Program aktywnej powszechnej profilaktyki raka szyjki macicy w

Program aktywnej
powszechnej profilaktyki raka
szyjki macicy w Polsce
Marek Spaczyński, Witold Kędzia, Marcin
Przybylski, Grażyna Malinger
Uzasadnienie rozpoczęcia programu
powszechnego i aktywnego skryningu
Trendy umieralności na nowotwory złośliwe
szyjki macicy w wybranych krajach
20
zgony / 100,000
15
Rumunia
10
Polska
Finlandia
5
0
1950
1960
1970
1980
1990
2000
Zatoński
Śmiertelność w grupach wieku
Rak szyjki macicy
45
Wskaźnik na 10
00 000
40
35
Kraje lepiej rozwinięte
30
Kraje rozwijające się
25
20
15
10
5
0
0-14
15-44
Wiek
45-54
55-64
65+
Ferlay J i wsp. Globocan 2002. IARC 2004.
POLSKA
SZWECJA
1955
1965
1975
1985
1995
Wpływ badań
przesiewowych na
umieralność z
powodu
raka szyjki macicy
w Polsce i Szwecji
Umieralność na nowotwory złośliwe szyjki macicy
pięcioletnich
ę
grupach
g p
wieku w Polsce i Finlandii
wp
40
Polska 2000
35
Fi l di 1998
Finlandia
zgony / 1
100,000
30
25
20
15
10
5
80-8
84
70-7
74
60-6
64
50-5
54
40-4
44
30-3
34
20-2
24
10-1
14
0-4
0
Witold Zatoński
Ryzyko w ciągu życia związane z
rakiem szyjki
yj macicy
y
Ryzyko wykrycia
raka szyjki
Ryzyko zgonu z
powodu raka szyjki
USA
0,77
0,27
Unia Europejska
0,93
0,34
Populacje nie
objęte badaniami
przesiewowym
p
y
4,0
2,0
Region
Ries LAG i wsp. SEER Cancer statistics review. 2004
Boyle P i wsp. Ann Oncol 2005; 16: 481–8.
Skrining raka szyjki macicy
Kraje
Finlandia
Wielka
Brytania
Niemcy
Włochy
Polska
2.7
30.2
42.1
29.6
19.9
Przedział wiekowyy
skriningu (lata)
30–60
20–64
20+
25–64
30–59
lub > 18
Liczba kobiet w
docelowej populacji
skriningu
g
1.1
17.5
33.6
16.2
7.8
5
3–5
1.0
3
1–3
7.0
10–16
50+
14.0
nieznana
Średni procent
populacji objętej
skriningiem (%)
93%
(5-letni)
85.3%
(5-letni,
1997/1998)
80%
(3-letni)
50%
(3-letni)
nieznany
Wyniki pozytywne
5%
8%
7%
nieznane
2.7%
Liczba zgonów rocznie
81
1529
2967
1186
2278
Cała populacja kobiet
Odstęp pomiędzy
badaniami (lata)
Liczba wymazów w
okresie życia kobiety
1. Ferlay J i wsp. Globocan 2002. IARC 2004; 2. Eur J Cancer 2000; 36.
!
Historia polskiej profilaktyki raka szyjki macicy
-1954
wsp Warwawa 1660 kobiet (PAP)
1954 Teter i wsp.
-Białystok
- Łódź
- Poznań
800.000 kobiet /20lat
S c ec
-Szczecin
-Warszawa
-Wrocław
-Ursynów od 1988
-Mokotów od 1993
-Białystok 1993
-Szczecin 2001 – 2003 / 358.000 PAP
-3209 CIN i 83 raki
Wybór metody mobilizującej do
uczestnictwa w programie
Przekaz informacyjny, na podstawie którego pacjentka
zgłosiła się na badanie cytologiczne
2500
2231
2000
ilość
1500
1000
500
0
23
12
10
8
2
1
informacja
„Sprawozdanie z realizacji Programu Profilaktyki Raka Piersi
Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy - etap podstawowy – 205 rok „– SPZOZ w Krotoszynie
Źródła informacji o zdrowiu
Pyt.: Skąd czerpie Pani informacje na temat zdrowia i profilaktyki?
