FULL TEXT - Medycyna Sportowa
Transkrypt
FULL TEXT - Medycyna Sportowa
114 obminski1:Layout 1 2013-04-26 11:50 Strona 1 Medycyna Sportowa / Polish J Sport Med © MEDSPORTPRESS, 2013; 1(4); Vol. 29, 37-43 DOI: 10.5604/1232406X.1046806 ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Zaangażowanie Autorów A – Przygotowanie projektu badawczego B – Zbieranie danych C – Analiza statystyczna D – Interpretacja danych E – Przygotowanie manuskryptu F – Opracowanie piśmiennictwa G – Pozyskanie funduszy Author’s Contribution A – Study Design B – Data Collection C – Statistical Analysis D – Data Interpretation E – Manuscript Preparation F – Literature Search G – Funds Collection Zbigniew Obmiński1(A-F), Katarzyna Lerczak2(A-D), Konrad Witek2(A-D) 1 2 1 2 Zakład Endokrynologii, Instytut Sportu, Warszawa Zakład Biochemii, Instytut Sportu, Warszawa Department of Endocrinology, Institute of Sport, Warsaw Department of Biochemistry, Institute of Sport, Warsaw WPŁYW POWTARZANYCH MECZÓW PIŁKI SIATKOWEJ NA PORANNE STĘŻENIA W OSOCZU KRWI HORMONÓW, METABOLITÓW ORAZ MIĘŚNIOWYCH I WĄTROBOWYCH ENZYMÓW THE EFFECT OF REPEATED VOLLEYBALL MATCHES ON THE MORNING PLASMA LEVELS OF HORMONES, METABOLITES AND MUSCLE AND LIVER ENZYMES IN MALE VOLLEYBALL PLAYERS Słowa kluczowe: siatkarze, powtarzane wysiłki, hormony, enzymy, uszkodzenie wątroby, uszkodzenie mięśni Key words: volleyball players, repeated exercises, hormones, enzymes, liver damage, muscle damage Streszczenie Wstęp. Przeprowadzono eksperyment w celu zbadania wpływu specyficznej aktywności sportowej na wybrane poranne parametry we krwi u siatkarzy. Materiał i metody. W badaniach wzięło udział 17 wybitnych zawodników piłki siatkowej z dwóch różnych klubów uczestniczących w rozgrywkach ligowych. Drużyny klubowe rozgrywały po 4 mecze w tygodniu, w różnych miejscowościach. W każdym zespole klubowym było 12 graczy, 6 aktualnie zaangażowanych w grę i 6 zawodników rezerwowych. W celu uniknięcia kumulacji zmęczenia, w kolejnych meczach te podgrupy wymieniały się. Tak więc zawodnik nie uczestniczył we wszystkich meczach Ligi, ponadto czas jego gry bywał różny. Przed rozpoczęciem Ligi i po jej zakończeniu od każdego badanego pobrano rano w spoczynku krew żylną. W osoczu krwi oznaczono kortyzol (C), testosteron (T), T/C *100, całkowite białko (TP), glukozę (G), mocznik (U), całkowitą billirubinę (TB) i pięć enzymów: CK, GOT, GPT, GGT, ALP Wyniki. Dla siedmiu parametrów: C, T/C*100, G, U, CK, GPT, TP ujawniono znaczące ilościowe zmiany wywołane zwiększoną aktywnością sportową. Największy względny wzrost odnotowano dla aktywności CK (+68.2%), a największy względny spadek dla T/C*100 (-23.1%). Interesującym jest fakt, że także poziomy glukozy i całkowitego białka były wyższe po Lidze, prawdopodobnie z powodu większego spożycia suplementów białkowo-węglowodanowych. Wnioski. Udział w lidze piłki siatkowej spowodował umiarkowane zmiany wielu wskaźników we krwi. Zmiany te mogły być modyfikowane przez wzbogacenie diety o suplementy żywieniowe. Summary Word count: Tables: Figures: References: 4556 2 0 24 Background. This study was conducted to examine how specific sporting activity affects the selected morning biochemical blood indices in male volleyball players. Material and methods. 17 elite male players, members of Polish volleyball clubs participated into the Polish Volleyball League. The matches between the teams were played with the frequency of 4 matches per week, and took place in various places. Each volleyball team consisted of 12 players, 6 currently engaged in a match , and 6-reserve ones. During successive games these subgroups had to override themselves to avoid accumulation of fatigue. Thus, a player did not participate in the each match of the league, moreover, his time of a game was vary. Before the beginning of the League and after its end from all the players resting blood, in fast condition was taken from elbow vein. Plasma cortisol (C), testosterone (T), T/C *100 ratio, total protein (TP), glucose (G), urea (U), total billirubin (TB) and five enzymes, CK, GOT, GPT, GGT, ALP were determined. Results. Seven parameters: C, T/C*100, G, U, CK, GPT, TP demonstrated changes induced by increased sporting activity. The