,025°C)
kratki powyŜej najwyŜszego punktu z sześciu
niezakłóconych temperatur poprzedzających skok.
Wzrost (skok) temperatury - jest rozpoznawany
wtedy, gdy róŜnica wynosi 0,2oC lub więcej
pomiędzy najwyŜszą z sześciu ostatnich
niŜszych, a trzecią z następujących po sobie,
niezakłóconych, wyŜszych temperatur.
5
Metoda termiczna
Metoda Billingsów - 1966
Niepłodność
przedowulacyjna:
Krwawienie:
Brak śluzu
Śluzu skąpy,
gęsty, lepki,
nierozciągliwy
srom suchy –
stosunki co 2 dni
wieczorem
6
Szczyt :
Zmiana:
Wilgotno, płynny
śluz, rozciągliwy,
przezroczysty, jak
białko jaja
kurzego– bez
stosunków
Po szczycie 1-3:
Zanika
wilgotność, śluz
gęsty, rozciągliwy
- bez stosunków
Objaw szczytu śluzu
Ślisko,
obrzmienie,
miękko,
rozciągliwy
Niepłodność
poowulacyjna:
Śluzu skąpy,
gęsty, lepki,
nierozciągliwy
srom suchy –
stosunki bez
ograniczeń
7
Szyjka macicy
1. Na początku cyklu szyjka jest:
- nisko,
- zamknięta,
- twarda.
2. Gdy narastają objawy płodności:
- wyŜej,
- otwarta,
- miękka.
3. Gdy zbliŜa się owulacja:
- wysoko,
- otwarta,
- miękka.
4. Po owulacji szyjka jest:
- nisko,
- zamknięta,
- twarda
NajwyŜszą skuteczność
antykoncepcji naturalnej zapewnia
korzystanie z „metody potrójnej” stosowania wszystkich 3 metod
(kalendarzowej, termicznej i
Billingsów) jednocześnie.
Lactation Amenorhea Method
Zdefiniowana w 1989 roku w Waszyngtonie DC
Głównie stosowana w krajach Trzeciego Świata
Kryteria:
amenorhea (powrót miesiączkowania najwcześniej po 2 miesiącach)
karmienie piersią
nie więcej niŜ 6 miesięcy od porodu
Mechanizm:
draŜnienie brodawki
hiperprolaktynemia
zahamowanie owylacji
Skuteczność:
98-99% przy spełnieniu wszystkich kryteriów
Metody mechaniczne
KAPTUREK
NASZYJKOWY
Prezerwatywa
1850 BC – papirus z Petrie
Diafragma
200 BC – pierwsze zwilŜone gąbki
Kapturek naszyjkowy
Hasse – pierwsza błona dopochwowa
Prezerwatywa dla kobiet
1920 r. – sześcienna drewniana kostka z
zagłębieniami
Gąbki dopochwowe
Kapturek holenderski
8
FEMCAP
FEMCAP
FEMCAP
KAPTUREK DOPOCHWOWY DIAFRAGMA
Wykonany z lateksu
(średnica 50-95 mm) – 3 typy
Wymaga badania fizykalnego
Kilka rozmiarów
Wymiana co 12 miesięcy
Usunięcie >6 i <24 po stosunku
MoŜna stosować podczas
menstruacji
Chroni przed bakteryjnymi STD
KAPTUREK DOPOCHWOWY
- DIAFRAGMA
KAPTUREK DOPOCHWOWY
- DIAFRAGMA
Wady:
Ryzyko infekcji układu
moczowego
Uczulenia
Zespół wstrząsu
septycznego
Przemieszczenie
podczas stosunku (?)
9
KAPTUREK
NASZYJKOWY
Wkładka – jak,
gdzie, kiedy?
Model doświadczalny –
afrykański wielbłąd
Hipokrates - 500 BC – krąŜki
wewnątrzmaciczne
Dr Richter i Grafenberg – pierwsze
wkładki
1962 r. – rejestracja wkładek w USA
WKŁADKI
WEWNĄTRZMACICZNE
(IUD)
WKŁADKI
WEWNĄTRZMACICZNE
(IUD)
od ok. 10 lat pojawiły się nowe
wkładki zawierające lewonorgestrel
(LNG)
MECHANIZM DZIAłANIA:
- zagęszczenie śluzu szyjkowego
- zahamowanie ruchliwości i czynności
plemników w macicy i jajowodach
- zapobieganie rozrostowi endometrium
IUD
IUD
ZALETY:
Zalety:
wysoka skuteczność (wskaźnik Pearla 0,14)
↓ objętości i czasu krwawienia miesiączkowego
↑ hemoglobiny oraz ferrytyny w surowicy
po usunięciu –powrót płodności po miesiącu
ochrona przed powstawaniem włókniakomięśniaków
↑ wydzielania IGF-1BP w endometrium
złagodzenie dolegliwości w bolesnym miesiączkowania
najniŜsza częstość występowania
ciąŜy ektopowych (0,02 na 100 kobiet
przez 12 m.)