PRASA
Artykuły w prasie kobiecej (tygodniki, miesięczniki)
0,2
Artykuły w gazetach codziennych
0,03
Artykuły w tygodnikach i miesięcznikach opinii
0 03
0,03
Informacyjne i publicystyczne programy radiowe
INTERNET - strony WWW poświęcone zdrowiu
Ulotki w przychodniach
0,73
0,5
0,14
0,06
Talk shows
Programy radiowe poświęcone zdrowiu
0,29
0,2
Programy TV poświęcone zdrowiu
RADIO
0,42
0,16
0,23
0,03
Najważniejsze
0,11
0,01
0,05
0,2
0 45
0,45
0,06
Inne
0,6
0,35
Lekarz rodzinny/internista
Znajomi, rodzina
Wszystkie wymienione
0,15
0,02
LEKARZE
Ginekolog
0,66
0,28
,
TV
Informacyjne i publicystyczne programy TV
0,81
0,26
0,25
0,1
0,05
0
05
0,01
0,01
0,47
0,43
0,4
N=605
System funkcjonuje w 4 obszarach
COK
WOK
ETAP
POGŁĘBIONY
GINEKOLOG
ETAP
PODSTAWOWY
Kobieta
ETAP
DIAGNOSTYCZNY
Aktualny etap organizacji struktury COK i WOK
2005
– konkurs na organizację centralnego i wojewódzkich ośrodków
koordynujących
– wyposażenie COK i WOK w bazę komputerową
2006
– przeprowadzenie 2 spotkań 16 ośrodków koordynujących
– opracowanie
i zadań
d ń COK i WOK na rok
k 2006/2007
– opracowanie budżetu COK i WOK na lata 2006/2007
– stworzenie „zakładki” dla programu profilaktyki w centralnej
bazie danych NFZ
– opracowanie systemu wzywania kobiet do udziału w skryningu
zatwierdzenie budżetu na rok 2006 nastąpiło w maju 2006
Najważniejsze zmiany proponowane
przez COK i wprowadzone
do organizacji skryningu 2005/2006
obniżenie nadmiernie zawyżonych limitów dla
pracowni cytodiagnostycznych (8 tys./rok)
wprowadzenie etapu pogłębionego –
zamknięcie systemu
śledzenie losów pacjentek z nieprawidłowym
wynikiem cytologicznym (WOK)
komputerowa baza danych o kobietach
uczestniczących w skryningu
system
koordynacja
uporządkowanie
WOK
Wojewódzki Ośrodek Koordynujący
Program Powszechnej i Aktywnej
Profilaktyki Raka Szyjki Macicy
Modyfikacja praktycznej
realizacji programu
Kształtowanie
świadomości społecznej
w zakresie wiedzy
o profilaktyce
!
Analiza poziomu świadomości społecznej i wiedzy
o profilaktyce raka szyjki macicy populacji
docelowej: kobiety między 25, a 59 rokiem życia
Profilaktyka zachorowań
na raka szyjki macicy
Możliwość skorzystania
z bezpłatnej cytologii
Częstość wykonywania
badań cytologicznych
Wiedza na temat
raka szyjki macicy
Wiedza na temat raka szyjki macicy
Pyt.: Proszę ocenić, czy następujące stwierdzenia są prawdziwe lub fałszywe:
Rak szyjki macicy ...
Prawda
Nie wiem
a go uniknąć dzięki regularnie wykonywanym cytologiom
0,93
,
rozwija się z nieleczonej nadżerki
0,130,04
0,67
jest chorobą dziedziczną, uwarunkowaną genetycznie
0,5
dowany głównie przez wirus brodawczaka ludzkiego HPV
jest powodowany przez zaniedbania higieny
0,03
0,04
,
0,83
ględen częstości występowania przyczyną śmierci kobiet
t powodowany przez zmęczenie, stres, złe warunki życia
Fałsz
0,23
0,35
0,25
0,22
0,27
0,28
0,59
0,26
0,23
0,05
0,06
0,49
0,55
N=605
Wiedza na temat raka szyjki macicy
Pyt.: Proszę ocenić, czy następujące stwierdzenia są prawdziwe lub fałszywe:
Rak szyjki macicy ...
