KRS 0000239042

Ogólnie o okolicy
Ukazany na tej mapie teren niemal w całości zalicza się do Beskidu Sądeckiego
(po stronie słowackiej – do Ľubovnianskiej vrchoviny). Najwyższym szczytem
w tym Beskidzie jest Radziejowa (1262 m), zaś na opisywanym terenie –
Jaworzyna Krynicka (1114 m). Znajdują się tu także dwa pasma górskie: Pasmo
Jaworzyny oraz Góry Leluchowskie. Najważniejsze rzeki Beskidu Sądeckiego
to Dunajec i Poprad. Na opisywanym terenie palmę pierwszeństwa dzierży
Poprad, który – zwłaszcza w rejonie Muszyny, Żegiestowa i Piwnicznej – tworzy
malowniczy przełom, zwany Zielonym Przełomem Popradu. Pomiędzy Muszyną
a Żegiestowem oraz między Piwniczną a Rytrem organizowane są spływy
pontonami oraz tratwami flisackimi.
Piękna i bogata jest przyroda tej okolicy. Podobnie jak przed wiekami, przeważają
tu lasy, przede wszystkim bukowo-jodłowe. Bogata jest także różnorodność
gatunkowa roślin, z których wiele znajduje się pod ochroną. Dla sprawowania
ochrony walorów przyrodniczych, kulturowych, krajobrazowych i uzdrowiskowych
Sądecczyzny utworzono w 1987 roku Popradzki Park Krajobrazowy. W jego
obrębie znajduje się 14 rezerwatów przyrody. Innego rodzaju rezerwatem –
historyczno-krajobrazowym – są Okopy Konfederackie – znajdujące się w rejonie
okopów konfederatów barskich nieopodal Przełęczy Tylickiej.
Pod względem turystycznym rejon ten należy do najatrakcyjniejszych w Polsce,
zwłaszcza z uwagi na piękne krajobrazy, liczne uzdrowiska, dziedzictwo
kulturowe i folklor. Zajęcie znajdą tu miłośnicy wszelkiego rodzaju sportów
zimowych (liczne i o zróżnicowanym stopniu trudności trasy narciarskie biegowe
i zjazdowe, lodowiska) oraz letnich (trasy górskie i spacerowe dla piechurów
i biegaczy o każdym stopniu zaawansowania, szlaki rowerowe, Transbeskidzki
Szlak Konny, spławne i rybne rzeki). Całoroczną atrakcją jest kolejka gondolowa
na Jaworzynę Krynicką, skąd rozpościerają się niezapomniane widoki. Dobrze
rozwinięta jest sieć dróg, sprawnie funkcjonuje także komunikacja kolejowa
i busowa. Na turystów w niemal każdej miejscowości czekają liczne miejsca
noclegowe (w górach schroniska PTTK oraz prywatne) – od gospodarstw
agroturystycznych po luksusowe hotele i pensjonaty.
O historii regionu
Na terenie Beskidu Sądeckiego pierwsi osadnicy pojawili się już w okresie kultury
łużyckiej, lecz o początku rozwoju mówić można dopiero po ukonstytuowaniu
się państwa polskiego, kiedy to powstały strażnice pilnujące traktów handlowych
i komunikacyjnych (m.in. Rytro, Muszyna, Piwniczna). Ciekawym tworem było
państwo muszyńskie, zwane też kluczem lub kresem muszyńskim, które
utworzono około 1288 roku, gdy Muszyna z przyległościami została zapisana
w testamencie przez Wysza Niegowickiego, scholastyka kapituły krakowskiej,
biskupowi Pawłowi z Przemankowa. W skład tego państwa, na opisywanym
terenie, weszły: Muszyna, Powroźnik i Tylicz oraz wsie: Milik, Żegiestów,
Andrzejówka, Szczawnik, Łomnica.
W XVI i XVII wieku powstało lub zostało ponownie lokowanych wiele miejscowości,
co wiązało się z napływem w te okolice grup pasterzy – Wołochów, ciągnących ze
wschodu, w poszukiwaniu nowych pastwisk. Po osiedleniu się na terenach Rzeczypospolitej przekształcili się w osiadłych rolników. Tak właśnie powstała etnograficzna
grupa Łemków, którzy aż do połowy XX wieku stanowili duży procent ludności tych
ziem. Zamieszkiwali oni tereny od Wierchomli na wschód. Wszyscy ci przybysze byli
wyznania prawosławnego. W trakcie swych wędrówek mieszali się z ludami ruskimi
zamieszkującymi tereny dzisiejszej Ukrainy, czemu sprzyjała wspólnota religijna. Po
unii brzeskiej w roku 1596 rozwinęła się tu religia unicka, greckokatolicka, czemu
dziś zawdzięczany malownicze cerkwie będące swoistą wizytówka tego terenu.