brak wpływu na częstość
występowania dysplazji nabłonka
szyjki macicy
(1992 Pekonen) (1982 Nilsson)
10
WADY:
IUD
IUD
PRZECIWSKAZANIA:
wystąpienie obrzęku, bólu głowy,
tkliwości piersi, trądziku
bóle w dole brzucha lub krzyŜu,
wydzielinę z pochwy, nudności
występowanie czynnościowych
torbieli jajnika
plamienia w ciągu pierwszych
miesięcy stosowania
moŜliwość ciąŜy ektopowej
moŜliwość wydalenia
moŜliwość wbudowania w ścianę
macicy
wzrost częstości stanów stanów
zapalnych w miednicy mniejszej
IUD
zwiększona podatność na zakaŜenia
(białaczka, AIDS, sterydoterapia)
duŜa liczba partnerów seksualnych
obfite krwawienie miesiączkowe
niedokrwistość
zaburzenia krzepnięcia
uczulenie na miedź
choroba Wilsona
nieprawidłowe krwawienia z macicy
niezdiagnozowane
PRZECIWSKAZANIA:
Długość – 17 cm
ciąŜa
przebyte lub obecne stany
zapalne narządu rodnego
wady rozwojowe macicy
mięśniaki
krwawienie z dróg
rodnych o niejasnej etiologii
ciąŜa ektopowa w
wywiadzie
Szerokość – 6-7 cm
11
Gąbki dopochwowe –
mechanizm działania
Gąbki dopochwowe
ZałoŜyć <24h przed
stosunkiem
Usunąć >6 i <30h po
stosunku
Gąbki dopochwowe
Blokują plemniki
Absorbują plemniki
Uwalniają
Nonoksynol-9
ŚRODKI PLEMNIKOBÓJCZE
Globulki
Kremy plemnikobójcze
śele
Filmy
NONOKSYNOL-9
ŚRODKI PLEMNIKOBÓJCZE:
ZALETY:
-zmniejszają ryzyko zakaŜenia bakteryjnego
-ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
Nonoksynol -9
ZakaŜenia grzybicze
PodraŜnienia
WADY:
Uczulenia
- standartowa dawka wystarcza na 1 godź,
po tym czasie naleŜy powtórzyć dawkę lub zastosować
dodatkowe zabezpieczenie
- kaŜdy stosunek musi być poprzedzony nową aplikacją środka
- środek powinien pozostać w pochwie na 6-8 godz.
(przeciwwskazane płukanie pochwy)
Wzrost ryzyka zakaŜenia HIV !!!!
Nie zwiększa skuteczności
prezerwatywy
Nie chroni przed STD
Brak wpływu na ciąŜę
12
Filmy antykoncepcyjne
Metody hormonalne
Do
zadziałania
– 15 min
Działa
przez 2h.
Tabletki antykoncepcyjne jedno i
dwuskładnikowe
Iniekcje i implanty
progestagenowe
Wewnątrzmaciczne systemy
uwalniające progestageny
Pierścienie dopochwowe
Antykoncepcja po stosunku
Odkrycie pigułki
ANTYKONCEPCJA
DOUSTNA
Prekursorzy – Indianie
Działanie:
1930 i 1935r. – synteza estrogenów i progesteronu
1955 r. – G. Pincus i I Międzynarodowa
Konferencja Planowania Rodziny
ENVOID 10 – 1960 r. USA
ANOVLAR – 1961 r. Europa
Zalecenia WHO – ethynyloestradiolu i
progestagenów + selektywność
Tabletki jednofazowe:
ethynyloestradiol
progestagen
- supresja jajników poprzez zahamowanie
aktywności osi podwzgórze-przysadka-jajnik
(zmniejszenie ruchliwości plemników)
- hamowanie rozwoju endometrium
- hamowanie kapacytacji plemników
Tabletki dwufazowe:
I faza - sam ethynyloestradiol
lub z niewielkim dodatkiem
progestagenu
II faza - ethynyloestradiol
wraz z progestagenem;
tabletki o stałym składzie hormonów sterydowych w całym cyklu
13
Tabletki trójfazowe:
I generacja:
EE + norethynodrel
chlormadinon
ethynyloestradiol
progestagen
obecnie nie stosowane z powodu zbyt duŜych
działań niepoŜądanych i androgenizacji.
o zmiennym składzie hormonalnym, przypominającym wahania
fizjologiczne hormonów w trakcie prawidłowego cyklu miesięcznego.