Prawda
Nie wiem
a go uniknąć dzięki regularnie wykonywanym cytologiom
0,93
,
rozwija się z nieleczonej nadżerki
0,130,04
0,67
jest chorobą dziedziczną, uwarunkowaną genetycznie
0,5
dowany głównie przez wirus brodawczaka ludzkiego HPV
jest powodowany przez zaniedbania higieny
0,03
0,04
,
0,83
ględen częstości występowania przyczyną śmierci kobiet
t powodowany przez zmęczenie, stres, złe warunki życia
Fałsz
0,23
0,35
0,25
0,22
0,27
0,28
0,59
0,26
0,23
0,05
0,06
0,49
0,55
N=605
Profilaktyka zachorowań na raka szyjki macicy
Pyt.:
W jaki
sposób
kobieta może się
zachorowaniem na
y
j
p
ę uchronić przed
p
raka szyjki macicy?
top of mind
0,57
regularne odwiedzanie ginekologa
0,4
cytologia
0,17
badania krwi, badania genetyczne
0,14
leczenie nadżerek
01
0,1
b d i specjalistyczne
badania
j li t
mniej kontaktów seksualnych itp.
szczepionka
inne
nie wiem
nie można się uchronić
0,03
0,01
0,05
0,07
0,06
N=367
Cytologię
C
t l i jako
j k metodę
t d zapobiegania
bi
i rakowi
k i szyjki
jki wymieniały
i i ł
istotnie częściej kobiety zamężne, z wykształceniem wyższym,
a istotnie rzadziej kobiety w wieku 18-25 lat, mieszkanki wsi.
Możliwość skorzystania z bezpłatnej cytologii
Pyt.: Czy Pani zdaniem w Polsce istnieje możliwość skorzystania z
bezpłatnego badania cytologicznego finansowanego przez NFZ?
testujący
ją y tortilla z wołowiną,
ą, N=76
nie wiem
17%
nie
14%
tak
69%
N=367
Częstość wykonywania badań
Pyt.: Czy w ciągu ostatniego roku miała Pani wykonane następujące badania? Jeśli tak, to jak często?
0,01
0,02
Podstawowe badanie krwi
0,01
0,02
Podstawowe badanie moczu
0,11
0,51
0,1
0,04
0,01
Specjalistyczne badanie krwi lub moczu
0,46
0,02
USG piersi
0,7
0,47
0,03
,
0,01
Wymaz/posiew z pochwy
0,01
0,03
USG narządów rodnych
0,41
0,21
0,07
Cytologia
0,01
Badanie hormonalne
0,34
0,45
0,34
,
0,58
,
0,12
0,83
0,18
0,73
0,18
0,02
USG innych narządów
0,11
0,01
Mammografia
0,14
0,78
0,83
0,81
N=605
Ponad 6 razy
4-6 razy
2-3 razy
1 raz
Ani razu
Zadania WOK 2006/2007
Realizacja praktyczna programu
Rola WOK
Populacyjność
Progresja
programu
p
g
Aktywny
program
WOK
Zamknięcie
systemu
Wiedza
o realizacji
programu
CELE
CELE
Poprawa
opłacalności
NFZ
Uproszczenie
formalności
Oszczędności
Uporządkowanie
formalności
Realizacja praktyczna programu
Rola WOK
WOK
NFZ
Przygotowanie realizatorów etapu podstawowego,
di
diagnostycznego
t
i pogłębionego do zmian w systemie pracy w roku 2007
Zwiększenie zgłaszalności
kobiet 25-59 lat
Włączanie do programu
wyłącznie kobiet, które
nie miały wykonywanego wymazu
cytologicznego przez ostatnie 3 lata
„BAZA DANYCH”
K
Korzystanie
t i wyłącznie
ł
i
z formularza danych
kobiety uczestniczącej
w programie aktywnej
profilaktyki raka szyjki macicy
„ZAMKNIĘCIE SYSTEMU”
1. Obserwacja kobiet
z nieprawidłowym wynikiem
cytologicznym
2. Tworzenie grupy ryzyka
rozwoju patologii szyjki macicy
Zgłaszalność kobiet w wieku 25-59 lat,
które przez ostatnie 3 lata
nie miały wykonanego wymazu cytologicznego
w ramach kontraktu z NFZ
NFZ
Listowne
wezwanie
do udziału
w programie
Informacja o:
• lokalizacji
• godzinach
przyjęć
• dostępnych
numerach
telefonów
realizatora
li t
etapu
t
podstawowego
WOK:
• informacje
w mediach
• plakaty
l k t
• strona
internetowa
• informacja
telefoniczna
WOK:
• broszura
informacyjna
• współpraca
ół
z samorządem
lokalnym
dyżurny telefon
informacyjny
Urząd
Marszałkowski
Maksymalne możliwości realizacji
etapu podstawowego ?
