1 BHP Gorska Szymanska

Ewa Górska
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY – WPROWADZENIE
EUROPEJSKA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY NA LATA 2007-2012 I
2013-2020
CEL OGÓLNY STRATEGII UE NA LATA 2007-2012
• Stałe zmniejszanie liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych
• Zmniejszenie w UE-27 wskaźnika wypadków przy pracy o 25 %
Cele szczegółowe Strategii
• Doskonalenie, uproszczenie i lepsze wdrażanie prawa UE oraz jego dostosowywanie do
zmian
w miejscu pracy
• Rozwój strategii i programów krajowych
• Promowanie kultury bezpieczeństwa
• Rozwój metod identyfikacji nowopowstających czynników i oceny ryzyka zawodowego
• Rozwój narzędzi do monitorowania postępu
• Rozwój współpracy na poziomie międzynarodowym
CELE OGÓLNE STRATEGII UE NA LATA 2013-2020
Zmniejszenie liczby wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych
Naczelne zasady:
prewencja przed rehabilitacją
rehabilitacja przed wykluczeniem z rynku pracy
Cele ilościowe w zakresie redukcji wypadków przy pracy i chorób zawodowych powinny
być ustalane na poziomie krajowym, tam gdzie to jest uzasadnione
Cele szczegółowe przyszłej Strategii UE
• Osiągnąć taki sam poziom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników we wszystkich
krajach UE, zgodny z wymaganiami Dyrektywy Ramowej 89/391/EWG
• Zapewnić ciągłą poprawę zdrowia pracujących w UE
• W działaniach na rzecz BHP uwzględnić specyficzne uwarunkowania ze względu na płeć
oraz zapewnić, aby kobiety i mężczyźni byli jednakowo chronieni na wszystkich
stanowiskach pracy
• Poprawić jakość miejsc pracy
Podstawowe kierunki działań
Redukcja zagrożeń mięśniowo-szkieletowych i związanych z nimi chorób zawodowych
Zapobieganie zagrożeniom psychospołecznym i ograniczanie skutków szkodliwego stresu w
pracy
Zapobieganie zagrożeniom czynnikami rakotwórczymi (ew. nowelizacja dyrektyw UE pod
kątem wprowadzenia nowych wartości dopuszczalnego narażenia na szkodliwe substancje
chemiczne)
Identyfikacja i zapobieganie nowym i narastającym czynnikom ryzyka zawodowego (np.
nanomateriały)
Opracowanie na podstawie informacji przygotowanej przez CIOP-PIB na posiedzenie Rady
Ochrony Pracy (październik 2012)
1
BEZPIECZEŃSTWO PRACY - Stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań
zachowa pracowników
zapewniający
cy wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami
eniami występującymi
wyst
w
środowisku pracy
Warunki pracy
Szkodliwe
W wyniku ich oddziaływania może
mo nastąpić stopniowe
pogarszanie stanu zdrowia człowieka
Niebezpieczne
Mogą powodować
powodowa powstanie urazów
Uciążliwe
Oddziaływanie których może
mo utrudnić pracę lub obniżyć
zdolność
ść jej wykonywania, nie powoduje jednak trwałego
pogorszenia stanu zdrowia
UNORMOWANIA PRAWNE
Każdy pracodawca zobowiązany
zany jest:
• chronić zdrowie i życie
ycie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy... (Kodeks Pracy Dział X, art. 207),
• przeprowadzać,, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,
rejestrować i przechowywać
przechowywa wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać
udostę
je
pracownikom (art. 227),
wi
się z wykonywaną
wykonywan pracą oraz o
• informować pracownika o ryzyku zawodowym, które wiąże
zasadach ochrony przed zagrożeniami
zagro
(art. 226).
Pracownicy powinni mieć świadomo
wiadomość:
• zagrożeń występujących
cych w całej organizacji i na poszczególnych stanowiskach pracy oraz
związanego
zanego z nimi ryzyka zawodowego,
• korzyści wynikających
cych z eliminacji zagrożeń
zagro
i ograniczania ryzyka zawodowego,
• zadań i odpowiedzialności
ści w zakresie bhp,
• potencjalnychh konsekwencji nieprzestrzegania ustalonych procedur.