II generacja:
EE + norethisteron
octan norethisteronu
lewonorgestrel
preparaty mało wybiórcze, z zaznaczonymi
objawami ubocznymi pod postacią androgenizacji
nazwa leku
Dwufazowe
Anteovin
Trójfazowe
Tri Novum
Trinordiol
Triquilar
Tri Regol
Trisiston
EE
progestagen (mg/tabl.)
(mg/tabl.)
0,05
lewonorgestrel 0,05 /
0,125
0,035
octan
0,5 / 0,75 /
noretisteronu 1,0
0.03 / 0,04 lewonorgestrel 0,05 /
/ 0,03
0,075 /
/ 0,03
0,075 /
/ 0,03
0,075 /
/ 0,03
0,075 /
Preparaty II generacji
Nazwa leku
EE
(mg/tabl.)
Jednofazowe Microgynon21 0,03
Minisiston
0,03
Rigevidon
0,03
Restovar
0,0375
Stediril 30
0,03
Gravistat 125 0,05
Gravistat 250
Loveston
0,05
0,05
progestagen
(mg/tabl.)
lewonorgestrel
lewonorgestrel
lewonorgestrel
lynestrenol
lewonorgestrel
lewonorgestrel
0,15
0,15
0,15
0,75
0,15
0,125
lewonorgestrel 0,25
octan
0,5
noretisteronu
III generacja:
EE + dezogestrel
gestoden
norgestimat
preparaty selektywne, wybiórczo pobudzające
receptory progesteronowe, minimalnie
działają na receptory androgenowe.
14
Preparaty III generacji
nazwa
leku
EE
progestagen
(mg/tabl.)
zawartość
(mg/tabl.)
0,02
0,03
0,02
0,03
dezogestrel
dezogestrel
gestoden
gestoden
0,15
0,15
0,075
0,075
Minulet
Cilest
0,03
0,035
gestoden
norgestimat
0,075
0,25
Milvane
0.03 / 0,04
gestoden
/ 0,03
Jednofazowe Mercilon
Marvelon
Logest
Femoden
Trójfazowe
IV generacja:
EE + dienogest lub
desogestrel
preparaty pobudzające jedynie receptory
progesteronowe, o działaniu antyandrogennym,
dzięki obecności grupy cjanowej zamiast grupy
etynylowej w pozycji 17-alfa -19 nortestosteronu
0,05 / 0,07 /
0,10
Preparaty IV generacji
nazwa leku EE
progestagen zawartość
(mg/tabl.)
(mg/tabl.)
Jednofazowe Jeanine
Jednofazowe Yasmin
0,03
0,03
dienogest
drospirenon
2,00
2,00
Schematy
dawkowania
21 + 7
24 + 4
84 + 5-7
15
Korzyści ze stosowania doustnej
antykoncepcji (1)
ANTYKONCEPCJA
DOUSTNA
Zalety:
-
wysoka skuteczność
wygoda stosowania
stałe zabezpieczenie
brak wpływu na współŜycie
odwracalność
Korzyści ze stosowania doustnej
antykoncepcji (2)
mniej zmian o charakterze nienowotworowym w
obrębie gruczołów piersiowych
rzadziej reumatoidalne zapalenie stawów
wzrost masy kostnej
rzadziej mięśniaki macicy
rzadziej torbiele jajników (↓ o 70%)
rzadziej trądzik i hirsutyzm
mniej nasilony zespół napięcia przedmiesiączkowego
J. Reprod Med.; Nov 2003
POWIKŁANIA
choroby serca i naczyń
choroby Ŝył
*
Zakrzepica Ŝył głębokich
Zator tętnicy płucnej
Zator innych Ŝył np. krezkowych, wątrobowej- rzadko
choroby tętnic *
Zawał serca
Udar niedokrwienny
Udar krwotoczny
Nadciśnienie tętnicze
choroby nowotworowe
Rak sutka
*
Rak szyjki macicy
?
Śródbłonkowe zmiany nowotworowe szyjki
?
nowotwory wątroby
Rak wątroby
*
Gruczolak wątroby
*
choroby wątroby
śółtaczka cholestatyczna
*
* - związek udokumentowany
Kamica Ŝółciowa
?
