Sport w Olimpiadach Specjalnych

SPORT
W OLIMPIADACH SPECJALNYCH
folder sport w OS-210x210.indd 2
09-10-05 12:05
SPECIAL OLYMPICS
Special Olympics to międzynarodowy program zapewniający całoroczną możliwość udziału w treningach i zawodach sportowych prawie 2,8 miliona osób z niepełnosprawnością intelektualną powyżej 8
roku życia, niezależnie od stopnia niepełnosprawności, poziomu możliwości fizycznych, niezależnie od barier geograficznych, politycznych,
ekonomicznych, wyznaniowych.
Special Olympics (Olimpiady Specjalne)
Special Olympics (Olimpiady Specjalne) działa w 180 akredytowanych Programach Narodowych na wszystkich kontynentach (m. in.
w 58 krajach Europy i Azji Środkowej). Jest to ruch angażujący wielką
rzeszę wolontariuszy, trenerów, a przede wszystkich jest to idea, która
daje osobom z niepełnosprawnością intelektualną szansę i motywację
do uczestnictwa w kulturze fizycznej: w sportowych zmaganiach, treningach oraz uczestnictwa w szeroko pojętym życiu społecznym i integracji z otaczającym światem. Special Olympics ma za zadanie
obalanie negatywnych postaw i stereotypów na temat osób z niepełnosprawnością intelektualną, kierując uwagę na ich zdolności i osiągnięcia. Ma pokazać także, iż są to osoby, od których możemy nauczyć
się umiejętności odczuwania radości, okazywania uczuć, otwartości,
szczerości, walki fair play. To wszystko jest podporządkowane przepi-
som rywalizacji sportowej w całym szeregu dyscyplin: letnich,
zimowych.
Misją Special Olympics jest organizowanie całorocznych treningów i zawodów sportowych w różnych dyscyplinach sportu dla dzieci i dorosłych
z niepełnosprawnością intelektualną, w celu zapewnienia im możliwości
rozwoju sprawności fizycznej, wykazywania się odwagą, odczuwania radości i dzielenia się talentami, umiejętnościami i przyjaźnią ze swoimi
rodzinami, innymi zawodnikami i społecznością lokalną.
Ruch Special Olympics posiada oficjalne uznanie Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. Porozumienie z MKOL pozwala na wykorzystanie
słowa „Olympics” stosowanie ceremoniału olimpijskiego i korzystanie
z ognia olimpijskiego. W Polsce Stowarzyszenie Olimpiady Specjalne Polska jest członkiem Polskiego Komitetu Olimpijskiego.
Olimpiady Specjalne powstały w Stanach Zjednoczonych w 1968 roku,
kiedy to Eunice Kennedy Shriver założycielka ruchu, zorganizowała I Międzynarodowe Igrzyska Special Olympics w Chicago, USA. Na tych zawodach po raz pierwszy wypowiedziane zostały słowa przysięgi olimpijskiej:
„Let me win but if I cannot win let me be brave in the attempt”” – w języku polskim tłumaczenie brzmi: „Pragnę zwyciężyć, lecz jeśli nie będę
mógł zwyciężyć, niech będę dzielny w swym wysiłku”. Słowa te do chwili
obecnej na wszystkich kolejnych zawodach są wypowiadane przez specjalnych sportowców, przez co podkreślana jest wartość samego uczestnictwa
w sporcie i wartość zmagania się z własnymi słabościami w przeciwstawieństwie do zwyciężania za wszelką cenę.
Special Olympics jako ruch o zasięgu światowym utrzymuje swoją spójność
poprzez ujednolicone zasady, przepisy, strukturę, oficjalne logo organizacji, nazewnictwo zawodów sportowych.
folder sport w OS-210x210.indd 3
09-10-05 12:06
Oficjalne logo Olimpiad Specjalnych
Logo Olimpiad Specjalnych jest znakiem prawnie zastrzeżonym i mogą go wykorzystywać jedynie oficjalnie zarejestrowane struktury Olimpiad Specjalnych tzn. w Polsce
Oddziały Regionalne, Sekcje Olimpiad Specjalnych, Program Narodowy.