most relative rise was found for CK activity (+68.2%) and the most relative drop for T/C*100 (-23.1%). Interestingly, also levels glucose and total protein were higher after the league, likely, due to higher consumption of protein-carbohydrate supplements. Conclusions. Participation in the volleyball league resulted in the moderated changes in several blood indices. These changes might be modified by the enrichment of the diet by nutritional supplements. Adres do korespondencji / Address for correspondence dr Zbigniew Obmiński Zakład Endokrynologii, Instytut Sportu 01-982 Warszawa, ul. Trylogii 2/16, tel./fax: (22) 834-95-07, e-mail: [email protected] Otrzymano / Received Zaakceptowano / Accepted 03.04.2012 r. 27.09.2012 r. 37 114 obminski1:Layout 1 2013-04-26 11:50 Strona 2 Obmiński Z. i wsp., Mecze piłki siatkowej a chemizm krwi Wstęp Background We wcześniejszej pracy pokazaliśmy, że cztery kolejne mecze piłki siatkowej rozegrane dzień po dniu, tzn. bez dnia odpoczynku, powodowały stopniowy spadek stężenia testosteronu (T) i stopniowy wzrost aktywności kinazy kreatynowej (CK). Ponadto T był ujemnie skorelowany ze stanem lęku, co u zawodników potwierdza istnienie związku pomiędzy chwilowym deficytem androgenów a gorszym samopoczuciem [1]. Inne badania pokazały, że pomimo małej fizycznej intensywności meczu piłki siatkowej, co wyraża niski poziom stężenia mleczanu, czas trwania gry odpowiada za zmiany innych wskaźników krwi takich jak CK i koryzolu oraz za akumulację neuralno-mięśniowego zmęczenia [2,3]. Zmęczenie oraz ból i słabość mięśni są spowodowane wieloma maksymalnymi wyskokami wykonywanymi w czasie ataków i obrony, przyczyniając się do ekscentrycznych skurczów włókien mięśni zachodzących podczas fazy lądowania. Ten typ wysiłków w czasie meczu piłki siatkowej odpowiada za prawie całe obciążenie fizyczne. Zdolność do wyskoków jest najważniejszym atrybutem siatkarza, stąd poziom ich wykonania jest rutynowo badany w badaniach laboratoryjnych [4,5]. Uważa się, że w tego typu wysiłkach najbardziej diagnostycznym narzędziem detekcji mikro-uszkodzeń włókien mięśniowych jest oznaczanie we krwi aktywności CK [6]. Najbardziej ekstensywne badania nad wpływem ćwiczeń na funkcję mięśni przeprowadzano podczas długotrwałych wysiłków. Odnotowano fakt, że symptomy uszkodzeń komórek mięśni i wątroby po wyczerpującym wysiłku (246 km bieg) przejawiały się jako wzrosty aktywności we krwi enzymów, asparaginowej aminotransferazy (GOT), alaninowej aminotransferazy (GPT), mleczanowej dehydrogenazy (LDH), ale nie gamma-glutamylotransferazy (GGT) [7]. Zwykle u sportowców bezobjawowa, nienormalna funkcja wątroby ujawnia się przypadkowo w czasie rutynowych, okresowych badań lekarskich i jest trudno wyjaśnić czy ten stan jest spowodowany niewłaściwą dietą, farmakologicznym leczeniem (terapia antybiotykowa), czy zwiększoną aktywnością fizyczną. Zgodnie z badaniami Kane [8], próby wątrobowe ujawniły 20% bezobjawowych przypadków nieprawidłowości w obrazie analitycznym. Podobne wyniki raportuje Fallon, który dwukrotnie przeprowadził badania biochemiczne 100 wybitnych sportowców. W pierwszym badaniu tylko u 18 osób nie stwierdzono żadnych odchyleń od normy, podczas gdy u pozostałych (n=82) odnotowano 194 wyników uznanych za nieprawidłowe, a w kolejnym badaniu u 43 sportowców odnotowano nieprawidłowy obraz biochemiczny. Wśród badanych parametrów najczęściej notowano przekroczenia fizjologicznego zakresu dla GOT (27%), CK (13%) – skutek uszkodzenia mięśni, U (12%) – przejaw zwiększonego katabolizmu białek oraz bilirubiny (12%)wywołana wysiłkiem hemoliza [9]. Ujawnione ostre i/lub przewlekłe zaburzenia u sportowców narażonych na ogromne obciążenia fizyczne promują rozwój i poszukiwanie dodatkowych wskaźników przydatnych do oceny stanu funkcjonalnego nerek, serca, tkanki kostnej oraz do oceny metabolizmu substratów energetycznych [10,11]. Należy podkreślić, że nadużywanie przez sportowców tzw. środków poprawiających wydolność może spowodować Our earlier biochemical study showed, that four successive volleyball matches played day-by-day, without a rest day, resulted in a graded drop of morning blood testosterone (T) and a graded rise of creatine kinase (CK) activity. Moreover, T