? - związek nadal nieudokumentowany
mniej aborcji !!!
mniej nowotworów endometrium
mniej nowotworów jajnika
rzadsze ciąŜe ektopowe (↓ o 90%)
bardziej regularne cykle
rzadsze przypadki zapalenia jajowodów (↓ o 50%)
rzadsze występowanie endometriozy (↓ o 15%)
ANTYKONCEPCJA DOUSTNA
Efekty uboczne:
%
Kosmetyczne
25
Mastalgia
15
Plamienia
8
Krwawienia
2
Nudności, wymioty
3
Bóle głowy
3
Zmiana masy ciała
10
Wtórny brak krwawień
po odstawieniu
15
Choroby naczyniowe
– tromboembolizm
i DVT
Patomechanizm – działanie gestagenów
↓Antytrombiny III
↑Fibrynogenu
↑Aktywacji płytek krwi
Up-regulation receptorów dla trombiny
Stymulacja SMC
Redukcja syntezy NO
↓HDL i ↑LDL
16
Choroby naczyniowe
– tromboembolizm
i DVT
Największe ryzyko
incydentów zatorowozakrzepowych, szczególnie
zatorów tętnicy płucnej (4x
większe ryzyko) i DVT – III
generacja OC
Udar niedokrwienny
mózgu
Zawał mięśnia
sercowego
2 x częściej (1,3 – III
generacja, 2,5 – II.)
Dodatkowo 1/1mln
umiera na zawał serca
Ryzyko większe u
palaczek, po 40 rŜ z HA
Choroby
nowotworowe
Rak jajnika
CARE study 2002 – brak wpływu;
↑ ryzyka po 6 m. stosowania, po 10
latach populacyjne (CCC, USA
2003)
Spadek o 10-15 % - CASH study 1998
Rak endometrium
Spadek o 30-50 % - CASH study 1998
Rak szyjki macicy
↑ Ryzyka po 10 l. stosowania, ↑ 4x
przy infekcji HPV’s
Rak piersi
4 x częściej (OR I, II, III generacja
odpowiednio 4,4; 3,4; 3,9.)
Przy równoczesnym paleniu –
10 x częściej
Wzrost ryzyka przy
współistnieniu HA
Rak wątroby
Wzrost ryzyka
NEJM, 2002
Objawy
niepokojące
A –abdominal pain
C – chest pain
H – headache
E – eyes problems
(zaburzenia widzenia)
PRZECIWSKAZANIA
DO STOSOWANIA DOUSTNEJ
ANTYKONCEPCJI:
BEZWZGLĘDNE:
1. CiąŜa
2. Nowotwory estrogenozaleŜne
3. CięŜkie choroby wątroby
4. Choroby układu sercowo-naczyniowego i zakrzepica
5. Otyłość (BMI>35)
6. Nadciśnienie tętnicze
7. Długotrwałe unieruchomienie
8. Palenie papierosów (u kobiet po 35 r.Ŝ.)
S – severe leg pain
17
Klasyfikacja przeciwwskazań do DTA wg WHO
Klasyfikacja przeciwwskazań do DTA wg WHO
Metoda
progesteronowa –
POPsy (POPy)
POPsy
Wady:
Zawiera lewonorgestrel (30ug/tab.)
Nie hamuje owulacji
Przyjmowana codziennie przez 28 dni
konieczna bezwzględna rzetelność i
regularność przyjmowania
krwawienia
plamienia
torbiele czynnościowe jajników
interakcje z lekami
rak piersi ?
ciąŜa ektopowa
POPsy
POPsy
WaŜne są 3 godziny
Zalety:
MoŜna stosować w czasie karmienia
MoŜna stosować zaraz po porodzie
Nie zawiera estrogenów
Stosowane u cukrzyków
Brak wpływu na płód
Kiedy zacząć stosowanie?
Co zrobić, jeśli zapomniało się
tabletki?
Cerazette
18
Depo-provera
Skład – octan medroksyprogesteronu
(150mg)
Uwalniany stopniowo przez 12
tygodni
Rozpoczęcie – najczęściej 1-5 dzień
cyklu
Płodność powraca kilka tyg po
odstawieniu !!!
Injekcje gestagenowzalety
mniejsza bolesność miesiączek
i objawów zespołu napięcia
przedmiesiączkowego
Injekcje gestagenów
- zalety
zapobieganie nowotworom endometrium i jajnika
rzadsze występowanie zapaleń przydatków (o 50%) i
ciąŜy pozamacicznej
rzadsze powstawanie torbieli czynnościowych
jajników (ok.14-krotnie)
likwidowanie objawów endometriozy
skąpsze krwawienia aŜ do ich braku - mniej nasilona
niedokrwistość
Injekcje gestagenówwady
Względny hipoestrogenizm – objawy wypadowe
Wzrost ryzyka osteoporozy
nie ma wpływu na raka sutka,
szyjki macicy i jajnika
podawany parenteralnie nie
upośledza funkcji wątroby,
układu krzepnięcia i
metobolizmu ogólnoustrojowego
Wzrost masy ciała
Nieregularne krwawienia
Depresja
Bóle głowy
Spadek HDL
Interakcje z lekami
Pozycja kobiety w społeczeństwie
„Trzeba było dwunastu pokoleń
zanim średniowieczna Europa
oswoiła się z myślą, Ŝe kobiety
zasługują na szacunek”.