Rozkwitowi regionu kres położyły najazdy szwedzkie, zaś później konfederacja
barska, która odbiła się szerokim echem na terenie klucza muszyńskiego i wywołała spore zaniepokojenie państw ościennych. W 1770 roku, pod pozorem ochrony przed dżumą, wojska austro-węgierskie tworząc tzw. kordon sanitarny zajęły
sporą część Sądecczyzny. Był to wstęp do rozbiorów Polski, z których pierwszy
nastąpił w 1772 roku.
W XIX wieku nastąpił rozwój zainteresowania walorami turystycznymi i uzdrowiskowymi tutejszych miejscowości. Powstały pierwsze „przewodniki” – opisy
podróży, przyszła także moda na kuracje mineralne. To wtedy powstawać zaczęły uzdrowiska takie jak Krynica, Żegiestów-Zdrój, Piwniczna, Muszyna, których
naturalnym atutem była obecność leczniczych źródeł. Dziś, oprócz walorów turystycznych i zabytkowych, to właśnie uzdrowiska ściągają tu największe rzesze
turystów.
Lata międzywojenne i powojenne to czas intensywnego rozwoju turystyki.
W ciągu ostatnich lat znacząco poprawiła się infrastruktura, nie brak także dbałości o zachowanie pamiątek tradycji i kultury. Pielęgnuje się folklor i zwyczaje
tutejszej ludności, coraz większą troską i opieka otacza się pozostałe np. po wysiedlonych w 1947 roku Łemkach zabytki budownictwa świeckiego i sakralnego. Wiele znajdujących się na tym terenie miejscowości znalazło się na Szlaku
Architektury Drewnianej.
O cerkwi i Łemkach
Cerkwie łemkowskie są nieodłącznym elementem krajobrazu okolic Żegiestowa.
Ich geneza wywodzi się od momentu ustanowienia Unii Brzeskiej (1596), kiedy
to w Rzeczypospolitej nastąpiło połączenie Cerkwi prawosławnej z Kościołem
łacińskim i część prawosławnych uznała papieża za głowę Kościoła i przyjęła
dogmaty katolickie, zachowując bizantyjski ryt liturgiczny. Łemkowie (wówczas
jeszcze tak nie nazywani), dotychczas prawosławni, przyjęli religię unicką, jednak zachowali sposób budowy świątyń właściwy cerkwiom prawosławnym.
Na opisywanym rejonie przeważa typ cerkwi północno-zachodni. Najczęściej
stawiane były one w konstrukcji zrębowej, z poziomych belek łączonych na narożach. Wieże zaś wznoszone były w bardziej wytrzymałej konstrukcji słupowo-ramowej. Świątynie najczęściej były trójdzielne. Miejscem najświętszym, w którym
sprawowano liturgię i do którego miał wstęp wyłącznie kapłan i służba cerkiewna, było zamknięte ikonostasem prezbiterium. Dla wiernych przeznaczona była
nawa, do której początkowo wstęp mieli jedynie mężczyźni, oraz okolony ścianami wieży babiniec – pomieszczenie dla kobiet i nieochrzczonych.
Centralne miejsce cerkwi zajmuje ikonostas. Jest to wypełniona ikonami ścianka, oddzielająca miejsce święte od nawy. Układ ikon, w zasadzie niezmienny,
wykształcił się na Łemkowszczyźnie w XVII stuleciu. Najniższy rząd tworzą antepedia, często ozdabiane przedstawieniami starotestamentowymi. Wyższy
tworzą ikony namiestne, najważniejsze w ikonostasie. Z prawej strony znajduje się ikona chramowa, obrazująca wezwanie cerkwi. Na lewo od niej znajduje
się wizerunek Chrystusa Nauczającego oraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, zaś na
końcu ikonostasu – ikona przedstawiająca szczególnie czczonego świętego
– tutaj to niemal zawsze św. Mikołaj. Nad ikonami namiestnymi znajdują się
prazdniki, czyli dwanaście niedużych ikon obrazujących najważniejsze święta.
Pomiędzy nimi umieszczane jest przedstawienie Ostatniej Wieczerzy. Jeszcze
wyżej znajduje się rząd Deesis, czyli modlitwy błagalnej. W jego centrum znajduje się postać Chrystusa Pankratora lub Wielkiego Kapłana, zaś po bokach
umieszczane są ikony apostołów. Ostatni rząd to przedstawienia proroków,
zaś ikonostas wieńczy scena Ukrzyżowania.