EWOLUCJA POGLĄDÓW
DÓW NA ZAGADNIENIA BEZPIECZEŃSTWA
BEZPIECZE STWA PRACY
2
Safety
distance r
(in mm)
Hand from root of finger
to fingertip
Hand frim wist to fingertip
Arm from elbow to fingertip
Arm from shoulder to
fingertip
r ≥120
r ≥230
r ≥550
r ≥850
OŚWIADCZENIE O STANIE BHP
Dokument przedstawiający system zarządzania BHP w przedsiębiorstwie składa się z czterech
podstawowych składników:
1. Ogólna polityka dotycząca zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy.
2. Organizacja (struktura i zakres odpowiedzialności).
3. Realizacja polityki BHP (procedury i standardy).
4. Kontrola i ocena efektywności przyjętej polityki i działania korygujące.
PROGRAM ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM PRACY WG. OSHA
• zaangażowanie kierownictwa i personelu w problemy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
• identyfikacja i ocena zagrożeń w przedsiębiorstwie i na stanowiskach pracy
• eliminacja lub kontrola wszystkich zagrożeń
• szkolenie pracowników w zakresie bhp
ELEMENTY SKUTECZNEGO PROGRAMU ZARZĄDZANIA WG OSHA
zaangażowanie kierownictwa i pracowników w problemy bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia,
prowadzenie analiz bezpieczeństwa na stanowiskach pracy,
eliminacja lub kontrolowanie wszystkich zagrożeń,
szkolenie wszystkich pracowników w zakresie BHP,
postawienie na praktyczną skuteczność programu BHP a nie na jego dokumentowanie.
ZAGRANICZNE NORMY I DOKUMENTY PRAWNE DOTYCZĄCE SYSTEMÓW
ZARZĄDZANIA BHP
• Wytyczne dobrowolnych programów zarządzania bhp wydane przez Amerykańską
Inspekcję Bezpieczeństwa i Higieny Pracy OSHA (1989 r.)
• BS 8800:1996 Wytyczne do systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
• Zarządzanie AFS 1996:6 Szwedzkiej Rady Bezpieczeństwa i Higieny Pracy: Wewnętrzna
kontrola środowiska pracy
• Wytyczne do systemów zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy wydane przez Ministra Pracy Japonii (1999r.)
3
MIĘDZYNARODOWE DOKUMENTY NORMATYWNE
•
•
OHSAS 18001:2007 Systemy zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy. Specyfikacje (norma opracowana pod przewodnictwem BSI przez 14
jednostek normalizacyjnych i certyfikujących)
Wytyczne Międzynarodowej Organizacji Pracy ILO-OSH 2001 dotyczące systemu
zarządzania BHP
KRAJOWE DOKUMENTY NORMATYWNE DOTYCZĄCE SYSTEMU ZARZĄDZANIA
BHP
•
•
•
PN-N-18001:2004 Systemy zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy. Wymagania
PN-N-18002:2011 Systemy zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy. Ogólne wytyczne oceny ryzyka zawodowego
PN-N-18004:2001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy. Wytyczne wdrażania
SYSTEM ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY
Definiowany jest jako wszechstronny zestaw działań prawnych, organizacyjnych i technicznych w
formie odpowiednich dokumentów (procedur, norm, instrukcji), integrujący zasady bezpieczeństwa
z zasadami zarządzania.