negatively correlated with state anxiety, that confirms the existence link between momentary androgens deficit and malaise among male contestants [1]. Other studies showed, that despite lower physical intensity of a volleyball match, that is expressed as a low blood lactate, time-duration of a game is responsible for changes in some other blood indices, like CK activity, cortisol level, and accumulation of neuromuscular fatigue [2,3]. Among volleyball players that fatigue and muscle soreness and their weakness derive from several maximal high jumps performed during attacks (spike jumps) and defense (block jumps) contributing to eccentric contractions of muscle fibers occurring during the landing phase. That type of exertions during the match response for almost entire physical load. Moreover, since jumping ability is the most important attribute of volleyball player skills, its performance is routinely examined during laboratory investigation [4,5] in specific volleyball skills. Determination of blood CK activity is considered as the most diagnostic tool for detection of muscle micro-damages induced vigorous boats [6]. The most extensive studies on impact of exercise on muscle functions has been carried during prolonged exertions. It was found that symptoms of damage of muscles and liver cells occurred after exhaustive physical effort (246 km running race) expressed themselves as rises of blood enzymes, aspartate aminotransaminase (GOT), alanine aminotransferase (GPT), lactate dehydrogenase (LDH) but not and gamma-glutamyltrasferase (GGT) [7]. Usually, in asymptomatic athletes abnormal hepatic function is revealed accidentally, during periodic routine medical examinations, and is hard to elucidate , whether that state results in incorrect diet, medical therapy (treatment with antibiotics) or increased physical activity. According to the study by Kane [8] liver function tests showed up to 20% hepatic abnormalities in asymptomatic athletes. The similar results were reported by Fallon who twice examined several biochemical parameters among 100 elite athletes. The first, initial screening tests revealed, that only 18 subjects showed no abnormalities, while among the others 194 abnormal results were found, and in the follow-up study abnormalities were found among 43 individuals. The most common exceeded physiological values were found for GOT (27%) and CK (13%)-result of muscle damage, urea (U) (12%)-the effect of increased protein catabolism, and bilirubin (12%)-exercise induced hemolysis [9]. Revealed acute and/or prolonged disturbances in athletes exposed to huge physical loads promote developing and looking for additional markers for evaluation of physiological and functional state of kidney, heart and bone, and for evaluation of metabolism of energy substrates [10,11]. It should be stressed, that overusing by sportsman various so-called enhancing performance drugs may cause pharmacological liver damage (hepatotoxiticy), that manifest itself as elevation of liver enzymes: GOT,GPT,GGT 38 114 obminski1:Layout 1 2013-04-26 11:50 Strona 3 Obmiński Z. et al., Volleyball matches and blood chemistry farmakologiczne uszkodzenie wątroby (hepatotosyczność), co manifestuje się podniesionymi poziomami we krwi enzymów wątrobowych: asparginowej aminotransferazy (GOT) alaninowej aminotranferazy (GPT), gamma-glutamylotransferazy (GGT) fosfatazy zasadowej (ALP). Warto jednak zaznaczyć, że w takich przypadkach aktywność gamma glutamylotransferazy może być normalna pomimo farmakologicznie wywołanej dysfunkcji wątroby. Ponadto podwyższony GOT może pochodzić z uszkodzonych mięśni, dlatego równoległe oznaczenia CK i GGT są przydatne w odróżnieniu uszkodzeń mięśni od uszkodzeń wątroby [12]. Jak wspomniano, intensywność specyficznych wysiłków w piłce siatkowej jest raczej niska i zaangażowane są w czasie meczu mięśnie kończyn dolnych vastus lateralis. Z tego powodu badania biochemiczne w szerokim zakresie prowadzono głównie u tych sportowców, którzy wykonują wysiłki wyczerpujące i długie [13], natomiast mało badań skupiało się na biochemii powtarzanych meczów w piłce siatkowej. Jedno z nich wykonano po to, aby znaleźć sposób na zmniejszenie uszkodzeń mięśni w czasie