Tamara Lempicka
Antykoncepcja
przezskórna – za i przeciw
„Trzy generacje dojrzewała w
epoce wiktoriańskiej idea, Ŝe
powinny im przysługiwać
prawa obywatelskie”.
„Historia seksu” 1997
Jan van Eyck
19
„W XX wieku wyzwolona kobieta
ogłosiła deklarację swej
niepodległości seksualnej.
Po pralce automatycznej
wynalezienie antykoncepcji
hormonalnej uwaŜane jest za
najwaŜniejsze osiągnięcie XX
wieku
Było to (...) najbardziej
rewolucyjne wyzwanie rzucone
nawykom i postawom
kształtowanym przez 5 000 lat”.
Tamara Lempicka
„Historia seksu” 1997
Nowa antykoncepcja –
system przezskórny
Tamara Lempicka
Antykoncepcja
Hormonalna
Działanie:
– unikatowy system transdermalny
– wygodny schemat stosowania
– wysoka skuteczność
– korzystny profil bezpieczeństwa
– wysoka akceptacja schematu
„raz w tygodniu”
Evra - wysoka skuteczność
Mechanizm działania
- supresja jajników poprzez zahamowanie
aktywności osi podwzgórze-przysadka-jajnik
(zmniejszenie ruchliwości plemników)
hamowanie rozwoju endometrium
hamowanie kapacytacji plemników
Evra – unikatowy system
transdermalny
Budowa
EVRA wykazuje taki sam mechanizm
działania jak pigułki antykoncepcyjne
– Hamowanie owulacji
– Zagęszczenie śluzu szyjkowego
– Wpływ na endometrium
cienka
elastyczna
beŜowa/cielista
niewielkich rozmiarów
(45mm/45mm)
57
20
transdermalny
transdermalny
Doskonałe przyleganie
Warunki
standardowe
(3 319)
Liczba plastrów
Evra
Warunki
podwyŜszonej
temperatury
i wilgotności
(325)
70 552
Uwalnianie
Kluby fitness
(87)
4 877
87
• Dostarczanie w sposób ciągły stałej dawki
– 150 µg norelgestrominu (NGMN)
24 godziny
Całkowicie
odklejone
1 297 (1.8%)
85 (1.7%)
Częściowo
odklejone
2 050 (2.9%)
128 (2.6%)
1 (1.1%)
– 20 µg etinyloestradiolu (EE)
0
Zacur H. et. al. Fertility and Sterility vol 77,no2,2002 32-35 .
Evra - wygodny schemat
stosowania
stosowania
Jeden plaster Evra na tydzień przez trzy kolejne
tygodnie i tydzień przerwy
– Zmiana plastra zawsze w tym samym dniu tygodnia !
np.niedziela
np.niedziela
np.niedziela
Evra 1
Evra 2
Evra 3
np.niedziela
np.niedziela
• Miejsca aplikacji:
–
–
–
–
Podbrzusze
Górna, zewnętrzna część ramienia
Pośladek
Bark / łopatka
Bez plastra Początek nowego cyklu
Cykl 28-dniowy
Cykl 28-dniowy
stosowania
Evra - wysoki profil bezpieczeństwa
Działania niepoŜądane
Granice bezpieczeństwa
12 h – pigułka
Doba 24? h!– Evra
Evra
Objawy piersiowe
(N=812)
OC
(N=605)
Wszystkie
Powód
rezygnacji
Wszystkie
Powód
rezygnacji
19%
1.0%
6%
0.2%
0.3%
Ból głowy
22%
1.5%
22%
Odczyn skórny
20%
2.6%
NA
NA
Mdłości
20%
1.8%
18%
0.8%
Bóle podbrzusza
8%
0.2%
8%
0.3%
Brak miesiączki
13%
1.5%
10%
0.2%
Sibai B...et. al. Fertility and Sterility vol 77,no 2,2002 19-26... ..
21
Nie zapomnij o pigułce !
Jaki odsetek kobiet zapomina zaŜyć
1 pigułkę lub 2 i więcej pigułek ?
