Centrum Edukacji Przyrodniczej, ul. Chałubińskiego 42a

Centrum Edukacji Przyrodniczej, ul.
Chałubińskiego 42a, Zakopane - Górska
architektura schronisk - wstęp bezpłatny
"Jestem związana z Podhalem przez wychowanie, pracę, całe moje życie. Tu realizowałam wiele
moich projektów architektonicznych i przy tej okazji spotkałam podczas budowy obiektów
związanych z pejzażem górskim wspaniałych wykonawców (...).
Powstanie budynków nietypowych, związanych z regionem, z górami było sukcesem biorących w tym
udział. Rzemieślnicy byli i czuli się współtwórcami (...)."
Anna Górska 1991 r.
Anna Górska (z domu Tołwińska) urodziła się w Krakowie 8 czerwca 1914 r. W 1923 r. wraz z
matką zamieszkała w Zakopanem, ale jeszcze jako mała dziewczynka wyjeżdżała stąd do Szwajcarii,
gdzie pobierała nauki w szkole dla dziewcząt. Wykształcenie średnie zdobywała już w Zakopanem,
uczęszczając do Prywatnego Sanatoryjnego Gimnazjum im. Bł. Ładysława z Gielniowa przy ul.
Nowotarskiej, potocznie zwanego „Szarotką”. Było to gimnazjum dla dziewcząt, w którym jej Mama
uczyła przyrody. Tu w 1931 r., w wieku 17 lat, Anna zdała egzamin maturalny.
W 1933 r. podjęła studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej. W 1935 r. zmieniła
miejsce studiów na Politechnikę Warszawską, gdzie zetknęła się z najwybitniejszymi polskimi
architektami okresu międzywojennego, m.in. Tadeuszem Tołwińskim (wbrew zbieżności nazwisk nie
byli spokrewnieni), ówczesnym dziekanem Wydziału Architektury oraz Bohdanem Pniewskim, którzy
wywarli znaczący wpływ na późniejszą twórczość architektoniczną Hanki, jak ją nazywali najbliżsi.
Jeszcze w czasie studiów, w 1936 r., Anna wykonała swój pierwszy projekt ‑ przebudowę świeżo
zakupionego przez rodziców domu z 1912 r. położonego na Małym Żywczańskiem, w willę „Pod
Reglem”. Przebudowa ta utrzymana w duchu stylu zakopiańskiego drugiego, nawiązywała do
powstających w tym czasie drewnianych willi Stefana Meyera i Franciszka Kopkowicza.
Studia ukończyła w 1939 r., tuż przed wybuchem II wojny światowej. W okresie okupacji przebywała
w Zakopanem, gdzie pracowała w kierowanym przez Stefana Żychonia wydziale budowlanym
Zarządu Miejskiego (Der Stadtkommissar in Zakopane — Bauabteilung). Stefan Żychoń, również
absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (1935), a asystent na tymże wydziale,
zdołał sprowadzić w czasie okupacji kilku wybitnych architektów, takich jak Juliusz Żórawski, Jerzy
Mokrzyński, Marian Sulikowski. W „Bauamcie” pracowali także Janusz Warunkiewicz, Jędrzej
Czarniak oraz Michał Górski.
Michał Górski (1911–1985), przyszły mąż i współpracownik Anny, był inżynierem budowlanym i
sportowcem. Przed II wojną światową był znanym zawodnikiem uprawiającym narciarstwo biegowe i
kombinację norweską, uczestnicząc m.in. w Igrzyskach Olimpijskich w Garmisch Partenkirchen
(1936). Annę i Michała połączyły wspólne pasje: narciarstwo i turystyka górska oraz troska o
architektoniczne oblicze regionu. Pobrali się w 1942 r., a rok później urodziła się ich jedyna córka
Centrum Edukacji Przyrodniczej, ul. Chałubińskiego 42a, Zakopane - Górska architektura schronisk - wstęp bezpłatny
1
Ewa.
Mimo ciężkich lat okupacji architekci „Bauamtu”, dzięki warunkom jakie wywalczył dla nich Stefan
Żychoń, mieli możliwość realizowania wielu interesujących projektów, których Anna Górska była
projektantem lub współprojektantem. Była to jednak praca dla Niemców. Jak wspominała, „dla
oderwania się od koszmaru rzeczywistości, snułam na papierze szkice jakiegoś niesprecyzowanego
schroniska”.
Zaraz po wojnie Anna Górska pracowała w Warszawie w pracowni dawnego profesora Bohdana
Pniewskiego. Do Zakopanego powróciła w 1946 r. i początkowo była zatrudniona w zakopiańskiej
Szkole Przemysłu Drzewnego. W 1947 r., gdy pracowała już w zakopiańskim oddziale Miastoprojektu
Kraków, otrzymała propozycję zaprojektowania schroniska na Hali Ornak, co na wiele lat miało
wpływ na dalszą jej twórczość architektoniczną. Tak jak lata rozwoju stylu zakopiańskiego można
nazwać „Epoką Witkiewicza”, to lata 1947–1960 rozwoju stylu nowozakopiańskiego można nazwać
„Epoką Anny Górskiej”. W tym czasie powstały wszystkie prezentowane na wystawie obiekty. Jedynie
niezrealizowane projekty schronisk nad Morskim Okiem (1959) oraz na Hali Miętusiej (1975) nie
reprezentują tego nurtu architektonicznego i dla wielu miłośników architektury będą swoistą
niespodzianką.
Zbigniew Moździerz - Muzeum Tatrzańskie
Centrum Edukacji Przyrodniczej, ul. Chałubińskiego 42a, Zakopane - Górska architektura schronisk - wstęp bezpłatny
2