Idea Special Olympics dotarła do Polski w połowie lat 80.
Oficjalny Program Special Olympics Poland został akredytowany w 1985 r. W 1990 roku zostało powołane Stowarzyszenie Sportowe dla Osób Upośledzonych Umysłowo, które 30
listopada 1990 roku zostało przyjęte w poczet członków Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Od 24 stycznia 1999 roku
stowarzyszenie nosi nazwę Olimpiady Specjalne Polska i jest
organizacja pożytku publicznego.
Dzięki Olimpiadom Specjalnym prawie 17 tysięcy polskich
zawodników z niepełnosprawnością intelektualną może przez
cały rok trenować wybrane dyscypliny sportowe, przygotowując się do zawodów rozgrywanych na wielu szczeblach
– od lokalnych do ogólnopolskich, jak również brać udział
w imprezach sportowych ruchu Special Olympics za granicą.
folder sport w OS-210x210.indd 4
09-10-05 12:06
PRZEPISY SPORTOWE
Warunki uczestnictwa
w Olimpiadach Specjalnych:
Przepisy sportowe Olimpiad Specjalnych
We wszystkich zawodach Olimpiad Specjalnych obowiązują Oficjalne Przepisy
Sportowe Olimpiad Specjalnych w sportach letnich i zimowych. Przepisy te są
stale korygowane, ich aktualna wersja jest na stronie www.specialolympics.org.
Przepisy sportowe Olimpiad Specjalnych są złożone z części ogólnej dotyczącej szczegółowych zasad rywalizacji oraz przepisów w dyscyplinach sportu.
Przepisy dyscyplin są oparte na przepisach Międzynarodowych lub Narodowych Federacji Sportowych w danej dyscyplinie. Zmiany i modyfikacja przepisów Olimpiad Specjalnych, w porównaniu z oficjalnymi regulaminami
związkowymi wynikają z potrzeby zapewnienia możliwości uczestnictwa zawodników o różnym poziomie sprawności. W Oficjalnych Przepisach Olimpiad
Specjalnych zawarte są jedynie te przepisy, które są różne od przepisów Międzynarodowych Federacji Sportowych. Podczas rozgrywania zawodów Olimpiad Specjalnych powinno się stosować do przepisów Międzynarodowych
Federacji Sportowych z wyjątkiem tych przypadków, gdy przepisy te są
sprzeczne z regulaminem Olimpiad Specjalnych. W takich przypadkach należy stosować Oficjalne Przepisy Sportowe Special Olympics.
Przepisy Olimpiad Specjalnych określają obowiązujące w każdej dyscyplinie
konkurencje. Są tam powszechnie znane konkurencje zgodnie z przepisami
danego sportu, a także dodatkowe konkurencje dla zawodników o niskim
poziomie możliwości jak np. w lekkoatletyce dla zawodników najmniej
sprawnych: skok w dal z miejsca czy chód z asysta na 25m. Oprócz całej
gamy konkurencji, dodatkowo stworzono także programy sportowe: sporty
zunifikowane czy też program Treningu Aktywności Motorycznej, rozszerzające ofertę Olimpiad Specjalnych.
Specyfika regulaminów Special Olympics powoduje, iż zawody Olimpiad Specjalnych odbywają się jako odrębne imprezy, nie są związane
z Igrzyskami Olimpijskimi czy też ruchem paraolimpijskim.
folder sport w OS-210x210.indd 5
W treningach i zawodach Olimpiad Specjalnych może brać udział każda osoba
z niepełnosprawnością intelektualną, która zarejestruje swój udział w Olimpiadach
Specjalnych zgodnie z wymaganiami Przepisów Ogólnych. Do wymagań tych należy minimum wiekowe – minimalny wymagany wiek do uczestnictwa w rywalizacji wynosi osiem lat. Wszystkie osoby, które chcą brać udział w treningach i/lub
zawodach Olimpiad Specjalnych muszą być zarejestrowane w ramach organizacji,
która jest oficjalnym reprezentantem SOInc w danym kraju, w Polsce Stowarzyszenie Olimpiady Specjalne Polska. Do wymagań rejestracyjnych obowiązujacych
w tym stowarzyszeniu należą: wypełnienie i podpisanie deklaracji zawodnika Olimpiad Specjalnych, posiadanie książeczki zawodnika Olimpiad Specjalnych z aktualnymi badaniami lekarskimi dopuszczajacymi do udziału w treningach i zawodach
oraz informacją od psychologa potwierdzającą niepełnosprawność intelektualną.
