Szanghaj stolicą finansową Chin o międzynarodowych aspiracjach

Szanghaj stolicą finansową Chin o
międzynarodowych aspiracjach
2015-11-21 13:05:50
2
Wraz ze wzrostem siły chińskiego gospodarczego smoka, Szanghaj jako najbardziej rozwinięte i zaludnione
miasto regionu pretenduje do miana globalnego centrum biznesowego oraz finansowego. Takie postrzeganie roli
Szanghaju jest także zgodne z wizją władz w Pekinie, które upatrują w nim głównego ośrodka finansowego tej
części świata.
Wraz ze wzrostem siły chińskiego gospodarczego smoka, Szanghaj jako najbardziej rozwinięte i zaludnione
miasto regionu pretenduje do miana globalnego centrum biznesowego oraz finansowego. Takie postrzeganie roli
Szanghaju jest także zgodne z wizją władz w Pekinie, które upatrują w nim głównego ośrodka finansowego tej
części świata. Jest to niewątpliwie dalekosiężny plan, ale jak pokazują działania chińskich władz, jest on
konsekwentnie i krok po kroku realizowany. Na początku 2009 roku administracja centralna kraju podjęła
decyzję, iż Szanghaj powinien stać się międzynarodowym centrum finansowym do roku 2020. System finansowy
miasta i jakość świadczonych usług kapitałowych mają zatem odpowiadać zarówno oczekiwaniom chińskich
inwestorów indywidualnych i korporacyjnych, jak i wymogom określanym przez globalne relacje gospodarcze, w
jakich Chiny coraz szerzej uczestniczą. Jednym z pierwszych dużych wydarzeń promujących Szanghaj jako jedną
ze światowych metropolii gospodarczych, w tym finansowych, była zorganizowana w tym mieście Wystawa
Światowa Expo 2010 pod wymownym hasłem „Better City – Better Life”. W czasie imprez promocyjnych, m.in. w
polskim pawilonie, temat współpracy instytucji finansowych (giełda, banki, firmy ubezpieczeniowe i agencje
inwestycyjne), był jednym z wiodących kierunków zainteresowania.
Jak wspomniano, władze miasta od kilku lat podejmują działania nakierowane na zmianę profilu Szanghaju. Co
najmniej od 2013 r. przemysł (zwłaszcza ciężki) jest sukcesywnie relokowany z przedmieść poza granice
administracyjne miasta, co ma także pozytywny wpływ na ekologię. Zdecydowanie wspierany przez władze jest
natomiast sektor usług, z naciskiem na nowoczesne usługi finansowe i ubezpieczeniowe.
To właśnie potrzeba stworzenia „nowej przestrzeni” dla usług finansowych była jednym z argumentów na rzecz
uruchomienia koncepcji „Szanghajskiej Pilotażowej Strefy Wolnego Handlu”. Idea uruchomienia Strefy wynika z
zapisanych w planie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju na lata 2011 – 2015 priorytetów ekonomicznych, do
których należą m.in. dalsza stopniowa liberalizacja rozwiązań w zakresie obsługi handlu ze światem, tworzenie
korzystniejszych warunków dla zagranicznych inwestorów, jak i stopniowa internacjonalizacja chińskiej waluty yuana. Szczególne znaczenie strefy poza pobudzeniem wymiany handlowej, to przede wszystkim przetestowanie
pełnego pakietu działań związanych z inwestycjami, sektorem finansowym, ochroną własności intelektualnej,
formalnościami związanymi z podejmowaniem działalności gospodarczej. W Strefie otwarto do wolnej
działalności takie sektory usługowe, jak usługi finansowe, usługi transportowe, handel, usługi
profesjonalne/specjalistyczne, usługi w zakresie kultury i usługi publiczne. Stworzone zostały też warunki dla
dokonywania rozliczeń w yuanach, określono zasady kształtowania kursu wymiany waluty chińskiej, jak i
wprowadzania innych mechanizmów finansowych.
Szanghaj pełni jednak znacznie ważniejszą rolę, niż wynikałoby to z powyższego przedstawienia działającej strefy
wolnego handlu. Wzrastająca rola miasta powoduje, iż już teraz władze chińskie promują ten ośrodek jako
centrum nowego układu ekonomicznego na świecie.