sezonu startowego u siatkarzy [14]. Powtarzane z dużą częstotliwością mecze siatkarskie rozgrywane w czasie krajowej ligi mają ogromy udział w całkowitej aktywności fizycznej graczy. Badanie w tym okresie zmian chemizmu w spoczynkowej krwi dostarcza informacji na temat indywidualnej tolerancji tego sportowego wyzwania, co może pomóc w optymalnym doborze graczy w kolejnych meczach. Prezentowane obecnie badanie przeprowadzono w celu określenia wpływu 28dniowego okresu startowego (Polska Liga) na spoczynkowe wskaźniki mikro-uszkodzeń, jak też na hormonalne markery metabolizmu białek, tzn. stężenia kortyzolu i testosteronu u zawodników piłki siatkowej. and ALP. It is worth to note, however, that in such case GGT may be normal despite drug-induced hepatitis. Moreover, elevated GOT derives also from damaged muscles, therefore, parallel, additional determinations of CK and GGT are useful for distinguishing muscles injured from liver damage among athletes [12]. As mentioned, intensity of specific exertions in sport of volleyball is rather low, and the main muscles engaged substantially in a match is vastus lateralis . For this reason wide range of biochemical studies, were carried out mainly among these athletes who perform strenuous and prolonged efforts [13], but few the studies have been focused on biochemistry of repeated volleyball matches. One of them has been undertaken to find a way of decreasing muscle damage during a competitive volleyball season [14]. During a national volleyball league repeated volleyball matches played with high frequency in a huge extent contribute to an overall physical activity. Examination of changes in resting blood chemistry in this period provided information on individual physical tolerance of the challenge that may help for scheduling of an optimal selection of the players to the successive matches. This study was undertaken to examine the effect of 28-day volleyball competitive period (Polish League) on resting blood indicators of muscle and liver micro-injury, as well on the hormonal markers of protein metabolism, cortisol and testosterone among male volleyball player. Materiał and metody Material and methods Do badań wytypowano 17 polskich siatkarzy seniorów. Zbadano ich dwukrotnie, przed (badanie początkowe), a następnie (kontynuacja) po zakończeniu rozgrywek w Polskiej Lidze Piłki Siatkowej. Bezpośrednio przed ligą intensywność aktywności fizycznej można zdefiniować jako umiarkowaną. Aktywność ta obejmowała okazjonalne mecze towarzyskie (raz w tygodniu), trening siły (4 sesje w tygodniu) i treningi techniczne (4-6 sesji w tygodniu). Zawsze w czasie serii powtarzanych meczów w bieżącej grze bierze udział 6 graczy zespołu, a w następnym meczu ten kto po poprzedniej grze czuł zmęczenie, był zastępowany przez uprzednio rezerwowego i wypoczętego zawodnika. Dzięki tej strategii pojedynczy gracz nie brał udziału we wszystkich meczach swojego zespołu, zatem dla każdego zawodnika przerwy pomiędzy meczami były wystarczające, by uniknąć akumulacji zmęczenia. Krew żylną pobrano przed i dwa dni po ostatnim meczu ligowym. W osoczu określono 12 wskaźników: kortyzol (C), testosteron (T), T/C*100, glukozę (G), mocznik (U) i enzymy: kinazę kreatynową (CK), aminotransferazę asparaginową (GOT), gamma-glutamylotranferazę (GGT), aminotransferazę alaninową (GPT), fosfatazę zasadową (ALP) i całkowitą bilirubinę (TB). Hormony oznaczono dostępnymi zestawami ELISA (DRG-GERMANY), a pozostałe parametry automatycznym analizatorem (ABX-Pentra, FRANCE) The sample of 17 Polish male seniors volleyball players from two club teams has been enrolled to the study. They were examined twice, before (the initial study) Polish Volleyball League (PVL) two days and after it. Pre league intensity of physical activity may be defined as moderated. It included occasional friendly matches (one per week) strength training sessions (4 per weeks) and technical skills, 4-5 sessions per week. During the League each the team attended 4 match per week, and the other physical activity like frequency of trainings was strongly reduced. Each team consisted of 12 players who were engaged in a successive games alternately. Always, during a series of repeated successive