Kap
Ka
Kap
aplic
ica św.
ic
w. H
Hub
ub
bert
errtta
Cer
Ce
Cer
e kie
ki w w Żegi
egi
egiest
eg
giest
stto
sto
owi
ow
wiie
w
Żegiestowskie atrakcje
Kościół pw. św. Anny
Kościół pw. św. Anny (dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła) położony jest malowniczo, na zboczu wzgórza w Żegiestowie Wsi. Zbudowany został w latach 1917-25, zaś na przełomie lat 1946 i 47, gdy zabrakło
tu wysiedlonych do ZSRR i na Ziemie Odzyskane greckokatolickich Łemków,
przekształcony został na kościół rzymskokatolicki.
Kościół zbudowany jest w stylu cerkwi bojkowskiej. Styl ten charakteryzuje się
trójdzielnym podziałem budynku, nakrytego dachem brogowym, z wyodrębnionym przedsionkiem, nawą i prezbiterium. Każde pomieszczenie nakryte jest
osobną kopułą. Cerkwie bojkowskie na ogół były drewniane – żegiestowska
świątynia jest unikatowa, gdyż zbudowana została z drewna i kamienia. Jest to
jedyna taka budowla w Polsce i jedna z trzech w Europie. 29 kwietnia 2011 roku
została wpisana do rejestru zabytków.
Kościół pw. św. Kingi
Początki rzymskokatolickiej świątyni w Żegiestowie–Zdroju są nader skromne.
Założyciel tutejszego uzdrowiska, Ignacy Medwecki, urządził w 1850 roku pierwszą kaplicę w... szopie, służącej pierwotnie jako skład butelek z wodą mineralną.
Pomieszczenie to było tak maleńkie, że prócz księdza mieściło ledwie kilkanaście
osób. W 1906 roku Zakład Zdrojowy zakupiony został przez ks. Michała Żygulińskiego oraz Wiktorię Więckowską, którzy ofiarowali na budowę kościoła pięknie
położoną parcelę na wzgórzu nad Żegotką. Projekt kaplicy zamówiono u znanego architekta Jana Zawiejskiego, budowniczego kościoła w Krynicy. Projekt ten
spłonął niestety podczas pożaru willi Żegotka. W pewnym stopniu odtworzyli
go architekci Grabowski i Żarczewski. Budowa kościoła trwała do roku 1907.
Kościół jest jednonawowy, z niewielką zakrystyjką, oszkarpowany, kryty dachówką. Zbudowany jest w stylu neogotyckim, z kamienia i cegły. W latach
1985-2000, kiedy jeszcze Żegiestów odwiedzało wielu kuracjuszy i kościółek był
stanowczo zbyt mały, świątynię powiększono oraz obudowano odkryty, ozdobiony dwoma kolumnami przedsionek.
Pan
Pa
an
nora
orama
ma
a Tat
Tatrr z Pa
P len
lenicy
icyy
N ciarze
Nar
i
na stoku
sttok
okku
u Jaworzyny Krynickie
iej
Kto raz był w Żegiestowie, ten tęskni nieustannie za jego
ożywczym powietrzem, za jego czarującym krajobrazem, za jego zdumiewającymi widokami, za jego szumiącymi zdrojami, za jego cichym ustroniem, w którym się
spokój duszy hartuje do zwycięskiej walki z wszelkimi
moralnymi i fizycznymi cierpieniami, jakie nasze wnętrza nurtują, a od których, aby się uwolnić w szumnym
zgiełku zagranicznych zdrojowisk, napróżno częstokroć
zadajemy sobie pracę...
Józef Dietl, „Uwagi nad zdrojowiskami krajowymi ze względu
na ich skuteczność, zastosowanie i urządzenie”, 1858
Rzeka
Rze
a Pop
P rad
ra na
na wyyssok
so
okośc
ośścci Pen
Pen
ens
nsjon
n
jo
onatu
attu
u Ir
Irena
Irena
ena
a w Że
Ż gies
Żeg
eesstow
t wie
ie–
e –Z
Zdr
d
drroju
u
opracowanie informatora:
Agnieszka Spiechowicz, Krzysztof Płowiec
fotografie:
Jerzy Jędrys, Andrzej Klimkowski, Krzysztof Płowiec,
Konrad Rogoziński, Janusz Wańczyk
Dofinansowano
ze środków
Powiatu
Nowosądeckiego
Żegiestów – osada Żegiestów (dziś: Żegiestów Wieś) lokowana została w 1575
roku. Aż do połowy XIX w. losy Żegiestowa w niczym nie odbiegały od losów
innych osad łemkowskich. Ludzie zajmowali się hodowlą, zaś później rolnictwem. Początek uzdrowiska w Żegiestowie to rok 1846. Wówczas to właśnie
Jakub Ignacy Medwecki, węgierski szlachcic, kierownik kąpielisk w Muszynie,
odkrył w dolinie Szczawnego Potoku źródła wody mineralnej. Od razu wykupił od miejscowych chłopów tereny, na których biły źródła, i rozpoczął budowę
pierwszych pensjonatów i łazienek. Pierwsze źródło nazwane zostało Anna. Następcą Ignacego był jego syn, Karol Medwecki, którego okres 20-letnich rządów
to czas rozkwitu miejscowości. Zakład stał się tak popularny, iż jego kierownik
zmuszony był dawać ogłoszenia w prasie, by nikt nie przyjeżdżał bez rezerwacji
miejsca.