W ubiegłym roku podczas szczytu w Brazylii kraje BRICS – czyli pięć rozwijających się państw – Brazylia, Rosja,
Indie, Chiny i RPA ogłosiło utworzenie nowej wspólnej instytucji bankowej – New Development Bank (NDB) z
siedzibą główną w Szanghaju. Będzie to pierwsza międzynarodowa instytucja finansowa tej rangi lokowana w
tym mieście. Zadaniem banku ma być finansowanie wspólnych projektów w zakresie rozbudowy infrastruktury
m.in. transportowej i w sektorze energetycznym oraz zapewnienie działań stabilizujących na rzecz
przeciwdziałania przyszłym kryzysom na globalnym rynku finansowym. Bank będzie również wspierał
wschodzące gospodarki, szczególnie w zakresie dużych projektów. Wymowny jest fakt, iż utworzony w
finansowej stolicy Chin - NDB miałby stanowić przeciwwagę dla zachodnich instytucji finansowych takich jak
Bank Światowy, czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Bank ma kapitał założycielski o wartości 50 mld USD,
który zgodnie z planami założycieli w przyszłości zostanie podniesiony do 100 mld USD. Podkreślić należy, że
bank jest także otwarty dla innych krajów, jednak wysokość udziałów krajów BRICS nie może spaść poniżej 55%.
Podczas tegorocznego (8 - 9 lipca 2015 r.) spotkania członków BRICS w rosyjskim mieście Ufa wyznaczono
3
termin otwarcia nowego banku na styczeń 2016 roku, zaś termin udzielania pierwszych pożyczek inwestycyjnych
na kwiecień przyszłego roku.
Do wzrostu roli Szanghaju jako światowej stolicy finansów przyczynia się także międzynarodowa aktywność
chińskich przywódców oraz wyraźne podejmowanie w ostatnim czasie przez Chiny roli inicjatora w budowaniu
porozumień o znaczeniu politycznym i finansowym, zarówno w wymiarze regionalnym jak i globalnym. Podczas
niedawnego 7 Szczytu BRICS - prezydent Chin Xi Jinping podkreślał rolę ostatnio propagowanych przez Chiny
inicjatyw, jak utworzenie nowego międzynarodowego Banku NDB, inicjatywę „One Belt One Road”, powołanie
Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) oraz Funduszu Silk Road, które stały się kołem napędowym dla
pogłębiania współpracy gospodarczej oraz wprowadzania nowych rozwiązań w systemie finansowym i
monetarnym.
Budowanie układów międzynarodowych w oparciu o siedzibę w Szanghaju, już nie tylko przez samych
Chińczyków, ale także za zgodą pozostałych partnerów Chin w Azji wyraźnie umacnia rolę tego miasta, jako
światowej stolicy finansowej. Od nazwy miasta pochodzi powołany do życia układ sił SCO – Shanghai Cooperation
Organization, która stanowi dla Chin ważne narzędzie w pogłębianiu współpracy na tle politycznym oraz w
umacnianiu zaufania gospodarczego. Podczas ostatniego - piętnastego już spotkania członków tej organizacji
podjęta została uchwała o rozszerzeniu układu o dwóch dodatkowych członków – Indie i Pakistan. Wymowna
podczas podejmowania tej decyzji stała się wypowiedź Prezydenta Chin, w której nawoływał do przestrzegania
„Szanghajskiego Ducha” dla wspólnego rozwoju.