volleyball matches, in a current match the basic team consisted from only 6 players, who played almost the whole game, while the 6 others were as reserve players. In a next match, previously that active players ,who felt fatigue was replaced by previously reserved players and currently rested one. Due to strategy of replacement, a single player is not engaged in the all games played by his team, hence, the between matches breaks seem to be enough to avoid accumulation of fatigue. Venous blood was sampled before, and two day after the last match of a volleyball league. Twelve serum parameters cortisol (C), testosterone (T), T/C* 100 ratio, glucose (G), urea U, and enzymes: CK, GOT, GGT, GPT, ALP and total bilirubin (TB) were 39 114 obminski1:Layout 1 2013-04-26 11:50 Strona 4 Obmiński Z. i wsp., Mecze piłki siatkowej a chemizm krwi Test Wilcoxona zastosowano do porównania średnich wartości przed i po lidze. Znaczące różnice ustalono na poziomie p<0.05. Korelacje Spearmana zastosowano dla oceny zależności pomiędzy parametrami. Pakiet statystyczny STATISTICA v. 9.0 (StatSoft inc., USA) użyto do obliczeń. determined. The hormones were determined by ELISA kits (DRG-GERMANY), the other biochemical indicators by the automatic analyzer ABX-Pentra (FRANCE). The Wilcoxon test was used for comparison the mean values recorded pre- and after league. The significance of the differences has been established on the level of p<0.05. Spearman correlations were utilized for estimation of relationships between the variables. STATISTICA v.9.0 (StatSoft inc., USA) was used for the calculation. Wyniki Results Poranne wartości we krwi hormonów, metabolitów i enzymów przedstawiono w Tabeli 1. Znaczące współczynniki korelacji pomiędzy zmianami parametrów pokazano w Tabeli 2. Badanie ujawniło siedem parametrów, które uległy zmianie w odpowiedzi na rozegrane mecze. Poziom kortyzolu we krwi zwiększył się znacząco, poziom testosteronu wykazywał tendencję do obniżenia, a stosunek T/C*100, będący wskaźnikiem równowagi anaboliczno-katabolicznej, znacząco obniżył się. Po lidze poziom wszystkich pozostałych parametrów wzrósł z wyjątkiem GPT, który się zmniejszył. Początkowa aktywność CK i ALP przekraczała górne granice zakresu referencyjnego. Znaczące korelacje pomiędzy zmianami wybranych wskaźników (Tabela 2) nie dowodzą bezpośredniego związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy parametrami, lecz mogą być zjawiskiem incydentalnym. Warto zauważyć, że dla Morning values of the blood hormones, metabolites and enzymes are displayed in Table 1. Significant correlations coefficients between changes of the variables are shown in Table 2 The study showed seven variables, that have been changed in response to played matches. Blood cortisol increased significantly, testosterone showed tendency to decrease, and T/C*100 ratio being a marker of state of anabolic-catabolic equilibrium was significantly dropped. After the league all the other parameters were elevated, except GPT which decreased. Initial CK activity and ALP exceeded the upper physiological limits. Significant correlations between the changes (Table 2) are not the evidence for the direct relationships of type cause-effect between the variables but may be coincidental phenomenon, while correlations between pre-and during league parameters may suggest similar, individual Tab. 1. Zmiany wybranych wskaźników biochemicznych u graczy wywołane powtarzanymi meczami w piłce siatkowej Tab. 1. Changes in selected biochemical indicators among the players induced by repeated volleyball matches Tab. 2. Znaczące współczynniki korelacji pomiędzy zmianami parametrów Tab. 2. Significant coefficients of correlations between changes of the parameters 40 114 obminski1:Layout 1 2013-04-26 11:50 Strona 5 Obmiński Z. et al., Volleyball matches and blood chemistry niektórych parametrów: C, CK, GOT i ALP względne międzyosobnicze zmienności (odchylenie standardowe/średnia*100) były wyraźnie większe po lidze. To zjawisko może być wyjaśnione przez różną osobniczą wrażliwość na wysiłki, ale też różnym stopniem zaangażowania w ostatnim meczu ligowym. responses to repeated matches among the players. It is worth to note, that for some