Świetną passę Żegiestowa-Zdroju przerwała w 1888 roku śmierć Karola Medweckiego. Wprawdzie wśród jego spadkobierców znaleźli się ludzie energiczni, gotowi kontynuować prace nad ulepszaniem zdrojowiska, jednak kilka
następujących po sobie katastrof (pożar, awaria w zakładzie) spowodowały, że
podupadły Żegiestów przeszedł w ręce nowych właścicieli – Wiktoryny Więckowskiej i ks. Michała Żygulińskiego. Zdrój powrócił do dawnej świetności. Powstała wówczas kaplica zdrojowa pw. św. Kingi, odbywały się koncerty, spotkania, wystawiono tu również pomnik ku czci Juliusza Słowackiego.
Podobnie jak śmierć Karola Medweckiego zagroziła istnieniu uzdrowiska, tak
wybuch I wojny światowej niemalże je zrujnował. Jednak znów okazało się, że
miejsce to, nawet mimo skrajnie niesprzyjających warunków, nie może upaść.
Powstała po wojnie spółka Żegiestów Zdrój, na czele której stanął Jędrzej Krukierek, zaś później jego syn Kazimierz. W tym czasie powstało większość willi,
m.in.: Zamek, Polonia, Malutka, Orlątko, Zosieńka, Irena i inne. Wtedy też zbudowano imponujący gmach Wiktora (1936). Zakupem działki, na której stanął
Wiktor, zainteresowany był Jan Kiepura, lecz nie mógł rywalizować z koncernem
naftowym, któremu ostatecznie przypadła. Niewątpliwie największą inwestycją
okresu międzywojennego (1929) była budowa Nowego Domu Zdrojowego,
projektu prof. Adolfa Szyszko-Bohusza. Dom ten stał się centrum kulturalnym
Żegiestowa, tu też leczyła się największa grupa kuracjuszy. Jednak mimo pozytywnej roli, jaką Dom Zdrojowy odegrał w życiu Żegiestowa-Zdroju, nie brakło
też minusów tej inwestycji. Wpłynęła ona bowiem na spore kłopoty finansowe
spółki, a co więcej, tak usytuowany budynek zamknął możliwości dalszej rozbudowy Zdroju w dolinie Szczawnego Potoku. Istniejące tam domy skazane
zostały na zagładę – pozostały jedynie Łazienki i urządzona w latach 60. XX w.
pijalnia. Po wojnie, w 1947 roku, Zakład Zdrojowy został upaństwowiony. Wypoczywający tu kuracjusze byli kierowani do Żegiestowa-Zdroju z ramienia FWP
i przez zakłady pracy. Nigdy też nie brakło ludzi, przybywających tu na własną
rękę, zafascynowanych pięknem tego zakątka. Żegiestów pełen był kuracjuszy
i wczasowiczów. W uzdrowisku działały sklepy, restauracje, była apteka i zakład
fryzjerski, funkcjonowała biblioteka, odbywały się dancingi, koncerty, odczyty.
W 1996 roku (przed wejściem w skład Spółki Krynica-Żegiestów) znajdowało się
tu 1300 miejsc noclegowych. Tym boleśniejszy stał się okres stagnacji. Od 2001
roku spadkobiercy byłych właścicieli Spółki Żegiestów Zdrój starali się o odzyskanie majątku zdrojowego. Ostatecznie w 2012 roku Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał w mocy decyzję Ministra Zdrowia o unieważnieniu nacjonalizacji
majątku Spółki, który ma być zwrócony prawowitym właścicielom.
Być może niedługo zdewastowany Dom Zdrojowy i pijalnia Anna znów staną
się perełkami uzdrowiska.