• 1 pigułka ?
~ 50 %
• 2 i więcej ?
~ 22 %
Rady praktyczne
• Odklejenie plastra, nawet częściowe
– PoniŜej 24 godzin – poprawić lub zmienić na nowy,
– PowyŜej 24 godzin – załoŜyć nowy plaster i to jest
nowy dzień pierwszy!
Przez następne 7 dni stosować dodatkowe
zabezpieczenia!
• Zapomnienie załoŜenia plastra nr 1
Rozpocząć jak najszybciej i przez tydzień dodatkowe
zabezpieczenia,
• Opóźnienie (do 48 godzin!) zmiany plastra
Jak najszybciej przykleić nowy plaster
(bez konsekwencji !!!).
NORPLANT
6 kapsułek
silikonowych
zawierających
lewonorgestrel (36 mg
kaŜda)
NORPLANT
ZALETY:
- zapewnia stałą, pewną i odwracalną antykoncepcję przez 5 lat
- nie zawiera estrogenów
-płodność powraca po 1 m. od chwili usunięcia kapsułek
- skuteczność porównywalna z chirurgiczną sterylizacja
- omija krąŜenie wrotne
-nie wymaga badania ginekologicznego
NORPLANT
WADY:
- wysoki koszt
-moŜliwość występowania nieregularnych krwawień, plamień lub braku miesiączki
-zmiany nastroju, bóle głowy, tkliwość piersi, depresja, torbiele czynnościowe jajnika
-trądzik, infekcja rany
- mniejsza skuteczność u otyłych kobiet
PRZECIWSKAZANIA:
- choroba zatorowo-zakrzepowa
- nie rozpoznane patologiczne krwawienie z narządu rodnego
- ciąŜa lub podejrzenie ciąŜy
- ostre choroby wątroby
-rak sutka
- palenie papierosów
22
Norplant - aplikacja
Implanon –
etonogestrel 68 mg
40x2 mm
Implanon - aplikacja
Nuva Ring
Średnica – 5,4 cm
Umieszczany na 3
tygodnie
Zawiera EE i P
Nuva Ring
ANTYKONCEPCJA PO STOSUNKU:
metoda hormonalna - duŜa dawka estrogenów wywołuje wczesne poronienie zapłodnionego jaja
przeznaczone dla kobiet, które współŜyją rzadko
WADY:
- objawy uboczne (nudności wymioty ból,
zawroty głowy, krwawienia i plamienia)
- powikłania
- zaburzenia psychiczne
23
Antykoncepcja po
stosunku
Antykoncepcja po
stosunku
Mechanizm działania:
Stosowanie: przed implantacja – 5-6 dni po
owulacji
Wskazania: gwałt, stosunek kazirodczy,
stosunek bez zabezpieczenia, uszkodzenie
prezerwatyw.
Dozwolone w myśl „Ustawy o
planowaniu rodziny…”
Morning-after pill
POSTINOR – lewonorgestrel (0,6-0,75 mg)
Do 72 h po stosunku, druga po 12 h
Nie częściej niŜ 4 x w ciągu cyklu
Mifepriston – Ru 486
“francuska pigułka poronna” wynaleziona
przez prof. E.E. Beaulieu
>10mg/kg m.c. – antygestagennie
Po 36-48 h od zaŜycia – podać środki
naskurczowe (np. Cytotek) – poronienie
całkowite bez konieczność wyłyŜeczkowania
jamy macicy
W Polsce nielegalna (GB- do 63 dni od
zatrzymania miesiączki, Francja – do 48 dni)
Zaburzenie synchronizacji dojrzewania
blastocysty i endometrium:
Zmiany w endometrium
Hamowanie owulacji
↓ transportu jajnikowego
↑ gęstości śluzu szyjkowego
Skrócenie fazy lutealnej
Metoda Yuzpe –
emergency pill
Bezpieczna
Skuteczna (98%)
Do 72 h (nawet do 150h) po stosunku
100ug ethynyloestradiolu + 5 mg lewonorgestrelu
Gravistat 250,
Minisiston,
Microgynon21,
Rigevidon,
Stediril
skuteczność z
uwzględnieniem błędu
uŜytkowników
Środki
skuteczność
metody
Pigułka antykoncepcyjna dwuskładnikowa
99,8%
98%
Minipigułka (jednoskładnikowa)
99%
97,5%
Wkładka domaciczna (spirala)
98,5%
97%
Diafragma (krąŜek), kapturek
95-98%
82%
Norplant
99,9%
99,9%
Depo-Provera (zastrzyk hormo-nalny wykonywany co 12 tygodni)
99,7-99,8%
99,7-99,8%
Środki chemiczne
95-98%
79%
Prezerwatywa
98%
88%
Stosunek przerywany
82%
77%
Metody naturalne
96%
80%
Sterylizacja kobiet
99,6-99,8%
99,6-99,8%
Sterylizacja męŜczyzn
99,8%
99,8%
24
Kryteria doboru metody
antykoncepcyjnej
Kryteria doboru metody
antykoncepcyjnej
regulacja prawna
przerywania ciąŜy
postawa personelu słuŜby zdrowia
dostępność przerywania ciąŜy
metody antykoncepcyjne