indicators, C, CK, GOT and ALP the relative between-subject variations (SD/Mean*100) were markedly higher after the league. Such phenomenon may be elucidated by various individual sensitivity to the repeated exertions, but also by various extents of physical activities during last game played prior to the second examination. Dyskusja Discussion Podobne do naszych, znaczące zmiany CK (od 494 do 560 U/L) i GOT (od 30.8 do 31.1 U/L) odnotował Córdova [14] u hiszpańskich siatkarzy po 30dniowej hiszpańskiej lidze. Te wyniki podkreślają, że powtarzane, ale z niedużą częstością, mecze piłki siatkowej nie są destrukcyjne dla wątroby i mięśni tak jak pojedynczy, wyczerpujący i długotrwały wysiłek jakim jest bieg długodystansowy [15-17] lub górskie wyścigi rowerowe [18]. Po tych wysiłkach wskaźniki uszkodzenia komórek mięśni i wątroby oraz podwyższona bilirubina były wielokrotnie wyższe niż u badanych przez nas siatkarzy. Porównując wartość CK po ligach siatkarskich z aktywnością po kolejnych czterech meczach rozgrywanych dzień po dniu (powyżej 1000 U/L) [1] możemy wyciągnąć wniosek, że dla każdego z graczy długość przerw pomiędzy ligowymi meczami, w których brał udział była wystarczająca dla akumulacji tego parametru. Odnośnie wskaźnika metabolizmu białek, nasze badania ujawniły znaczący wzrost poziomu mocznika (U). Zwiększona produkcja mocznika jest dowodem na przyspieszoną degradację białek (katabolizm). Szybkość tego procesu zwiększa się w czasie wysiłku, dlatego w okresie powysiłkowej restytucji obserwuje się podwyższony poziom U we krwi. Od dawna wiemy, że wyczerpujący wysiłek nasila metabolizm aminokwasów, wykorzystanych w tych warunkach jako źródło biosyntezy glukozy. Podniesiony poziom U zaobserwowano kilka godzin po spadku T/C wywołanym ciężkim wysiłkiem [19], co można uważać za dowód na związek chwilowej szybkości katabolizmu a stanem równowagi pomiędzy kortyzolem a testosteronem. Podobnie wzrost U (średnio o 54%) i pogorszenie funkcji nerek (spadek o 18% klirensu kreatyniny) w okresie 24h powysiłkowej restytucji odnotowano u kolarzy uczestniczących w wielogodzinnym Otztal Roadmarathon [20]. Lżejszy (77% VO2max) i krótszy (90 minut) wysiłek nie spowodował zmian U. Jednak gdy badani przed tym samym wysiłkiem przyjęli (przed wysiłkiem) dawkę białka serwatki, wtedy w okresie powysiłkowej restytucji odnotowano wzrost poziomu mocznika [21]. To potwierdza przesuniecie metabolizmu aminokwasów w kierunku ich większej oksydacji i tworzenia mocznika pod wpływem diety wysokobiałkowej. Z drugiej strony wykazano, że regularne przyjmowanie aminokwasów o rozgałęzionych łańcuchach (BCAA) ma dla sportowców ogólnie korzystny wpływ, w szczególności na powysiłkowy obrót endogennych białek. Takie uzupełnianie diety obniża katabolizm endogennych białek, przyspiesza anabolizm i chroni mięśnie przed uszkodzeniami wywołanymi wysiłkiem [22-24]. Wiemy, że badani przez nas siatkarze bezpośrednio przed ligą zwiększyli dzienną podaż białek i odżywek zawierających węglowodany i aminokwasy. Oni kontynuowali ten nawyk w czasie rozgrywek aż do The similar significant changes in CK (from 494 to 560 IU/L) and GOT (from 30.8 to 31.1 IU/L) were found by Córdova [14] in male Spanish volleyball players were found after 30-day Spanish Volleyball League. That finding indicate, that repeated volleyball matches with not very the high frequency, are not such destructive for athletes muscle and liver as single but strenuous long-lasting effort like distance running [15-17] or mountain bike [18] races. After these exertions, markers of muscle and liver cells damage, and elevated bilirubin among runners, were several higher than among examined by us the players. Comparing CK activity after the leagues with that following successive four volleyball matches played day-by-day (exceeded 1000 IU/L) [1] we may conclude, that for each the player, the length of intermissions between league matches in which he was engaged were sufficient for avoidance severe accumulation of that parameter. As to marker of protein metabolism, our study showed significant post league rise of urea (U). The increased endogenous U production indicates the increased rate of protein degradations (catabolism). The rate of