Równie optymistyczny jest fakt, że od kilku lat część uzdrowiska pozostaje w rękach prywatnych inwestorów, którzy z rozmachem przebudowują i remontują
domy wczasowe, hotele i obiekty uzdrowiskowe. Szczególne zasługi ma tu firma Cechini, właściciel m.in. Wiktora Cechini – obecnie wizytówki uzdrowiska
– Warszawianki, Zamku, Sanato, Białego Orła, Prometeusza i Światowida. Zakończenie realizowanej przez tę firmę inwestycji planowane jest na 2016 rok. Nowe
pensjonaty powstały także na Łopacie Polskiej i w Żegiestowie Wsi.
Jes
Jes
esien
ieenna
ien
enn
en
na
a pan
pa
pa
an
no
ora
rrama Tat
Tat
Ta
a r z Ha
Halilii Wie
Wieerch
rchoml
ch
homl
om
mlańs
ań
ń ki
kkie
i j
Żegiestowskie wody mineralne
W uzdrowisku Żegiestów–Zdrój prowadzone jest leczenie w kierunkach: choroby układu trawienia, choroby reumatologiczne, choroby nerek i dróg moczowych. Na terenie uzdrowiska znajdują się naturalne surowce lecznicze
– szczawy o mineralizacji w granicach 1,0-2,3 g/dm3. Są to szczawy typu wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowego lub wodorowęglanowo-magnezowo-sodowego.
Uzdrowisko posiada cztery ujęcia wód leczniczych. Z uwagi na strukturę topograficzną Żegiestowa utworzono dwie strefy ochrony uzdrowiskowej. Pierwsza
obejmuje tereny Żegiestowa–Zdroju, a druga przysiółek Łopata Polska, gdzie
znajduje się sanatorium Wiktor Cechini.
Tutejsze wody nasycone są naturalnym wolnym dwutlenkiem węgla. Dzięki
kwasowemu odczynowi, przyspieszającemu rozpuszczanie się w nich zawartych w skałach związków chemicznych, są bogate w cenne pierwiastki, takie jak
magnez, wapń, brom, jod i żelazo. Zalecane przede wszystkim do picia i inhalacji
w chorobach układu trawienia, moczowego, oddechowego, krążenia, przemiany materii, nerwicach, stanach osłabienia. Wszystkie żegiestowskie wody są pomocne w leczeniu chorób przewodu pokarmowego i układu moczowego oraz
posiadają wskazanie prewencyjne przy eliminowaniu czynników ryzyka miażdżycy, zatruć metalami ciężkimi, nerwic, osteoporozy i stymulowaniu wzrostu
odporności organizmu.
Źródło mineralne Anna
Woda mineralna ze zdroju Anna była pierwszym ujętym źródłem w Żegiestowie.
Jej eksploatacja rozpoczęła się w 1846 roku. Analiza chemiczna wykonana została w 1848 roku przez prof. K.E. Mohra. W 1867 roku, po dokonaniu analiz chemicznych, połączono ze sobą istniejące obok siebie wypływy źródeł mineralnych.
Dzięki temu zabiegowi podniosła się wydajność źródła, a jego skład chemiczny
pozostał niezmieniony. Ujęcie zabezpieczono granitowymi płytami. Od 1889
roku zdrój Anna butelkowany był nową metodą, opracowaną przez K. Olszewskiego z UJ w Krakowie, specjalnie dla potrzeb Żegiestowa. Technika ta zwała
się igiełkową od igły, którą zaraz po napełnieniu butelki wbijano w korek. Dzięki
temu zabiegowi odchodził nadmiar powietrza zgromadzonego w szyjce butelki,
a po wyjęciu igły korek szczelnie przylegał do butelki. Aktualnie źródło ujęte jest
w pijalni (obecnie nieczynnej), znajdującej się w zalesionej dolince około 350 m
od Domu Zdrojowego (w górę). Stosowane jest w terapii pitnej i kąpielowej.
Woda mineralna z odwiertu Zofia II
Pierwotny odwiert wykonano w 1936 roku jako jeden z pięciu, które zrobiono
poszukując słodkiej wody dla sanatorium Wiktor. We wszystkich studniach natrafiono na wodę mineralną. Zasypano je, pozostawiając jedynie odwiert Zofia,
jako najbardziej wydajny i posiadający dużą ilość dwutlenku węgla. Eksploatację
wody mineralnej Zofia po II wojnie światowej rozpoczęto dopiero w latach 60.
Wodę wykorzystywano do terapii pitnej i kąpielowej w zakładzie zabiegowym
sanatorium Wiktor. W 1965 roku, po stwierdzeniu korozji rur i spowodowanego
tym skażenia wody, przystąpiono do wiercenia nowego odwiertu – Zofia II, zlokalizowanego około 200 m dalej. Po jego uruchomieniu, w 1970 roku, zlikwidowano odwiert Zofia.