i ich dostępność
Decyzje
dotyczące
prokreacji
i antykoncepcji
Dzieci (synowie)
i ich wartość jako
„zabezpieczenia” na przyszłość
WG JOHN GUILEBAUD 1995
Społeczny,
kulturowy,
religijny
status kobiety
rodzina,
rodzice,
przyjaciele,
rówieśnicy
klasa społeczna,
wykształcenie,
wiedza,
wierzenia i mity
indywidualny
rozwój toŜsamości
pojęcie kobiecości - męskości
poczucie wartości
czynniki nieuświadomione
jakość związku
w parze, małŜeństwie
oczekiwania w stosunku
do męskiej - kobiecej
seksualności
Antykoncepcja a religia
Najstarsze wzmianki o antykoncepcji:
JEST GORĄCY
A ANTYKONCEPCJA CHŁODNA
stare Ŝydowskie źródła
muzułmańskie teksty medyczne
hinduskie święte pisma
Elphis Chrisopher
Basic Family Planning 1990
25
„Wtedy rzekł Juda do Onana: Obcuj z Ŝoną brata swego
i wypełnij wobec niej obowiązek powinowatego, aby zachować
potomstwo bratu swemu. Lecz Onan wiedząc, Ŝe potomstwo
nie będzie naleŜało do niego, ilekroć obcował z Ŝoną brata
swego, niszczył nasienie swoje, wylewając je na ziemię,
aby nie wzbudzić potomstwa bratu swemu. Panu nie podobało się to, co czynił, dlatego jego pozbawił Ŝycia.
(Księga Genesis 38:8-10)
Antykoncepcja w
religiach Świata
W Ŝadnej religii nie ma jednoznacznego zakazu
antykoncepcji
Ortodoksyjni śydzi – zdecydowanie przeciw
Protestanci – polityka liberalna (decyzja naleŜy do partnerów)
Kościół Katolicki – uznaje jedynie wstrzemięźliwość i naturalne
planowanie rodziny
Kościół prawosławny – decyzja naleŜy do małŜonków
Muzułmanie – jedynie w sytuacji zagroŜenia zdrowia i Ŝycia kobiety
oraz dobra rodziny
Hinduizm – brak zakazu kontroli urodzin
Prognozy na
przyszłość
ŚWIAT
POLSKA
Szacuje się, Ŝe liczebność ludzi na świecie w 2100r.
moŜe osiągnąć 10,4 mld (dzisiaj 5,8 mld).
Prawie cały w/w wzrost populacyjny przypadnie na
kraje rozwijające się.
Obecnie na świecie jest prawie 1,38 mld kobiet
w wieku rozrodczym (10 - 44 lat), a więc o duŜym potencjale
rozrodczym
Source: Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United
Nations Secretariat, World Population Prospects: The 2003 Revision and World Urbanization
Prospects
Aborcja definicja
zakończenie ciąŜy w wyniku
zastosowania środków
farmakologicznych lub interwencji
chirurgicznej po implantacji zarodka do
jamy macicy, a przed uzyskaniem przez
płód pełnej zdolności do samodzielnego
funkcjonowania poza organizmem
matki (wg definicji WHO do 22 Hbd)
Aborcja epidemiologia
75 mln/rok – niechciana ciąŜa (gwałty,
nieskuteczna antykonceopcja, brak
planowania rodziny)
2/3 z nich kończy się usunięciem ciąŜy
46 mln aborcji/rok (26 legalnie, 20
podziemie aborcyjne)
26
Aborcja epidemiologia
Wskaźnik aborcji
(na 1000 kobiet/rok)
wskaźnik
75 % zabiegów w krajach rozwijających się
%
Ogółem
35
Kraje rozwijające się
34
Afryka
11
Kraje rozwinięta
39
Azja
85
Szwajcaria
10
Ameryka Łacińska i Karaiby
9
Europa W
10-23
Europa
17
Inne
5
17
USA i Kanada
Surveillance Summaries; November 29, 2002
Prawo a
aborcja
Warunki
dopuszczenia aborcji
Aborcja dopuszczana na Ŝyczenie kobiety:
Albania, Austria, Białoruś, Belgia, BośniaHercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy,
Dania, Estonia, Francja, Grecja, Holandia,
Jugosławia, Litwa, Łotwa, Macedonia,
Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Rumunia,
Rosja, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Ukraina,
-dla ochrony zdrowia psychicznego kobiety i ze
wszystkich niŜej wymienionych względów: Północna
Irlandia, Portugalia (równieŜ w przypadku gwałtu i
uszkodzenia płodu i do 16 tygodnia z przyczyn
eugenicznych), Hiszpania (równieŜ w przypadku gwałtu i
uszkodzenia płodu), Szwajcaria;
Węgry, Włochy.