that process increases itself during exercise, therefore, during post-exertion recovery elevated blood urea level is recorded. Long it has been known that an exhaustive effort increases metabolism of amino acids which are utilized for biosynthesis of glucose. Elevated peak U was observed after few hours of dropped T/C ratio induced by strenuous effort [19], that may be considered as evidence temporary relation between rate of catabolism and state of balance between cortisol and testosterone. Likewise, rise of U (on average by 54%) and decline in renal function (by 18% dropped creatinine clearance) over 24 h recovery was found among cyclists attending Otztal Roadmarathon [20]. Submaximal (77% of VO2max) and shorter (90 min) effort did not cause changes in blood urea. However, when exercisers ingested the dose of whey protein prior to the same effort, significant rise of U was appeared during post test recovery [21]. That confirm, that protein-reach diet may shift aminoacid metabolism toward their higher oxidation and U formation. On the other hand it was shown, that regular administration of branched-chain amino acids (BCAA) have a general beneficial effect for athletes, particularly on post exertion protein turnover. That supplementation reduces catabolism of endogenous protein, enhances anabolism and protects muscle from exercise-induced damage [22-24]. We know, that prior to the league, examined volleyball players increased daily intake proteins and supplements containing amino acids and carbohydrates. They continued that habits up to the end of the competitive period. That may elucidate the higher blood total proteins and glucose after the league. 41 114 obminski1:Layout 1 2013-04-26 11:50 Strona 6 Obmiński Z. i wsp., Mecze piłki siatkowej a chemizm krwi końca okresu startowego. To mogłoby wyjaśnić podwyższony u nich poziom białka i glukozy we krwi po zakończeniu ligi. Jednak ilościowa charakterystyka żywienia i suplementacji nie jest nam znana. Z tego powodu podwyższony poziom U po lidze nie jest w pełni jasny ponieważ trudno odróżnić udział efektu wysiłku od udziału efektu odżywek. Ponadto oba te czynniki mogą wpływać także na badany przez nas status hormonalny i kinazę, jak to pokazali inni autorzy [24]. Wypada podkreślić dodatkowe ograniczenia projektu badawczego. Odnotowane indywidualne zmiany wskaźników we krwi zależały od całego obciążenia, jak też od obciążenia w ostatnim meczu ligowym. Te dwa czynniki nie były dla każdego z 17 uczestników takie same z powodu różnego czasu aktywnej gry każdego z graczy. Niestety, te ważne szczegóły nie były przez nas kontrolowane, więc musieliśmy je pominąć w dyskusji. However, quantitative characteristics of their nutrition and supplementations are not known for us. Therefore, the reason of higher post-league U is not fully clear, for it is hard to distinguish the effect of increased activity from that induced by nutritional supplements. Moreover, both two factors may affect also examined by us the hormonal status and CK as was reported by other authors [24]. It is worth to point out on the additional limitation of this research . The observed individual changes in blood indices depended on the individual entire loads throughout the League, as well as the individual load of the last game ending the league. As mentioned, those two factors were not the same for each of 17 individuals, because of various times of the active game for each player. Unfortunately, these details, has not been controlled, and had to be omitted in the discussion. Wnioski Conclusions 1. Mecze piłki siatkowej rozgrywane w czasie ligi w umiarkowanym stopniu wpłynęły na spoczynkowy chemizm krwi. 2. Wydaje się, że przyjmowane w tym czasie suplementy diety mogły częściowo maskować zmiany w chemizmie krwi wywołane zwiększoną aktywnością fizyczną. 1. Repeated volleyball matches played throughout the league moderately affected morning blood chemistry. 2. It seems, that administration of nutritional supplements, could mask-in part- the real changes in the biochemistry status which were derived from an increased physical activity. Piśmiennictwo/References 1. Obmiński Z, Lerczak K, Mroczkowska H, Witek K. Changes in psycho-physiological indices in male volleyball players during 5-day international tournament. Polish J Sport Med 2012; 28: 67-73. 