Według informacji Shanghai Finance Department w Szanghaju funkcjonuje obecnie 1405 instytucji finansowych,
z czego 419 jest zagranicznych. Z kolei udział sektora finansowego w PKB miasta wyniósł wg. danych z czerwca
2015 roku 198,89 mld RMB, tj. 16,7% PKB miasta. Liczna reprezentacja w Szanghaju szeregu instytucji
finansowych, to także dowód na wzrost znaczenia tego ośrodka na arenie międzynarodowej. Warto wymienić
niektóre z nich:
- Shanghai Gold Exchange (SGE) to pozarządowa organizacja (zorganizowana przez Bank of China i
zatwierdzona przez Chińską Radę Państwa), która nadzoruje i reguluje handel złotem, srebrem, platyną i innymi
wartościowymi metalami, plasując Szanghaj w centrum światowego tranzytu złotem. W latach 2007 i 2008
Ludowy Bank Chin wydał zgodę na współpracę w sferze wymiany złota z innymi bankami zagranicznymi i
komercyjnymi, jako członkami Shanghai Gold Exchange. W 2011 roku chiński popyt na złoto wzrósł ponad
dwukrotnie zaskakując światowe rynki, a w szczególności rynek Indyjski – jako największy w tym zakresie na
świecie. W czerwcu tego roku przedstawiciele SGE zakomunikowali, iż do końca 2015 roku przewidywane jest
uruchomienie denominacji Yuana w złocie;
- Shanghai International Energy Exchange (INE) – podmiot umożliwiający handel ropą naftową, gazem
ziemnym oraz innymi produktami przemysłu petrochemicznego. Dotychczas został zatwierdzony przez Chińską
Komisję Regulacji na rynku Papierów Wartościowych oraz zarejestrowany w Szanghajskiej Pilotażowej Strefie
Wolnego Handlu jako samodzielny podmiot gospodarczy. Do jego głównych zadań należy równoważenie podaży i
popytu energii z regionu Azji i Pacyfiku, optymalizacja alokacji zasobów energetycznych, zarządzanie ryzykiem
cen oraz aktywami w przemyśle naftowym.
Warto też wymienić pozostałe elementy architektury finansowej w Szanghaju:
- Interbank Clearing House - Izba Rozliczeniowa odpowiedzialna za regulację rachunków handlowych
transakcji clearingowych, przelewów, sprawozdania danych z transakcji;
- Shanghai Futures Exchange (SHFE) – organizm odpowiedzialny za handel w zakresie kontraktów
terminowych w ramach miedzi, aluminium, cynku, kauczuku naturalnego, oleju opałowego i złota. Powstał z
połączenia Shanghai Metal Exchange, Shanghai Foodstuffs Commodity Exchange oraz Shanghai Commodity
Exchange;
4
- China Foreign Exchange Trade System & National Interbank Funding Center- sub-instytucjonalna org.
Ludowego Banku Chin, odpowiada za operacje na międzynarodowym rynku walutowym, pieniężnym, rynku
obligacji, kursu walutowego, stóp procentowych i instrumentów pochodnych. Świadczy usługi w obszarze handlu,
informacji i nadzoru rynku, gra ważną rolę we wspieraniu reformy kursu RMB i stopy procentowej oraz transmisji
polityki monetarnej banku centralnego.
Dodatkowo, w mieście ulokowanych jest 13 miejskich firm finansowych odpowiedzialnych za branżę bankową,
rynek ubezpieczeń i usług finansowych. Swe siedziby ma tu ponadto wiele zagranicznych banków – w tym m.in.:
Bank of New York, Mees Pierson Bank, Overseas Union Bank, ANZ Bank, Korean Development Bank, HSBC,
Swedbank czy Deutsche Bank. Szanghaj stał się więc naturalnym miejscem lokowania kapitału i rozpoczynania
nowych inicjatyw gospodarczych. Jest również miejscem, w którym każda firma globalna, lub aspirująca do
takiego miana musi mieć swój oddział, który – co ważne – nie zawsze jest ograniczony do Chin, ale często
nadzoruje cały region Azji południowo-wschodniej.
Na miejsce Szanghaju w światowych rankingach finansowych wpływa także lokalna giełda papierów
wartościowych. Szanghajska giełda założona w 1990 roku zajmuje 5 miejsce w globalnym rynku giełdowym pod
kątem kapitalizacji. Zaraz za nią plasuje się giełda w Hongkongu oraz na 8 miejscu giełda w Shenzhen. Na
Szanghajskiej giełdzie występuje obecnie 1007 firm, zaś 8 na 10 największych akcjonariuszy giełdowych należy
do państwa. Choć udziałowcy na szanghajskiej giełdzie dopiero nabierają doświadczenia w grze, stanowi ona
jedną z czołowych przestrzeni obrotu kapitałem na świecie, w którym uczestniczy 90 mln chińskich obywateli tj.
ok. 8% ludności.