Dyscypliny sportu w Olimpiadach Specjalnych:
W Olimpiadach Specjalnych w przepisach światowych przyjęto podział na następujące grupy dyscyplin sportu (2009): oficjalne, uznane i popularne lokalnie.
Na świecie dyscypliny oficjalne to: pływanie, lekka atletyka, koszykówka, bocce,
bowling, kolarstwo, jazda konna, piłka nożna, golf, gimnastyka (sportowa i artystyczna), trójbój siłowy, jazda na wrotkach, piłka ręczna, softball, tenis, tenis
stołowy, siatkówka, badminton, judo, żeglarstwo; oraz dyscypliny zimowe: narciarstwo zjazdowe, biegowe, snowboard, wyścigi na rakietach śnieżnych (snowshoeing), łyżwiarstwo figurowe, łyżwiarstwo szybkie, hokej halowy. W grupie
uznane dyscypliny sportu znajdują się: krykiet, kajakarstwo, netball, unihokej.
W Polsce w ruchu Olimpiad Specjalnych największą popularnością cieszy się lekkoatletyka, piłka nożna, tenis stołowy, koszykówka, pływanie, trójbój siłowy, badminton, jazda na wrotkach, z dyscyplin zimowych: narciarstwo biegowe i zjazdowe,
łyżwiarstwo szybkie i hokej halowy. Od niedawna także w Olimpiadach Specjalnych Polska rozwija się bowling, bocce, snowsoeing, a popularne coraz bardziej
stają się: tenis, jazda konna, kolarstwo, gimnastyka, kajakarstwo i żeglarstwo.
09-10-05 12:06
Zawody w Olimpiadach Specjalnych:
Igrzyska światowe Special Olympics odbywają się tak jak
inne Igrzyska Olimpijskie w cyklu czteroletnim, naprzemiennie co 2 lata Igrzyska zimowe i letnie. Każde Igrzyska są wielkim wydarzeniem dla startujących w nich
sportowców, cieszą się bardzo dużą popularnością i zainteresowaniem. Jednak prawdziwą siłę ruch Olimpiad Specjalnych czerpie z zawodów na szczeblu lokalnym, gdzie
tysiące zawodników korzystaja systematycznie z imprez
sportowych. Najniższy poziom zawodów tworzy podstawę
do awansu na kolejny szczebel uczestnictwa. Tylko zawodnicy startujący w zawodach niższej rangi mogą brać
udział w zawodach kolejnego szczebla. W Olimpiadach
Specjalnych na świecie i w Polsce obowiązują kolejne
szczeble zawodów: od zawodów lokalnych (poziom sekcji
przy placówkach dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, zawody regionalne (w Polsce jest 18 Oddziałów
Regionalnych), zawody narodowe: ogólnopolskie igrzyska
letnie i zimowe, turnieje i mityngi w pojedynczych dyscyplinach, zawody kontynentalne (np. europejskie) i igrzyska światowe. Special Olympics wymaga, aby każde
zawody w ramach ruchu miały oficjalne uznanie i odbywały się zgodnie z przepisami Olimpiad Specjalnych.
Nazewnictwo zawodów Olimpiad Specjalnych jest ujednolicone i zawiera składniki:
dyscyplinę, zasięg zawodów
/ogólnopolski, regionalny/,
zwrot „Olimpiad Specjalnych
oraz nazwę (w pojedynczych
dyscyplinach: mityng, turniej,
regaty i igrzyska gdy jest więcej dyscyplin).
folder sport w OS-210x210.indd 6
09-10-05 12:06
RÓWNOŚĆ SZANS
Równość szans w ruchu Olimpiad Specjalnych
Ruch Special Olympics w działalności sportowej opiera się w swoich podstawowych
założeniach na zapewnieniu każdej osobie z niepełnosprawnością intelektualną
równych szans na odniesienie sukcesu w sportowej rywalizacji. Zasada ta istnieje
nie tylko w Special Olympics. W normalnym, masowym sporcie ma ona także
swoje miejsce – podczas zawodów tworzone są kategorie wagowe, wiekowe itp.