Deptak
De
Dep
ptak
ak zd
zdroj
rojowy
roj
ro
jowyy, lata
lata
ta 30.
0. XX
X w.
w.
P ja
Pij
Pi
aln
llnia
a An
Anna
na
Ikko
IIko
konos
nostas
no
osttas
o
a
ass w cer
ceeerrkwi
kw
wi w Po
wi
Po
Pow
ow
wroź
roźn
roźnik
nikku
Muz
Mu
u eum
m Pa
Państ
ńsstw
ńst
stwa Muszyń
st
yń
ński
skieg
ego – eks
eksp
pozycja
a
Muszyna – pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1209; w latach
1288-1781 (z przerwą w latach 1335-1391) siedziba władz Klucza Muszyńskiego. Prawa miejskie otrzymała w roku 1340. W roku 1369 roku na miejscu starego, drewnianego gródka, powstał okazały, murowany zamek, który
stanowić miał siedzibę starostów – zarządców, mianowanych przez biskupów
krakowskich. Zamek ten, strzegący granicy polsko-węgierskiej, w 1474 roku
został splądrowany i zburzony przez oddział węgierski. Odbudowano go jednak i aż do najazdu Rakoczego w 1657 roku strzegł granicy. W XVIII w. starostowie muszyńscy przenieśli swoją siedzibę do wybudowanego w miasteczku
dworu. Od tej pory opuszczony zamek zaczął popadać w ruinę.
Przez kilka wieków Muszyna była ważnym ośrodkiem handlowym, ponieważ
prowadził tędy tzw. szlak popradzki. Po I rozbiorze Polski Muszyna znalazła się
w zaborze austriackim. Pewnym przełomem w jej dziejach stał się rok 1876,
kiedy to uruchomiono kolej tarnowsko-leluchowską, dzięki czemu miasto
otrzymało połączenie z Tarnowem i Lwowem. Zatrzymywali się tu kuracjusze i letnicy udający się do Krynicy. Oba miasta połączyła w 1911 roku kolej,
i wówczas do Muszyny przyjeżdżać zaczęli kuracjusze kryniccy, traktując ją
jako doskonałe miejsce na turystyczne wypady. Renomę uzdrowiska miasto
zyskało dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, głównie w latach
30. XX w. Odkryto wówczas nowe źródła mineralne, zbudowano Łazienki, pijalnię, założono deptak i plażę na Popradem. W 1932 roku dokonano odwiertu dwóch pierwszych źródeł mineralnych Antoni i Wanda. II wojna światowa
spowodowała całkowitą dewastację urządzeń sanatoryjnych, tak że dopiero
w 1958 roku w Muszynie wznowiono działalność o charakterze uzdrowiskowym. Leczy się tu choroby układu oddechowego i układu pokarmowego.
Zobaczyć tu warto XVII-wieczny kościół pw. św. Józefa z zabytkową, XVwieczną rzeźbą Matki Bożej z Dzieciątkiem, muzeum prezentujące eksponaty
etnograficzne, historyczne, archeologiczne i dzieła sztuki. W Parku Zdrojowym Zapopradzie działają odkryte baseny, zimą – ślizgawka, zaś najnowszą
atrakcją są ogrody sensoryczne, w których znajdują się alejki spacerowe,
ścieżki rowerowe, wieża widokowa, platformy widokowe, altanki i urządzenia
do ćwiczeń. Po przeciwnej stronie Popradu wznoszą się ruiny zamku, do których prowadzą liczne ścieżki spacerowe.
Pa
Pa
Pan
an
nora
orra
ora
o
am
ma
a Mu
Musszy
szzy
zyn
nyy
Mus
Mu
Muszyń
usszyń
u
yyń
ński
ski za
sk
zamek
zamek
mekk n
na
a st
stare
tare
arejj rryci
ar
y nie
yc
yci
nie
Basen
Ba
seny w Mu
sen
Muszy
szynie
szy
yni
nie
iiee
Zam
amekk Lub
Lubowl
ow
wla
a
Wycieczka z Żegiestowa do Starej Lubowli
Z Żegiestowa ruszamy bardzo widokową trasą w kierunku uzdrowiska
Piwniczna-Zdrój. Od początku trasy będą nam towarzyszyć zapierające dech
w piersi widoki meandrującej tuż przy drodze rzeki Poprad oraz górzystych
terenów Beskidu Sądeckiego.