System zarządzania bezpieczeństwem pracy
korzyści:
• umożliwia łatwe dostosowanie się do wymagań przepisów
• umożliwia znaczną poprawę stanu bhp
• wpływa korzystnie na morale i zaangażowanie pracowników
• wpływa korzystnie na wizerunek przedsiębiorstwa
koszty:
• Koszty błędów
• Koszty oceny
• Koszty zapobiegania
BUDOWA SYSTEMU ZARZĄDZANIA BHP
1. Definicje
2. Elementy systemu zarządzania bhp
3. Model systemu zarządzania bhp
4. Normy
5. Przegląd wstępny
6. Polityka i cele
7. Organizacja
8. Realizacja
9. Kontrola i ocena
10. Wdrożenie
MODEL SYSTEMU ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM PRACY
Powinno spełniać 4 podstawowe funkcje zarządzania:
Planowanie (polityka) - stworzenie programu integrującego działania w zakresie bezpieczeństwa,
zdrowia przez określenie celów do osiągnięcia, ustalenie strategii postępowania i zapewnienie
środków do realizacji tej strategii (program ten powinien być spójny z legislacją państwową).
4
Organizacja (wymagania bezpieczeństwa) - utworzenie struktury organizacyjnej, określenie ról,
zakresu uprawnień, odpowiedzialności za przygotowanie właściwych środków bezpieczeństwa np.
opracowanie struktury działu bhp, powołanie komisji bhp, przydział zadań dla mistrzów w zakresie
bhp.
Działanie (realizacja) - techniczne wdrożenie środków bezpieczeństwa dla zapewnienia realizacji
celów bezpieczeństwa.
Kontrola (sprawdzenie) - pomiar, ocena, poprawa efektywności funkcjonowania systemu.
NORMA PN-N-18001:2004
Punkt normy
Elementy systemu zarządzania bezpieczeństwem
PN-N-18001
4.2
Zaangażowanie kierownictwa oraz polityka bezpieczeństwa i
higieny pracy
4.3
Planowanie
4.3.2
Wymagania prawne i inne
4.3.3
Cele ogólne i szczegółowe
4.3.4
Planowanie działań
4.4
Wdrażanie i funkcjonowanie
4.4.1
4.4.2
4.4.3
4.4.4
4.4.5
4.4.6
4.4.7
4.4.8
4.4.9
4.4.10
4.5
4.5.1
4.5.2
4.5.3
4.5.4
4.6
4.7
Struktura, odpowiedzialność i uprawnienia
Zapewnienie zasobów
Szkolenie, świadomość, kompetencje i motywacja
Komunikowanie się
Dokumentacja systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
Zarządzanie ryzykiem zawodowym
Organizowanie prac i działań związanych ze znaczącymi zagrożeniami
Zapobieganie, gotowość i reagowanie na wypadki przy pracy i poważne
awarie
Zakupy
Podwykonawstwo
Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze
Monitorowanie
Badania wypadków przy pracy, chorób zawodowych i zdarzeń
potencjalnie wypadkowych
Auditowanie
Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze
Przegląd zarządzania
Ciągłe doskonalenie
PRZEGLĄD WSTĘPNY
Norma PN-N 18004:2001
POLITYKA BEZPIECZEŃSTWA
Ogół zamierzeń i kierunków działania, dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa pracy, w sposób
formalny wyrażonych przez kierownictwo zakładu.
Musi być:
• ustanowiona,
• powiązana z innymi politykami organizacji,
5
•
•
•
•
•
powiązana z wizją rozwoju i strategią organizacji,
realna,
skierowana do własnych pracowników organizacji,
udokumentowana,
mierzalna.
CELE I ZADANIA
Cele i zadania określają to, co przedsiębiorstwo chce osiągnąć w przyszłości oraz to co musi zrobić,
aby zapewnić sobie warunki długotrwałej egzystencji i możliwości osiągnięcia tych celów.
Muszą:
– być ustanowione dla odpowiednich służb i na odpowiednich poziomach organizacji,
– być mierzalne,
– być zgodne z polityką bezpieczeństwa,
– zawierać identyfikację:
• osób odpowiedzialnych za ich realizację,
• terminów realizacji,
• kryteriów oceny,
• niezbędnych środków.