Natomiast w Olimpiadach Specjalnych po wyrównaniu szans poprzez ogólne podziały (kategorie płci, wieku), w dalszym ciągu mamy do czynienia z bardzo zróżnicowaną grupą sportowców, których szanse w rywalizacji wcale nie zostały
wyrównane. Dzieje się tak ponieważ poziom niepełnosprawności intelektualnej
wpływa na możliwości nabywania nowych umiejętności ruchowych, nauczenie się
współpracy w zespole, a co najbardziej istotne wraz z ograniczeniami intelektualnymi w różnym stopniu powiązane są ograniczenia możliwości fizycznych i poziomu sprawności, a często także współistnieją sprzężone z niepełnosprawnością
intelektualną dodatkowe uszkodzenia aparatu ruchu, zaburzenia narządów zmysłów. Nie istnieje w tej grupie niepełnosprawności prosta współzależność pomiędzy
stopniem niepełnosprawności intelektualnej, a ograniczeniami ruchowymi, a wręcz
przeciwnie pod tym względem różnorodność jest olbrzymia.
W Special Olympics osiągnięto cel wyrównania szans poprzez stworzenie specyficznego systemu zawodów. Wielu z kibiców przyzwyczajonych jest to tradycyjnego obrazu zawodów sportowych, gdzie w zmaganiach o pierwsze
miejsce rywalizują najlepsi z najlepszych, po wielu szczeblach eliminacji, półfinałów i finałów, ten który wygra staje na podium na pierwszym miejscu
będąc mistrzem, szczycąc się jakimś pobitym rekordem. Natomiast zawody
sportowe Olimpiad Specjalnych kierują się inną logiką. Nie chodzi tutaj o to
by wyłonić tych najbardziej zdolnych rekordzistów, lecz by dać szansę zwycięstwa każdemu zawodnikowi, niezależnie od jego poziomu możliwości. Trzy
zagadnienia: tworzenie grup, w których odbywa się rywalizacja, sposób na-
folder sport w OS-210x210.indd 7
gradzania i przepisy o awansowaniu
na wyższy szczebel uczestnictwa w zawodach, wyróżniają ruch Olimpiad Specjalnych z każdej innej organizacji sportowej,
czyniąc go ruchem, w którym podkreślane
są wartości uczestnictwa w rywalizacji z równym przeciwnikiem, nie ma dążenia
do rekordów za wszelka cenę, nagród materialnych za medale czy punktacji i pucharów za zbiorowe osiągnięcia całej reprezentacji. Najważniejsze są: poprawa
możliwości danego zawodnika, motywowanie do dalszego podejmowania treningów i prawdziwa walka fair play na zawodach.
Sposób rozgrywania zawodów jest oparty na wstępnym podziale na grupy sprawnościowe na podstawie uzyskanych najlepszych wyników danych osób. Łączy się w grupy zawodników o wyrównanym poziomie sprawności. Jest to specyficzny system
zwany tworzeniem grup sprawnościowych – dodatkowa kategoria, która jest w przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną niezbędna by została rozegrana
rywalizacja w dowolnej konkurencji. W stworzonych zgodnie z określoną procedurą
grupach sprawnościowych (z uwzględnieniem kategorii płci, wieku, sprawności) spotykają się do rywalizacji zawodnicy o zbliżonym poziomie możliwości. Ich sprawność
w jednej grupie liczącej min. 3 osób, a maksymalnie 8 nie jest większa niż 10 %.
Naukowcy, twórcy przepisów Special Olympics, stwierdzili, iż 10 % różnicy w czasie
zawodów, w przypadku dodatkowych emocji i motywacji nie jest granicą nie do przezwyciężenia. Każdy z zawodników w grupie ma takie same szanse na zwycięstwo,
a wygra ten który został lepiej przygotowany w czasie treningów.
