Kroatywni – pierwszy w Polsce książkowy wybór współczesnego

Kroatywni – pierwszy w Polsce książkowy wybór współczesnego dramatu chorwackiego
Wybór tekstów Kroatywni. Dramat chorwacki po 1990 roku powstał na podstawie
antologii współczesnego dramatu chorwackiego pt. Odbrojavanje (Odliczanie), którą zestawił
Leo Rafolt, a wydała w 2007 roku Zagrzebska Szkoła Slawistyczna. Leo Rafolt, chorwacki
literaturoznawca, jest również autorem wstępu do Kroatywnych, w którym została
przedstawiona kondycja dramatu i teatru chorwackiego po 1990 roku. W zbiorze oprócz
siedmiu dramatów pochodzących z chorwackiej antologii znalazły się również trzy utwory
wybrane przez zespół realizujący projekt. Teksty te były w Chorwacji nagradzane i
publikowane w antologiach współczesnego dramatu (z wyjątkiem Diwy Marijany Noli, której
premiera odbyła się w 2011 roku). Jednocześnie żaden z tytułów nie został do tej pory
przełożony na język polski.
Twórczość dramatyczna chorwackich pisarzy nie jest polskiemu odbiorcy zupełnie
obca. Spośród dziesięciu prezentowanych autorów pięciu jest już w Polsce znanych: z
tłumaczeń publikowanych w czasopismach bądź z przedstawień teatralnych. Są to Lada
Kaštelan, Dubravko Mihanović, Filip Šovagović, Tena Štivičić, Tomislav Zajec. Po raz
pierwszy natomiast zostają zaprezentowani Borivoj Radaković, Mate Matišić, Marijana Nola,
Asja Srnec–Todorović i Milko Valent.
Za wyborem tekstów stała idea zapoznania polskiego czytelnika z tendencjami
panującymi w dramacie chorwackim od lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Zaproponowany
wybór jest uzupełnieniem obrazu dramatu i teatru chorwackiego, jaki wyłania się z dotąd
przetłumaczonych i wystawionych w Polsce utworów (informacje na ten temat znajdują się w
książce).
Leo Rafolt zauważa we wstępie, że: „Problemy tożsamości, przemocy, aparatu
ideologicznego czy imperatywów systemowych, lub też marginalizowanych, niszowych
społeczności, żeby poprzestać na kilku przykładach, ciągle wracają w najnowszej produkcji
dramatycznej, zwłaszcza w twórczości autorów, których biografie wiążą się znacząco z
czasem społecznych przeobrażeń okresu transformacji”. Rafolt sygnalizuje zatem szeroki
wachlarz problematyki, jaka pojawia się na stronach Kroatywnych. Z jednej strony lektura
prezentowanych dramatów pokazuje czytelnikowi współczesną Chorwację, zupełnie inną niż
ta, z jaką styka się turysta spędzający wakacje nad pięknym skądinąd wybrzeżem Adriatyku.
Z drugiej strony nietrudno odnieść wielu sytuacji ukazanych w poszczególnych utworach do
polskiej rzeczywistości i odnaleźć w niej analogiczne zjawiska. Tak więc książka pozwala
czytelnikowi dowiedzieć się czegoś nowego nie tylko o kulturze chorwackiej, lecz również o
kulturze polskiej i o nas samych. Doświadczenia końca XX i początku XXI wieku mamy
wszakże podobne. Polacy i Chorwaci mogą dzielić się tymi doświadczeniami; mogą też wiele
się od siebie nauczyć. Niewątpliwie tym, co wspólne, jest trwający proces transformacji
(ustroju politycznego, gospodarki, mentalności, kultury), który jednak w obu państwach
przebiegał w całkowicie odmiennych warunkach. Chorwaci są „bogatsi” o jedno straszne
doświadczenie. Wojna, przez którą przeszedł ten kraj, jest wciąż nieprzepracowaną traumą,
koszmarem, który wszyscy chcieliby wymazać z pamięci, ale o którym nie sposób przecież
zapomnieć. W Kroatywnych są utwory zabawne i przerażające, podejmujące ważne,
uniwersalne tematy i pokazujące problemy, z jakimi boryka się dzisiaj społeczeństwo
chorwackie.
Leszek Małczak