ORGANIZACJA
Utworzenie struktury organizacyjnej wraz ze wskazaniem kluczowych pracowników
odpowiedzialnych za stan BHP (przedstawiciel pracodawcy, służba/specjalista BHP, komisja BHP,
SIP, etc.).
• przydział zadań, odpowiedzialności i uprawnień.
• sformułowanie programu szkoleń i adaptacji zawodowej.
• system konsultacji i uzgodnień w zakresie BHP.
• sposoby komunikacji o zagrożeniach i środkach zaradczych.
• możliwość dyskusji.
REALIZACJA
DOKUMENTACJA SZ BHP zawiera:
• udokumentowaną politykę bhp i cele,
• księgę bhp,
• udokumentowane procedury
• inne dokumenty wymagane przez organizacje zapewniające efektywne planowanie,
prowadzenie i nadzorowanie procesów,
• zapisy wymagane przez normę.
KSIĘGA ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM
Dokument określający politykę bezpieczeństwa pracy w zakładzie.
musi zawierać:
• opis zakresu systemu bhp włączając w to szczegóły i uzasadnienia dla każdego wyłączenia,
• udokumentowane procedury lub odnośniki do nich,
• opis wzajemnych powiązań między procesami w systemie bhp.
PROCEDURA
Określony sposób wykonywania czynności.
Procedury są udokumentowane i wynikają z Księgi Zarządzania Bezpieczeństwem.
Pisemna (udokumentowana) procedura zwykle zawiera:
• cele i zakres działania,
6
•
•
co powinno być zrobione, przez kogo, kiedy i w jaki sposób,
jakie materiały, wyposażenie, metody, środki profilaktyczne i dokumenty powinny być
użyte oraz sposoby ich kontrolowania i zapisywania.
KONTROLA I OCENA
AUDIT BEZPIECZEŃSTWA
Systematyczne niezależne badanie, mające określić, czy działania dotyczące bezpieczeństwa i ich
wyniki – odpowiadają zaplanowanym ustaleniom i czy te ustalenia są skutecznie realizowane i
pozwalają na osiągnięcie założonych celów.
PRZEGLĄD SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA PRACY
Przeprowadzana przez kierownictwo zakładu formalna ocena stanu systemu bezpieczeństwa i jego
adekwatności w odniesieniu do polityki bezpieczeństwa oraz nowych celów, wynikających ze
zmieniających się okoliczności.
Parametry służące do oceny bezpieczeństwa pracy
Lp.
Nazwa parametru
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Uciążliwość pracy
Charakterystyka parametru
Choroby zawodowe
Odsetek pracowników pracujących w
warunkach zagrożenia uciążliwością pracy
Wskaźnik chorób zawodowych
Wypadki przy pracy
Wskaźnik wypadków przy pracy ogółem
Wypadki śmiertelne
Wypadki ciężkie
Czynniki szkodliwe
środowiska pracy
Wskaźnik wypadków śmiertelnych
Wskaźnik wypadków powodujących kalectwo
lub ciężkie uszkodzenie ciała
Odsetek pracowników pracujących w
warunkach zagrożenia czynnikami
środowiska pracy
DZIAŁANIA ZAPOBIEGAWCZE (KORYGUJĄCE)
Działania profilaktyczne, powzięte w celu wyeliminowania względnie zminimalizowania (przy
przyjętym dopuszczalnym poziomie ryzyka) przyczyn potencjalnego zagrożenia dla bezpiecznej
działalności lub innej niepożądanej sytuacji oraz niedopuszczenie do jej wystąpienia.
Działania te mogą powodować zmiany w procedurach i instrukcjach, mające na celu uzyskanie
poprawy bezpieczeństwa na różnych etapach działalności (w pętli zarządzania bezpieczeństwem).