2. Künstinger U, Ludvig HG, Stegemann J. Metabolic changes during volleyball matches. Int J Sport Med 1987; 8(5): 315-322. 3. Obmiński Z, Lerczak K, Witek K, Borkowski L, Starczewska-Czapowska J. Study on in blood chemistry changes induced by various exertions in male volleyball player who suffers from episodic muscle cramps. A case study. Polish J Sports Med 2009; 25(3): 200-2006. 4. Palao JM, Valadés D. Validity of standing spike test as a monitoring protocol for female volleyball players. Biol Sport 2012; 29: 281-284. 5. Buśko K, Michalski R, Mazur J, Gajewski J. Jumping abilities in female volleyball players: comparative analysis among age categories. Biol Sport 2012; 29: 317-319. 6. Brancaccio P, Maffulli , Limongelli FM. Creatine kinase monitoring in sport medicine. Br Med Bull 2007; 81-82: 209-230. 7. Skenderi KP, Kavouras SA, Anastasiou CA, Yiannakouris N, Matalas AL. Exertional Rhabdomyolysis during a 246km continuous running race. Med Sci Sports Exerc 2006; 38(6): 1054-1057. 8. Kane SF, Cohen MI. evaluation of the asymptomatic athlete with hepatic and urinalysis abnormalities. Curr Sports Med Rep 2009; 8(2): 77-84. 9. Fallon KE. The clinical utility of screening of biochemical parameters in elite athletes: analysis of 100 cases. Br J Sports Med 2008; 42(5): 334-337. 10. Pohjanen E, Thysell E, Jonsson P, et al. A multivariate screening strategy for investigating metabolic effects of strenuous physical exercise in human serum. J Proteome 2007; 6(6): 2113-2120. 11. Banfi G, Colombini A, Lombardi G, Lubkowska A. Metabolic markers in sports medicine. Adv Clin Chem 2012; 56: 1-54. 12. Pertusi R, Dickerman RD, McConathy WJ. Evaluation of aminotransferase elevations in a bodybuilder using anabolic steroids: hepatitis or rhabdomyolysis? J Am Osteopath Assoc 2001; 101(7): 391-394. 13. Lippi G, Schena F, Montagnana M, Salvagno GL, Banfi G, Guidi GC. Significant variation of traditional markers of liver injury after a half-marathon run. Eur J Intern Med 2011; 22(5): 36-38. 14. Córdova A, Martin JE, Reyes E, Alvarez-Mon M. Protection against muscle damage in competitive sports players: the effect of the immunomodulator. AM3. J Sports Sci 2004; 22(9): 827-833. 15. De Paz JA, Villa JG, Lopez P, Gonzalez-Gallego J. Effects of long-distance running on serum bilirubin. Med Sci Sports Exerc 1995; 27(12): 1590-1594. 16. Fallon KE, Sivyer G, Sivyer K, Dare A. The biochemistry of runners in a 1600 km ultramarathon. Br J Sports Med 1999; 33(4): 264-269. 17. Bürger-Mendonça M, Bielavsky M, Barbosa FC. Liver overloaded in Brazilian triathletes after half-ironman competition is related muscle fatigue. Ann Hepatol 2008; 7(3): 245-248. 18. Ortega FB, Ruiz JR, Gutiérez A, Castillo MJ. Extreme mountain bike challenges may induce sub-clinical myocardial damage. J Sports Med Phys Fitness 2006; 46(3): 489-493. 42 114 obminski1:Layout 1 2013-04-26 11:50 Strona 7 Obmiński Z. et al., Volleyball matches and blood chemistry 19. Fry RW, Morton AR, Garcia-Webb P, Keast D. Monitoring exercise stress by changes in metabolic and hormonal responses over 24-h period. Eur J Appl Physiol 1991; 63(3-4): 228-234. 20. Neumayr G, Pfister R, Hoertnagi H, Mitterbauer G, Getzner W, Ulmer H, e al. The effects od masrathon cycling on renal function. Int J Sports Med 2003; 24(2): 131-137. 21. Breen L, Philip A, Witard OC, Jackman SR, Selby A, Smith K. The influence of carbohydrate –protein co-ingestion following endurance exercise on myofibrillar and mitochondrial protein synthesis. J Physiol 2011; 15: 589(Pt16): 4011-4025. 22. Coombers JS, McNaughton LR, Effects of branched-chain amino acid supplementation in serum creatine kinase and lactate dehydrogenase after prolonged exercise. J Sports Med Fitness 2000; 40: 240-246. 23. Greer BK, Woodard JL, White JP, Arguello EM, Haymes EM. Branched-chain amino acid supplementation and indicators of muscle damage after endurance exercise. Int J Sport Nutr Exerc Metab 2007; 17(6): 595-607. 24. Sharp CP, Pearson DR. Amino acid supplementations and recovery from high-intensity resistance training. J Strength Cond Res 2010; 24(4): 1125-1130. 43