W każdej grupie sprawnościowej rozdzielane są nagrody. System nagradzania sprawia, iż każdy wysiłek zawodnika jest doceniany – za trzy pierwsze miejsca
przyznawane są medale: złoty, srebrny, brązowy, za kolejne od 4 do 8 miejsca
specjalne wstążki. W sportach zespołowych każdy uczestnik drużyny otrzymuje jednakową nagrodę, adekwatną do zajętego miejsca. Zawodnik /zespół/, który nie
ukończył konkurencji otrzymuje wstążkę uczestnictwa. Ceremonia dekoracji jest
momentem podkreślenia osiągnięć każdego z zawodników, odbywa się oddzielnie
dla każdej grupy sprawnościowej i biorą w niej udział wszyscy zawodnicy tej grupy.
09-10-05 12:06
Ceremonia dekoracji odbywa się na specjalnie w tym celu wyznaczonym i udekorowanym podium z miejscami dla 8 zawodników /tyle
osób może liczyć grupa sprawnościowa/. Kolejność dokonywania dekoracji powinna być odwrotna do kolejności zajmowanych miejsc,
od 8 do 1 miejsca i jeśli to możliwe powinna odbywać się natychmiast po zakończeniu rywalizacji. Nie prowadzi się zbiorczych punktacji za osiągnięte miejsca medalowe zespołu, nie ma rejestracji
najlepszych wyników, rekordów. Nie należy nagradzać zawodników
pucharami, zarówno indywidualnie jak i zespołowo.
Podobnie motywujący do dalszej pracy jest uwarunkowany przepisami system awansowania na zawody wyższej rangi. Na kolejne
szczeble zawodów awansują zawodnicy, medaliści, ale dotyczy to
wszystkich grup sprawnościowych, zarówno tych gdzie są drużyny
czy zawodnicy o najwyższych możliwościach jak i tych o obniżonym
poziomie sprawności. W pierwszej kolejności brani są pod uwagę
złoci medaliści, a jeśli jest ich zbyt wielu do przyznanej liczby miejsc
to o kwalifikacji decyduje losowanie spośród złotych medalistów
wszystkich grup sprawnościowych.
Dzięki specjalnie dla Olimpiad Specjalnych stworzonemu systemowi
uczestnictwa w rywalizacji, nagradzania i awansowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną, pomimo różnorodnych ograniczeń
i różnego poziomu możliwości ruchowych mają szansę rywalizacji
na zasadach równości. Tak przebiegające uczestnictwo w ruchu sportowym daje wszechstronne efekty, nie tylko rehabilitacji ruchowej, ale
także w wielu innych zakresach funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną – sferze psychologicznej, kształtowania charakteru, zaradności i integracji z otoczeniem. Ten kto sam nie przeżył
atmosfery zawodów i nie zobaczył rywalizacji oraz wysiłków zawodników, oczywiście tych na każdym poziomie sprawności, nigdy nie uwierzy, że tak wiele niewykorzystanych możliwości drzemie w każdej
z tych osób. Należy im tylko dać szansę i stworzyć odpowiednie warunki. Oni natomiast swoją postawą zawsze będą mogli okazać jak jest
to dla nich ważne. Trzeba to tylko umieć zauważyć i docenić.
folder sport w OS-210x210.indd 8
09-10-05 12:06
Olimpiady Specjalne działają dzięki wsparciu:
Ministerstwa Sportu i Turystyki i Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Sponsorzy Strategiczni:
Biuro Narodowe Stowarzyszenia Olimpiady Specjalne Polska
00-539 Warszawa, ul. Piękna 3a, tel. (0-22) 627 07 58, tel./fax (0-22) 621 84 18, e-mail: [email protected]
http://www.olimpiadyspecjalne.pl
Wpłat na rzecz Stowarzyszenia Olimpiady Specjalne Polska można dokonywać na konto:
Bank PeKaO S.A. V O/Warszawa, Nr 48 1240 1066 1111 0000 0005 9907
Folder wydano z dotacji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
folder sport w OS-210x210.indd 1
09-10-05 12:05