7
WDROŻENIE
Wprowadzenie dyrekcji i wyższego dozoru w zagadnienia
zarządzania bezpieczeństwem
⇓
Powołanie zespołu ds. bezpieczeństwa
⇓
Określenie polityki w zakresie bezpieczeństwa
⇓
Ustalenie harmonogramu opracowania i wdrażania systemu
⇓
Ocena istniejącego w zakładzie systemu kształtowania bezpieczeństwa
⇓
Opracowanie struktury zarządzania bezpieczeństwem
⇓
Opracowanie procedur i instrukcji postępowania
⇓
Opracowanie KSIĘGI ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM
⇓
Szkolenie dozoru średniego
⇓
Wdrożenie systemu w ograniczonym zakresie
⇓
Szkolenie dozoru niższego
⇓
Pełne wdrożenie systemu
⇓
Certyfikacja systemu
Literatura
1. Górska E., Lewandowski J., Zarządzanie i organizacja środowiska pracy, WPW, Warszawa
2010.
2. Koradecka D., (red), Bezpieczeństwo pracy i ergonomia, CIOP, Warszawa 2003.
3. Lewandowski J., Zarządzanie bezpieczeństwem pracy w przedsiębiorstwie, WPŁ, Łódź.
2000.
4. Rączkowski B., BHP w praktyce, ODDK, Gdańsk 2012.
8
Joanna Szymańska
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
Zgodnie z art. 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego
prawa w Polsce są: ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Źródłami
powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są także na obszarze działania
organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie związane z pracą jest Kodeks pracy, który w
Dziale Dziesiątym zajmuje się kwestiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy. Wydane na
podstawie Kodeksu pracy rozporządzenia zawierają szczegółowe przepisy dotyczące tych kwestii,
które są przedmiotem regulacji kodeksowych. Szczególne znaczenie mają także regulaminy pracy
czy układy zbiorowe pracy.
W bezpieczeństwie i higienie pracy czasem posługujemy się Polski Normami. Należy pamiętać, że
Polskie Normy są bezwzględnie obowiązujące wyłącznie w przypadku, kiedy ustawa czy
rozporządzenie nakazuje ich stosowanie.
Wiele rozwiązań zawartych w przepisach prawa pracy ma swe źródło bądź to w Konwencjach
Międzynarodowej Organizacji Pracy, bądź w Dyrektywach Unii Europejskiej. Postanowieniem
Traktatu z Maastricht dyrektywy Rady Europy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy stanowią
prawo wspólnotowe i obowiązują we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Szczególne znaczenie
ma Dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy
bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG) zwana powszechnie
„dyrektywą ramową”. Jej postanowienia, a także postanowienie innych dyrektyw szczegółowych
zostały uwzględnione w polskim prawie pracy, a postanowienia nowych dyrektyw są sukcesywnie
wprowadzane do przepisów.
Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy to wielostronne umowy międzynarodowe, które
regulują niektóre aspekty związane z pracą i stanowią wzorzec dla prawa i jego stosowania w
krajach członkowskich. Od początku istnienia Międzynarodowej Organizacji Pracy Polska, która
była w roku 1919 współzałożycielem tej organizacji ratyfikowała 89 konwencji, z czego 81 nie
straciło na aktualności. Przykładem ratyfikowanych przez Polskę konwencji jest np. Konwencja Nr
170 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca bezpieczeństwa przy używaniu substancji i
preparatów chemicznych w pracy (opublikowana w Dz. U. Nr 194, poz. 1433 z 2006 r.).
Postanowienia ratyfikowanych konwencji są uwzględnione w polskich przepisach.
Skutki nieprzestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
Skutki te należy rozpatrywać z kilku punktów widzenia:
- skutki prawne rozumiane, jako odpowiedzialność karna, administracyjna czy porządkowa,
- skutki dla poszkodowanych w wypadkach przy pracy czy chorób zawodowych,
- skutki ekonomiczne, przede wszystkim jako konsekwencja wypadków czy chorób w postaci
kosztów dla pracodawców (np. podwyższenie składki na ubezpieczenie wypadkowe), dla
poszkodowanych (np. koszty związane z leczeniem i rehabilitacją) czy wreszcie skutki
społeczne (np. straty w PKB w wyniku wyłączenia z zatrudnienia ofiar wypadków i chorób).
9