O roli Szanghaju jako jednego z najważniejszych ośrodków finansowych świata świadczy także ostatnie silne
przewartościowanie akcji na giełdzie, jakie miało miejsce w czerwcu oraz w lipcu 2015 r. Jeszcze w 2014 roku
Shanghai Commposite rósł osiągając 150% zysk, by następnie gwałtownie spaść w połowie 2015 roku
odnotowując około 30% straty. Informacja ta odbiła się szerokim echem we wszystkich ważniejszych
zagranicznych mediach, zaś skutki tąpnięcia giełdy w Szanghaju odczuwalne były na giełdach w Europie i USA.
Fot.Shanghai Stock Exchange Composite wg.Bloomberg
Analizując dotychczasową aktywność chińskich inwestorów jak również znane zamiłowanie Chińczyków do gier
hazardowych, mało jest jednak prawdopodobne, aby ostatnie korekty na szanghajskiej giełdzie stanowiły impuls
do trwałego wycofania się inwestorów z giełdy. Pojawiają się też opinie, w tym również władz chińskich, iż
przewidywalna korekta na giełdzie, mimo sporego odpływu gotówki nie ma tak drastycznego wpływu na
gospodarkę krajową, gdyż udział akcjonariuszy w Chinach jest wciąż stosunkowo wąski. Papiery wartościowe
stanowią średnio 15% portfela przeciętnego Chińczyka.
Z kolei eksperci przewidują, iż światowy rynek może odczuć skutki ostatniego tąpnięcia na szanghajskiej giełdzie.
Do możliwych efektów należy zaliczyć – ogólny spadek zaufania do rynku kapitałowego, spadek popytu Chin na
importowane surowce w związku z koniecznym upłynnieniem wewnętrznej produkcji oraz spowolnienie
przemian, jakich oczekuje dzisiaj chińska gospodarka w procesie przejścia z gospodarki wyłącznie
proeksportowej do gospodarki opartej na kluczowej roli popytu wewnętrznego i odpowiednio wysokim poziomie
inwestycji wewnętrznych.
Rola Szanghaju jako jednego z najważniejszych ośrodków finansowych na świecie wpływa oczywiście na politykę
władz centralnych w Pekinie. Szanghaj jest doskonałym miejscem na siedzibę wszelkiego rodzaju inicjatyw
międzynarodowych, zwłaszcza w dziedzinie finansów i logistyki. Z drugiej zaś strony, globalne znaczenie
Szanghaju i coraz większe możliwości na międzynarodowych rynkach, jakie się przed nim otwierają, nie
pozostają bez wpływu na kreowanie przez chińskich ekspertów kolejnych idei gospodarczych, wzmacniających
międzynarodową pozycję Chin. Do czołowych z nich należy ostatnio coraz częściej podnoszona przez władze
chińskie wizja wprowadzenia chińskiego Renminbi, jako równoważnej dolarowi i euro waluty bazowej w handlu i
5
przy zawieraniu transakcji inwestycyjnych.
Trawestując zatem definicję „chińskiej trzeciej drogi”, która mówi, iż Chiny budują system społecznogospodarczy o chińskiej charakterystyce, można także stwierdzić, iż Szanghaj buduje obecnie centrum finansowe
o chińskiej charakterystyce. Na drodze do osiągnięcia wyznaczonego celu jest jeszcze sporo niewiadomych, jak i
trudności i wyzwań, które z całą mocą ujawniły się w ostatnich miesiącach (turbulencje na rynku giełdowym czy
dewaluacja yuana). Po raz kolejny pojawia się w tym kontekście pytanie o rolę i możliwy/dopuszczalny stopień
zaangażowania państwa w działania regulujące zachowanie rynku kapitałowego, czy kształtowanie się kursu
waluty. To zasadnicze pytania z punktu widzenia przyszłej roli, pozycji i wiarygodności Szanghaju jako jednego z
centrów światowych finansów. Z pewnością, mimo obecnie odnotowywanego spowolnienia, gospodarka chińska
w dalszym ciągu wykazywać będzie wzrost, jej potencjał będzie rósł. Międzynarodowe efekty dewaluacji yuana
potwierdzają wpływ, jaki ma gospodarka chińska na kształtowanie się globalnych proporcji i sytuację w innych
krajach. Poza aktywnością inwestorów korporacyjnych (chińskich i zagranicznych), spory popyt na profesjonalne
usługi finansowe zgłasza w kraju także rosnąca chińska klasa średnia (giełda, sektor ubezpieczeniowy itp.).