Realizator
etapu podstawowego
NFZ
Możliwość obsługi
formularza danych
kobiety uczestniczącej
w programie „on line”
w oparciu o bazę danych NFZ
Kierowanie kobiet
z nieprawidłowym
wynikiem wymazu
cytologicznego
do realizatora
etapu pogłębionego
w Koordynacja realizacji programu profilaktyki
w Praca na rzecz podwyższenia zgłaszalności kobiet
w Praca na rzecz podnoszenia świadomości społecznej
profilaktyce
y
wp
w Ocena efektów skriningu
w Modyfikacja programu
w Badania populacji będącej celem programu
WOK
MZ
ANKIETA!
1.
Pytania WOK
Maksymalny wymiar kontraktu
¾ Praca „on line”
¾
2. Pierwsze zadania - rok 2006
Ankieta
Broszura informacyjna
2007
rok
praca
„on
line”
3.
formularz danych
Plakaty
2005
2006
ETAP PODSTAWOWY
ETAP DIAGNOSTYCZNY
ETAP POGŁĘBIONY
Ę
MODYFIKACJA
PROGRAMU
PROGRESJA
5 500 000 ZAPROSZEŃ
5.500.000
KOORDYNACJA
Schemat
organizacyjny
programu
Aktywny skrynning
-analiza
li zgłaszalności
ł
l ś i
- analiza najskuteczniejszych
sposobów dotarcia do kobiet
z informacją o programie
5 500 000
ZAPROSZEŃ
Progresja uczestnictwa
w programie
Większa opłacalność
profilaktyki
Realna
wiedza o programie
„zamknięcie systemu”
KOORDYNACJA
Szkolenie realizatorów
Prowadzenie akcji
informacyjnej
Kontrolowanie realizatorów
programu
Szczegółowy plan działań WOK:
koordynacja, monitorowanie
koordynacja
monitorowanie i sprawowanie
sprawowanie nadzoru nad
realizacją programu profilaktyki raka szyjki macicy w danym
województwie
ścisł
cisłaa współpraca
współpraca z Centralnym Ośrodkiem Koordynującym,
Wojewódzkim i Krajowym Rejestrem Nowotworów
współprac
współpracaa z NFZ w zakresie realizacji programu
prowadzenie i stała
prowadzenie
stała aktualizacja
aktualizacja komputerowej bazy danych
WOK która
WOK,
któ jest
j t częścią
ś i składową
kł d
centralnej
t l j bazy
b
danych
d
h o
programie i przekazywanie jej do COK
prowadzeniee działań na rzecz wysokiej
prowadzeni
p
y
j zgłaszalności
g
kobiet do
programu profilaktyki raka szyjki macicy oraz konieczności
okresowej kontroli cytologicznej
Szczegółowy plan działań WOK cd. :
monitorowanie kobiet z nieprawidłowym wynikiem wymazu
monitorowanie
cytologicznego
organizowani
organizowanie
i
ie i prowadzenie
prowadzeni
d ie szkoleń
k l ń dl
dla realizatorów
li
ó programów
ó
profilaktycznych
kontrola przebiegu
kontrola
p
g skri
skriningu
g oraz jakości
j
badań diagnostycznych
g
y y
wraz z opracowaniem rocznego sprawozdania z realizacji
programu na terenie województwa i wnioskowaniem o jego
modyfikację
d fik j ddo COK w uzasadnionych
d i
h przypadkach
dk h
konsultacjee merytoryczne
konsultacj
merytoryczne dla realizatorów programu
współprac
współpracaa z samorządem lokalnym i władzami administracyjnymi
w cel
celu
u upowszechnienia wiedzy na temat czynników ryzyka
rozwoju raka szyjki
ZWIĘKSZONA OPŁACALNOŚĆ
SKRiNINGU
INDYWIDUALNE ZAPROSZENIE
DO UCZESTNICTWA
W PROGRAMIE
ZWIĘKSZONY UDZIAŁ
KOBIET Z GRUPY
RYZYKA, KTÓRE
NIE MIAŁY WYMAZU
CYTOLOGICZNEGO
PRZEZ 3 LATA
SPRAWDZANIE
„ON LINE”
AKTUALNEGO
WYNIKU WYMAZU
CYTOLOGICZNEGO
ELIMINACJA
KOBIET BADANYCH
CYTOLOGICZNIE
W TRAKCIE
OSTATNICH 3 LAT
Współpraca z regionalnym przedstawicielem NFZ
Przedstawiciel regionalnego
NFZ do spraw profilaktyki
Koordynacja działań podejmowanych przez NFZ i WOK zmierzających do
podwyższenia aktywnego uczestnictwa kobiet w programie profilaktyki.
