Pdf version

HISTORIA INTERNY POLSKIEJ
Wacław Lasocki (1837–1921) – życie w Polsce
i na Syberii
Wacław Lasocki (1837–1921) – his life in Poland and Siberia
Jerzy Supady
Katedra i Zakład Historii Medycyny i Farmacji, Uniwersytet Medyczny, Łódź
Streszczenie: Wacław Lasocki urodził się na Wołyniu w 1837 roku w polskiej rodzinie ziemiańskiej. W 1859 roku
otrzymał dyplom lekarza na uniwersytecie w Kijowie. Za udział w powstaniu w 1863 roku został przez Rosjan
skazany na śmierć; następnie karę zamieniono na zesłanie na Syberię. Na Syberii przebywał w latach 1864–1873,
zyskując sławę doskonałego lekarza. Po powrocie do Polski przyczynił się do utworzenia zakładu leczniczego
w Nałęczowie. Zmarł w 1921 roku.
Słowa kluczowe: historia medycyny, lekarz, medycyna polska, Syberia
Abstract: Wacław Lasocki was born in Wołyń in a Polish family of landed gentry in 1837. He graduated from
University in Kiev with diploma in medicine in 1859. He took part in insurrection in 1863 and was condemned
to death and later to deportation to Siberia by the Russians. He stayed in Siberia from 1864 to 1873 where he
gained recognition as an excellent physician. After his return to Poland he contributed to creation of health
institution in Nałęczów. He died in 1921.
Key words: history of medicine, physician, Polish medicine, Siberia
Wacław Lasocki był wybitnym lekarzem, którego los
na długo związał z Syberią. Urodził się w 1837 roku we wsi Bisówka na Wołyniu w polskiej rodzinie ziemiańskiej o bogatych
tradycjach patriotycznych. W 1854 roku ukończył gimnazjum
w Żytomierzu. Studiował na Uniwersytecie św. Włodzimierza
w Kijowie, gdzie w 1859 roku otrzymał dyplom lekarza medycyny. W latach 1859–1860 był zatrudniony w kijowskim
szpitalu wojskowym. Później przeniósł się na wieś i pracował
na własnym folwarku. W 1861 roku ożenił się z Marią Mianowską (1840–1898) [1]. Przebywając na prowincji pełnił funkcję
sekretarza Towarzystwa Lekarskiego Wołyńskiego. Za przystąpienie do antyrosyjskiego powstania, które wybuchło w Polsce
w 1863 roku, został aresztowany i po 4-miesięcznym pobycie
w więzieniu skazany na karę śmierci. Dzięki staraniom najbliższej rodziny i łapówce w wysokości 5 tysięcy rubli srebrem
wyrok zmieniony został na 10 lat ciężkich robót w irkuckiej
warzelni soli w Usolu. W następstwie wymierzonej kary Polak
„pozbawiony został wszelkich praw stanu tak z urodzenia, jak
i osobiście nabytych, to jest szlachectwa i dyplomu lekarskiego
[...] tudzież ruchomości i nieruchomej własności” [2].
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. med. Jerzy Supady, Katedra i Zakład Historii Medycyny i Farmacji, Uniwersytet Medyczny, ul. Muszyńskiego 2, 90-151 Łódź, tel./fax: 042-677-92-87, e-mail:
[email protected]
Praca wpłynęła: 19.11.2007. Przyjęta do druku: 28.11.2007.
Nie zgłoszono sprzeczności interesów.
Pol Arch Med Wewn. 2007; 117 (11-12): 528-529
Copyright by Medycyna Praktyczna, Kraków 2007
528
Ubrany w strój katorżnika odbył wraz z żoną drogę na Syberię. Po dotarciu do Tobolska wziął, za zgodą tamtejszych
władz rosyjskich, czynny udział w zwalczaniu epidemii tyfusu
i ospy prawdziwej, między innymi wprowadzając wzorcowy
porządek w miejscowym szpitalu. Za ogromne zasługi w walce
z epidemiami chorób zakaźnych gubernator rosyjski urzędujący w Tobolsku wystosował do odpowiednich władz prośbę
o ułaskawienie polskiego lekarza. W październiku 1865 roku
Maria i Wacław Lasoccy dotarli do Usolu, a w październiku
następnego roku więzień otrzymał z woli samego cara uchylenie dotychczasowego wyroku z nakazem przymusowego
osiedlenia się na Syberii [3]. Podejmując decyzję o pozostaniu
w Usolu, Lasoccy kupili dom, w którym mieszkali ponad 3
lata. W tym czasie w mieście przebywało 17 lekarzy zesłańców, do których pacjenci przyjeżdżali nawet z Irkucka. Lasocki
jako więzień stanu utracił prawo wykonywania zawodu, toteż
początkowo pracował w charakterze felczera w miejscowym
szpitalu, biorąc aktywny udział w posiedzeniach Towarzystwa
Lekarzy Usolskich. Dopiero po ułaskawieniu podjął prywatną
praktykę lekarską, która, z uwagi na znaczą konkurencję, nie
przynosiła lekarzowi dużych dochodów. W 1869 roku Lasockim wyznaczono Galicz w guberni kostromskiej jako miejsce
stałego pobytu na Syberii [4]. W mieście, które liczyło około 10 tysięcy mieszkańców, przebywało 5 lekarzy. Lasocki
prowadził prywatną praktykę wspólnie z dwoma polskimi
lekarzami: Karolem Brodowskim i Feliksem Kieniewiczem,
zdobywając ogromną popularność wśród miejscowej ludności.
POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (11-12)
HISTORIA INTERNY POLSKIEJ
w Nałęczowie. W 1884 roku, stojąc na czele Rady Zarządzającej Towarzystwa Udziałowego, zapobiegł upadkowi przedsięwzięcia i w ciągu kilku lat doprowadził wspomniany zakład
do rozkwitu, za co zyskał określenie „wskrzesiciela Nałęczowa”. Dla Nałęczowa zasłużył się również tworząc miejscowe
muzeum, na rzecz którego przekazał liczne zabytki i książki.
Część swoich zbiorów podarował także Muzeum Narodowemu
w Warszawie.
Wacław Lasocki był honorowym członkiem Towarzystwa
Lekarskiego Warszawskiego oraz Towarzystwa Lekarskiego
Lubelskiego. W II Rzeczypospolitej został odznaczony Krzyżem Polonia Restituta za udział w powstaniu styczniowym.
Zmarł 27 grudnia 1921 roku w Nałęczowie, gdzie został też
pochowany [6]. W 10 lat po śmierci Lasockiego zostały opublikowane jego pamiętniki.
PIŚMIENNICTWO
1. Ostrowska T. Wacław Ignacy Michał Lasocki, 1837–1921. In: Polski słownik biograficzny. Kraków, 1971; 71: 549-550.
2. Lasocki W. Wspomnienia mojego życia. Kraków, 1933; 1: 479-480.
3. Lasocki W. Na Syberii. Kraków, 1933; 2: 7-8.
4. Kuczyński A. Syberia. Czterysta lat polskiej diaspory. Wrocław-Warszawa-Kraków,
Ossolineum, 1993: 272-280.
5. Brus A, Kaczyńska E, Śliwowska W. Zesłanie i katorga na Syberii w dziejach
Polaków 1815–1914. Warszawa, 1992: 294.
6. Słomczyński A. Nałęczów. Warszawa, Sport i Turystyka, 1958.
Ryc. Wacław Lasocki. Fot. z pracy Antoniego Kuczyńskiego „Syberia. Czterysta lat polskiej diaspory”, Wrocław-Warszawa-Kraków,
Ossolineum, 1993.
W uznaniu osiągnięć diagnostyczno-terapeutycznych Polaka
przywrócono Lasockiemu wszystkie prawa lekarza oraz utracone szlachectwo. Dodatkową sławę przyniosło polskiemu lekarzowi skuteczne zwalczanie epidemii cholery w Kostromie,
podczas której zastosował podskórne wstrzyknięcia morfiny
i eter w celu zmniejszenia u dotkniętych chorobą pacjentów
perystaltyki jelit. Pozyskana wdzięczność i życzliwość mieszkańców miasta sprawiły, że w 1871 roku Lasoccy przenieśli
się do Kostromy. Szykany ze strony rosyjskich kolegów, którzy w cudzoziemskim lekarzu upatrywali przede wszystkim
konkurenta, wpłynęły na wzrost liczby pacjentów w gabinecie Polaka. Opuszczając Syberię i wyjeżdżając w 1873 roku
do Polski [5], Lasocki dysponował sumą 6 tysięcy rubli, co stanowiło w owym czasie pokaźną kwotę. Zarówno gubernator,
jak i mieszkańcy Kostromy daremnie usiłowali odwieść Polaka
od zamiaru opuszczenia Syberii, ofiarując liczne nagrody, odznaczenia i medale.
W Warszawie Lasocki początkowo prowadził prywatną
praktykę, a w 1875 roku objął stanowisko naczelnego lekarza
Kolei Nadwiślańskiej. W 1878 roku stał się jednym z założycieli, obok Fortunata Nowickiego oraz Konrada Chmielewskiego, spółki mającej na celu utworzenie zakładu leczniczego
Wacław Lasocki (1837–1921) – życie w Polsce i na Syberii
529