Można zatem ze sporą dozą pewności stwierdzić, iż sektor finansowy ChRL będzie rósł i dojrzewał, starając się
sprostać zarówno potrzebom wewnętrznym, jak i rosnącej roli gospodarki chińskiej w świecie.
Filarami przyszłej pozycji Szanghaju, jako rynku finansowego i podstawą jego kapitałowej wiarygodności, będą w
dużej mierze dwa elementy tj. transparentność i rosnąca dojrzałość rynku giełdowego, jak i liberalizacja
przepływów kapitałowych i realizacja celu, jakim jest pełna wymienialność chińskiej waluty. W przypadku braku
spełnienia tych podstawowych warunków Szanghaj nie będzie mógł stać się w pełni globalnym centrum
finansowym, zintegrowanym ze światowym systemem finansowym mogącym stopniowo dorównać roli np.
Hongkongu pod względem stopnia internacjonalizacji operacji giełdowych. Sprawność i wiarygodność systemu
finansowego opiera się zarówno na zastosowaniu odpowiednich rozwiązań prawnych (ustanowienie reguł
prawnych i ich skuteczna egzekucja), jak i profesjonalizmie i doświadczeniach kadry, która w efekcie odpowiada
za utrzymywanie jakości i solidności operacji kapitałowych. Nie dziwi zatem trend do poszukiwania i zatrudniania
w szanghajskich instytucjach finansowych zagranicznych profesjonalistów. Szereg instytucji szanghajskiego
systemu finansowego współpracuje z bardziej doświadczonymi i dojrzałymi instytucjami i rynkami kapitałowymi
np. z giełdą w Hongkongu (np. w ramach formuły „stock connect”), Londynie, Frankfurcie czy Tokio. Budując
założenia „laboratorium gospodarczego”, jakim jest w praktyce „Szanghajska Pilotażowa Strefa Wolnego Handlu”
gospodarze korzystali ze wsparcia przedstawicieli takich doświadczonych obszarów gospodarczych, jak
Hongkong czy Singapur.
Wydaje się, iż mimo międzynarodowych aspiracji Szanghaju, spora uwaga będzie skierowana na realizację zadań
aglomeracji w integracji systemu finansowego ChRL i we wspieraniu zagranicznych podmiotów/inwestorów w
podejmowaniu działań na rynku chińskim. Istotnym elementem będzie także rozwój usług finansowych na które
popyt wynika z rosnącej zamożności chińskiego społeczeństwa, jak i ze społecznych efektów „polityki jednego
dziecka” (mechanizm emerytalny w kontekście starzenia się chińskiego społeczeństwa, ubezpieczenia społeczne
itp. – system, który w stosunku do innych zaawansowanych gospodarczo państw, jest w Chinach wciąż na
wczesnym etapie rozwoju). Ponadto szereg procesów związanych z prowadzoną transformacją społecznogospodarczą Chin, w tym proces urbanizacji kraju, poprawa warunków życia na wsi, czy stopniowe
wyrównywanie dysproporcji rozwojowych między prowincjami wschodnich i zachodnich Chin wymaga centrum
finansowego, który byłby osią koordynacji polityki finansowej wspierającej te procesy.
Międzynarodową pozycję Szanghaju ugruntuje planowana „obsługa finansowa” projektów związanych z realizacją
koncepcji „Nowego Jedwabnego Szlaku”. Wdrożenie tego programu, założonego na szereg lat, z pewnością
wzbogaci doświadczenia instytucji finansowych działających w Szanghaju w zakresie finansowania złożonych
przedsięwzięć inwestycyjnych, głównie w infrastrukturze (transport, energetyka, ochrona środowiska) itp.
Obecnie o pozycji konkretnego miasta / ośrodka na światowej mapie kapitałowej decyduje także infrastruktura
techniczna, w tym system łączności i systemy przetwarzania danych. W tym zakresie Szanghaj dokonał w
ostatnich latach sporego postępu, zarówno pod względem hardware/sprzętu i oprogramowania, jak i nadzoru nad
bezpieczeństwem transakcji przeprowadzanych w sieci. Sfera on-line staje się dla branży kapitałowej równie
6
ważna, co obszar „off-line”; rozwija się ona w przypadku chińskiego sektora finansowego równie szybko, jak
transakcje handlowe on-line /„e-commerce”/.
7