Od Łomnicy-Zdroju będziemy kierować się do strefy byłego przejścia
granicznego, a następnie do słowackiego Mniška nad Popradem. Przez około
3 km cudowna, dziewicza przyroda Popradzkiego Parku Krajobrazowego oraz
panorama Tatr Bielskich i Wysokich będzie cieszyć nasze oczy i radować duszę.
Gdy już dojedziemy do grodu Lubowla, warto na początek wstąpić do Szałasu
u Franka, by posmakować słowackich specjałów kulinarnych i nabrać sił do
zwiedzania miasta.
Jeżeli chcecie usłyszeć, jak bije serce Lubowli, to udajcie się na plac św. Mikołaja,
patrona miasta. Zachwycą tu Was renesansowe kamienice mieszczańskie,
zabytkowy Dom Podmiejski z punktem informacyjnym, rzymskokatolicki kościół
pw. św. Mikołaja z imponującym barokowym ołtarzem i czarowne fontanny
pogodnie pluskające na rynku.
Zaintrygują Was jednocześnie pozostałe obiekty, miasta jak: greckokatolicki
kościół Matki Nieustającej Pomocy wraz z poświęconym przez św. Jana
Pawła II kamieniem węgielnym czy XIX-wieczny cmentarz z kaplicą, w której
ołtarz przedstawia, jakże ważną dla każdego chrześcijanina, scenę układania
Chrystusa do grobu.
A gdy nacieszycie już zmysły urokami architektonicznymi i historycznymi miasta,
swą uwagę skupcie na wapiennym wzgórzu, na którym góruje monumentalny
zamek Lubowla z kilkoma basztami i wieżami, zbudowany przed 1627
rokiem. Rok 1412 był przełomowy dla grodziska, bowiem wtedy właśnie
podpisano umowę pokojową między królem Węgier i Polski. Niedługo potem
zamek przeszedł w posiadanie króla polskiego Władysława II Jagiellońskiego
jako zastaw pożyczki dla Węgier. To nie lada perełka dla zwiedzających;
zamek jest odrestaurowany i oferuje wiele atrakcji, m.in. zwiedzanie muzeum
przybliżającego historię rodzimych terenów, gdzie można zobaczyć, jak żyli
możni minionych pokoleń, jakie stroje nosili, jaką sztuką się zachwycali oraz jakie
rozrywki były bliskie ich czasom. Mowa tu m.in. o pięknej szachownicy, która
zdobi jeden z dziedzińców zamku, czy pokazach sokolnictwa organizowanych
w obiekcie. Ten jakże wspaniale zachowany bastion zaopatrzony jest
w podziemne korytarze, cenne ujęcia wodne – studnie – czy bogaty arsenał
obronny. To tu goszczono liczne koronowane głowy, a także więziono władcę
Madagaskaru – Maurycego Beniowskiego. W latach 1655-1661 na Zamku
Lubowlańskim były ukryte polskie klejnoty koronacyjne.
Nie sposób nie wspomnieć o niezwykłej panoramie widokowej rozpościerającej
się z zamkowej góry.
Tuż pod murami zamku działa skansen architektury ludowej. Składają się
na niego sprowadzone z okolicznych wiosek drewniane chaty, zabudowania
gospodarcze oraz sakralne, m.in. drewniana cerkiew greckokatolicka św. Michała
Archanioła z 1833 r. To wspaniała lekcja żywej historii, zwłaszcza dla dzieci.
Co roku miasto sponsoruje liczne imprezy kulturalne, można zatem spędzić
tutaj swój wolny czas bardzo owocnie i ciekawie.
Zamek w Starejj Lub
Zamek
L bowlli
Dollina
Dol
Dolina
in
na Po
Popra
p du
u zim
zimą
ą
Roz
Roz
ozwid
wiidle
wi
wid
widle
llen
een
niee sszlla
akków
akó
kó
ów w Żegie
Żegie
Że
gie
iesto
owi
wiiee Ws
wie
Wsi
Do
D
Dol
olina
na
aP
Po
opra
pra
adu
du w
wiossną
wio
ną
ą
Koś
K
Ko
oś
o ció
ół w Żeg
eegi
giiest
g
est
es
stow
owi
o
wiiie–Z
w
e–Zdro
ee–Z
Zd
drro
dro
ro
oju
ju
ju
Ka
Kam
amień
a
ieeń
eń Wa
Wan
Wandy
ndy
dyy
d
Kamień Wandy
W lesie nad drogą, pomiędzy sanatorium Wiktor Cechini a Zdrojem, znajduje się
kamień z napisem Wando kocham. Autorem napisu miał być młody rzeźbiarz,
zakochany w słynącej z urody aktorce Wandzie Siemaszkowej, która w latach
międzywojennych bawiła w modnym wówczas uzdrowisku Żegiestów.
