PROGRAMY PRACA – ŻYCIE A EFEKTYWNOŚĆ FIRM

PROGRAMY PRACA – ŻYCIE A EFEKTYWNOŚĆ FIRM1
Wnioski
Programy praca-życie potencjalnie stanowią ważny instrument poprawy jakości pracy i
życia. Istnieją ważne przesłanki skłaniające do poświęcania większej niż dotychczas uwagi w
działalności firm poszukiwaniu równowagi między pracą i życiem pozazawodowym
pracowników. Waga problemów i wyzwań w dążeniu do kształtowania właściwych relacji
między pracą a życiem rośnie warunkach globalizacji i rozwoju GOW oraz postępującej
deregulacji, narastania presji konkurencyjnej i przemian demograficznych. Zachowanie
równowagi między pracą a życiem stanowi warunek ochrony i rozwoju kapitału ludzkiego w
firmie. Pracownik nadmiernie obciążony, znajdujący się w ciągłym stresie, pod presją nie jest
efektywny na miarę oczekiwań pracodawcy. Niewłaściwe relacje w tym zakresie odbijają się
negatywnie zarówno na wynikach działalności firm, jak i jakości życia zawodowego oraz
prywatnego pracowników. Podstawą efektywnego działania jest integracja celów firmy i
pracowników, a zatem w interesie pracodawcy leży taka organizacja i zarządzanie, które ową
integrację ułatwiają. Nieprawidłowe relacje między pracą a życiem pozazawodowym
pracowników utrudniają często pełnienie ról pozazawodowych, co odbija się negatywnie na
życiu rodzinnym, wychowywaniu dzieci i narastaniu zjawisk patologii społecznych. Nie
pozostaje też bez wpływu na strukturę demograficzną społeczeństwa.
Tematem wiodącym konferencji był wpływ zachowania równowagi między pracą
a życiem prywatnym pracowników na efektywność firmy, co
stanowi warunek ochrony
i rozwoju kapitału ludzkiego w każdej organizacji. Pojawiło się zatem pytanie: co i jak robić,
aby pomóc firmom i pracownikom w utrzymaniu tej równowagi, tak by stosowane
rozwiązania były opłacalne dla firmy, z drugiej zaś strony korzystne dla pracowników.
Powodzenie programów praca – życie zależy w dużym stopniu od przekonania
pracodawców i kierowników wyższych szczebli o ich celowości i korzystności oraz od
1
W dniach 29-30 września w Warszawie, odbyła się konferencja „Programy Praca – Życie a
efektywność firm” zorganizowana przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Klub Lidera Zarządzania
Zasobami Ludzkimi, Polską Fundację Promocji Kadr oraz Polskie Stowarzyszenie Zarządzania
Kadrami. Honorowy Patronat nad konferencją przyjął Wicepremier, Minister Gospodarki, Pracy i
Polityki Społecznej prof. Jerzy Hausner.
konstrukcji samych programów i ich akceptacji. Jak pokazały doświadczenia powodzenie
programów zależy także od wpływu państwa na koszty poprzez regulacje prawne takich
kluczowych kwestii, jak elastyczne formy zatrudnienia i czasu pracy.
1. Negatywne konsekwencje braku równowagi miedzy pracą i życiem
pozazawodowym pracowników
Dla społeczeństw w skali makro (krajowej, regionów)
1. skutki demograficzne – wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw domowych,
opóźnianie zakładania rodziny, malejąca liczba urodzeń, odraczanie narodzin
pierwszego dziecka, rosnąca liczba rozwodów i rodzin niepełnych,
2. skutki zdrowotne - rosnąca zapadalność na choroby serca, raka, neurologiczne i inne,
3. rosnące nierówności społeczne,
4. niedostateczna opieka nad dziećmi i osobami starszymi,
5. rosnąca sfera patologii, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży pozbawionych należytej
opieki,
Dla organizacji gospodarczych
1. absencja, wzrost kosztów zastępstw,
2. stres i pogarszanie się stanu zdrowia pracowników,
3. wzrost fluktuacji; utrata inwestycji w kapitał ludzki,
4. mniejsze zaangażowanie w pracy,
5. mniejsza koncentracja w pracy,
6. gorsza jakość pracy i mniejsza produktywność,
7. mniejsza kreatywność i innowacyjność,
8. gorsze relacje z klientami, częstsza ich utrata,
Dla pracowników, dla bezrobotnych i wykluczonych oraz ich rodzin
1. stres, długotrwałe zmęczenie, wyczerpanie
2. pogorszenie stanu zdrowia
3. konflikty w rodzinie, rozwody
4. gorsza opieka nad dziećmi
5. brak poczucia bezpieczeństwa rodzinnego i pracy
6. pojawianie się i pogłębianie uzależnień
2. Korzyści dla firm wykorzystujących programy praca – życie
Państwowa promocja i kontrola stosowania programów praca – życie nigdy nie będzie
tak skuteczna jak głębokie przekonanie pracodawców o ich celowości i opłacalności.