Warunki
- społeczno-ekonomicznych i wszystkich wyŜej
wymienionych: Finlandia (takŜe w przypadku
gwałtu i wad genetycznych płodu), Wielka
Brytania do 24 tygodnia (takŜe w przypadku wad
Warunki
- dla ratowania Ŝycia lub zdrowia fizycznego:
Polska (gdy ciąŜa jest wynikiem gwałtu lub innego
czynu zabronionego; z powodu uszkodzenia)
-dla ratowania Ŝycia: Irlandia.
genetycznych płodu);
27
Warunki
dopuszczenia aborcji POLSKA
Ustawa „O planowaniu rodziny, ochronie płodu
ludzkiego i warunkach przerywania ciąŜy” z marca 1993
roku (znowelizowana w 1997r.)
Warunki
-jeśli badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne
wskazują na duŜe prawdopodobieństwo cięŜkiego
i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej
choroby zagraŜającej jego Ŝyciu (stwierdzone przez lekarza
innego niŜ ten, który dokonuje przerwania ciąŜy).
Przerwania ciąŜy dokonuje lekarz w szpitalu.
Liczba legalnych
aborcji w Polsce
Warunki
- jeśli ciąŜa stanowi zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia
kobiety, stwierdzone przez lekarza innego niŜ ten, który
dokonuje przerwania ciąŜy. Przerwania ciąŜy dokonuje
lekarz w szpitalu.
Warunki
-jeśli zachodzi potwierdzone przez prokuratora
podejrzenie, Ŝe ciąŜa powstała w wyniku czynu
zabronionego. Przerwanie ciąŜy jest w takiej sytuacji
dopuszczalne, jeśli od początku ciąŜy upłynęło nie
więcej niŜ 12 tygodni. Zaistnienie okoliczności
uprawniających do przerwania ciąŜy stwierdza
prokurator. Przerwanie ciąŜy moŜe być w takim
wypadku wykonane równieŜ w gabinecie prywatnym.
Podziemie
aborcyjne
142 – 2002 r
151 – 1999 r
310 – 1998 r
Nielegalne zabiegi ???
Niebezpieczna aborcja (unsafe abortion wg WHO) –
nie spełnia wymogów sanitarno-epidemiologicznych
20 mln/rok i 78 tys. przypadków śmierci matek
Współczynnik powikłań (na 100 niebezpiecznych
aborcji ) – średnio – 0,4, najwyŜszy w Afryce – 0,7,
najniŜszy w Oceanii – 0
Raporty rządowe nt. wykonania ustawy "O planowaniu rodziny, ochronie
płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąŜy
28
Population Council New York 1998
CO ROKU
Z POWODU NIEUDANYCH
I NIEFACHOWO WYKONYWANYCH
ABORCJI
GINIE 75 000 KOBIET
Postawy wobec aborcji
- wątpliwości
Płód jako człowiek
Płód jako potencjalny człowiek
Płód jako Ŝyjący organizm
ZaleŜność płodu od matki
Prawo matki do decydowania o
własnym ciele
- wątpliwości
- wątpliwości
Pro – choice – powstał w styczniu 1973 r w
USA po procesie Roe v. Wade w Sądzie
NajwyŜszym – legalizacja aborcji
Pro – life – powstał w styczniu 1973 r w USA po
procesie Roe v. Wade w Sądzie NajwyŜszym –
legalizacja aborcji
Kobieta ma prawo do aborcji; płód nie jest
człowiekiem (nie ma praw człowieka), kiedy jest
w łonie matki
Płód – jest Ŝywym organizmem
- ma garnitur chromosomowy człowieka (DNA)
- jest więc jednostką ludzką i społeczną
Dziękuję za
uwagę
Pokolenie
Power
29

Antykoncepcja-kompedium wiedzy dla ucznia

Komentarze

Transkrypt

Podobne dokumenty