Kapliczka Matki Bożej nad Deptakiem
Ufundowana w 1933 roku przez Bronisławę Styfi z Przemyśla, miłośniczkę Żegiestowa, wg projektu Z. Rasińskiego. Trzy lata później Komisja Zdrojowa wykonała
ścieżkę, prowadzącą zboczem Kiczery, od figury, aż do Zimnego Potoku.
Kapliczka Matki Bożej Uzdrowienia Chorych
Kapliczka wznosi się na zboczu góry nad drogą do Muszyny. Powstała w roku
1938 z inicjatywy Józefa Damsego, pracownika Zakładu Zdrojowego. Do wzniesienia kapliczki przyczyniła się legenda o cudownym uzdrowieniu.
Ruiny cerkwi greckokatolickiej
Pierwsza świątynia w Żegiestowie, unicka cerkiew oraz parafia, powstała w roku
1600, lecz już 23 lata później spłonęła. Nowa, murowana budowla została poświęcona w 1770 roku. Świątynia niestety nie dotrwała do naszych czasów, a jej
ruiny zobaczyć można powyżej drogi prowadzącej na Palenicę, skręcając w górę
w polną drogę obok domu numer 92.
Kapliczka św. Huberta (Pod Górką)
Kapliczka położona jest przy niebieskim szlaku na Pustą Wielką, w lesie ponad
Żegiestowem Wsią. Niegdyś istniała tam niewielka, złożona z 16 rodzin osada
łemkowska. Do dziś zachowały się resztki fundamentów oraz drzewa owocowe.
Po wysiedleniu Łemków kapliczka podupadła. Wyremontowali ją w roku 1985
myśliwi z krynickiego koła łowieckiego Sokół.
Tunel
W latach 1874-76 w Żegiestowie budowano tunel. Do jego wykonania sprowadzono Włochów (część z nich pozostała w tej okolicy, o czym świadczą włoskie nazwiska
mieszkańców). Podczas prac zdarzyła się katastrofa lub epidemia grypy. Dla upamiętnienia zmarłych robotników w jednej z wnęk tunelu urządzono kapliczkę.
Festiwal Piosenki Turystycznej Zaczaruj Dźwiękiem
Pod hasłem Zaczaruj dźwiękiem kryje się impreza plenerowa, organizowana
w Żegiestowie-Zdroju. Jest ona kontynuacją odbywających się w ubiegłych latach imprez pod tytułem Babie lato. To prawdziwa gratka dla miłośników dobrej
muzyki i dziewiczego piękna i magii, jaka kryje się w górach. Na gości festiwalu
czeka zawsze mnóstwo atrakcji.
Spływ Popradem
Poprad to wymarzone miejsce dla miłośników spływów pontonowych lub kajakowych, których trasę można wyznaczyć na dowolnym odcinku rzeki pomiędzy
Starą Lubowlą na Słowacji i ujściem Popradu do Dunajca pod Nowym Sączem.
Najpopularniejszy jest odcinek od Muszyny do Żegiestowa.
Tu
Tun
uneell kko
un
kol
ol
olejowy
ejo
ej
jowy
wy
Kajjaka
Kaj
Ka
aka
akarze
k rze
zze na
n rzzece
c Po
P pra
p ad
Pomóż nam pomagać, przekaż 1% podatku dla TPŻ
KRS 0000239042
wydano staraniem
Towarzystwa Przyjaciół Żegiestowa
www.zegiestow.pl, www.zegiestow.net
ISBN 978-83-937086-0-4
Do
Dol
D
ol
olina
lin
in
ina
na
aP
Po
opr
pra
p
adu
du – w
wido
id
ido
dok na
d
na Łopa
patęę P
pa
patę
Pol
ollską
o
ką
ą i SSło
Słło
łowac
owa
wa
wac
accką
ką
Prz
Pr
P
rz
r eło
om Popr
pra
pradu
adu
ad
du
d
u na
na Ło
Łopacie
paccie Pol
pac
Po
P
o
olski
kiiej
ej
Pijjaln
Pij
nia w Sa
ana
atto
torriu
ium Wikt
ktorr Cec
Ce hin
hinii
Do
D
Dom
o
om
m Zd
dro
roj
ojjjowy
o
ow
owy
ow
wyy
Sanatoriu
San
Sanato
atoriu
at
ato
rium Wikt
ktor
o Cec
Cechin
hin
inii
Hot
Hot
Ho
o eele
lee Bi
Biały
iały
a yO
Orrzeł
ełł i P
Pro
ro
omet
meet
eteu
eu
eus
usz
Festiwal Piosenki Turystycznej
y y
j