Doświadczenia firm wykorzystujących programy praca – życie, pokazują, że ich powodzenie
zależy w dużym stopniu od konstrukcji samych programów oraz ich akceptacji przez
pracowników. Potencjalnie stanowią one ważny instrument poprawy jakości pracy i życia
oraz mogą przynosić istotne korzyści firmom:
1. redukcję stresu pracowników, poprawę stanu zdrowia
2. wzmocnienie zaangażowania pracowników, co przyczynia się do wzrostu zadowolenia
klientów i efektów ekonomicznych firmy, jej rozwoju
3. wzrost lojalności pracowników, która przenosi się na lojalność klientów i ich
zadowolenie
4. skuteczniejsze przyciąganie dobrych pracowników do firmy, stabilizację zatrudnienia,
szczególnie wartościowych pracowników, zapobieganie „podkupieniu” ich przez
konkurencję
5. podnoszenie produktywności poprzez dopasowanie charakteru i trybu pracy do
potrzeb pracowników
6. racjonalne wykorzystanie czasu pracy, poprawę punktualności pracowników i
terminowości realizacji zadań
7. spadek absencji i płynności kadr
8. rozwój kompetencji pracowników, ułatwienie podnoszenia kwalifikacji
9. tworzenie
komfortu
uwalniającego
cenionych
pracowników
od
troski
o
zabezpieczenie bieżące i przyszłe jego rodziny, a umożliwiającego im koncentrację na
pracy, większą kreatywność i pomysłowość
10. budowę wizerunku firmy przyjaznej pracownikowi i jego rodzinie
11. łatwiejsze osiąganie celów określonych w strategii firmy
3. Korzyści dla pracowników zatrudnionych w firmach oferujących
pakiet różnorodnych rozwiązań ułatwiających godzenie pracy
z życiem pozazawodowym
Skuteczność programów praca – życie, zwłaszcza tych adresowanych do pracowników
i ich rodzin, ma wpływ konsultowanie ich we współpracy z zainteresowanymi. Analiza
społeczno-demograficzna zatrudnienia oraz potrzeb i oczekiwań pracowników ułatwia trafny
dobór narzędzi (środków) zapobiegających powstawaniu nierównowagi i ułatwiających
godzenie pracy z życiem pozazawodowym. Program praca-życie, rozumiany jako
kompleksowy,
spójny
system
świadczeń
kafeteryjnych
na
rzecz
pracowników,
podporządkowany realizacji określonych celów, spójnych ze strategią firmy a także
oczekiwaniami pracowników, przynosi w praktyce pracownikom szereg korzyści:
1. zwiększenie autonomii i wzrost możliwości samorealizacji,
2. możliwość racjonalnego wykorzystania czasu zarówno w pracy jak i poza nią,
3. możliwość podnoszenia kwalifikacji,
4. poprawę stanu zdrowia,
5. ułatwia realizację obowiązków opiekuńczych i wychowawczych
4. Sposób budowy programów
1. Program praca-życie powinien przynosić korzyści pracodawcy i pracownikom,
2. Struktura zatrudnienia (wiek, płeć, wykształcenie) to główne czynniki wpływające na
strukturę potrzeb pracowników związanych z ich życiem pozazawodowym.
Zróżnicowanie potrzeb uzasadnia dobór odmiennych instrumentów równowagi. Na
skuteczność budowy programów, zwłaszcza tych adresowanych bezpośrednio do
pracowników i ich rodzin, ma wpływ konsultowanie ich we współpracy z
zainteresowanymi,
3. Programy praca-życie wpisują się w dużym stopniu w budowę pakietowych systemów
wynagrodzeń oraz w wynagrodzenia kafeteryjne. To właśnie kafeteria umożliwia
trafny dobór składników programu ułatwiających osiągnięcie równowagi między
pracą i życiem pozazawodowym. W systemie kafeteryjnym udogodnienia lub
świadczenia
są
wyborem
równoważonym
udogodnieniami wybranymi przez pracowników,
z
innymi
świadczeniami
czy
4. U podstaw dobrze funkcjonujących programów praca – życie, leży usuwanie przyczyn
nierównowagi, co implikuje potrzebę wnikliwej ich diagnozy
5. Wprowadzanie efektywnych programów praca – życie wymaga współdziałania
wszystkich podmiotów włączonych w proces zarządzania zasobami ludzkimi
6. Programy praca – życie mogą wykorzystywać różne instrumenty, odpowiednio je
komponując (wielość dróg), stosownie do potrzeb i możliwości firmy oraz potrzeb
pracowników
7. Programy praca – życie powinny stać się istotnym elementem budowania kultury
organizacyjnej, opartej na wzajemnym poszanowaniu i lojalności
5. Bariery utrudniające wdrażanie programów praca – życie w Polsce
1. Sytuacja społeczno – gospodarcza oraz sytuacja na rynku pracy (łatwość wymiany
pracowników),
2. Postawy pracodawców – brak wiary w sens tego typu przedsięwzięć, niedocenianie
celowości i korzystności programów praca – życie dla firm, spychanie programów na
dół hierarchii w kontekście innych realizowanych projektów, odsuwanie na lepsze
czasy, niedocenianie kosztów zaniechania,
3. Niesprzyjająca kultura organizacyjna,
4. Postawa pracowników – obawa przed podejściem alternatywnym: programy zamiast
wynagrodzeń oraz niechęć do rozwiniętej działalności socjalnej z lat ubiegłych, z
czym niektórym kojarzą się programy praca-życie,
5. Pojawiające się deformacje – zły dobór instrumentów sprzyjających harmonizacji
pracy i życia pozazawodowego, brak diagnozy potrzeb i oczekiwań pracowników i
pracodawców, zła konstrukcja programów,
6. Brak świadomości społecznej, dyskusji i upowszechniania najlepszych doświadczeń
zarówno zagranicznych jak i polskich w zakresie wykorzystywania bogatej kafeterii
rozwiązań zawartych w dobrze funkcjonujących programach praca – życie.