Analiza dotychczasowych efektów programu na terenie województwa z
szacowaniem dotychczas zaangażowanych sił i środków jak również
perspektywiczny rozwój działań na rzecz zwiększenia skali realizacji programu
(patrz pkt
pkt. dotyczący oszacowania maksymalnego limitu realizacji etapu
podstawowego, diagnostycznego i pogłębionego)
Omówienie planowanego udziału przedstawiciela WOK w organizowaniu
konkursów na realizację etapu podstawowego,
podstawowego diagnostycznego i
pogłębionego na rok 2007.
Współpraca między WOK, a NFZ powinna dać podstawy
do półrocznej analizy realizacji programu
t
i podległego
dl ł
j ód t z podziałem
d i ł
na terenie
województwa
na powiaty i z uwzględnieniem:
zgłaszalności
kobiet
g
charakterystyki realizacji etapu podstawowego
charakterystyki
realizacji
etapu
diagnostycznego
i
pogłębionego (w wymiarze województwa)
analizy najbardziej skutecznych sposobów aktywizacji kobiet
do udziału w programie
postulowanych
t l
h zmian
i
w realizacji
li ji programu w okresie
k i
następnych 6-ciu miesięcy
oceny przebiegu i kształtu, skali kontraktowania usług
medycznych
d
h etapu podstawowego
d
wraz z analizą
li iichh jakości
j k ś iz
podziałem na poszczególne etapy.
Baza danych o programie
Dobrowolne wypełnianie
ankiety przez kobiety
uczestniczące w programie
Analiza efektywności programu
w oparciu o dane NFZ
Materiały dla WOKWOK-u
– wzór ankiety
– program komputerowy analizujący dane
socjologiczne
– program komputerowy kompatybilny z bazą
danych NFZ analizujący efektywność programu
z podziałem na powiaty (kod pocztowy)
Analiza populacji kobiet
zgłaszających się do programu
(dobrowolne badania ankietowe)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
liczba kobiet zgłaszających się do
programu w wyniku indywidualnego
zaproszenia
zgłaszalność kobiet danego
województwa z podziałem na
powiaty
dostępność badań profilaktycznych
inne źródła wiedzy o programie
wiedza o profilaktyce raka szyjki
macicy
wiedza o czynnikach ryzyka
częstość wykonywania badań
cytologicznych
Analiza efektywności programu
(baza danych NFZ)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
udział kobiet w programie w
stosunku do populacji docelowej
odsetek wyników nieprawidłowych
analiza wyników nieprawidłowych
weryfikacja nieprawidłowych
wyników
ikó cytologicznych
l i
h
grupa ryzyka kobiet, które powinny
być badane częściej niż co 3 lata
jakość cytodiagnostyki
efektywność etapu pogłębionego
Prowadzenie działań na rzecz
wysokiej zgłaszalności kobiet
50%
DZIAŁANIA
INFORMACYJNO
MEDIALNE
50%
MATERIAŁY
INFORMACYJNE
BUDŻET
REGIONALIZACJA
Współpraca z samorządem lokalnym 1.
organizowanie spotkań z delegatami samorządów lokalnych, władzami
administracyjnymi oraz przedstawicielami lokalnych mediów
organizowanie spotkań i współpracę z zakładami pracy celem wdrożenia
lokalnych rozwiązań organizowania okresowych badań profilaktycznych
dla kobiet zatrudnionych, które spełniają kryteria włączenia do
programu
organizowanie spotkań z przedstawicielami organizacji społecznych,
humanitarnych, wyznaniowych i innych celem popularyzacji założeń
programu
współpraca z opieką społeczną celem zawarcia lokalnego paktu
g , którego
g jednym
j y z elementów będzie
ę
udział
socialnego,
świadczeniobiorców w programie profilaktyki raka szyjki macicy
Współpraca z samorządem lokalnym 2.
poszukiwanie honorowego patronatu medialnego
pełnienie
ł i i dyżurów
d ż ó iinformacyjnych
f
j h w WOK
opracowanie witryny internetowej WOK mającej za zadanie:
– informować o możliwości wykonania badania cytologicznego i
zachęcać do tego badania
– przedstawiać listę realizatorów profilaktyki w danym województwie
– udostępnić
ęp adres mailowy
y ppod,, którym
y można pprzesyłać
y zapytania
py
i
zgłaszać uwagi oraz informacje o nieprawidłowościach działania
programu profilaktycznego